|
2002
|
|
|
Moketek zikinkeria handia metatzen dute, batez ere hautsa, baina oinetakoen zolek ibiltzean arrastatzen dituzten
|
beste
partikula batzuk ere bai. Maizago garbitzeko, xurgagailu arrunta nahikoa da, baina epe luzera gainazalaren egoera ona bermatzeko, moketa garbigailu espezifikoak erabiltzea komeni da, garbigarri, lurrun edo hauts disolbatzaileetan oinarrituta funtziona dezaketenak.
|
|
2004
|
|
|
Fernándezek ziurtatu zuen sare horrek, Espainian instalatzen den lehenak, aukera emango zuela joan den igandean Espainia Galiziatik Valentziako Erkidegora gurutzatu zuen bolidoa zuzenean behatzeko, milaka lagunek ikusi baitzuten. Horri dagokionez, esan zuen objektu espazial horrek kometa baten ezaugarri guztiak zituela, izotz puska bat eta
|
beste
partikula batzuk izanik, Lurraren atmosfera zeharkatzean desegin baitzen, eta, beraz, ez du jausi izanaren arrastorik utzi. Teleskopio horien behaketak arriskutsutzat jotzen diren zeruko objektuak aztertzera bideratuta daude.
|
|
2008
|
|
|
Azalera handia dutenek poluitzaileak, gas oxidatzaileak, konposatu organikoak eta trantsizio metalak garraia ditzakete azalean adsorbatuta. Bestalde, litekeena da atmosferan dauden beste elementuekin erreakzionatzea, eta, ondorioz, erreaktibotasun eta ezaugarri oso desberdinak dituzten
|
beste
partikula batzuk sortzea.
|
|
|
Horrek energia askoz gehiago eskatzen du, elektroiak baino 1.836 aldiz pisuagoak baitira protoiak. Egia esan, protoiez gain,
|
beste
partikula batzuk azeleratuko dituzte, baina protoiaren tamainakoak edo handiagoak. Partikula mota horiei hadroi deitzen zaie, eta horregatik eman diote LHCari eman dioten izena:
|
|
|
Era berean, inork ez daki Higgs bosoia existitzen den ala ez, ez baitute inoiz detektatu. Zientzialari batzuek esaten dute baietz, talka bortitz batzuetan azaldu dela, baina, nolabait, esperimentua egin duten ikertzaileak ez direla konturatu,
|
beste
partikula batzuen bila ari zirelako. Dena dela, eztabaida hori antzua da oraingoz, besteak beste LHC azeleragailua dutelako baiezkoa edo ezezkoa frogatu ahal izateko.
|
|
|
Elektroiak Demokritoren ideia betetzen du ikuspuntu batetik, guk dakigula ez baitago partikula txikiagoz osatuta, baina arazoa da elektroiak ez direla materia puska guztien osagaia. Fisikariek aurkitu zuten protoia eta neutroia, adibidez,
|
beste
partikula batzuez osatuta daudela, eta partikula txikiago horiek ez dira elektroiak edo elektroiaren taldeko partikulak. Protoiak eta neutroiak quarkez osatuta daude.
|
|
|
Protoiak eta neutroiak quarkez osatuta daude. Eta ez hori bakarrik; quark horiek elkarrekin lotzen dituzten
|
beste
partikula batzuk ere aurkitu zituzten protoien eta neutroien barruan, gluoiak (ingeleseko glue hitzak itsasgarria esan nahi du, eta hortik datorkie izena). Eta oinarrizko beste partikula batzuk ere aurkitu zituzten.
|
|
|
Eta ez hori bakarrik; quark horiek elkarrekin lotzen dituzten beste partikula batzuk ere aurkitu zituzten protoien eta neutroien barruan, gluoiak (ingeleseko glue hitzak itsasgarria esan nahi du, eta hortik datorkie izena). Eta oinarrizko
|
beste
partikula batzuk ere aurkitu zituzten. Oinarrizko partikulen mundurako ataria irekita geratu zen.
|
|
|
Horietako batzuk ez dira inoiz ikusi orain arte. berrogei herrialdetako 10.000 zientzialarik lan egin dute azken urteotako proiektu zientifiko handienean Bi detektagailu, Atlas eta CMS, Higgs eko Bosoia ikertzeko diseinatu dira. Bigarren mailako “adreilu” azpiatomikoen masaren sekretuak gordetzen dituen oinarrizko partikula da, eta masa bat ematen die
|
beste
partikula batzuei. Hirugarren bat, LHCb, antimateriarekin zer gertatu zen argitzen saiatuko da.
|
|
2009
|
|
|
Garai hartan, protoiak (Rutherfordek berak aurkituak) eta elektroiak ezagutzen zituzten. Baina Rutherfordek iragarri zuen bazitekeela kargarik gabeko
|
beste
partikula batzuk ere egotea atomoen nukleoetan.
|
|
|
Azterketa egiteko, azken hamar urteetan Calgaryko Ospitalera apendizitisa joan ziren 5.000 paziente baino gehiago aztertu ziren. Aireko toxikoen kontzentrazioak ere neurtu ziren, hala nola ozonoa, karbono monoxidoa, nitrogeno dioxidoa eta esekita dauden
|
beste
partikula batzuk. Kanadako Ingurumena Zaintzeko Programa Nazionaleko hainbat zundari esker lortu ziren datuak.
