|
2004
|
|
|
Egia da, ekonomia? gisa formalki ezagutzen duguna moneta mundu bat delaeta irizpide nagusia mozkinen maximizatzean edo gorentzean datzala; baina egiada, halaber, ekonomia formal horren ondoan, pare parean,
|
beste
emozio munduekonomiko bat badagoela, eta horretan, hein handi batean, maitasunezko irizpideekerabakigarritasun handia dute. Har dezagun adibide bat.
|
|
|
Beste jolas kooperatibo bat “Musika eta elkarteak” da, eta fantasia, komunikazioa, irudimena eta sormena suspertzen ditu, musika pieza bat modu lasaian entzutean haurrek hautematen dituzten sentsazioen bidez. Ondoren, jokalari bakoitzak paper batean deskribatzen du musika entzutean imajinatu duen egoera edo eszena, eta txartel guztiak poltsa batean sartzen dira. Ondoren, haurrek, txandaka, atera eta ozenki irakurtzen dituzte,
|
besteen
emozioak ezagutzeko. Hutsune garrantzitsua Ikerketaren egileak badaki badirela ikastetxe batzuk, beren aldetik, mota horretako programak garatzen saiatzen direnak, ikasleen zeharkako hezkuntza izenekoa hobetzeko.
|
|
2006
|
|
|
Horrek nahasmen emozional handia sor dezake gurasoengan zein seme alabengan, beren adin eta nortasunaren beste hainbat faktorerenarabera. Gainera, askotan topo egiteko uneak dakartzan emozioei, beraiek sortzendituzten
|
beste
emozio batzuk gehitu behar dizkiegu, adibidez: ama batek berealaba izango denarekin topo egitean poztasuna ikaragarria sentitu ez badu, errudunsentiaraztea ekar dezake bere emozioaren hoztasunagatik.
|
|
|
Emozioen nahas mahas honetan, agian poztasuna, asebetetzea, lasaitasuna, kitzikapena agertzea
|
beste
emozio disforikoagoak agertzea baino errazago ulerliteke: itxarotea amaitu da, adopzioko haurra errealitate bilakatu da, eta gurasoizateko desira bete da azken batean.
|
|
|
Bikotekideek bizitzen duten
|
beste
emozio mingarri bat, kulpa da. Psikologoak, iraganeko gertaerekin erlazionatuta, kulpa eta lotsaren inguruko sentimenduak landubeharko ditu, egungo antzutasunaren errealitate biologikoa eta zigor kontzeptuabanatuz.
|
|
2007
|
|
|
Haserretu egingo da, irri egingo du, malkoek ihes egingo diote agian, plazerez gozatuko du... Bataren zein
|
bestearen
emozioak dantzan jartzen dira eta komunikazioa gertatzen da.
|
|
|
alde batetik, pertsonen hautematea (person perception) deritzonbeste pertsonak irudikatzeko gaitasuna garatzea (Damon, 1977; Serafica, 1982); bestalde, gizarte inferentzia (social inference) delakoa, hau da, beste pertsonenezaugarri psikologikoak inferitzeko beharrezkoak diren gaitasunak garatzea. Halanola, pentsamenduak inferitzeko ezinbestekoa den perspektiba kognitiboa zeinsoziala hartzeko gaitasuna (role taking delakoa); ikusmen pertzepzioak ulertzekonahitaezkoa den espazio ikuspegia hartzea;
|
besteen
emozioak ulertzeko funtsezkoaden enpatia edo emozio ikuspegia hartzeko gaitasuna; eta helburu eta motiboakulertzeko beharrezkoa den intentzionalitatea (intentionality delakoa) (Serafica, 1982).
|
|
|
gizakiek senezko joera garatudugula erasoari, bidegabekeriari eta antzeko estimuluei erraietatik erantzuteko.Ikuspegi horren alde daudenen artean Martin L. Hoffman dugu. Egile horrek ustedu haurtxoek badutela
|
besteen
emozioei erantzuteko gaitasuna enpatiari esker, emozio horiek ulertzen ez badituzte ere. Hartara, Hoffman-ek enpatiak gizartearenaldeko jokabidea nola eragin dezakeen eta enpatiak printzipio moralekin zerharreman dituen saiatzen da azaltzen (aurrerago ikusiko dugu hori).
|
|
|
Zahn Waxler ek, Robinson eketa Emde k (1992) ondorio hauek atera zituzten, biki unibitelinoek eta bibitelinoek14, 20 eta 24 hilabetean izandako erru, lotsa, hira, beldur eta tristura erreakzioakazterturik: erru sentimenduek,
|
beste
emozio negatibo batzuen aldean, oso goizazaltzen dutela ingurunearen eragin ahaltsua.
