|
2015
|
|
|
Joan daiteke ezer izen sintagmaren eta aditzaren artean? (adberbiorik,
|
beste
sintagmaren bat...)
|
|
2021
|
|
|
Berdin gertatzen da Eskatu zenidan bezala/ ondo tratatu nituen gonbidatuak bezalako batean ere: tratatu aditzak eskatutako nahitaezko osagai bat dago hor, eta osagai hori eman daiteke mendeko moduzko perpaus baten bidez edo
|
beste
sintagma batzuen bidez. Alde horretatik, aditzaren argumentu izango genituzke.
|
|
|
–
|
Beste
sintagma baten aurretik, eta juntagailua tartean dutela: Nori eta hari esan behar hori!; Nork, eta horrek egin zuen azkenean; Nork eta zure anaiak ikusi omen zuen...
|
|
|
[PS eskua{ RE KI N/ GA Z}]/ [PS andrea REN GA N]/ [andrea (REN) GA N-A]/ [PS etxe (berri) a (REN) GA TIK]... Batzuk zein
|
besteak
sintagmaren azken osagaiari itsatsirik ikusi ditugu: ama ren ga-tik [PS [DS ama] (ren) GATIK]; lanpostu tentagarri horren ga-tik [PS [DS [DS lanpostu tentagarri hor] en] GATIK].
|
|
|
Ardi esnearekin egindako gazta; Plastiko batekin estali zuen teilatua... Instrumental mugagabea hautatu beharrean
|
beste
sintagma bat aukeratzen badugu( [PS... KIN], adibidez), ordezko honek aukera handirik ez du ematen mugagabeaz baliatzeko, mugatua izan behar ezinbestean: urrez estali baina urrearekin estali, ez* urrerekin estali; ardi esnez egin/ ardi esnearekin egin, ez* ardi esnerekin egin.
|
|
|
Auzo erdaretako egitura pasiboetan, erdi pasibo delakoaren ondoan, bada pasibo osoa, hots, dena delako egile hori zehazki aipatzen duena
|
beste
sintagma espezializatu batean (ablatibo agente edo complemento agente, complément d’agent deitu izan zaio gaztelaniaz zein frantsesez, edo, berrikiago, agente preposicional): los instrumentos serán limpiados por los propios usuarios; les témoignages ont été recueillis par la police.
|
|
|
Hona gisa horretako beste adibide pare bat. Hurbileko aposizioan,
|
beste
sintagma apositibo batekin batean: Zera zen bat, [eskualduna baitzuen ere andrea], Irisarriko (Hiriart Urruti); Aposizio gibelatuan:
|
|
|
Konparazio gaiari dagokion sintagmaz eta aditzaz gain,
|
beste
sintagma batzuk ere izan daitezke komunak konparazio perpausean eta nagusian, eta haiek ere isilpean dira konparaziozkoan, perpausa are sinpleagoa eginaz (Zuk adina diru gorde du horrek bankuan). Honako perpaus bi hauek dira esaldi horren azpian ulertzen direnak:
|
|
|
Egitura horietako zenbatzaile sintagmak eta maila sintagmak dira, bada, konparazio perpaus. Perpaus nagusiaren osagai baten osagai dira
|
beste
sintagma baten barnean direnean, eta perpaus nagusiaren osagai, berriz, zenbatzaile sintagma bera adberbio sintagma denean.
|
|
|
32.2.1.1c Bezain ek modifikatzen duen adjektibo edo adberbioaren ohiko lekua haren ondo ondokoa bada ere, zenbaitetan
|
beste
sintagmaren bat sartzen da haien tartean: Hura olerkarientzat bezain, bedi [liburu] hau idatzi lauezkoentzat ikustegi berdin gabe (Lizardi); Aita bezain semea zara zuhur, puxant, fin gabe (Etxeberri Ziburukoa).
|
|
|
Menderakuntza hitza ere, ia beti perpausen menderakuntzaz ari garela erabili ohi dugun arren, sintagmez ari garela ere berdin erabil dezakegu. Badakigu perpausezkoak ez diren sintagmak ere
|
beste
sintagma askotarikoen mendekoak izan daitezkeela. Sintagma bat beste baten mende jartzen dute, beste baten barruan txertatzen dute, ko postposizio sintagmek eta genitibo sintagmek (Euskal Herriko unibertsitateetako ikasleen kezkak).
