|
2005
|
|
|
Hori dela eta, abere gutxi hiltzen dira erditzeko unean. Bestalde, Limousin arrazako behiaren erditze tasa
|
beste
arraza batzuena baino nabarmen altuagoa da: hamar urtean 7 bider erditzera irits daiteke eta.
|
|
2006
|
|
|
Estatuan egindako Piriniar Arrazako lehen Feria Birtuala izan da. Dena den, Pozoblancoko Feria baino lehen, antzeko ekimenak antolatu izan zituzten
|
beste
arraza batzuekin, Badajozen esaterako (Zafra herrian) eta Gipuzkoan (Aian, hain zuzen), orduko protagonistak limousine arrazako behiak izan baziren ere.
|
|
|
Lur, etxe, arraza afrikar ezhistorikoa? Alabaina, Espainian bazeuden bestelako etxe tipoak –Galizian, Asturiasen–; gera zitezkeen, beraz, gaztelaua ez, baina bai
|
beste
arraza batzuk historikoak, kementsuak, kultura eta Estatu egileak (Ipar Afrikako atzerritarrak legez)... Ibn Haldun en gaineko hausnarketen urte bertsuetan, Ortega-k, Kantauriko kosta aldean oporretako ibilaldi bat egin eta –beren luze osoan– gogoeta hauek ondu ditu inguruotako etxeaz:
|
|
2007
|
|
|
Arrazaren estandarra 1998an argitaratu zela uste dut. Hori dela eta, montxina arrazako behien ezaugarriak eta
|
beste
arraza batzuetakoenak nahastea zaila da. Lehenbizi, behi txikia, bizia eta muzina da; hemen, jatera etortzen direla ikusi badugu ere, ez pentsa ukitzen erraz utziko dizutenik.
|
|
|
bular luzea, zabala, eroria eta jarraitua izaten baitute). Agian, hori da gehien azpimarratu behar den ezaugarria, terreñarekin eta
|
beste
arraza batzuekin nahasketarik gerta ez dadin.
|
|
2008
|
|
|
Otaegik esan zigunez, artzaintza tradizionala izateari utziko lioke baldin eta
|
beste
arraza batzuetako ardiak ekarri ko bagenitu, gehiago ekoizten duten horietakoak, eta ukuiluetan besterik zainduko ez bagenitu. Hori, ordea, ez da haien helburua: gure helburua da bertako arrazekin lan egitea, mendi inguruak eta etxaldeak kudeatzea, lurra kudeatzea, belardiak txukun edukitzea, eta atxikitzea, azken batean, kalitate goreneko produktu bati, egiten dugunari:
|
|
|
...a kristautzen lagundu zuten bisigotuen teoria Navarro Villosladaren Amaya o los vascos enel siglo VIII (1879) eleberrian ageri da, eta baieztaturik dago Azkuek obra hori irakurria zuela, beraz baliteke hortik ateratzea ideia134 Bisigotuen etorreraren egiazkotasunaren auzia alde batera utziz, interesgarria da inplizituki adierazten duelako Azkue prest zegoela aukera gisa onartzeko akaso euskaldunak
|
beste
arraza batzuekin nahastu zirela, gutxienez bisigotuekin («habiendo historiadores que aseguran que gran parte de la nobleza del Pais vasco lleva en sus venas no pocas gotas de sangre de aquellos refugiados. Es verdad que aqui entre nosotros no ha quedado un solo nombre o apellido godo, como quedo por ejemplo en Castilla[...].
|
|
2009
|
|
|
Behi suitzarrak izan dira gehienetan. Indartsuak ei ziren eta ez ei ziren garaitiko
|
beste
arraza batzuk bezain esnetsuak. Ondorioz, ez zuten esne askorik galtzen suitzarrak soro beharretan erabilita.