|
|
|
Zientzialariek ziurtatzen dute faktore horiek funtsean lan epistemologikoa egiten dutela, solaskideak pentsatzen edo pentsatzen duenari buruzko informazio orientagarria ematen saiatuz, bai eta inguruabar batzuk ere, hala nola gogo aldartea eta esaten denarekiko konplizitate handiagoa edo txikiagoa. Emozioak besterentzen
|
Besteen
emozioak norberaren emoziotzat hartzeko trebetasuna da enpatiaren oinarria. Gure solaskideak zer emozio dituen, emozio horiek zein indartsuak diren eta emozio horiek zerk eragin dituen jakitea asmakizun lana izan daiteke, baina pertsona askok egin dezakete lan hori maila batean edo bestean.
|
|
|
Besteek ikusten dutena ikustea, besteek entzuten dutena entzutea, zer pentsatzen duten pentsatzea edo besteek sentitzen dutena sentitzea ere baldintza garrantzitsua izan daiteke iruzurgile bihurtzeko. Entzuten ikastea Gutako gehienek beren emozioei arreta handiagoa jarriz hitz egiten dute
|
besteen
emozioek esaten digutenari baino; guk ondoren esango dugunari buruz pentsatzen entzuten dugu, edo egoerari zer esperientzia ekar diezazkiokeen pentsatzen dugu. Entzuten ikasteak esan nahi du arreta guztia bestearengana bideratzea hitz egiten duenean, esan nahi duguna edo guk haren ordez egingo genukeena pentsatzeari uztea.
|
|
2008
|
|
|
Fernandez Berrocalek definizio sinple baina sakona proposatzen du: «Norberaren eta
|
besteen
emozioak ezagutu, ulertu eta erregulatzeko gaitasuna».
|
|
2009
|
|
|
Eragile ezberdinen arteko lankidetza areagotzeko balio lezake, gurasoengana beste sinesgarritasun batekin iristeko, hizkuntzatransmisioari zentzua bilatzen lagunduz; hezkuntza komunitatea indartzen joateko eta seme alaben heziketan, baita hizkuntza heziketan ere, eraginkorragoak izateko. Dimentsio emozionalaren lanketak elkarlanerako aukera berriak eskaintzen dizkigu baina prest egon behar dugu, era berean,
|
besteon
emozioak gure lanean integratzeko. Hortxe erronka.❚
|
|
|
Dimentsio emozionalaren lanketak elkarlanerako aukera berriak eskaintzen dizkigu baina prest egon behar dugu, era berean,
|
besteon
emozioak gure lanean integratzeko.
|
|
|
Horrelako elkarrekintzen bidez gurasoek jokabide egokia agertu ostean, eta berau bete arren berriro gaizki portatuz gero, autoritatea beren eskuetan dagoela adierazten diote haurrari. Kasu honetan ez da
|
bestearen
emozioekiko hitzikagertzen, ezta bere ondoez emozionala konpontzeko proposamenik egiten ere.
|
|
|
Agerikoa den moduan, batzuei eta besteei zuzendutako mezuen karga emozionala benetan ezberdina da. Neskatoei
|
besteen
emozioei buruz pentsatzea, enpatizatzea eta emozionalki zaintzea eskatzen bazaie ere, mutikoei jokabide egokiabesterik ez zaie erakusten, hausnarketa eta enpatia alde batera utzita. Diziplinadiferentzial horiek erabiltzeak beste ezberdintze bat ere mesedetuko du, mutil etaneskengan ahots moral ezberdina garatzea (Gilligan, 1982).
|
|
|
Emozioak esna ditu Hegartyk, baina, hori baino zailagoa dena lortzen du.
|
Besteen
emozioak esnarazten ditu. Eta horretarako arma nagusia ahotsa du, nahiz eta teknika handirik ez duela aitortzen duen:
|
|
2010
|
|
|
Bere aurpegian ezdu emoziorik adierazten, badirudi ez dituela tristura edo poza sentitzen. Hotzportatzen da,
|
besteen
emozioek ez dute beregan eragiten. Emaztea negarrez ikusidu askotan azkenaldian eta ez da haren tristuraz jabetzeko gai izan.
