|
2012
|
|
|
|
Bi
adibide horiekin esatariak ez du irmoki eta zorrotz baieztatuko, baldintzazko egitura honek ez aditzondoarekin batera bere baieztapena leundu, arindu egingo du, zalantzari ere bidea irekiz. Garbi dago, halere, bigarren formulazio honen aldeko joera erakusten duela.
|
|
|
|
Bi
adibide horiek kenduta, ordea, gainerako guztietan, ez da dudarik,, hau, lehen graduko erakuslea balio kataforikoz darabil.
|
|
2013
|
|
|
Baina azken
|
bi
adibide horietan beste datu batez ere ohartu behar da. Batean «Biba Eskualduna k» idatzi zuen, bestean Euskal Herria ohoratu beharraz.
|
|
2021
|
|
|
noski.
|
Bi
adibide horietan erdal deportividad eta territorialidad ordezkatzeko modua aurkitu dugu; euskaraz berez erreferentzia izenondorik ez dugunez, deportivo eta territorial izenondoak mailegatu beste erremediorik ez genuke deportibotasun eta territorialtasun esanez (hala egin dugu ekonomikotasunekin, esaterako). Baina erdal erreferentzia adjektibodun sintagmak askotan izen elkartuen bidez ematen ditugu, problema laboral= lan arazo eta abar (§ 7.2.2.2a), eta hemen ere deportivo adjektiboari dagokion euskal kirol eta territorialidad en oinarriko izenaren pareko den lurralde izenak hartu ditugu, eta, izen elkartuekiko mimetismoz jokatuz, gazt. (i) dad atzizkiaren kide den tasun erantsi.
|
|
|
Haiek baino gutxiago al gara gu?
|
Bi
adibide horietatik lehena, baieztapena da funtsean (esan dizut, noski!) eta bigarrena, berriz, ukapena edo, zehazkiago esanda, ezezko moduan egiten den baieztapena (ez gara gutxiago, noski!). Literatura tradizioan ahal forman ere aurki daiteke galdera erretorikoetako al hau:
|
|
|
Etxepare).
|
Bi
adibide horietan egitura berak ditugu. Badira, ordea, formazko diferentzia batzuk; bi bereziki.
|
|
|
literatura ikusgarriro loratzea/ literaturaren loratze ikusgarria.
|
Bi
adibide horietako lehenak darama aditz izena eta aditz joskera (§ 11.5c); bigarrenak, ostera, tze atzizkidun izena eta izen sintagmaren joskera (izenlaguna+ izena+ adjektiboa). Bigarren adibideko loratze, loraldi izenaren sinonimotzat har daiteke erraz asko.
|
|
|
Nik ere ezagutzen ditut [diru asko izandako] jendeak; Nik ere ezagutzen ditut [diru asko duten] jendeak.
|
Bi
adibide horiek ez dira baliokideak. Lehenean aditzera ematen da adibidean aipatzen diren jendeak lehenago dirudunak izan zirela, baina ez direla gehiago hala; hots, diru asko izateari dagokion egoera bukatu zela haientzat.
|
|
|
* Badakit [nork egin]/ Badaukat [nork egin].
|
Bi
adibide horietatik lehena zehar galdera izanik, kontrol egitura bati dagokio eta ez da zilegi mendeko perpausean subjektua horrela agertzea (ikus § 30.8.3b). Aitzitik, bigarrena ongi eratua da; mendeko perpausa ez da kontrol egitura batean sartua, eta, beraz, subjektua ager daiteke.
|
|
|
Bigarren perpausean ezetza esan predikatuari baizik ez dagokio. Honako hau izango litzateke, hurrenez hurren, goiko
|
bi
adibide horien eskema: ez [esan proposizioa]/ Proposizioa ez [esan].
|
|
|
Bago erorira egurkari guziak laster ari dira (Oihenart); Harri erabilik eztu biltzen oroldirik (Oihenart).
|
Bi
adibide horietan erori eta erabili partizipioak, beste izenondoak bezala, izenaren eskuinean ezarriak dira, eta hondarkia haiei zaie lotzen. Molde horretako partizipioak beste izenondo batekin ere elkar daitezke:
|
|
|
28.6.3.3b
|
Bi
adibide horietan aditz bera da lehen perpausean agerian eta bigarrenean isilpean geratu dena —pertsona, denbora, aspektua eta guzti, alegia—: joango da lehenean, ematen zuen bigarrenean.
|
|
|
Gauzak, ordea, ez dira hain sinpleak. Hasteko,
|
bi
adibide horietaz aparte nekez aurkituko dira adibide gehiago. Bada bat Duvoisinena:
|
|
|
30.1.2.1b Elementu gobernatzailea ISa denean, perpaus osagarria izenlaguna dela pentsa daiteke; eta, hain zuzen ere, ko erlazio atzizkia ageri zaigu eman ditugun
|
bi
adibide horietan (§ 21.7.4.2h). Baina en menderagailua ere har dezake IS baten azpiko perpaus osagarriak:
|
|
|
Informazio eske gabiltza.
|
Bi
adibide horietan aldez aurretik dakigu ez zarela autoz etorri, baina ez dakigu zergatik, eta horixe jakin nahi dugu. Edo badakigu ez duzula norbaitekin hitz egin nahi, baina ez zehazki norekin, eta horixe galdetzen dugu.
|
|
|
Gaur dator, ez bihar;* Badator gaur, ez bihar.
|
Bi
adibide horietako lehenean ‘etorri’ ekintza gaur gertatuko dela adierazten dugu (eta ez bihar). Hau da, aldez aurretik dakigu pertsona hori etorriko dela, baina ez dakigu noiz:
|
|
|
Kontrajartzea aski argi dago
|
bi
adibide horietan, hala nola zeintzuk diren nabarmenduriko osagaiak: ‘zerbait nonbait dago/ aroztegia’ eta ‘denbora hartan/ orain’.
|
|
|
|
Bi
adibide horietan ikus daitekeenez, bigarren perpausaren hasieran agertzen da maiz bizkitartean DMa. Hona adibide gehiago:
|