|
|
|
Ondorioz, ez zuten esne askorik galtzen suitzarrak soro beharretan erabilita. Hala ere, normalean esnetarako erabiltzen ez ziren
|
beste
arraza batzuk ere ikusi izan dituzte gure lekukoek uztarturik, behi pintak, esaterako. Gauza jakina da eta gure lekukoen artean:
|
|
|
Iruzur eginez lan egiten zuten hiru gaztandegi salatu eta bidali zituen kontseiluak. Etiketa faltsua zela eta latxa ez den
|
beste
arraza batzuetako ardi esnea erabili zutela salatu zuen. Nekazaritza Ministerioak, ordea, ez zituen frogatutzat jo salaketa horiek, eta 62.000 euroko isuna jarri zion.
|
|
|
UCO Poro zeltazko haragiaren ezaugarriak eta txerri tradizionalarenak desberdinak dira. Produkzioa gehiago zaintzen da, eta horrek eragina du azken prezioan (garestiagoa), eta esne txerriak mantsoago hazten dira,
|
beste
arraza batzuekin alderatuta. Gainera, 40 egunetara botatzen dira; industria21 egunetara, berriz, solomo kantitate txikiagoa dute lehiakideek baino, eta, urdaiazpiko bat ontzeko, gutxienez, bi urte behar dira.
|
|
|
1996an onartu zuten, urteetako azterketaren ostean. Petit berger, gos d' atura eta
|
beste
arraza batzuengandik desberdina zela frogatu zuten azkenean. Izan ere, euskal artzain txakurra ez da atzo goizean sortua; duela 12.000 urteko aztarnategietan haren arrastoa aurkitu izan da, eta XVI. mendeko margolanetan ere islaturik dator.
|
|
2010
|
|
|
Txerri iberikotik dator beti, Iberiar Penintsulako milaka urteko arraza autoktonotik. Haren silueta
|
beste
arraza batzuetako hurkoena baino estilizatuagoa da, eta, nahiz eta bere apatxoa beltza izan, ez da ezinbesteko baldintza. Hanka beltza edo iluna ez da txerri iberikoaren bermea, eta, nahasmen hori saihesteko eta iruzurrak saihesteko, oso araudi zehatza ezarri zen txerri iberikoaren produktuak definitzeko:
|
|
|
arrazismo soziala da, pobreziari loturiko ezaugarri fisikoak estigmatzat dituena. Nazio estatu bakoitzaren barruan ere arraza nagusi bat dago, iruditeria publikoan azaltzen dena, eta badira
|
beste
arraza batzuk patrimonio biologikoa zalantzan ipintzen dutenak. Sub arraza markak daude:
|
|
2011
|
|
|
Urte txarrak ezagutu zituen, desagertzeko arriskuan egon baitzen. Baina gaur egun, haragi arraza moduraizan duen bilakaera ezin hobea da eta kanpoko
|
beste
arraza batzuekin lehiatzeko moduan dago. Piriniar arraza genetika bidez hobetzeko urte luzez egindako ahaleginek emaitza onak izanzituzten, eta baserritarrak gogor ahalegindu ziren emaitza horiek nor bere baserrira eramaten.
|
|
|
Bi horiek dira terreñaren ezaugarri nagusiak. Horri esker,
|
beste
arraza batzuek kale egiten duten lekuan terreñak ez du elikatzeko arazorik izaten, eta aurrera egitea lortzen du.
|
|
2012
|
|
|
Zenbaitzuetatik etekin handiak lortzen dira oraindik; esaterako, hor ditugu piriniar behiak eta ardi latxak, gaur egungo abeltzaintzan oso erabiliak.
|
Beste
arraza batzuek, berriz, abeltzainen eta elkarteen babesa behar dute, aurrera aterako badira.
|
|
|
Txakurrek biriken bidez kanporatzen dute bero gehiena. Baina, kasu horretan, birika edukiera txikia da, eta ez da
|
beste
arraza batzuen kasuan bezain eraginkorra tenperatura galtzeko mekanismoa. Horregatik, tenperatura altuek, estresak edo kitzikapen hutsak arnasteko zailtasuna eragiten dute, eta hori areagotu egiten da obesitatearekin.
