|
2007
|
|
|
Hasteko eta behin zorionak eman nahi nizkieke
|
beste
behin ere Soziolinguistika klusterreko kideei horrelako lana burutu izanagatik, izan ere beste behin ere datuok eskuartean edukitzeak zirrara berezia ekartzen baitu. Zirrara, etsipena, kezka, poza eta denetarik topatu ahal dugu geure barnean beste urte batez etsamin zail honen emaitzak eskuan jaso ondoren.
|
|
|
Hasteko eta behin zorionak eman nahi nizkieke beste behin ere Soziolinguistika klusterreko kideei horrelako lana burutu izanagatik, izan ere
|
beste
behin ere datuok eskuartean edukitzeak zirrara berezia ekartzen baitu. Zirrara, etsipena, kezka, poza eta denetarik topatu ahal dugu geure barnean beste urte batez etsamin zail honen emaitzak eskuan jaso ondoren.
|
|
2008
|
|
|
Baina ekar dezagun gogora ikerketa honen gai nagusia,
|
beste
behin: zein hizkuntzatako hedabideak aukeratzen dituzten zarauztarrek, hain zuzen.
|
|
|
Bi alderdi horiek harremanetan jarriz sortu dugu G. grafikoa.
|
Beste
behin, oso logika argia erakusten dute datuek: etxean zenbat eta euskara gehiago erabili, orduan eta toki gehiago eskaintzen diete euskarazko hedabideei.
|
|
2010
|
|
|
Alde horretatik begiratuta, bikoitza da Zendoiaren ekarpena: bat, edukia bera; bestea, ekonomia aplikatua soziolinguistikara biltzeko ahalegina
|
beste
behin egitea. Lanaren edukiari erreparatuz, esan dezagun egileak kasu jakin batez baliatu dela lana burutzeko, testu-liburuen argitalpenarena, hain zuzen ere.
|
|
|
Primingak, aldiz, erakutsiko liguke albiste horietan euskara zeri lotuta agertzen den; adibidez: ...unikabide batzuek eta besteek euskarari buruz zabaltzen dituzten bertsioak eta esanahi ezberdin guztiak aintzat hartu dira. lan nekeza, baina ezinbestekoa igorritako informazioaren atzean zer nolako framingak dauden eta horiek bultzatzen dituzten interesak ezagutu ahal izateko. horregatik, euskararen gainean dauden framingak zorroztasunez eta sendotasunez aztertu ahal izateko, teoriarantz jo dugu,
|
beste
behin, urrats berri honetan Vicente Mariño eta lópez rabadán ek bereizten duten framingaen inguruko ikerlerro motak erabiliz. gure ustez, egile horien sailkapena (Vicente Mariño eta lópez rabadán, 2009: 23) lagungarri gerta dakiguke euskararen inguruko hautemateen eta irudikapenen —framingaren— xehetasunak hobeto ezagutzeko eta ulertzeko. horregatik, framinga inguruko ikerlerro nagusiak aurkeztuko ditugu hurrengo lerroetan.
|
|
|
49). eta ez duela deus egiten ahal edo ez gauza handirik ingelesaren eraginaren," inbasioa" ren aurka. hamabost bat urte iragan dira, eskualdetako hizkuntzen aldeko lege proiektu batzuk aurkeztu dira, baina batzar nazionalera ez dira heldu legeen batzordeak onartu ez baitzituen, edo laster eztabaidatu eta baztertu. halere, 2008an pentsaezina gertatu da. Maiatzean,
|
beste
behin, gobernuaren deklarazio baten ondotik lege proiektu baten beharrezkotasunaz eztabaidatzen ari ziren eta hona non maiatzaren 22an, diputatuek, lege batzordeak proposatua eta gobernuaren oniritziarekin, konstituzioaren 1 artikuluari emendakin hau bozkatu duten: " Eskualde hizkuntzak
|
|
|
Horregatik, nire mapak ez dira inolako helburu, baizik eta gero hizkuntzen sustapenneurri egokienak aplikatzeko bitarteko egokiak izatea da asmoa, hizkuntza gizartean zenbateraino sartuta dagoen. az eta hizkuntzarekiko atxikipenaz edo berezko hizkuntzatzat jotzeaz. ez da soilik primus inter pares hizkuntzatzat jotzen dela. besterik gabe, beste hizkuntzen gainetik jartzen da, bai eta erroldan ere, eta ez da hari buruzko galderarik egiten. Soilik hala eskatzen duten lurraldeetan, hizkuntzaezagutzari buruzko galderak txerta daitezke, baina betiere hizkuntza erregionalei buruz, argi eta garbi beheragoko mailan jarrita; izan ere, inolaz ere ezin da gaztelania maila berean jarri, ezta formalki soilik izanda ere.