|
|
2011
|
|
|
Hitzik esan gabe ere une oro ari gara komunikatzen, eta gezurra esaten ari garenean gorputzak edo aurpegiak sala gaitzake. Guztiok dakigu
|
bestearen
emozioak nola plazaratzen diren, batzuek bere burua gehiago kontrola dezaketen arren.Emozioen adierazpenak unibertsalak dira, beraz.Norabide horretan egin diren ikerketak ondorio horretara iritsi dira behintzat. Oinarrizko emozioak:
|
|
|
–Emoziotik dator gogoeta, baina benetako emozioaz ari naiz, sakonenean ukitzen zaituenaz, eta hor ukitzen zaituenean hainbeste aldatzen dira gauzak! Arrazionalizatzea oso ondo dago, baina gizarteak oso bananduta ditu bi elementuak, batetik logika, arrazoia, eta
|
bestetik
emozioa. Eta ez, bat gara, dena elkartuta dago, eta emozioari esker identifikatu gaitezke guregandik urruti dagoen norbaitekin.
|
|
|
Geroztik ere
|
beste
emozio batzuk bizi izan ditut, baina arruntak naski, edo ahalgeak amnesian ezarriak.
|
|
|
haserrea, depresioa, euforia, kitzikapena, apatia, suizidioa, droga kontsumoa? Horrela, bere buruaren kontrako eta
|
besteen kontrako
emozio indartsuak eta kontrolatu gabeak izaten ditu. Estresa eta barne herstura ezin eramanez, bere bizitzako aro goiztiar batera itzultzen da.
|
|
|
Ez dute pentsatu nahi beren zaintzaileak asmo txarrak dituela.
|
Besteen
emozioen eta egoera mentalen barne simulazioetan oinarritzen da mentalizazioa. Garun azal premotorreko espiluneuronei esker besteetan behatutako portaerak barnean simulatzen ditugu; amigdalak ere parte hartzen du norberaren eta besteen errepresentazio mental barneratuak sortzen (Abu Akel, 2003); garun azal prefrontalaren funtzio garrantzitsuak hauek dira:
|
|
|
Garun azal premotorreko espiluneuronei esker besteetan behatutako portaerak barnean simulatzen ditugu; amigdalak ere parte hartzen du norberaren eta besteen errepresentazio mental barneratuak sortzen (Abu Akel, 2003); garun azal prefrontalaren funtzio garrantzitsuak hauek dira: norberaren eta
|
besteen
emozio eta portaeren balio saritzailea edo zigortzailea ebaluatzea (Kringelbach eta Rolls, 2004), besteen asmo eta motiboak aurresatea, eta norberaren ekintzek besteen egoera mentaletan duten eragina aurreikustea (Abu Akel, 2003). Mugako nortasunaren nahastea dutenengan bolumen txikiagoa dute garun azal prefrontal medialak eta orbitalak (Tebartz van Elst et al., 2003) eta bereizgarri horrek eragina eduki dezake norberaren eta besteen emozio egoerak ezagutzeko gaitasunean, hutsune sentimenduen agerpenean, norbere buruaren zauritzean, afektuen desregulazioan eta oldarkortasunean.
|
|
|
norberaren eta besteen emozio eta portaeren balio saritzailea edo zigortzailea ebaluatzea (Kringelbach eta Rolls, 2004), besteen asmo eta motiboak aurresatea, eta norberaren ekintzek besteen egoera mentaletan duten eragina aurreikustea (Abu Akel, 2003). Mugako nortasunaren nahastea dutenengan bolumen txikiagoa dute garun azal prefrontal medialak eta orbitalak (Tebartz van Elst et al., 2003) eta bereizgarri horrek eragina eduki dezake norberaren eta
|
besteen
emozio egoerak ezagutzeko gaitasunean, hutsune sentimenduen agerpenean, norbere buruaren zauritzean, afektuen desregulazioan eta oldarkortasunean.
|
|
|
Adimen koefiziente normala, emozio txiroak, portaera arduragabeak eta erasokortasuna dituzten paziente moduan deskribatu zituen psikopatak. Pertsona hauek gaitasun gutxi dute
|
besteen
emozioak ulertzeko eta besteen sufrikarioaz konturatzeko. Beraz, ezin dute enpatizatu besteen minarekin eta sufrikarioarekin.
|
|
|
Sarritan, besteak esplotatu eta erabili egiten ditu, bere helburuak lortzeko.
|
Besteen
emozioekiko enpatia
|
|
|
Adimen koefiziente normala, emozio txiroak, portaera arduragabeak eta erasokortasuna dituzten paziente moduan deskribatu zituen psikopatak. Pertsona horiek gaitasun gutxi dute
|
besteen
emozioak ulertzeko eta besteen sufrikarioaz konturatzeko. Beraz, ezin dute enpatizatu besteen minarekin eta sufrikarioarekin.