|
|
2011
|
|
|
Azterketa honekin batera, gaixotasuna eragin dezakeen agentearen identitatea ikertzen da. Agente horrek birusak, bakterioak edo onddoak izan ditzake, baita beste agente inerte batzuk ere, hala nola kutsatzaileak eta aireak garraia ditzakeen
|
beste
partikula batzuk.
|
|
2012
|
|
|
Hala, kargak banatu egiten dira. Hau da, partikula batzuk karga positiboarekin geratzen dira (ioi positiboak), eta
|
beste
partikula batzuek karga negatiboa hartzen dute (ioi negatiboak). Oro har, esan dezakegu karga negatiboa hartzen duten partikulak hodeiaren beheko aldean geratzen direla, eta ioi positiboak goiko aldean.
|
|
|
Usainak hartu eta bereizteko gaitasun handia du. Txakurrak lur hareatsuak usaintzen ditu, edo bere mutur barruan amildu daitezkeen
|
beste
partikula batzuk. Hala ere, zakurrak ez du beti gainazal lauak hondatzen.
|
|
|
Hala ere, zakurrak ez du beti gainazal lauak hondatzen. Ez da harritzekoa lur hareatsuak edo bere mutur barruan amildu daitezkeen
|
beste
partikula batzuk usaintzea. Maskotako arnasbideetan objektu arraroak sartzeak zenbait zurrunga anormal eragin ditzake.
|
|
2013
|
|
|
gtrololas Toldoen azalera asko zabaltzen da. Olana horizontalek metatzen dute zikinkeria gehien, baina ez dira hedagarriak, nahiz eta jaso daitezkeen bertikalak ere aire zabalean geratzen diren denboraldi luzeetan, eta euriak, hautsak eta haizeak arrastatutako
|
beste
partikula batzuek kaltetu egiten dituzte. Toldoak garbitzea, oro har, zeregin sinplea da, alde altuenetara edo ertzetatik urrun sartzeko zailtasuna izan ezik.
|
|
|
Kontuan izan behar da elikagaien ezaugarri organoleptikoak, neurri handi batean, konposizioaren araberakoak direla: ura egotea, gasen banaketa eta
|
beste
partikula batzuk. Mikroegitura horiek ezagutzea elikagaien barnealdea aztertuz egin daiteke.
|
|
2015
|
|
|
Airea kudeatzeko gailuak: Hautsa eta
|
beste
partikula batzuen kontrako iragazkidun aire garbigailuak.Gas detektagailuak.
|
|
2016
|
|
|
hamarkadan oinarrizko
|
beste
partikula batzuk aurkitu zituzten atomoen barnealdean: quarkak.
|
|
2017
|
|
|
eraztunak osatzen dituzten partikuletako batzuk mendiak bezain handiak ziren.
|
Beste
partikula batzuk, berriz, hondar aleen tamainakoak dira.
|
|
|
Izan ere, 1930eko hamarkadan, atomoaren barnealdea aztertzean, fisikariek hainbat motatako azpipartikulak aurkitu zituzten, hala nola muoiak eta neutrinoak, eta iraultza handi bat egin zuten partikulen fisikaren atalean. 1960ko hamarkadan oinarrizko
|
beste
partikula batzuk aurkitu zituzten atomoen barnealdean: quarkak.
|
|
2020
|
|
|
Horrez gain, aipatzekoa da ekialdeko euskalkietan ohikoa den a galdera markatzailea. Beronek eta erdialdeko al galdera partikulak funtzio antzekoa ei dute; alabaina, ez datoz bat murriztapen horretan aurretik aipatutako partikula modalak eta a markatzaile interrogatiboa, berau
|
beste
partikula batzuekin perpaus berean ager daiteke eta. Polaritatezko galderetan erabiltzen denez, testuinguru berean azal daitezkeen partikulekin bateragarria da, ote rekin, kasurako:
|
|
2021
|
|
|
Izan ere, izoztean, laktosa disolbatuta duen izozkiko ura izotz bihurtzen da, eta izoztuta geratzen den ur zati txikian kontzentratzen da laktosa.
|
Beste
partikula batzuk disolbatuta badaude, erraza da laktosari lotzea eta kristalak eratzen hastea. Tenperatura aldaketarik izanez gero, arazo teknologiko hori larriagotu egiten da, baina ez du elikadura segurtasunaren arriskurik eragiten.
|
|
|
Sumendien erupzioaren kasuan, Madrilgo Fundación Jiménez Díaz Unibertsitate Ospitaleko Pneumologiako buru Germán Peces Barbak esan du gas toxikoekin kontaktua saihesteko komeni dela etxetik ez ateratzea eta leihoak eta ateak ondo itxita edukitzea, airea arteketatik sar ez dadin. Gainera, gasak direnez, ez dago horien kontra babes dezakeen maskararik, baina
|
beste
partikula batzuetatik babesten dute, hala nola errautsetatik. Airearen kalitatea, osasun publikoaren gaia Transmititu ezin diren gaixotasunen arrisku faktore guztiei heltzea —poluzioa barne— funtsezkoa da osasun publikoa babesteko.
|