|
beste
behin ere, espainiako demolinguistikaren eta lehen munduko gainerako estatu guztietan aplikatzen denaren arteko aldea erabatekoa da. gainerako estatuetan, erroldan hizkuntzari buruzko galderak txertatzen direnean, gehiengoaren hizkuntza edo komunikazio hizkuntza hizkuntza bat gehiagotzat jotzen da, nahiz eta biztanleriaren ehuneko laurogeita hamarren berezko hizkuntza izan, adibidez. demolinguiST... oinarrizKo eKarpen BaT normalizazioraKo ez nuke gehiegi luzatu nahi erakutsiko ditudan bi mapak aurrez azaltzen. ziurtzat jotzen dut irakurleen zati batek izango zuela inoiz esku artean nire liburuetakoren bat (euskaltzaindiak argitaratuak). lan horiek ezagutzen ez dituztenentzat, azaldu behar dut XX. mendeko soziolinguistikan ezinbestekotzat jotzen dudan betebehar baten alde egiten dela, aurkezten ditudan ezagutza mapen bidez; hau da, hizkuntza gutxituaren gizarte ezagutza lurraldetik ahalik eta gertuen kokatzearen alde. normalizazio prozesuetan gai hori funtsezkoa dela uste dut, baina ez naiz azalpenetan luzatuko. hizkuntza politikarik onena gizartera egokien eta modurik hurbilenean egokitzen dena da. horregatik, nire mapak ez dira inolako helburu, baizik eta gero hizkuntzen sustapen neurri egokienak aplikatzeko bitarteko egokiak izatea da asmoa, hizkuntza gizartean zenbateraino sartuta dagoen. horretarako, gaur egungo errealitatera egokitu behar da ohiko hizkuntza kartografia (errealitate hori oso aldakorra baita, gainera); eta kartografia horrek oinarrizko bi ezaugarri hauek izan behar ditu, nire ustez:
|
|
|
1981ean biztanle euskaldunen presentzia handia (%30 eta %50 artekoa) zuten eskualdeetan, 10 puntu baino gehiago hobetu da ehuneko hori hogei urte horietan. hobekuntza nabarmen horretarako, bi faktore nagusi izan ziren: batetik, eskualde horietan hirugarren adinekoen tartea hain uniformeki euskalduna ez izatea; bestetik, eta
|
beste
behin, euskaraz eskolatutakoen ehunekoa horren handia izatea. Soilik nerbioi erdialdean, txorierrin eta uribe kostan izan zen hobekuntza hori epelagoa, zalantzarik gabe, bilboko arroarekiko hurbiltasunaren eraginez. hurbiltasun hori dela eta, eskualde horiek bilbo handiaren lotegi bilakatu dira, neurri batean. zoritxarrez, eaeko eta nafarroako bilakaeren artean zer nolako aldea dagoen egiaztatzen dugu eskualde multzo horretan.
|
|
|
Akatsa litzateke, nire ustez, gazte elebidunei beren kabuz portaera soziolinguistikoak aldatzeko gai izan daitezen exijitzea, are gehiago portaera horiek sakon errotuta daudenean gure gizartean. ...14 hizkuntza berreskuratzea bultzatzeko. euskaldun kopurua aipagarria duten eskualdeetan ere (%10) hobetu egin da egoera hogei urte horietan; baina berriz ere lehen aipatutako aldeak ageri dira eskualde batzuetan eta besteetan. eaeko eskualdeetan, hamar puntu edo hortik gora hobetu da biztanleek euskaraz duten hizkuntza gaitasuna. nafarroakoetan, berriz, hobetu egin dira ehunekoak, baina gutxiago.
|
beste
behin ere, datuek argi erakusten dute hizkuntza politika irmo bat behar dela, ezinbestean, rlS arrakastatsua izateko. bada beste alderdi bat ere, euskararen rlSan nabarmentzen dena, penintsulako lurraldeari dagokionez: berezko euskara guztiz galduta zuten eskualdeetara hedatzea hizkuntza. hizkuntza gutxituaren berreskurapena zaila begitantzen bada, are zailagoa da jada ezagutzen ez duten inguruneetan berrezartzea. arlo horretan, galesak soilik du euskararena bezain rlS ona. deseuskaldundutako ingurunean (1981ean zuriz ageri diren eskualde guztietan, bilbo urbin izan ezik), nagusiki eskolaren bidez birsartuko dute euskara, urtean puntu erdiko erritmoan hobetuz, gutxi gorabehera. hortaz, hogei urte geroago, euskaldunen kopurua jada %10etik gorakoa da eaeko eskualde guztietan, hego añanan izan ezik. zoritxarrez, atal horretan ere nafarroaren portaera bestelakoa dela adierazi behar da. izan ere, eskualde gutxi batzuek soilik lortu dute 2001ean ehuneko hori gainditzea:
|
|
|
berezko euskara guztiz galduta zuten eskualdeetara hedatzea hizkuntza. hizkuntza gutxituaren berreskurapena zaila begitantzen bada, are zailagoa da jada ezagutzen ez duten inguruneetan berrezartzea. arlo horretan, galesak soilik du euskararena bezain rlS ona. deseuskaldundutako ingurunean (1981ean zuriz ageri diren eskualde guztietan, bilbo urbin izan ezik), nagusiki eskolaren bidez birsartuko dute euskara, urtean puntu erdiko erritmoan hobetuz, gutxi gorabehera. hortaz, hogei urte geroago, euskaldunen kopurua jada %10etik gorakoa da eaeko eskualde guztietan, hego añanan izan ezik. zoritxarrez, atal horretan ere nafarroaren portaera bestelakoa dela adierazi behar da. izan ere, eskualde gutxi batzuek soilik lortu dute 2001ean ehuneko hori gainditzea: euskaraz mintzo diren eskualdeen mugakide direnek. aitzitik, nafarroako hamabostetik gora eskualdeetan biztanleen %5etik behera dira elebidunak.