|
|
2012
|
|
|
Poligrafo (gezur detektagailua) teknikaren oinarria da, eta larruazalaren konduktantzia neurtzean datza. Beldurra, haserrea eta
|
beste
emozio batzuk sentitzean, larruazalaren erresistentzia elektrikoa aldatu egiten da. Beraz, konduktantzia mailak egoera emozionalari buruzko informazioa ematen du.
|
|
|
–
|
Besteen
emozioak antzematea. –
|
|
|
Emozio positiboak nahi dugun xedera iristen garenean eta lorpen horrek dakarrenaz gozatzean izaten dira. Badira
|
beste
emozio batzuk, anbiguoak, arazotsuak edo neutroak, ez direnak ez atseginak eta ez desatseginak, edo egoeraren arabera biak izan daitezkeenak, eta, horrenbestez, zalantzagarriak; adibidez, ustekabe bat emozio positiboa edo negatiboa izan daiteke.
|
|
|
Norbere emozioez eta haien eraginez ohartzea esan nahi du; barneko seinaleei erreparatzean datza. Gainera, autokontzientziak enpatia ahalbidetzen du eta, hedaduraz,
|
besteen
emozioekin konektatzeko eta haiekiko harremanak kudeatzeko bidea irekitzen du. Gaitasun hori daukan liderrak jokaera zinezkoa eta autentikoa izaten du, eta bere emozioei buruz zabal mintzatzeko eta gidari duen bisioa argi aditzera emateko gauza da.
|
|
|
10 Enpatia.
|
Besteen
emozioak nabaritzean datza, haien ikuspegia ulertuz eta haien kezkak aintzat hartuz. Lider enpatikoak badaki arretaz entzuten eta besteen ikusmoldea ulertzen, eta gai da ongi moldatzeko klase sozial edo kultura desberdineko jendearekin.
|
|
|
Amorruak, erresuminak, beldurrak eta antzeko zenbait emoziok energia galera izugarria ekar diezagukete.
|
Beste
emozio «bigunago» batzuek ere (hala nola asperdurak, axolagabekeriak, apatiak, etab.) gure energia erreserbak xahu ditzakete. Aitzitik, emozio positiboek (pozak, baikortasunak, gogoberotasunak, konfiantzak, etab.) gure energia etorria sendo dezakete.
|
|
|
Gizakion alderdi arrazionala behin eta berriz goraipatuagatik ere, arrazoia ez da emozioak baino garrantzitsuagoa. Alabaina, ezer gutxi dakigu gure emozioei buruz, eta hori askotan
|
beste
emozio baten ondorioa da, jakiteko beldurraren ondorioa, hain zuzen. Gure emozioez jabetzen ez bagara, ditugu kudeatu, hots, ditugu emozio onak bideratu, ez txarrak mendean hartu».
|
|
|
Bizitzako lehen urteetatik gaitasun sozioemozionalak garatzeko programak aplikatzea komeni da. Jakina denez, gaitasun sozioemozionalak sustatzeak (esaterako, norbere eta
|
besteen
emozioen ezagutza, emozioen ulermen eta erregulazioa, autoestimua, automotibazioa, enpatia gaitasuna, gatazken kudeaketa, trebetasun sozialak, etab.) gizakion ongizatean onura ikaragarriak dakartza eta zorionez eskolan gero eta gehiago erabiltzen dira halako materialak. Merkatuan topa daitezkeen materialen artean aipagarrienetariko bat da 2008 urtean Gipuzkoako Foru Aldundiak 3 urte bitarteko haur eta gazteen adimen emozionala garatzeko argitaratu zituen material pedagokikoak (horiei buruzko informazioa www.emozioak.net webgunean aurki daiteke).
|
|
|
Ez da ohiko inteligentzia, eskoletan orain arte aplikatu eta erabili dena, koziente bidez neurtzen zen hura; ez, ez da hori. Adimen emozionalak badu zerikusirik gure eta
|
besteen
emozioak kudeatzeko moduarekin. Eta bost osagarri ditu:
|
|
2013
|
|
|
|
Beste
emozio batzuek, berriz, errendimendua kaltetu beharrean, hobetu egiten dute. Mario Alonso Puig medikuaren arabera, egoera emozional batzuetan (ilusioa, poza, konfiantza sentitzen dugunean) eremu prefrontalera doan odol-jarioa handitu egiten da eta, beraz, oxigenoeta glukosa hornidura; eremu prefrontalak biziraupen mekanismoa gelditzen du, eta gertaerak perspektibaz ikusten laguntzen digu.
