|
2012
|
|
|
Azkenik, klasiko itzulpena alde batera utzita, bestelako literatura lanak euskaratzen jardun zuten
|
beste
itzultzaile batzuen ahotsa ekarri nahi izan dugu hona. Antzerkiaren arloan lan eskerga egin zuen itzultzaileetako bat Bedita Larrakoetxea dugu, Shakespeareren antzerki lan guztiak euskaratu baitzituen, hasi 1957an Euzko gogoa aldizkarian plazaratutako Macbethetik, eta 1976an Kardaberaz bilduman argitaratutako Shakespeare 6?
|
|
|
itzultzea izan dela adierazten du, eta hori lortzeko hainbat gauza lekuz aldatu omen ditu itzulpenean, jatorrizkoarekiko fideltasunaren irizpidea sakrifikatuz.
|
Beste
itzultzaile batzuek bestelako helburuak jarri dituzte fideltasunaren edota baliokidetzaren aurretik, hala nola helburu erlijiosoa (Haranederren Bibliaren itzulpena, esaterako, Leizarragaren pozoiak kutsatutakoak sendatzeko), apologetikoa (Larramendiren edo Mogelen itzulpenak, euskara edozertarako gai zela erakusteko), didaktikoa (Bizenta Mogelen alegiak, nekazarien ipuin kaltegarriak ordezkatzeko... Teorian itzulpengintzaren diskurtso modernoa defendatu nahi izan duten arren, eta ezin hautsizko baldintza gisa fideltasuna, baliokidetza, itzultzailearen esku hartzerik eza edo antzeko irizpideak aipatzen dituzten arren, euskal itzultzaile gehienek beste behar batzuk lehenetsi behar izan dituzte, eta ez dute, beraz, teorian defendatutakoa praktikara eraman.
|
|
|
Autore eta literatura hain desberdin horien hautaketak desberdintzen du batez ere Santi Onaindia Orixe, Ibinagabeitia, Larrakoetxea nahiz garaiko
|
beste
itzultzaile batzuengandik. Mundu osoko literaturetako lanak itzuli nahi izan zituen euskarara, eta, zentzu horretan, aurrerago aztertuko ditugun Mirande, Aresti eta Sarrionandiaren itzulpengintzara hurbiltzen da.
|
|
|
Zentzu horretan, beraz, aldi berean Miranderen(), Arestiren() eta Sarrionandiaren (1958) garaikide izan zen. Dena den, bere asmoetan, hiru idazle horiengandik baino gertuago zegoen Orixerengandik() edo belaunaldi horretako
|
beste
itzultzaile batzuengandik (Jokin Zaitegi, Andima Ibinagabeitia, Benedita Larrakoetxea, Gaizka Barandiaran, Bingen Amezaga...). Mirandek, Arestik eta Sarrionandiak literatura txikietako egile ezezagunen obrak ere euskaratu zituzten, baina Onaindiak lehentasuna eman zion ospea eta arrakasta bereganatuak zituzten obrak itzultzeari;, beste izkeretako liburu garrantzitsuak?
|
|
|
Gaztelania eta beste hizkuntza arrotzak ere euskara edertzeko tresna gisa erabili nahi ditu Arestik, eta horren erakusgarri izango lirateke bere literatura lanetan txertatzen dituen erdarazko pasarteak, bere euskarazko poemen gaztelaniazko itzulpenak, edota
|
beste
itzultzaile batzuekin elkarlanean egindako itzulpen eleanitzak.
|
|
|
Ildo beretik, Ipar Amerikako zenbait tribuk konkistatzaile zurien aurrean beren burua defendatzeko egindako mintzaldiak ere Vanzettirena bezain alferrikakoak izan zirelako edo, mintzaldi horietatik hartutako zenbait zati poema moduan aurkezten ditu Sarrionandiak Izkiriaturiken. Kasu hauetan, aurrekoan ez bezala, Sarrionandiak isildu egiten du zubi testu gisa erabili duen itzulpena, eta, beraz, ezin dugu jakin diskurtso horiek osorik izan ote zituen begi aurrean eta berak hautatu ote zituen lerro batzuk gero poema gisa emateko, ala
|
beste
itzultzaile batzuek egindako hautaketak erreproduzitzera mugatu ote zen. Nolanahi ere, Sarrionandiak Izkiriaturikerako egindako hautaketa esanguratsua da, gizon zuriak indioei egindako gehiegikeriak salatzen dituzten pasarteak ematen baititu.
|
|
|
Era berean, Hego Euskal Herrian euskal klase subalternoelebakarrei (arrantzaleak eta nekazariak) indar politikoa ostu eta estatu dominazioagainezartzeko erabiliko dute euskara, hizkuntza ez modernoa dela argudiatuz. JuanaAlbetrekoak, Leizarraga eta
|
beste
itzultzaile batzuen bidez, euskara eta bearnesaerlijio hugonotearen hizkuntza gisa erabiltzeko bultzatuko duen proiektuak beheajoko du, Frantziako gorte borboitarrak haren seme Enrike IV.az gero Behe Nafarroanizango duen indarraren ondorioz.
|
|
2013
|
|
|
|
Beste
itzultzaile batzuk aipatzen dira.
|
|
2019
|
|
|
Mendigurenek segitzen du: " Kasu horretan," ohitura onen" izenean Orixek egindakoa,
|
beste
itzultzaile batzuek" gustu ona" edo hizkuntz fineziaren izenean ere egin izan zuten aurreko mendeetan, esamolde arrunt edo zakartzat jotakoak leunduz".
|
|
2021
|
|
|
Gero, eman dezagun 30 urte geroago, emaztea da Asun Garikano, itzultzaile zoragarria. Orduan, orain nire autoitzulpena pasatzen da
|
beste
itzultzaile batzuen eskuetatik aurrena eta nire lana izugarri arindu da.
|
|
|
1980ko hamarkada hartan, beraz, artean itzulpen eremua eta literatur eremua egituratzen ari zirenean, ezinbestean egin zituen itzulpenak Atxagak, beti beste lan batzuetarako behar zituelako, ateratzeko zein hitzaldiak emateko (idem). Dena den, literatur ibilbidearen hasieran egin zuen mandatuzko itzulpenik, autoretza onartu ez zioten arren.47 Autoitzulpenari dagokionez, Obabakoak itzuli zuenean ezinbestekoa zen autoitzulpena; baina, denbora iragan delarik, eremua egituratu delarik eta inguruan itzultzaileak dituelarik," orain nire autoitzulpena pasatzen da
|
beste
itzultzaile batzuen eskutatik aurrena, eta nire lana izugarri arindu da" (idem). Sarri eman izan ditu itzulpenari buruzko hitzaldiak Atxagak, eta Erlea aldizkarian ere eskaini izan dio tarterik.
|
|
|
Beste batzuek eman zituzten itzulpengintzako lehenbiziko pausoak ordura arte baso itxia zen paisaia batean, eta baso pista erosoak utzi dizkigute ondotik ailegatu ginenei. Nire itzultzaile ibilbidean hamaika aldiz erreparatu diet
|
beste
itzultzaile batzuek hainbeste problematarako emandako soluzioei, eta izugarri erraztu didate bidea. Itzulpen dezenteren hustuketa lana egin dut ongi ikusteko zer konponbide emana zien Xabier Olarrak hainbeste problema lexiko eta sintaktikori.
|