|
beste
behin ere, deitoratu egiten dugu nafarroan aldi horretan izan diren gobernuek hizkuntza berrezarpen horretarako legeneurririk eta borondate politikorik ez izana. nafarroaren erdialdean eta erriberan euskara berriz sartzea ezinezkoa dela sinetsi nahi dutenek aski dute ikustea zer ibilbide izan duen hizkuntza horrek oibarko ibarrean (nafarroa) eta ipar añanan (araba). bi eskualde horietan, gaztela... 2001eko erroldaren arabera, oibarko ibarreko biztanle elebidunen kopurua %5etik beherakoa da. ipar añanako biztanlekopuru elebiduna, aldiz, %10etik gorakoa da, eta eskola adinekoen artean, berriz, %50etik hurbilekoa (oibarko ibarrean, ordea, eskola adineko %15ak soilik aitortzen du gai dela euskaraz hitz egiteko). elkarren ondoan dauden ekialdeko arabako errioxa eta Viana alderatzen baditugu, emaitza bera jasoko dugu. horra beste froga bat, egiaztatzeko gizarteboluntarismoa ez dela aski, ezinbestekoa izan arren. ezin ditugu aipatu gabe utzi bi adibide adierazgarri:
|
|
|
nafarroaren ipar mendebaldea, gipuzkoa (donostia beterri eremua izan ezik) eta bizkaiko ekialdea. ...duen bilbo urbin ere. biztanleria handia izanik jada euskara erabat galduta zuten eskualdeetan ere, hala nola ezkerraldean edo gasteizen, eskola adineko biztanleria euskalduna gehiengotik hurbil dago jada. zalantzarik gabe, mugimendu hori finkatzea izango litzateke politika normalizatzaileetan sakontzeko oinarririk onena. edonola ere, nafarroan oso bestelako bilakaera izatea deitoratu behar dugu,
|
beste
behin. euskal eremuko 11 eskualdeetan eskola adineko biztanleriaren gehiengoa euskalduna da guztietan. gainerako 33 eskualdeetan, ordea, bitan baino ez (agoitzaldean eta etxauriko ibarrean). berriz ere argi geratzen da euskara koofiziala izango balitz nafarroa osoan (eta horrek dakarren tratamendua jasoko balu), euskarak beste bilakaera bat izango zukeela bertako eskola sisteman. eae osoan izan d... eskola adinekoen %65 elebidunak dira.
|
|
2012
|
|
|
2009an urretxuko udaletik, kale neurketa berri bat egiteko proposamena heldu zenean zumarragako udalara oniritzia eman zitzaion
|
beste
behin ere. Aurrez ere urretxuk eta zumarragak elkarrekin buru izan zuten kale neurketa 1993 eta 1997 urteetan erdigunean eta 2001, 2005 urteetan erdiguneaz gain beste auzoetako ibilbideetan.
|
|
|
Euskaldunak euskaraz egiten dien saltzaile edo marka batekin gehiago fidatzen ote diren galdetuta, bat datoz
|
beste
behin ere elkarrizketatu ia guztiak. Gerardo Armentiaren ustez," konplexua da hori esatea", baina gainontzekoek ez dute zalantzarik.
|
|
2013
|
|
|
Hortaz, hizpide dugu,
|
beste
behin ere, Soziolinguistikaren bi adiera edo, nahiago bada, Soziolinguistika eta Hizkuntzaren Soziologiaren arteko bereizketaren muina. Izan ere, egile batzuen arabera, Hizkuntzaren Corpusak Soziolinguistikak bezalahizkuntza jorratzen du eta Hizkuntzaren Statusak, ordea, Hizkuntzaren Soziologiaren antzera hizkuntzaren gizarte baldintzak ditu hizpide.