|
|
|
Beste batzuetan alderantzizkoa gertatzen da: esanahi orokorra, oro biltzailea duen sintagma ageri da lehenik, eta sintagma horren edukia" aletzen" duten
|
beste
sintagma batzuen zerrenda ondoren: Jende askorekin hitz egin zuen:
|
|
|
Ikus dezakegu, beraz, ardatzik eza bi modutan agertzen dela perpaus erlatiboen ondoren; batzuetan, ingurumenak ekartzen du; beste batzuetan, aldiz, ez. Bestalde, perpaus erlatiboak,
|
beste
sintagma adjektibalak bezala, predikatu osagarri gisa eta aposizioan ere erabiltzen baitira, behako bat emanen diegu mota horretako ardatzik gabeko erlatiboei ere.
|
|
|
31.4.3.13f Perpaus erlatiboak,
|
beste
sintagma adjektibalak bezalaxe, predikatu osagarri izan daitezke: Haur horiek [ondoko eskolakoak] dira; Langile hauek [aipatu nizkizunak] dira.
|
|
|
13.7.2a EGLUn esaten da (I: 67) izenordain indartuaren genitiboaren aurreko izango litzatekeen sintagmak eta genitibodun sintagmak elkarrekin
|
beste
sintagma bat osatzen badute, ez dela aplikatzen delako erregela hori. Ikusi dugu legearen interpretazioaren zurrunenean hori hala gertatzen dela.
|
|
|
Arrazoia hau da: kasu horietan izenordain indartua
|
beste
sintagma baten barnean bildua da( [ni eta [neure...] s] s), eta horregatik ezin du erreferentziarik hartu perpauseko izen sintagma batekin, eta ezin du islarik izan aditzean ere: kasu horietan, neure singularra izanik ere, aditza pluralean doa.
|
|
|
Badira
|
beste
sintagma batzuk adberbializatze bidean daudenak, baina praktikan adberbiotzat hartzen ditugunak: gainera, adibidez.
|
|
|
Esan nahi da, gramatikarentzat ez da perpausa baino goragoko banakorik, perpausa baino nagusiago izango litzatekeen bestelako unitaterik. Alegia, nolabait esateko, hotsek hitzak osatzen dituzte (kale k+ a+ l+ e, eder e+ d+ e+ r eta abar); hitzek, berriz, sintagmak (kale eder hauek kale+ eder+ hau e k; herri maite honetan herri+ maite+ hon e ta n...); eta sintagmek
|
beste
sintagma nagusiago batzuk (gure herri maite honetako kale ederrak gure+ herri+ maite+ honetako+ kale ederrak). Eta azkenik, perpausa deitzen duguna:
|
|
|
Sintagma hauekin hastea komeni zaigu, hortaz, gauzak argiago jartzearren. Aldiz, determinatzaileak eskatzen dituzten izenek ISa baino zabalagoko
|
beste
sintagma batzuk garatzen dituztela pentsa liteke. Garai batean, gizon, gizon a, bi gizon, bi gizon haiek, denak ISak zirela onartzen zen, baina ikusi dugu Asteasura joan zen morroi eta Asteasura joan zen morroia desberdinak direla.
|
|
|
Hiztunak ez dira korapilatzen, hizkuntzaren teoriaz ari direnak bai. Nolanahi ere, ASaren barnean
|
beste
sintagma mordo bat aurki daiteke, teorian behintzat; horrela, ASaren egitura eta osagai hierarkia zein den ikustea zailago gertatzen da.
|
|
|
[[nire aitaren etxe] ko] eta ondoren [[nire aitaren] etxe] eta [[nire aita] ren] eta, azkenik, [[nire] aita] eta [[ni] re]. Horrenbestez, sintagma osoak, mailaz maila, barnean dituen
|
beste
sintagmak kontuan hartuta, honako egitura hau proposa genezake: [11 [10 [9 [8 [7 [6 [5 [4 [3 [2 [1 ni 1] re 2] aita 3] a 4] ren 5] etxe 6] a 7] ko 8] morroi 9] ak 10] k 11].
|