|
|
2013
|
|
|
Ganadu mota ezberdinak ikusgai egongo dira: frisiarra, piriniarra, limusina, txarolesa, terreña, betizu eta
|
beste
arraza batzuetako behiak ikusi ahal izango dira. Bestalde, latxa arrazako ardiak, azpi gorri eta nano arrazako ahuntzak, haragitarako zaldiak, pottokak, astoak, oiloak eta txerriak ere ikusgai egongo dira erakustaldian.
|
|
2014
|
|
|
Arraza indoeuroparra (ariarra) konkistatzailea da, nagusien arraza.
|
Beste
arraza batzuk ere konkistak egiten ibili izan badira ibili, bera bakarrik da Estatu eta Inperio iraunkorren eraikitzaile (oroit Ortega Gasseten historiaren filosofia arrazista, Renanen superstizio arrazial okerrenak beretuz). Tartaroek eta, ez dute mundutik hara dena txikimilapuskatzen ibili besterik egin eta deus ez jaso.
|
|
2015
|
|
|
Harburuek biriketan zehar kanporatzen dute gehiegizko bero gehiena. Baina, kasu honetan, birika edukiera txikia da, eta tenperatura galtzeko mekanismoa ez da
|
beste
arraza batzuetan bezain eraginkorra. Horrek azaltzen du tenperatura altuek, estres zakarrak edo eszitazio soilak arnasa hartzeko zailtasuna sortzen dutela, eta obesitatearekin areagotzen dela.
|
|
2016
|
|
|
Fantail usoak isats zabalakhogeita hamar, eta berrogei ere, buztan luma ditu, hamabi edo hamalau eduki beharrean, usoen familia handiko kide guztietan normala den legez; zabaldurik eramaten ditu eta hain tente, non, ale ederretan, buruak eta buztanak elkar jotzen baitute; olio guruina zeharo enuldurik dauka. Hain ezberdin ez diren
|
beste
arraza batzuk ere zehatz daitezke.
|
|
2018
|
|
|
Jakina denez, mundu globalizatu batean emigrazioa zabaltzen da, hau da, gizartea tokiko gehienen arrazaz ez ezik,
|
beste
arraza batzuetaz aberasten da. Hala ere, kausa sozial, ekonomiko eta politikoengatik bizikidetza ez da beti baketsua eta behar bezalakoa izaten.
|
|
2020
|
|
|
Beharbada Robertsek arrazoia du. Astakeria asko egin duelako atera da garaile eta, zalantzarik gabe, astakeria horren alderdi bat
|
beste
arraza batzuk ulertzeko gai ez izatea da. Baina gauza bat da garbia:
|
|
|
Arbizuko beheko basoan edukitzen ditu, hogeita hamar bat;
|
beste
arraza batzuetatik desberdintzen dira txikiagoak direlako.
|
|
2021
|
|
|
Oraindik indarrean dagoen arauak “arriskugarri gerta daitezkeen” txakurtzat jotzen ditu izaera oldarkorra duten edo pertsonei edo beste animalia batzuei eraso egin dieten txakurrak.
|
Beste
arraza batzuk, hala nola Boxer, Doberman, Kanarietako Presa, Bullmastiff, Bordeleko Dogo, Tibeteko Dogo, Mastin Napolitano eta Mallorcako Presa, kategoria horretan sartzen dituzte autonomia erkidegoek. Txakur arriskutsuak:
|
|
2022
|
|
|
Gaur egun Europan gehien erabiltzen diren arrazak: Frisona (esne behi tipikoak orban zuri eta beltzak ditu), gehienbat A1 esnea ekoizten dute, eta
|
beste
arraza batzuetan, berriz, batez ere Frantziatik etorriak, Jertsea edo Txarolaiak animalia gehienek A2 esnea ekoizten dute. Baina hori ez da absolutua, hau da, frisona guztiek ez dute esnea ekoizten, betakaseinaren %100 A1 izanik.