|
|
|
Bi eta sei urte arteko haurren% 12k eta% 33k uste dute alegiazko lagunak sortzen direla, Jacqueline Benavides Delgadoren azterketa, Euskal Herriko Unibertsitateko magisterra eta Kolonbiako Andeetako Unibertsitateko ikertzailea. Alegiazko lagunak sortzen dituzten haurrek
|
besteen
emozioak ulertzen ikasten dute Bere lanak adierazten du irudizko lagunek aukera ematen diotela haurrari munduarekin harremanak izateko, jolasaren eta fantasiaren bidez, eta sentimenduak eta emozioak adierazteko, bestela erreprimituak geratuko liratekeelako. Benavidesek azaldu du pertsonaia ikusezin horiek sortzeak ez duela zertan haur gabeziak erakutsi.
|
|
|
Lagun ikusezinak lagundu egiten dio haurrari pertsonaia baten rola hartzen eta, beraz, beste baten lekuan jartzen», dio. Adingabekoek
|
besteen
emozioak ulertzeko gaitasuna erabiltzen dute, alegiazko lagunaren bidez. Alegiazko lagunak ez dira haluzinazioak, haiek sortzen eta kontrolatzen baitituzte. Gainera, «irudikapenak eta sinbolismoak markatzen duten haurraren garapen etapa batean agertzen dira», dio Benavidesek.
|
|
|
2 Zaunka bihurtutako txakurraren poza eta tristura Txakurraren zaunka bere ahotsa da eta gogo aldarteak adierazteko modu bat, hala nola poza edo beldurra Bere euforia «arritmiko, motz eta bestelako keinuekin batera» duten zaunka batzuen bidez bere euforia erakusteko gai den kanoi baten bidez, Gregorio Sanchez txakur hezitzailea aipatzen du. Tristura
|
beste
emozio bat da, txakurraren antzeko zaunka baten bidez adierazten duena. Hau da, zaunka luze eta iraunkor bat, espresiboa eta melankolia transmititzen duena.
|
|
2014
|
|
|
– Gertaera traumatikoekin erlazionaturiko kinadak ekiditen dituzte; haiei buruz ez dute pentsatu nahi izaten, edo ahaztuak dituzte (amnesia) eta
|
besteenganako
emozio positiboak makaldu egiten zaizkie. Gertaera traumatikoaren alderdi batzuk ahantziko dituzte, eta erantzun afektibo motela emango dute pertsona arteko harremanetan, emozio biziek traumaren oroitzapena berpitz baitezakete.
|
|
|
Frustrazioa kudeatzeko eta emozioak modulatzeko arazoak dituzte. Frustrazioak, kezkak, haserreak, desirak eta
|
beste
emozio batzuek adimena bahitzen diete, eta arretarik ezin izaten dute jarri.
|
|
2015
|
|
|
“Jaiotzen garenetik gure disko gogorrean beti dago plazeraren emozioa, berez osasuntsuena dena.
|
Beste
emozioak ere beharrezkoak dira egokitzapenaren prozesuan laguntzen digutelako”, erantsi zuen. Azkenik, bertsogintzara ekarri zituen emozioak:
|
|
|
Hala ere, ezin ukatu harrokeria ere bazela haren mezuan. Azken batean harrokeria gutxitan agertuko da bakarrik, egoera puruan; gehienetan
|
beste
emozio batzuekin nahastuta baitabil. Apalkeriarekin sarritan, apaltasunez jantzita.
|
|
2016
|
|
|
Adimen emozionala pertsona batek emozioak era orekatuan adierazteko eta
|
besteen
emozioak ulertzeko trebezia psikologikoen multzoa da.
|
|
|
Haurtxoa,
|
besteen
emozioak ulertu eta interpretatzeaz gain, gai da besteekin egoera afektiboak konpartitzeko. Enpatia, hau da, besteen emozioak bereganatzeko gaitasuna, oso garrantzitsua da haurtxoaren garapen emozionalean, zeren oso baliagarria baita pertsonen arteko harremanei eta gizarteratzeari dagokienez.
|
|
|
Haurtxoa, besteen emozioak ulertu eta interpretatzeaz gain, gai da besteekin egoera afektiboak konpartitzeko. Enpatia, hau da,
|
besteen
emozioak bereganatzeko gaitasuna, oso garrantzitsua da haurtxoaren garapen emozionalean, zeren oso baliagarria baita pertsonen arteko harremanei eta gizarteratzeari dagokienez.
|
|
|
errua, lotsa, harrokeria? Bestetik, hizkuntza eta joko sinbolikoak erabiltzen ditu norberaren zein
|
besteen
emozioak ulertu ahal izateko.
