|
2021
|
|
|
23.2.1.3.4a
|
Beste
predikatu batzuek [izena+ izan (da/ du)] egitura dute. Bi motatako aditzak bereiz ditzakegu izan aditzaren balioen arabera (izan naiz/ izan dut).
|
|
|
|
Beste
predikatu batzuek, aldiz, datiboari esleitzen diote kontrola; besteak beste, aditz arazleek (§ 23.2.1.2): irakatsi, ahaztu, utzi, lagundu...
|
|
|
|
Beste
predikatu batzuek —aztertu, begiratu, eztabaidan egon... — galderazko osagarriak onartzen dituzte, baina adierazpen perpausik ez: Eztabaidan dago oraindik ea Aspergerren sindromea haur autismo klasikoaren aldean erro errotik desberdina den[...] ala kasu larrienetatik kate bat ote dagoen (Olarra); Goiko leihotik begiratzen diat nor den ikusi eta atea irekiko diodan ala ez erabakitzeko (Lertxundi).
|
|
|
|
Beste
predikatu batzuk ere aurki ditzakegu, jarduerazkoak ez diren zertan argumentuak ager daitezkeen testuinguruetan: gutxiago izan, bat etorri...
|
|
|
30.6.3.2.2b Badira
|
beste
predikatu batzuk kausazko zentzua onartzen ez dutenak: abiatu, alboratu, aldaratu, aldendu, askatu, atzeratu/ gibelatu, babestu, begiratu, desbideratu, desenkusatu, gerizatu, gorde, ihes egin, itzuli, libratu, libre izan/ egon, salbatu, salbuetsi, urrundu (urrun egon).
|
|
|
Izan ere, zerbait ‘adieraztea’, informazioa ematea da tzea perpaus horien eginkizuna. Eta, horrenbestez,
|
beste
predikatu batzuek gobernatzen dituzte perpaus osagarri jokatugabe horiek. Hemen, ondoan, baliokide, subjuntiboko osagarri jokatuak dituzten tzea perpausak aztertuko ditugu, ‘agindua, erregua, debekua’.. adierazko predikatuen mende daudenak.
|
|
|
|
Beste
predikatu batzuetan ere, du motakoak ez izan arren, eskema bera ikusiko dugu: Zilegi da horrela jokatzea/ Zilegi zaizu/ duzu horrela jokatzea.
|
|
|
|
Beste
predikatu batzuk ez dagozkio kausa ondorio eskemari, hala nola balio/ merezimendu izan, adierazi, agindu (du/ dio), esan nahi, irudi izan (predikatu osagarriko egitura): Ez du deus balio usain onez betherik ibiltzeak, eta are gutiago berari dagokan baiño soiñeko arropa ederragoak erabiltzeak (Axular); Zer adierazi nai du Apostolikoa izateak (Ubillos); Ta koroa eder ark, ta alako Santuen artean ura egoteak ori esan nai du (Kardaberaz).
|
|
|
|
Beste
predikatu batzuek ere badituzte aspektu edukiak, hala nola oldartu (hasiren kideko) eta tematuk (jarraituren kideko), baina predikatu beregainagoak dira, eta ez dute onartzen egiletasunik gabekorik: jokatzen/* lokartzen tematu da.
|
|
|
|
Beste
predikatu batzuek, ostera, (e) la osagarria izaten dute normalean. Halakoak dira ahaztu, duda egin, duda izan, egia izan... edo denborazko erreferentzia ematen dutenak:
|
|
|
28.4.4b Baina
|
beste
predikatu batzuek talde irakurketa eskatzen dute: Iker eta Mirenek bikote polita egiten dute; Ane eta Koro lagunak dira; Iñaki eta Joseba mendi gailurrean elkartuko dira.
|
|
|
Osagarri mota batzuk, hain zuzen ere, beti dute ondotiko interpretazioa edo interpretazio prospektiboa; halakoak dira tzera, tzeko atzizkia hartzen dutenak, bai eta zehar galdera jokatugabeak ere (§ 30.6.3.4, § 30.6.3.5, § 30.7.2, § 30.8.3).
|
Beste
predikatu batzuk, ostera, aurretiko interpretazioarekin loturik daude ia beti: esaterako, damutu edo barkatu.
|
|
|
Ezertarako gogorik ez zuela adierazi zion Lupek lagunari; Azkena nintzela jakinarazi zidaten; Osabak esan dit barkazioa eskatu behar diola Ursulari (J. Zabaleta). b)
|
Beste
predikatu batzuek iritzia, kezka, ustea, sinesmena, zalantza eta horrelako gogapenak adierazten dituzte; adibidez: uste izan, pentsatu, iritzi, iruditu, ziur egon, etsi...
|
|
|
Horixe ez naizela inora joango! f)
|
Beste
predikatu batzuek gogo jarrerak adierazten dituzte, mendeko perpausak adierazten duen gertakariari buruzko gogo jarrerak: hura espero izatea, erabakitzea, hitz ematea...
|