|
|
2023
|
|
|
“Bidaiatuz ikasi egiten da, eta, garrantzitsuena, burua irekitzen da. Beste kultura batzuk, beste zapore batzuk,
|
beste
arraza batzuk, beste sinesmen eta ohitura batzuk daudela ohartzea. Hori guztia oso garrantzitsua da gaur egungo mundu globalean”, dio Nani Arenasek, familia bidaietan aditua den turismo aholkulariak.
|
|
|
Erromatar Inperioaren garaian, arbasoek zeregin erabakigarria izan zuten artzaintza eta lan txakur gisa. Erromatarrek ganadua gidatzeko eta Europan zehar babesteko erabili zituzten,
|
beste
arraza batzuekin gurutzatuz. Rottweil eskualdean (merkataritza eta abeltzaintza zentro garrantzitsua) sortu zen gaur egun ezagutzen den arraza.
|
|
|
Sozializazio goiztiarra funtsezkoa da beste zakur batzuekiko agresibitate arazoak eta etxeko beste animalia batzuekiko harreman arazoak saihesteko. f6bf Airedale terrierra garbitzea eta zaintzea Airedale terrierrak
|
beste
arraza batzuetakoen antzeko zainketak behar ditu higiene orokorrari dagokionez, baina ilajea arreta berezia behar badu. Ilajea Airedale terrierreko ilaje latzak zainketa berezia behar du.
|
|
|
Ekoizleek informazioa ematen dute, txakurraren maiztasunari eta kantitate egokiei buruz, adinaren, osasunaren eta jarduera mailaren arabera. Chowek
|
beste
arraza batzuek baino errazago har dezakete, nahiko lasaiak baitira. Kiloak handitu eta artikulazioetan arazoak sor ez daitezen, gehiegizko elikadura saihestu behar da, eta pisuei hurbil hurbiletik jarraitu, errazioetan doikuntzak egin behar badira ere.
|
|
|
Txakur adimentsuak dira, eta trebatze ona dute; komando berriak ikasiko dituzte, eta hainbat egoeratan jokatzen ikasiko dute. Hala ere, jabea gaixo egon da,
|
beste
arraza batzuei baino denbora gehiago behar izan diolako. f37d️ Beaglearen elikadura Beagleak pisua hartzeko joera duten glotoi txakurrak dira.
|
|
|
Imagen: Tomas Dolezal Beste kontinente batzuetarako jauzia egiteko, jabeei lagundu zieten, Australiara bizitza hobearen bila joan zirenean; han,
|
beste
arraza batzuekin topo egin zuten, hala nola, collieak eta border collieak. Handik, urte luze batzuen ondoren, artzain txakur horiek Kaliforniara jo zuten EE.UU.
|
|
|
Belarriak handiak dira eta buruan zintzilik daude. Leonberger baten bizi itxaropena
|
beste
arraza batzuena baino motzagoa da, 7 eta 10 urte bitartekoa. Ilajea eta koloreak Leonbergerrak geruza bikoitzeko ilajea du, iragazgaitza.
|
|
|
Ehiztari senik ez duenez, katuekin eta beste animalia batzuekin bizi daiteke. f6bf Leonberger en garbiketa eta zainketak Leonberger espeziearen higiene orokorra
|
beste
arraza batzuenaren antzekoa da, baina bere ilajean zainketa bereziak behar dituen txakurra da, mantuaren babes ezaugarriak mantentzeko. Ilajea Leonberger en ilajea maiz eskuilatu behar da, hildako ilea kentzeko, korapiloak ez sortzeko eta larruazalean odol zirkulazioa bizkortzeko.
|
|
|
Leonbergerra txakur handia da, eta baloratu beharreko ahalegin ekonomiko handiagoa eska dezake. Kalitate handiko janari gehiago, ilajea gehiago zaintzea eta
|
beste
arraza batzuek baino albaitaritza arreta handiagoa. Txakur obeditzailea eta ona da, eta lotura estua izaten du jabeekin.
