|
2005
|
|
|
Lehen hurbilketa bat" hizkuntzaren jatorriak" planteatzen duen arazoaren eskutik dator, alegia, Humboldtek XVIII. mendean hainbestetan eztabaidatu zen gai honi buruz egindako hausnarketetatik. Bere abiapuntua J. G. Herderren idatzi bat da," Abhandlung uber den Ursprung der Sprache" (1770), non
|
besteak
beste hizkuntzaren jatorriari buruzko ohizko planteamendu" genetikoak", eta zehazki E. B. Condillac eta J. J. Rousseaurenak, zalantzan jartzen dituen. Azken bi pentsalari hauek gai honi buruz eskaintzen dituzten azalpenak edo teoriak ez dira berdinak:
|
|
2006
|
|
|
– Helburu linguistikoa edo soziolinguistikoa ukan dezake,
|
besteak
beste hizkuntza bat normalizatu nahi delarik. Katalunian, esaterako, hizkuntzaren normalizazioak kontutan hartzen du XX. mendean hizkuntza normatibizazioa maila handi batean egina dela.
|
|
2009
|
|
|
Noizean behin, polemika iturri izan ohi da hizkuntza ofizialen eta laneko hizkuntzen ugaritasuna, baina ez dirudi funtsezko aldaketarik etorriko denik etorkizun hurbilean,
|
besteak
beste hizkuntza araubidea ere, aldatzekotan, beste zenbait araubideren antzera, aho batez baino ezin daitekeelako alda, eta ez dirudi Estatu batzuk beren estatu hizkuntzaren Europa arloko ofizialtasunari uko egiteko prest izango direnik.
|
|
|
Herritarrei desabantailak baino ez dakarzkien hizkuntzak aginteak debekatu eta esetsitakoak baino ez dira, haiek erabiltzeagatik zigorra jasan behar baitute hizkuntza haietako hiztunek, eta hori bada, bai, abantailarik eza ez ezik desabantaila garbia ere. Bistakoa da, ordea, ez dela horretaz ari Savater,
|
besteak
beste hizkuntza zapalketa esplizituaren adibidea eta hiztun erkidego bati akabera indarrez ematearena delako hori. Beste hitz batzuetan esanda, askatasunaren ukazio nabarmenegia da hori, eta ez da, noski, horretaz ari Savater, ez da hori berak aldarrikatzen duena.
|
|
2010
|
|
|
Batetik, ikuspegi anbientalistan azpimarratzen da inguru sozialaren eragina; horrela, ikertu da nolako eragina duen inguruak hainbat arlo kognitibotan,
|
besteak
beste hizkuntzan (Jacklin eta Baker, 1993; Eagly, Wood eta Diekman, 2000). Adibidez, gurasoek generoaren arabera aukeratzen dituzte jostailuak (Fagot, 1995), gehienetan, mutikoei hautatzen dizkiete ekintzara bideratutako jostailuak eta neskatoei, ordea, harremanetara bideratutakoak.
|
|
2011
|
|
|
Ruben Gonzalezek ere ondo ezagutzen du liga, eta arrisku handiena Raitala finlandiarra fitxatzen hartu du taldeak. Haren gain egongo da Monreal ahantzarazteko lana, eta kostako zaio,
|
besteak
beste hizkuntz arazoak dituelako entrenatzailearekin.Hutsuneak betetzeko bilaketa horretan, pagotxa aurkitu du. Mendi buelta egitera joan, eta onddoa ikusi du Mendilibarrek:
|
|
|
Munduan izan dan gerrarik ikaragarriena antxina ez zala amaituta, irabazi eban gudarosteko gudaria, galdu eban gudarostekoaren ondoan, batak besteari besoz beso helduta. Milaka bateko eta milaka besteko, alkarri besotik heldurik, danak, batean hizkuntza baten,
|
bestean
beste hizkuntzan, abestuz eta otoitz eginaz, aurrera. Ikusi ete daiteke gauza hunkigarriagorik?
|
|
2013
|
|
|
Bere hoztasun horretan, Euskal Herriarekiko ere hotz agertzen zen. Haatik, euskara txukun erabiltzea aldarrikatzen zuen,
|
besteak
beste hizkuntza landuz, eta bereziki gerlari buruzko lexikoa edo hiztegia. Erabiltzen zituen eta ekartzen zituen hitz berriak aztertuz ikus daiteke hori, baina bere hitzetan ere aipatu zuen gauzei euskarazko izena emateko beharra, adibidez «tranchées» hitzari buruz.