|
|
|
Horrek guztiak agerian uzten ditu,
|
beste
behin, eremu horren luzezabal handia zein konplexutasuna. Hala ere, euskal soziolinguistikaren inguruko ahalegin horiek uzten diguten kontzeptuen zehaztasunik eza ohikoa da ospe handiko nazioarteko akademikoengan ere.
|
|
2014
|
|
|
Eta honek
|
beste
behin, ardura bertakoengan kokatzen du.
|
|
|
Bukatzeko, hezitzaileek profil euskalduna izatea garrantzitsutzat jotzen duten edo ez galdetu zaie gurasoei,
|
beste
behin ere, batetik bosteko eskala emanik erantzun esparru gisa. %80ak 5ekoa markatu du eta %20ak 4koa.
|
|
2015
|
|
|
Legez. Horrez gain, hizkuntza
|
beste
behin aipatzen da 10/ 1998 Legean, landa ingurunerako garapen programek jorratu behar dituzten jarduerak zehazterakoan, laugarren eta
|
|
|
Baina ekimen politiko guztiok arrakastatsuak izateko maila diskurtsiboan ere lan handia dago egiteko.
|
Beste
behin ere, Lorea Agirrerekin (2012) bat nator: euskararen normalizazioan asko irabazi den arren, galdu ere egin da, hain zuzen, normalizazio eta hizkuntzaren defentsaren diskurtsoan galdu dugu.
|
|
|
Hizkeraren gaiarekin jarraituz, eta Jone Goirigolzarrik euskaldun berrien autokategorizazioari buruz esandakoaren ildotik, komunikabideak euskaldun berriek hiztun gisa duten zilegitasuna lantzeko plataforma paregabeak izan daitezkeela nabarmendu nahiko nuke. Horrek,
|
beste
behin, hizkeraren aldetik egokitzapena eskatzen die komunikabideei, zuzentasuna kolokan jarri gabe hizkuntza forma hibridoei bide emanez, eta era horretara adierazkortasun molde berriak landuz. Berriz ere diot:
|
|
|
Ez nuen beharrik, baina hala atera zitzaidan, nahiz eta nik nahi nuen hori ulertu zidaten, inkontzienteki hasi nintzen gazteleraz, esaten nuena balitzaie bezala. Hala, bada," eskerrik asko" esan eta martxa egin nuen handik zapore gazi gozoa nuela,
|
beste
behin ere errespetua erakutsi nahian edo.
|
|
|
|
Beste
behin, kontzeptu hau zenbaki edo estatistiketara nola ekartzea den gakoa, baina hizkuntzaren diagnosia egiteko tresna aproposa da.
|
|
2020
|
|
|
Azkenik, Elkargunearen itxieran, ideia berbera ageri da
|
beste
behin:
|
|
2021
|
|
|
Batetik,
|
beste
behin ere" naturalizazioaren" nozioa azpimarratu nahi dugu, askotan aipatu baitute kontzeptu hau gazteek. Guri behintzat deigarria egin zaigu behin eta berriro, eta testuinguru ezberdinetan," natural" hitza entzutea.
|
|
|
1995/ 1996ko ikasturtean ikastetxeen% 58k besterik ez zituzten ukraineraz klaseak ematen; hamar urte beranduago% 78 izatera pasatu ziren (Bilaniuk eta Melnyk, 2008).
|
Beste
behin ere, eskualdeen arteko desberdintasunak aipagarriak dira: mendebaldean eta erdialdean ia eskola guztiek ukraineraz irakasten dute; aldiz, Krimean justu kontrako egoera ikusten ahal zen XXI. mendean hasieran:
|
|
|
Hezkuntzari dagokionez, 2017an indarrean sartu zen legeak ukrainera eskola guztien irakaskuntza tresna bihurtzen du, hamar urtetik aurrera. Komunikabideen inguruko lege berriak,
|
beste
behin, ukrainerazko programen gutxieneko kuota finkatu du, eta, gainera, irratian ukrainerazko abestiak% 35 izan behar direla zehaztu du. Azkenik, ukrainerak estatu hizkuntza gisa funtziona dezan garantizatzeko lege bat onartu zen 2019an, non, beste artikuluen artean, zerbitzu sektoreko langileek bezeroei lehen hitza ukraineraz egin behar ezartzen den.
|
|
2022
|
|
|
Usurbilen, berriz, euskaraz ari ziren herritarren% 73, eta kontuan hartu zituzten 1.000 hiztun pasatxoen artetik% 28,1 ari ziren hika1;% 63,9 toka, eta% 11,1 noka. Gainera, gizonezkoen% 38,6 ari ziren hika, eta emakumezkoen% 14,6
|
Beste
behin, haurrak ziren hika gutxien egiten zutenak (Soziolinguistika Klusterra, 2017).
|