|
|
|
f6bf Kanitxearen garbiketa eta zainketak Canicheak higiene erregularra eta zainketa batzuk behar ditu osasuntsu eta egoera onean egoteko. Ilajeak, bereziki,
|
beste
arraza batzuenak baino askoz ere arreta handiagoa eskatzen du. Ilajea Ile kizkur eta iletsua astean behin edo bitan orraztu behar da, apelmazioa eta korapiloak sor ez daitezen.
|
|
|
Hala ere, tamaina handiko txakurrekin, ale batzuk desafiatzaileak eta lurraldekoak izan daitezke. f6bf Txihuahua garbitzea eta zaintzea Higiene orokorra eta chihuahuaren zainketa ez dira
|
beste
arraza batzuetakoen oso desberdinak, baina alderdi batzuei arreta gehiago jarri behar zaie. Ilajea Ilajeak ez du mantentze lan handirik behar, baina behar desberdinak ditu, laburra edo luzea den.
|
|
|
f436 Samoyedoaren historia eta jatorria Samoyedoa arraza peto petoa da. Lehen aleak zuriak, beltzak edo marroiak eta zuriak izan ziren, baina ez dira
|
beste
arraza batzuen arteko bidegurutzetik heldu. Imagen:
|
|
|
Husky siberiarraren itxura eta ezaugarri orokorrak Jatorria Siberia Tamaina Ertaina Altuera 51 – 60 cm Pisua 16 – 27 kg Kolorea grisa, beltza, zuria, sablea Bizi itxaropena 14 urte Huskien ezaugarrietako bat
|
beste
arraza batzuen aldean nabarmentzea bada, haien itxura da potentzia eta dotorezia konbinatzen dituen bakarra. Deskribapen fisikoa, tamaina eta pisua Txakur ertainen arraza da, ondo proportzionatua eta itxura sendo, arin eta indartsukoa.
|
|
|
Indar fisiko eta emozionalagatik, konpainia leialaz gain, ezinbestekoak ziren Iparraldeko lur zabal eta zailetan mugitzeko, garraiatzeko eta ehizatzeko. Nabarmentzekoa zen muturreko klima baldintzetan lan egiteko gaitasuna, lerak manadan botata, horniduraz kargatuta,
|
beste
arraza batzuek jasan ezin zituzten zero azpiko tenperaturak jasaten zituzten bitartean. Munduko gainerako lekuetatik isolatuta, Chukchiak gai izan ziren txakur horiek belaunaldiz belaunaldi iraunarazteko, gaur egungo husky siberiarrera iritsi arte.
|
|
|
Kasu horietan, funtsezkoa da mugak jartzea eta kumeak direnetik kontrolatzen erakustea, etxean bizikidetza ona egon dadin. f6bf Eskoziako lebrela garbitzea eta zaintzea Deerhoundek
|
beste
arraza batzuetakoen antzeko zainketak behar dituzte, eta haien mantentze lan orokorra nahiko erraza da. Imagen:
|
|
|
Lehen txakur horiek gaur egun ezagutzen den arrazaren oinarriak ezarriko lituzkete. Aristokrata horrek kumatze lerroa fintzen jarraitu zuen 1890 arte, eta
|
beste
arraza batzuk sartu zituen, hala nola setter irlandarra eta, beharbada, bloodhound delakoa. Golden retriever lehen aldiz ikusi zuten Erresuma Batuko txakur erakusketa batean 1908an, eta Kennel Club britainiarrak ofizialki onartu zuen arraza gisa 1913an.
|
|
|
Hainbat ingurune, pertsona eta animaliatan goiz jarriz gero, errazagoa izango da etorkizunean portaera egokia izango duela bermatzea. f6bf Espainiako ur txakurra garbitzea eta zaintzea Espainiako ur txakurraren higiene orokorra
|
beste
arraza batzuetakoaren antzekoa da. Mantu bereizgarria izan ezik, ahalegin handiagoa egin behar baita eta zainketa bereziak behar baitira garbi eta osasuntsu egon dadin.
