|
2002
|
|
|
prepositiboa eta"... baizik? pospositiboa,
|
beste
posposizioak preposizio moduan erabili ahal izatekomoldatzen. Esan nahi baita? (r) en ordez?
|
|
2008
|
|
|
1.3 Oso emankorra ez bada ere, ez da ezinezkoa zale k
|
beste
postposizio sintagma batzuk osagarri izatea: PS (ADLAT.):
|
|
2017
|
|
|
Atal honen hasieran, esan beharrekoa da hizkuntzaren maila guztietan erabat desberdinak diren bi kategoriatan banatuta dagoela hiru testuinguru horietako atzizki sorta hori: batetik kasu markak, flexioari erabat lotuta doazenak, eta
|
bestetik
postposizioak (nahiko) kategoria lexikotzat jo daitezkeenak. Horrekin batera, hasiera hasieratik esan behar da kasu markek ez dutela, izena?
|
|
|
Edonola, laburbil dezagun esanez instrumental izeneko postposizioak erabat estandarrak diren sintagmak eratzen dituela, edo zehatzago, erabat estandarrak diren determinatzaile sintagmak hartzen dituela osagarri. Genitiboaren atzean azaltzen diren
|
beste
postposizio hauek ere nahiko estandar jokatzen dute, betiere postposiziorik gabeko determinatzaile sintagmen aldean.
|
|
2021
|
|
|
18.4.5a Behin baino gehiagotan aipatu izan dira euskal gramatikan datiboak postposizio batzuekin dituen harremanak. Gorago, datiboaren eta destinatiboaren arteko kidetasuna aipatu dugu, baina kidetasun hori
|
beste
postposizio batzuetara ere zabaldu daiteke, adlatibora, adibidez. Izan ere, mugimenduzko aditzekin batera ageri diren datiboek sarri askotan helburua adierazten dute, eta kasu horietan, datiboa adlatibo bizidunarekin txandakatu daitekeela dirudi:
|
|
|
18.6.2g Genitiboaren marka hau
|
beste
postposizio batzuen morfologian ere ageri da: haurrarengatik; adiskideentzat; gizonarengan; zuregana; Andonirengandik...
|
|
|
Mugimendu horretatik aparte ibili da maiz.
|
Beste
postposizio aske batzuek ere osagarri mota bat baino gehiago onartzen dute (§ 21.10.5).
|
|
|
21.10.4a
|
Beste
postposizio batzuk ere badira kokapen espaziala ez bestelako kontzeptuei bide ematen dietenak, instrumentalak adibidez: erruz, bidez, bitartez, ondorioz...
|
|
|
21.6.2c
|
Beste
postposizio edo adberbio sintagmen osagarri ere izan daiteke instrumentala, aparte, gain (era), gero, gora... postposizio edo adberbioen osagarri denean: [PS [PS zutaz] GAIN (ERA)] beste bost lagun etortzeko dira; [PS [PS gure azken elkarrizketaz] GEROZTIK] gauzak zeharo aldatu dira; [PS [PS hankaz] GORA] jarri zuten dena.
|
|
|
21.6.1c Taula hau begien aurrean dugula, instrumentala egiturazko postposizioen (ikus 18 kapitulua) eta leku/ denborazkoen (ikus 20 kapitulua) ‘tarteko’ zerbait dela pentsa liteke: DS bat har dezake osagarri,
|
beste
postposizioek bezalaxe: Zure izenaZ galdetzen dute ([PS [DS zure izen a] Z]) (singularra); Etxebizitzen alokairueZ kezkaturik daude ([PS [DS exebizitzen alokairu ak] Z]) (plurala); Edozein liburuZ galde diezaiokezu ([PS [DS edozein liburu] Z]) (determinatu zehaztugabea).
|
|
|
n zehar, n gora... Bada PS bat n inesiboa buru duena, eta PS honi
|
beste
postposizio bat erantsirik, n zehar moduko beste postposizio bat osatu dela pentsa genezake. Hots:
|
|
|
n zehar, n gora... Bada PS bat n inesiboa buru duena, eta PS honi beste postposizio bat erantsirik, n zehar moduko
|
beste
postposizio bat osatu dela pentsa genezake. Hots:
|
|
|
20.1.5d Inesiboak ‘kokagunea’ adieraziko luke soil soilik, oinarrizko kokagunea alegia. Inesiboaren oinarrizko adiera honi
|
beste
postposizio batzuk erantsi ahala, adiera ere osatuz eta zehaztuz doa: mendian> menditik/ mendira...