|
|
2014
|
|
|
Horren harira, harreman asimetrikoen beharraren inguruko gogoeta plazaratzen du Pello Jauregik liburuan. Hizkuntza harreman asimetrikoak ematen dira kide batek hizkuntza bat erabiltzen duenean (euskara, adibidez) eta
|
besteak
beste hizkuntza batez erantzuten dionean (gaztelaniaz); bien arteko komunikazioa ez da eteten, elkar ulertzen dutelako. Hor dago Kataluniako kasua.
|
|
|
Hizkuntza batean aldaketak akordatu eta diseinaturik burutu daitezke edo jendarteak berak erabileraren poderioz bultzatu ditzake. Brown eta Gilman ikertzaileek zenbait hizkuntza aztertu zituzten (Ingelesa, Frantzesa, Italiera, Espainiera eta Alemana) eta
|
besteak
beste hizkuntzek tratamendu sistema ezberdinak sortzen zituztela ondorioztatu zuten. Espainieran adibidez VOS enperadoreari soilik zuzentzeko erabiltzen zen (oso errespetuzkoa) eta gerora bestelako botere gune ezberdinetara zabaldu zen familia instituzioraino iritsi arte.
|
|
|
Hainbat aitzindari eta gune izan zituen jarrera horrek. Euskal Lore Jokoen ondoren zenbait aldizkari sortu ziren, batzuk elebidunak, beste batzuk euskara hutsean (lehenengoa Kaliforniako Escualdun Gaseta 1885 urtean); bestalde, hainbat ahalegin egin ziren euskalkien arteko aldea murrizte aldera,
|
besteak
beste hizkuntza literarioaren batasunerako zenbait proposamen. Abertzaletasunak eta neurri txikiagoan karlismoak euskararen aldeko neurriak eta ekintzak proposatu zituzten, eta 1910eko hamarkadan hainbat ekimen garrantzitsu gauzatu ziren.
|
|
2015
|
|
|
Ez da sortuko bere aldeko uholde ilusionagarririk. Aurrekontuak ez dira ugarituko,
|
besteak
beste hizkuntza gutxitu batek, automatikoki, helburu estrategikoa izateari uzten diolako". Herri baten identitatea eraiki edo deseraikitzeko botereak daukan armarik ahaltsuena hizkuntza da.
|
|
|
usko Jaurlaritzak eta beste zazpi erakundek abenduaren 3an, Euskararen Nazioarteko Egunean, euskaldun berriak ospakizunen ardatz hartu nahi izan zituzten,
|
besteak
beste hizkuntza askatasun efektiborako aitzindari direlako.
|
|
|
Ikusia dugu bada polaritatea ez dela hain erraz azaltzen bere osotasun horretan(, ezezkoetan baizik ez?,, baiezkoetan baizik ez?). Lehenengo eta behin, polaritatea duen osagai bakoitzak, baditu hizkuntza jakin batean bere ezaugarri lexiko propioak,
|
besteak
beste hizkuntza horren bilakaerari eta osagaiaren jatorri etimologikoari lotuta. Adibidez, inongo (txoririk) ere eta inolako (txoririk) ere bat datoz ezezko perpausetan azaltze horretan, hau da, esan daiteke bai polaritate negatiboko osagai direla eta bai antzerako esangura dutela.
|
|
2016
|
|
|
Galdera horiek eta antzekoak lagungarriak izan daitezke helburuak eta lehentasunak ezartzeko, eta baita hizkuntza biziberritzearen aurka daudenei argumentuen bidez aurre egiteko ere. Fishman-ek alderdi horiei" aldez aurreko azalpen ideologiko" izena ematen die (Fishman 1991; 2001; Dauenhauer & Dauenhauer 1998; Kroskrity 2009); eta
|
besteak
beste hizkuntzarekiko sinesmenei, kulturari, nortasunari, alfabetatzeari, hizkuntza aldaketari eta jabekuntzari lotzea eskatzen du. Horiek guztiak hizkuntza biziberritzeko mugimenduak ados ez dauden oztopo posibleetako batzuk dira.