|
|
|
Estimulu jakin batzuek erreakzio emozional jakin bat eragin ohi dute, baina estimulu horiek prozesatu eta interpretatzeko moduak eragin handia izan dezake pertsonaren jokabide eta ekintzetan. Haurra aurpegi espresioak ulertzen hasten da, eta
|
besteen
emozioak, nahiak eta sinesmenak hautematera iristen da, aldez aurretiko esperientzien edota nortasunaren arabera. Estrategia eta praktika kontziente horien bitartez, estimuluak interpretatzeko modua eta bere erreakzio emozionalak alda ditzake haurtxoak.
|
|
|
Hortaz, haurra helduekin dituen esperientzia eta harremanei esker garatzen du emozioak ulertzeko prozesua, batetik, eta, bestetik, garapen kognitiboari esker, gai da bere emozioez eta emoziook eragiten dituzten arrazoiez jabetzeko eta
|
besteen
emozioak ulertzeko.
|
|
|
Funtsezko baliabide afektibo hau ere adinarekin garatzen da.
|
Besteen
emozioak bereganatzeko eta hautemateko erreakzio afektiboa da. Lópezen arabera, lau enpatia mota daude:
|
|
|
Gainera, ebolarekiko arrisku hautematea pertsonek harekiko duten erantzun emozionalarekin lotuta egotea ere espero da. Espresuki, ebolak beldur emozioak sortzea espero da, baina baita haratago joan eta
|
beste
emozio esparru batzuetan eragitea ere. Azkenik, ebolaren momentu kritikoaren barnean, hilabeteen igarotzea eta Europako lehen kutsatzea inflexio puntu izatea espero dugu.
|
|
|
Animaliek oroimena izateak autokontzientzia dutela esan gura du Darwinentzat, graduren batean behintzat: ene oraingo eta behialako nitasunaren identitatea.56 Abereen autokontzientziaz ohartxo horri, hori beste hainbeste adieraz lezaketen
|
beste
emozio batzuei Darwinek analisi zoliak eskaintzen dizkie; baina hamgamro samarberariaz autokontzientziaren espresio gisa gero ez ditu garautzen: norbere buruaren (ederraren, nagusitasunaren, etc.) autokontzientziaren adierazleak.
|
|
|
Eta
|
beste
emozioei eusten jakitea.
|
|
2017
|
|
|
Tresnek aurpegikeinuen hautematean garun azal motorraren prozesaketaren inplikazioaren inguruko ebidentziakematera lagundu dezakete. Modu honetan,
|
besteen
emozioak hautemateko dituzten zailtasunen jatorrianahaste motore batean oinarrituak egon daitezkela frogatuko litzateke.
|
|
|
Alexitimia edo emozioen kontzientzia gabezia,
|
besteen
emozioei hautemateko ezintasunarekinerlazionatzeaz gain, min kronikoarekin harremana duen nahasmendua da. Egun, badakigu aurpegiespresioetatik eginiko emozioen hautematean prozesamendu motor nahiz emozionalak parte hartzendutela.
|
|
|
Lan honetan, aho aurpegietako min kronikoa duten pazienteei zuzenduriko bi tresna digitalendiseinua eta inplementazioa aurkezten ditugu, garun azalaren distortsio sentsori motorraren hipotesiafrogatzeko asmoz. Alde batetik, pazienteek
|
besteen
emozioei hautemateko duten gaitasuna neurtu dugu, emozionalak eta neutroak diren aurpegi keinuen bidez, eta bestetik, ezker/ eskuin aldeak bereiztekogaitasuna ebaluatu dugu.
|
|
|
Emozioak ulertzeko eta adierazteko gaitasuna beste norbanakoengan hautemateko etainterpretatzeko ahalmenarekin erlazionatuta dago (Ekman eta Rosenberg, 1997). Besteen emozioakberen aurpegien keinuen bidez identifikatzeko goi mailako asoziazio konplexuak behar dira, eta badirudiemozio bakoitza sistema neural ezberdinen menpe dagoela (Adolphs, 2002; Sprengelmeyer et al., 1998).
|
Besteengan
emozioak identifikatzean, behatzailearengan ere emozio horietan parte hartzen duten gune berberak aktibatzen direla proposatu da, baita minarekin lotzen diren emozioekin ere (Botivinick et al., 2005).
|
|
2018
|
|
|
Egunerokotasunak gainezka egiten diola sentitzen badu, estresa maneiatzea kostatzen bazaio eta ondoez emozionala luzatzen bada, kontuan izan psikologo bati kontsulta egiteko aukera, haren egoera balora dezan. Heziketa emozionala, prebentzio modu bat Ongizate emozionala lortzea ez da erraza, eta norberaren eta
|
besteen
emozioak identifikatzen lagunduko diguten tresna eta baliabideak eska ditzake emozio horiek egoki eta modu produktiboan erabili edo kudeatzeko. Heziketa emozionala prebentzio primarioko modu bat da, disfuntzioekiko zaurgarritasuna minimizatzen du eta horrelakorik gerta ez dadin laguntzen du.
