|
2000
|
|
|
Aurrerago
|
bi
borda daude, bata egoera onean eta bestea teilatua erorita duena. Bidegurutzea dugu hau (1,75 km) eta iturri albotik doan bidea jarraituko dugu.
|
|
2006
|
|
|
Mandubia ezkerrera eta Antiguako Ama (Antio) eskuinera.
|
Bi
bordak igaro ostean, Elorriagazpitik datorren pista zurira helduko gara. Guk ordea, zuzen jarraituko dugu, Elorriagagoikoarantz, GR120 bidearen markak jarraituz.
|
|
2010
|
|
|
Oraindik nabari ditu orube xaharrak zerozer. Eta baita gero
|
bi
bordak egiteko harria atera zeneko harrobia ere, handik zehar zehar xenda hartuta, aurreraxeagoko maldan, hantxe daukazu nabari aski, oraindik ingurua bataiatzen: Arrobiko zokoa, Arrobiko erreka...
|
|
2011
|
|
|
Aitak ogia ekartzen zidan eta egun batean esan nion etxean geratzeko, nik zainduko niola artaldea, bi artaldeak mendi beretan ibiltzen baitziren, eta neguan ere Orunben bata bestetik nahiko hurbil zeuden
|
bi
bordetan babesten baitziren. Hartara, berak sua piztu, eltzekoa prestatu eta ni bueltatzen nintzenean elkarrekin bazkaltzen genuen.
|
|
2014
|
|
|
Bere sorlekhiari bethi zerbait zor da, nik eman nahi deiot bizpahirur kobla; Etxe xuri ttipi bat aldian
|
bi
borda, han irus igaran düt ene haur denbora.
|
|
2017
|
|
|
Horrek esan nahi du Basaburua ttikiko herriotan Goizueta izan zela bordagintzan aurrena nabarmendu zena. Esate bateko, urte bereko apeoak, burniolen inguruko
|
bi
borda berezi samar besterik ez baitakar Leitzan; eta Aranon antzeko beste bi, eta baita Areson eta Ezkurran ere, beste bana; baina apenas aipatzen den jendea bizi deneko beste bordarik inon.
|
|
2019
|
|
|
Etxe xuri ttipi bat aldian
|
bi
borda,
|
|
|
Baina baziren beste
|
bi
borda ere Areson 1726an. Lehenagotik ikusi ditugun biak, hain zuzen.
|
|
|
Saldisen, Eratsunen, Ezkurran, Aranon eta Areson bertan ere bordagintza atzeratu egin zela dirudi, seguru aski ere, herriotako jendeak goitik beherako aginteari errespetu edo beldur haundiagoa ziolako, eta behar bada, baita ausardia lotsagabeko jauntxo gutxiago izanen zelako ere, borda behar haundirik izanen ez zuten olajaunak eta beste hirulau jauntxo kenduta. Zena zela, honako
|
bi
borda hauek besterik ez da ageri 1678ko apeo honetan Areson (LUA, 4/ 7):
|
|
|
Leitzako udal artxiboan dagoen kopian, bi aldiz egina ageri da Aresoko maizterren zerrenda, eta aurrenekoan 21 eta 22 garren datozenak dituzu
|
bi
borda horiek beren faksimile eta guzi. Eta 1678ko apeo honek berak etxejabeen sailean argitzen duenez, Joan Heraso barbera maisua, Urtzailenea etxearen jabe zen Areson, beraz Ynurriz izeneko borda, non baitzen ere, etxe honi zegokiona behar zuen.
|
|
|
Oroit 1670ko zerrendan, 8 sarreran, honetaz esandakoak. Beste
|
bi
borda ere ageri baitira 1726ko apeo honetan Esolakortea berarekin izendatuak: Abadeborda eta Domingoborda, hain xuxen, laster ikusiko duzun bezala.
|
|
|
Garbi ikusten da,
|
bi
bordok, hargintzarako harria ateratzen zeneko lekutik, Artsuategieta sarobetik, hartu zutela beren izena. Batzuetan deitu izan zaie Artsuategieta goikoa eta behekoa ere, baina Gorrititik 1780 aldean etorritako
|
|
|
Beraz, sententzia hau 1664koa dela jakinik, esan liteke 1650 aldean hasia zela Leitza, nola edo hala bordagintza arautu nahian. Kontuan izan 1646ko apeoan
|
bi
borda besterik ez dela ageri. Beste kontu franko ere argitzen dira hor, baina, ez naiz hasiko hemen errepikatzen, zure zentzu argiei ofentsarik ez egitearren.