|
|
|
Nago, hizkuntzaren hiru dimentsio hauek (materiala, kolektiboa eta ideologikoa), parte garrantzitsuak direla hizkuntzaren gaineko kultura eraikitzeko; pertsona, hiztun gisa, sozializatzeko ezinbestekoa dena. Kultura hau —hizkuntz kultura— zorua litzateke, talde, zein banakako elementuak garatu ahal izateko,
|
besteak
beste hizkuntzarekiko jarrerak. Euskararekiko atxikimendua (nire jarrera, nire motibazioa...) garatzeko hiru dimentsio horiek nituzke:
|
|
|
Hori egitean, adierazi zuten gaztelania eta, batez ere, erdialdeko asturiera ondo komunikaturik zeuden komunitateen artean eta gazteek osatutako belaunaldien artean finkatu zela. Hala ere, ikuspuntu berritzaile horrek ez zuen iraupen handirik izan, nahiz eta hainbat kontu,
|
besteak
beste hizkuntzaren batasuna edo hizkuntzak ez zuela prestigiorik, asturieraren debatearen gairik nagusienak izan diren.
|
|
2018
|
|
|
Azoka Euskal Herri kontinentalera bideratuta dago,
|
besteak
beste hizkuntza politikak erakusten duen bezala. Ideia zabalduz, azokaren antolaketa utz liteke batzorde baten esku:
|
|
2019
|
|
|
zuri doakizu ikastea, zuri erabiltzea, zuri irudikatzea onura. Eta ahanzten dugu koadro hori, oinarrian, ez dela sekulan hirukoa (ikas erabil maita) izan; beste alde batzuk ere dituela,
|
besteak
beste hizkuntzaren estatus bat eskatzen duela, ofizialtasuna hots. Sustut, maila indibidualetik hara, kolektiboan errotzen da eta eskatzen du boteredunen inplikazioa eta gauzapen neurtua.
|
|
|
Nafarroako Foru Erkidegoan, 1979an, Legebiltzarrak proposatu zuen jardun funtzioak Gobernuko atalen artean banatzea, baina zeregin edo erantzukizun horietako batzuk ez ziren aintzat hartu,
|
besteak
beste hizkuntza araudiari eta politikari dagozkienak. hutsune horrek hainbat protesta piztu zuen gizartean, eta, horien eraginez, eztabaidak eta proposamenak ugaritu ziren Nafarroako Legebiltzarrean. horrela, 1980an, alderdi sozialistak eta indar nazionalistek akordioa lortu zuten Legebiltzarrean, euskara gaztelaniarekin batera hizkuntza ofizialtzat hartzeko eta horretarako behar ziren neurriak h... (Barandiaran, 2009:
|
|
|
Kontzeptu horrek kontuan hartzen ditu kulturak sorrera etaproduktu sozial gisa duen banakotasuna eta alteritatea. ...turalen Batzordeak zehaztendu Estatu kideek, Itunaren 15 artikuluko 1.a) paragrafoan bildutako eskubidea praktikan jartzean, kulturaren alderdimaterialetatik haratago heldu behar direla (esaterako, museoak, liburutegiak, antzokiak, zinemak monumentuak etaondarearen guneak) eta kulturaren ondasun ukiezin guztietara iristea sustatzeko politikak, programak eta neurriproaktiboak hartu behar dituztela(
|
besteak
beste hizkuntza, jakintza eta tradizioak).
|
|
2022
|
|
|
Bilbaok gogora ekarri du gaur egun Hezkuntza Departamenduko irakasleen postuak aintzat hartu gabe funtzio publikoko lanpostuen %3k baino ez duela euskararen derrigorrezko ezagutza. Horren aurrean merezimenduen dekretuak bere mugak ditu,
|
besteak
beste hizkuntzen ezagutza baloratzen duelako hiru deialdi motatan: oposizio lehiaketak, lekualdatze lehiaketak eta mailaz igotzekoak.
|
|
2023
|
|
|
Ordutik, hilabete luzez, alderdi guztiek jarritako zuzenketak eztabaidatzen aritu dira Eusko Legebiltzarreko lantaldean, eta gaur izan da egun erabakigarria: azken zuzenketak eztabaidatu dituzte,
|
besteak
beste hizkuntza ereduena.
|