|
|
|
mendian> menditik/ mendira... Eta azken honetatik, adibidez,
|
beste
postposizioen laguntzaz, mendirako, mendirantz (ko), mendiraino (ko)... Hots:
|
|
|
22.4.8d Ez gutxitan denbora adberbioek
|
beste
postposizio sintagma bat daramate aposizioan. Inoiz adberbioak zabalegi utzi duen denbora gunea mugatuago adierazteko:
|
|
|
edonon, nonahi (nongura, aise markatuago), nonbait, inondik. Horiek
|
beste
postposizio batzuk ere hartzen dituzte (§ 22.5.6): edonondik, edonora; nondik nahi, noranahi; nonbaitetik, norabait; inondik inora.
|
|
|
Izan ere, determinatzaile sintagmak ez du aukerarik ematen plurala hartzeko (edo singularrean azaltzeko plurala bada), edo erakusle determinatzailea hartzeko(* begi horiek josi). Bide beretik, postposizio sintagma lehen osagai dutenetan ere, ez dago aukerarik
|
beste
postposizio atzizki bat hartzeko: kontuan hartu bai, baina* kontura hartu ez; burutik egin bai, baina* buruan egin ez, eta abar.
|
|
|
Postposizioak erantsirik noiztik/ noizdanik, noiz arte, noizdaino, noizko... sortzen dira. Zenbait esaeratan ere ageri da
|
beste
postposizio batzuekin, nahiz halakoetan ez den galdetzailea: noizean behin, noiztik noizera, noizean noiz, noiz (e) tik behin...:
|
|
|
Hortaz, argumentuak egiturazko kasuetan ikusiko ditugu batzuetan, eta
|
beste
postposizio zenbaitekin, beste batzuetan.
|
|
|
37.3.2h Postposizioak bezala, beste zenbaitetan partikula batzuk ematen dira subjuntiboaren aurretik perpausaren helburuzko esanahia areago markatzeko. Hala, amoreagatik partikula,
|
besteetan
postposizioa dena; Iparraldean erabilia izan da hau ere, zubereraz batik bat," amoreagatik (eta)+ subjuntiboa" forman. Perpaus nagusiaren ondoan kokaturik ematen da askotan forma horrekin eraturiko perpausa:
|
|
|
38.1.4c
|
Beste
postposizioek bezala, kausazkoek ere ohiko postposizio sintagmak eratzen dituzte, izen sintagmarekin doazenean. Hala, gatik:
|
|
|
Ohart gaitezen, azkenik, ez ezik/ ezen/ eze eta ez bakarrik dituzten esamolde hauen ordez erabili izan direla eta erabil daitezkeela z gainera, z gain, z landa eta antzeko
|
beste
postposizio batzuk ere. Baina lehenek mintzagaiak elkartzen dituzte, edo perpausak; postposizioak, aldiz, sintagma bati eransten zaizkio perpaus bakarraren barnean.
|
|
|
orduan, berriz, gainera... Zaila da, jakina, eta ez noraezean erabaki beharrekoa beharbada —batera zein
|
bestera
postposizio baten aurrean baikara— marka zirkunstantziala daraman izenkia erabat adberbializatu denentz zehatz erabakitzea. Zergatik, esate baterako, berriz adberbiotzat hartu eta luzaz, ostera, ez?
|
|
|
Munduko mendirik garaiena da hori; Inon den neskarik alferrena dugu Itziar; Inoiz ikusi dudan txakurrik beldurgarriena da Txuti. Ohart gaitezen, zernahi gisaz,
|
beste
postposizio batzuk ere erabiltzen ditugula zenbaitetan: liburuetan/ liburuetatik/ liburuetarik politena erosi genuen.
|
|
|
* lanari burutik. Hortaz, esan daiteke postposizioak direla hor behe, orde, aurre, baita... eta postposizio aske horiek
|
beste
postposizio itsatsi batzuk har ditzaketela. Hori batetik.
|
|
|
Beste batzuk postposizio askeak dira, eta bereiz idazten ditugu (mendi ondoan). Azken kasu horretan postposizio askea den ondo horrek
|
beste
postposizio atxiki bat (n) hartzen du5 (§ 19.3).
|
|
|
40.10a Partizipio burutuaren ondoren postposizio askeak joan daitezke (gabe, orde, arau, bezala, ahala eta abar), eta sarritan postposizio horiek
|
beste
postposizio itsatsi bati (n, rik...) loturik joaten dira. Era horretara molde eta forma asko lor daitezke, eta balioak ere askotarikoak izan daitezke; aukera handia eskaintzen digu hizkuntzak.
|
|
2022
|
|
|
barrezka egon, galdezka ibili, gainezka egin.
|
Beste
postposiziorik ere egon daiteke: atzeraka egin, beheraka etorri, goraka joan.
|