|
|
|
Hara Ibiur izeneko
|
bi
bordon 1727ko datu ttiki argi egile batzuk (NAH, 16277/ 1 kaxa, 124sorta): Abenduarean 4an egindako testamentuan:
|
|
|
Bakoitza ahal duen bezala libertitzen baita. Horregatik, nik ezagutzen ditudan
|
bi
bordarik zaharrentsuenen izena ekarriko dizut hona, ikasiak jaio ziren kazetaburu erudito guzien eredu:
|
|
|
Eta honetan ere herriko 55 etxetatik, hain juxtu 18 bordatan bakarrik bizi zen jendea. Horrek esan nahi du, 1708 urteaz geroztik, ehun urte pasetan, ez zela
|
bi
borda besterik egin. Lehen ikusi baituzu ordurako" asta catorce" eginak bazirela, lehengo Urtzaileneko Eraso eta Semero azpiko Arraiago jaunen bi bordak kenduta.
|
|
|
Horrek esan nahi du, 1708 urteaz geroztik, ehun urte pasetan, ez zela bi borda besterik egin. Lehen ikusi baituzu ordurako" asta catorce" eginak bazirela, lehengo Urtzaileneko Eraso eta Semero azpiko Arraiago jaunen
|
bi
bordak kenduta.
|
|
|
1646.ko apeoan,
|
bi
borda Leitzan
|
|
|
Borden sorrera noiztsu hasia zen ikusteko Leitzan, 1646ko apeo hauxe hartu dizut aurreneko erreferentzia gisa. Ez baita
|
bi
bordaren aipamena besterik egiten, eta biak ere, ikusten da ederki, borda atipiko samarrak direla, nolabait esan, lehengo burniola zaharren ondakinetan sortutakoak. Hara zein diren eta nola aipatzen (NAH, Estatistika, 2 sort, 18 zkia, 10 orriak):
|
|
|
Esanak esan,
|
bi
borda galduok orduko Leitzan hutsaren hurrengo zirela hobeki ikusi nahi izatera, segi apeo osoa leitzen:
|
|
|
Arroko borda (J. M. Elosegi 1974). zen izanen, bat izatea aski ez,
|
bi
borda izate hartaxetik herriak jabeari paratako zintzarria. Eta hartatik gero bordarena?
|
|
|
Nik esanen nuke, ez dela halabehar hutsa izanen herriko Arotzenea, Urbieta burniola zaharra, eta Arozmendi etxe izenen ofizio kidetasun hori, elkarren orpoz orpo agertzea toki beretsuan. Baina gero, etxe bakarrak
|
bi
borda ezin izatean, Urbietazar pasa izanen zela herriko Sarasa etxearen borda izatera, nahiz sortzez Arotzeneko bordarik zaharrena huraxe bera izan. Izenak berak oraindik halaxe salatzen baitu bi bider:
|
|
|
1646.ko apeoan,
|
bi
borda Leitzan 56
|
|
|
Horra pasarte polit askoa, ibiak nolako inportantzia zuten erakusten; gaur oraindik hortxe baitira Ibiur izeneko
|
bi
bordak, Aresokoa eta Leitzakoa, kasik orduko pasabide berberean, Leitzaran errekaren sorburuan alde banatara, nahiz egungo autogidaria, orduko bidari zaldun edo oinezko haien ostatu hartu beharrik gabe, brixt pasa autobiako zubiaren gainetik.
|
|
|
Baina nola ulertu lau herritar sei bordagatik auzitan sartzea? Oroit, lehen 1674ko auzian,
|
bi
bordarik" una segunda borda pequeña o choza" ere bazutela, eta haiek ere auzitan sartzen zirela. Dena dela, ederki ikusten da apeo honetan bordariek zeinen lege eskasak dituzten oraindik:
|
|
|
Gero beti Garagartzako ardiborda gisan azalduko dena auzi guzietan, hain zuzen, hango bordaria baitzen Joan Zabaleta hori. Ikus
|
bi
borda hauen arteko harreman aspaldikoaz behiala Tutereneko aitona Fraixku Zabaletak esandakoak, bestetan beste, LEE, 469 orrian.
|
|
2021
|
|
|
Ardiak ere ba. Bestalde,
|
bi
borda.
|
|
|
Dena dela, Guardia Zibilak lau pertsona atxilotu zituen, haietariko
|
bi
borda barnean, Goio Manso eta Iñaki Odriozola.
|
|
2023
|
|
|
Erromeria sasoia izan ohi da iraila Hernioren magalean, Zelatunen, eta gaurkoan, eguraldi eguzkitsuak lagunduta, jendetza bertaratu da. Zelatundik Herniora igotzeko ilaran pilaketak,
|
bi
bordetan zenbait jaki agortuta... Aspaldi ez bezalako jendetza elkartu da Zelatunen, eta trikiti doinuen artean, giro ederra sortu da.
|