|
|
2019
|
|
|
David Lodgek Kazuo Ishiguroren eleberriaz dioen moduan, Lodgek deskribatzen duen Stevens maiordomoak bezala, Bihotz bi. Gerrako kronikakeko kontalariak ere kontatzen dituen gertaeren dramatikotasunaz duen sintonia faltak, dramaren egiazko seriotasunaren zentzu faltak ohartarazten dio irakurleari ez dituela bere eta
|
besteen
emozioak egoki ezagutzen, eta errealitatea interpretatzerakoan distortsio nabaria egiten duela. Adibide gisa har genezake Florak Hanbren egiten duen adierazpena protagonistaren ezagutza gastronomiko teoriko eta praktikoez, eta alde egiten duenean Hanbrekoek duten jarreraz.
|
|
|
Legeak justiziaren isla dira edo izateko bokazioa dute, eta horregatik etikarekin harremanetan daude. Etika, justizia, legeak, politika, ekonomia eta
|
beste
emozioak kontuan izanda ulertzen hasten bagara, kolore eta ñabardura berriak agertuko zaizkigu.
|
|
|
Urte pare bat geroago, idazten zituen testuak irakurtzeko eskatzen hasi zitzaizkion lagunak, batzuk hunkitu eta negarrez hasten ziren. Besteengan erreakzioak sortzeko ahalmenak oso ongi sentiarazten zuen,
|
besteen
emozioak jasotzean bereak ere pizten baitziren. Baina hura ez zen idazteak zuen funtzio bakarra:
|
|
2020
|
|
|
Fededunak terroristak dira" Elizaz kanpo ez dago salbatzerik", esan ohi dute katolikoek.... Psikologoak terroristak dira,
|
besteen
emozioak patologizatuz hitza ebasten dietenean, eta gurasook, edota irakasleok ere, terrorista bihurtzen gara gure haurrak edo ikasleak isilarazten ditugunean.
|
|
|
Beldurra eta haserreaz gain, nekea da jendeak aipatutako
|
beste
emozioa. Zertaz dago nekatuta jendea?
|
|
|
Dean Moriarty Bestalde, Vicente Prieto psikologoak, Álava Reyes Psikologia Zentroko Arlo Klinikoko zuzendari teknikoak, gurekin bizi diren pertsonekin harreman fisikoa izatea gomendatzen du, kutsatuta ez badaude: “Emozioak adierazi behar ditugu, hildakoaren oroitzapenak partekatu, hartaz hitz egin,
|
bestearen
emozioak eskatu gabe ulertu. Oso garrantzitsua da teknologia berriekin gainerako senide eta lagunekin lotzea, gutxienez begiak ukitzeko, kezkak eta emozioak partekatzeko eta kontsolamendua errazteko, hori da emozioen babesa sentitzeko modurik onena”.
|
|
|
Egon da horrelako eztanda bat... eta orain, zer?». Horregatik ere, garrantzitsua da oreka horretan
|
beste
emozio batzuei tokia uztea. «Parean joan behar dute pozak eta gainerako emozioek.
|
|
|
Gorrotagarria ere banintzela eta sentimendu gabea zioten. Enpatia hitzaren debaluazioa zer den, gauza bat baita
|
besteen
emozioak antzemateko arazoak izatea, eta bestea, oso ezberdina, emoziorik ez izatea eta ez sentitzea.
|
|
2021
|
|
|
Konpetentzia emozionala edo konpetentzia emozionalak, gaitasun pertsonalen azpimultzo gisa ulertuta (Bisquerra eta Pérez, 2007) sozio emozional gisa ulertzen diren konpetentzia multzo horien baitan kokatzen d (ir) a, eta enpatia, autoerreflexioa eta emozioen adierazpena dute helburu nagusi. Horrezaz gain, emozioen adierazpena, behar denean esperientziak eta adierazpen emozionala errregulatzea eta norbere zein
|
besteen
emozioak ulertzea eta interpretatzea ere biltzen ditu gaitasun honek (Wu eta besteak, 2021). Hau da, ezagutza emozionalak, erregulazio emozionalak eta adierazpen emozionalak osatuko lituzkete konpetentzia emozionalaren hiru zutabeak (Denham eta besteak, 2016).
|
|
|
Erranen diat zergatik. Gortean, batzuetan, asmo txarrik ez badute ere, dibertitzeko
|
besteen
emozioak erabiltzen ditiztek. Gure familia inportanteenetakoa duk eta besteek zirikatu eginen diate.
