|
2013
|
|
|
Pentsamolde hori zabaldu eta hedatzen da kontinenteko sistema juridikoen eta legelarien artean, Euskal Herria barne. Tradizio erromatarrarena izan, tradizio germaniarrarena izan, legelariak
|
beti
du aurrean zuzenbide erromatarra, iusnaturalismo hegaletan dabilenean ere. Era berean, aintzat hartzen du, berori aipatzeko eta aplikatzeko, nahiz zuzeneko moduan, nahiz estatuko legeriaren itzalpean, Espainiakoan zein Frantziakoan.
|
|
|
Plebeioen taldea zenbakiz handiagoa zen, baina askoz ere abantaila gutxiago zituen talde horrek hainbat arlotan. Pontifize guztiak patrizioak ziren, eta, zentzuzkoa denez, plebeioen susmoa zen, pontifizeek egintza zehatz batzuen baliozkotasunari buruz erabakitzen zutenean, erabaki horiek
|
beti
bidezkoak ez zirela. Plebeioen iritziz, kasuak gertatu baino lehenago, ohiturazko zuzenbidea idatzita egonez gero, hori plebeioen mesederako izango zen.
|
|
|
Eta abokatuek, zuzenbidearen gaineko ezaupideari baino gehiago, argumentazioan izandako trebetasunari ematen zioten lehentasuna. Zizeronek, garai hartako abokatu arrakastatsuak, juristei burla egiteko joera ezarri zuen, juristok
|
beti
lege txikikerietan sartuta zeudela ematen baitzuen. Halako txikikeriatzat jotzen zen, esate baterako, norberaren teilatuan batutako euri ura inoren teilatura isurtzea.
|
|
|
Kategoria horretan sartzen zen balio ekonomikoa zuen edozer, eta, beraz, gauza gorpuzdunak nahiz gorpuzgabeak kategori horretara biltzen ziren. Gauza fisikoak, higigarri izan nahiz higiezin izan,
|
beti
halakotzat hartu ziren. Gauza gorpuzgabeen mota, beraz, berria zen.
|
|
|
Errepublikaren ordez Inperioa ezarri zenean, lehenengo enperadoreak, Augustok, presa handia hartu zuen mendekoak lasaitzeko; eta, horretarako, Errepublikaren konstituzioan ezarritako egitura politikoa iraunaraziko zuela baieztatu zuen. Erregimen berriaren lehenengo uneetan, herri biltzarra
|
beti
bezala bildu zen, aurretiaz egin izan zuen moduan. Nolanahi den ere, herri biltzar horrek ez zeukan behar besteko funtsik, ordezkaritza gastuei aurre egiteko; gainera, nahitaezkoa zen herritarrak bertaratu eta haren eztabaidetan parte hartu nahi izatea.
|
|
|
Bertan 426 urteko Aipamenen Legeari buruzko erreferentzia agertzen zen; horren arabera, auzitegietan juristen iritzia ekartzen bazen hizpidera, epaileak gehiengoaren iritziari ekin behar zion, baina berdintasunik gertatuz gero, Papinianorena izan behar zen kontuan besteen gainetik. VIII. mendeko juristek erregela hori interpretatu zuten, zin egilekideen frogari zegokionez; horretara, zin egilerik gehien aurkezten zuen alderdiaren lekukotza gailentzen zen
|
beti
. Alderdi biek zin egileen kopuru berbera aurkeztuz gero, Lex Papianusaren testuren bat aipa zezakeen alderdiak irabaziko zuen kasua.
|
|
|
XII. mendearen azken laurdenean agertu ziren brokardoen bildumak. Bilduma horietara brokardoak proposaturikoaren aldeko zein aurkako testuak biltzen ziren
|
beti
. Lehendabiziko begirada azkarrean brokardoen iturburua zuzenbide zibilean kokatu arren, kanonistek ere gogo biziz onartu zituzten halakoak.
|
|
|
Dena dela, jurista zibilistek suminduta ikusi zuten elizak gai guztien gaineko jurisdikzioa hartzen zuela halabeharrez,
|
beti
zegoelako loturaren bat bekatuarekin. Liber extraren garaietatik, Justinianoren zuzenbidean jasotako hainbat gai bildu ziren zuzenbide kanonikora.
|
|
|
Egia esan, horren lanaren zati handi bat aurrekoen aipamena baino ez zen izan; hala ere, Bartolok
|
beti
gehitzen zuen berea zen zerbait, aurreko eztabaiden iluntasunaren barrena zidor argiren bat aurkitu eta arazo bakoitzari irtenbidea eman nahian. Horren eraginari esker, zuzenbide zibilaren azterketa ez zen izan lehen bezain akademikoa, eguneroko arazo juridikoei erreparatzen zitzaielako gehiago.
|
|
|
Bolognan zuzenbidea irakasten zenean azpimarra gai akademikoetan jartzen zen, praktikan baino gehiago; hala ere, bertara joaten ziren ikasleen kezka ez zen
|
beti
ahalik eta gehien jakitea. Eraldaketa gregoriarrek eztabaida hagitz berriak piztu zituzten, eta halakoak ezin ziren beste barik indarrez konpondu, aurreko mendeetan egin ohi zen bezala.
|
|
|
Horien artean ezagunena Traité des Obligations izenekoa izan zen, hein handi batean zuzenbide erromatarrak eratorritakoa. Zuzenbidearen printzipio orokorrekin batera adibide argigarriak eskaintzen zituen
|
beti
, araua praktikan nola aplikatu erakusteko. Pothierren lan hori segidan itzuli zen beste hizkuntza batzuetara, XIX. mendeko Europa osoan zehar transakzio guztietan erabiltzeko moduko eredu bihurtuz.
|
|
|
Batzuetan, nabari agertzen da, ur gainean igeri; beste batzuetan, berriz, ezkutatu egiten da, urpearen sakontasunean murgilduz. Baina hor da
|
beti
. Lehen kolpean bazirudien, beraz, Antzinaroa ikertzen zuten adituek aztertutako gaia baino ez zela zuzenbide erromatarra, baina une zehatz horretan, indar berria erdietsi zuen bat batean.
|