|
|
|
Luzera ertainekoa da eta oinarrian oso lodia, puntarantz estutuz. Txakur handietan ohikoa den bezala, bizi itxaropena ez da
|
beste
arraza batzuekin alderatuta hain luzea, 8 urte ingurukoa. Ilajea eta koloreak Bordeleko dodoak ilaje fin, labur eta leuna du ukimenarekiko.
|
|
|
Beste animalia batzuekin berehala ohitzen bazara, harreman onak izan ditzakezu beste txakur batzuekin eta etxean bizi zaren beste maskotekin. f6bf Bulldog ingelesa garbitzea eta zaintzea Bulldog aren higienea eta garbitasuna ez dira
|
beste
arraza batzuenak baino konplexuagoak, baina zainketa bereziak behar dira. Ilajea Bulldog ak gutxi mutua egiten du eta ilaje laburra du, baina astean bitan edo hirutan eskuilatu behar da ile soltea eta pilatutako zikinkeria kentzeko eta larruazaleko olio naturalak banatzeko.
|
|
|
f52c Bulldog ingeleseko gaixotasunak Bulldog ingelesak osasun delikatua du, eta haren genetikak eta morfologiak hainbat gaixotasun garatzeko aukera ematen dio. Hala ere,
|
beste
arraza batzuek baino bizi itxaropen txikiagoa duten arren (batez beste, 8 urte), zaintza egokiekin, ale asko gehiago bizi dira. Ohiko gaitz eta konplikazioen artean:
|
|
|
Hovawart en lehen hazleak txakur indartsu horietatik abiatu ziren, gaur egun ezagutzen den hovawart a sortzeko. Baina
|
beste
arraza batzuekin ere gurutzatu ziren, hala nola artzain alemaniarrekin, terranovekin, leonberger ekin eta beste txakur batzuekin, hautaketa prozesu zorrotzetan. Hovawart a ofizialki aintzatetsi zuten Alemanian 1937an, eta 1948an, Alemaniako Elkarte Zinologikoa (VDH) sortu zenean, arraza horri atxiki zitzaion.
|
|
|
Arraza handiko txakurrek, ohi bezala, aldakako displasia izan dezakete. Hala ere, urteetan zehar gaixotasunari aurre egiteko hazkuntza eta aukeraketa zorrotz kontrolatzeari esker, intzidentzia tasa oso txikia da
|
beste
arraza batzuekin alderatuta. Urdaileko tortsio larria saihesteko (txakur handiei gehiago eragiten die), komeni da jan ondoren ariketa fisikorik ez egitea, eta lasai ez jatea.
|
|
|
Zizka mizkek ahoa ur egingo diote, baina osasunarentzat eta egoera fisikoarentzat ere ez dira hain onuragarriak izango epe ertainean. f52c Schnauzer medianoaren gaixotasunak Schnauzer ertainek indar handia dute,
|
beste
arraza batzuek baino gaixotasun gutxiago dituzten txakur oso osasuntsuak dira. Mokorreko displasia gaitz arrunta da.
|
|
|
Batez besteko bizi itxaropena luzea da, 12 eta 14 urte bitartekoa. Gaixotasunik eta zainketarik gabe ere, 16 urtera irits daitezke,
|
beste
arraza batzuek baino askoz gehiago. Ilajea eta koloreak Hiru dachshund barietateek hiru ilaje mota izan ditzakete.
|
|
|
Arrazarekin ere gauza antzerakoa gertatzen da: arraza zurikoak askotan onak eta azkarrak dira eta
|
beste
arraza batzuetako jendearekin zentzu negatiboa duten hitzak erabiltzen dira. Horrekin guztiarekin kontuz ibili behar da, eta, erraza ez den arren, saiatu behar dugu sistema horiek neutroak izan daitezen.
|