|
|
|
Uste dut artea norberak ikusten eta sentitzen dituen gauzak adieraztea dela, eta
|
besteei
emozioak sentiaraztea edo sentimenduak biziaraztea, sentsazioak atseginak edo desatseginak izanda ere. Ez dio axola.
|
|
|
Zurrunbilo batean bezala gelditzen naiz. Eta aldi berean
|
beste
emozio bat gogoratzen dudana da... Berez da zerbait plazera ematen duena baina ez dakit ondo zer den.
|
|
|
Beste alde batetik, adimen emozionala: norbere eta
|
besteen
emozioak ezagutu, erabili, ulertu eta erregulatzeko gaitasuna da. Pertsona batzuek beste batzuek baino hobeto identifikatzen dituzte euren emozioak eta ingurukoenak; hauek trebezia handiagoak dituzte arazo emozionalak konpontzeko.
|
|
2022
|
|
|
Usu errepikatzen du «onarpenerako» bidea egitea garrantzitsua dela. Baina bidean
|
beste
emozio asko loratzen utzi behar dira. «Triste eta burumakur» egoteko egunak ere «onartu» egin behar dira:
|
|
|
Esaterako, gure ingurunea okerrera doala ikusten dugunean, estresatuak sentitzen gara, pertsona batzuk antsietatea sentitzen dute». Solastalgia da sortu daitekeen
|
beste
emozio negatiboetako bat: «Nostalgia da gure etxetik urrun gaudenean sentitzen duguna, gure ingurunea aldatu delako, eta solastalgia da gure etxetik mugitu gabe, aldatzen dela ikustea».
|
|
|
Zoriontasunari bakarrik ematen badiogu lekua, gero ez dugu jakingo
|
beste
emozioak ganoraz kudeatzen. Eta hori gertatzen denean... ba agian, ez beti, baina agian... depresioan eroriko zara.
|
|
2023
|
|
|
Alde batetik arrazoia eta
|
bestetik
emozioak planteatu izan dira, baina badakigu gizaki integralak garela: pentsatzen dugunak emozionalitate bat darama.
|
|
|
Gertaera traumatikoekin erlazionaturiko kinadak ekiditen dituzte; haiei buruz ez dute pentsatu nahi izaten, edo ahaztuak dituzte (amnesia) eta
|
besteenganako
emozio positiboak makaldu egiten zaizkie. Gertaera traumatikoaren alderdi batzuk ahantziko dituzte, eta erantzun afektibo motela emango dute harremanetan, emozio biziek traumaren oroitzapena berpitz baitezakete.
|
|
|
Haize haren gibeletik joan zen eta tunel batean sartu. Bat batean arindurik sentitzen zen baina, aldi berean, barurak eta bata
|
bestearen ondoko
emozioek zoraturik... Tupustean, lurreko konkor batean behaztopatu eta, oreka galdurik, eskua harpeko paretan bermatu behar izan zuen.
|
|
|
Eta lanak lagundu dit Martinek eragindako min guztia baretzen. Denbora honetan,
|
beste
emozio batzuk ari naiz deskubritzen. Hunkitu egiten nau, adibidez, hirurok zerbait bateratua osatzen dugula pentsatzeak.
|
|
|
Byung Chul Han ek esaten zuen gaur egun dena emozioak direla, emozioak saltzen dituzte, dena da emozionala. Baina emozioak dira pospoloak, pizten dira eta itzali egiten dira eta gero nahi duzu
|
beste
emozio bat, emozioen jonkiak gara. Horren kontra, sentimendua hitza aldarrikatzen zuen, sentimendua litzateke irauten duen emozioa, lan bat eskatzen duena zure aldetik.
|
|
|
Enpatia lantzeko, dramatizazioa hezkuntza teknika gisa erabiltzea oso interesgarria izan daiteke, oso eraginkorra baita enpatia lantzeko. Eszena bakoitzean
|
bestearen
emozio eta rola senti dezaten eta zein mugimendu gertatzen diren ikusi ahal izateko. Antzerkia, psikodrama, musika... arteak, oro har, enpatia bultzatzen du, beste ezerk ez bezala.
|
|
|
Ekintza, txiklea bezala luzatzen badugu, ikusleak ikusi beharrekoa jada ikusi du, eta interesa itzaltzen zaio. Nahiz eta hau, nahitara ere egin daitekeen, ikuslearengan
|
beste
emozio batzuk piztu nahi baditugu. Baina orokorrean, ez ahaztu!:
|
|
|
Etengabe aldatzen diren geure kapritxoei amore ematen diegu, baina ez dugu inoiz
|
bestearen
emozioetan pentsatzen.
|