|
2001
|
|
|
Bestela esan, norbaitek hartu eta irakurtzen ez dituen bitartean. Beharrezko edo dirudi, bada,
|
bestetara
baino lehen, honako arlo honi ekitea: ea zer den euskal literatura, nork den egina eta norentzat.
|
|
|
Momentuan momentuko eta beste mugaketatan sartu gabe oraingoz (etorriko baita garaia hori egiteko) hemen hartuko dugu euskal literatura bezala, arrazoi berezirik ez baldin bada, euskaraz idatzirik agertzen den guztia edo gehiena behintzat, eta nahiz idatzirik ez egon, euskaraz esan diren gauza franko. Honetaz uste dut beste momentu batean mintzatu behar genukeela, baina badakizue badela literatura idatziaren aldamenean edozein hizkuntzatan aho literatura deritzana, ahotik belarrira dabilena, eta aho literatura horrek zenbait literaturatan, direnak direlako, garrantzi eta pisu gehiago duela
|
bestetan
baino. Are gehiago, edozein literaturatan garai batzuetan aho literatura horrek pisu gehiago du bestetan baino; esate baterako, inguruko edo hemen gehienbat ezagutzen ditugun literaturetan, aspaldiko garaietako literaturan aho literatura beti askozaz ere nabarmenagoa izaten da gero baino.
|
|
|
Honetaz uste dut beste momentu batean mintzatu behar genukeela, baina badakizue badela literatura idatziaren aldamenean edozein hizkuntzatan aho literatura deritzana, ahotik belarrira dabilena, eta aho literatura horrek zenbait literaturatan, direnak direlako, garrantzi eta pisu gehiago duela bestetan baino. Are gehiago, edozein literaturatan garai batzuetan aho literatura horrek pisu gehiago du
|
bestetan
baino; esate baterako, inguruko edo hemen gehienbat ezagutzen ditugun literaturetan, aspaldiko garaietako literaturan aho literatura beti askozaz ere nabarmenagoa izaten da gero baino. Jakina, nabarmenagoa izaten da, aho literaturaren fruitu horiek nolabait gorde baldin badira.
|
|
|
Amerikatik etorri zitzaigun eredu kontsumo zaleari buruz, berriz: " Ipar Amerikan, dantza-leku eta jolas-tokiak ugariak izanagatik, ez da jendea, Martyk erakusten digunez,
|
bestetan
baino alaiago. Poz eta negar  iturria, uste ez badugu ere, bihotz barrenean dago, eta barrengo hutsa ez dezake kanpoko ezerk bete, ez han eta ez hemen".
|
|
|
Gauza jakina da, edo behar luke izan, Euskaltzaindia batasun bideetan barrena abiatu zenean, jendearen (euskal idazle eta irakasleen, ez euskaltzale platonikoen) orroak bultzaturik abiatu zela. Mende erdi batez sortu zuen eskariari uko eginaz bizi ondoren, euskararen batasunerako izan baitzen sortua,
|
bestetarako
baino areago Oñatiko batzarrean.
|
|
|
Bada eztabaida franko, borroka ere bai, euskal hitz altxorrari buruz: hor dabiltza, izan ere, gureak, gureganatuak (hauek ere gure gure dira, gureganatze hori zinetan eta benetan burutua dagoen heinean), eta gureganatzekoak batik bat, gureganatzeko bidean direnak eta omen direnak, horietan baitago,
|
bestetan
baino areago, sesiobidea.
|
|
|
berehala aurkitu zituen lankide eta ondorengoak, luzaroan ahituko ez zen andanan. Eliz gaiak ziren batez ere gogoan zeuzkanak eta horietan aurkitu zuen,
|
bestetan
baino areago, bere asmoak mamituko zituen jende mordoa. Berak mami zitzakeen baino egokiago, agian.
|
|
|
Ez da harritzeko ere, etendura larria ezagutu baitugu, eta hizkun  tzan
|
bestetan
baino larriagoa, beharbada. Jaso eta iraitzi direnen ondoan, anitz dira hizkuntzan (halako moduko hizkera idatzian, bereziki) sortu eta sartu, sartu gehienbat, mailegua maileguaren gain metatzen delarik Babelgo markak haustekotan edo.
|
|
|
Diren baino hamar halako ardandegi gehiago irekiko balira, ez da hau nik asmatua?, ez lirateke hordiak hamar aldiz gehituko; etxean ditudan halako bi ohe baneuzka, ez nuke horregatik lo gehiago egingo. Ipar Amerikan, dantza-leku eta jolas-tokiak ugariak izanagatik, ez da jendea, Martyk erakusten digunez,
|
bestetan
baino alaiago. Poz eta negar iturria, uste ez badugu ere, bihotz barrenean dago, eta barrengo hutsa ez dezake kanpoko ezerk bete, ez han eta ez hemen.
|
|
|
Ekonomiaz deus ez dakidan arren, arrazoizko iruditzen zait pentsatzea prezioek, kobre gutiago ateratzen baldin bazen, goraka abiatu behar zutela, beheraka hasi beharrean. Hor ageri da dudarik gabe,
|
bestetan
baino gehiago, merkatu eragile diren ipar amerikanoen eskua.
|
|
|
Lehenbiziko biek izan zituzten Larramendirekin errietaldi aski  larriak, baita hizkuntzari dagokion aldetik ere. Maisu eta gidari izan zuten beti, halaz guztiz, hizkuntzaren arloan
|
bestetan
baino gehiago. Eta hori euskaraz deus guti idatzia genuelarik!
|
|
|
Ez da hau leku txarra Egunkari honen hizkeraz mintzatzeko. Hizkeran nabaritu baita,
|
bestetan
baino lehenago, gazteen etorrera, axal axalean ageri delako edo. Hizkuntza gaietan eskarmenturik duenak aurki igarriko dio liburu honen egileak ez duela gutxi entzun eta irakurri.
|
|
|
Gure gazteak
|
bestetan
baino haziago, jantziago eta ikasiago ager  tzen zaizkigu. Barau luzeegiak teoria egarria ernatu die eta badute non ase:
|
|
|
Hona beste 1817ko bertsoak. Ikus daiteke batzuetan
|
bestetan
baino euskaltzaleago nahiz erregezaleago agertzen direla. Bi eratan agertu da bilduma hau, egile ezaguna omen duena, bigarrena bestea baino luzeagoa.
|
|
|
Hizkuntzalariek, orobat, beti esan dute Bizkai aldekoa dela euskalkien artean bereizkuntzarik nabarmenenak berezko dituena eta bereizkuntza horiek,
|
bestetan
baino areago, aditzean dira nabari. Hain nabari non bi hizkuntzalarik bederen (Uhlenbeck-ek eta Gorostiagak) ez baitute bi euskalki baizik bereizten:
|
|
|
Badirudi, guztiarekin ere, hobe genukeela indarrak neurtzen saiatu, borrokan hasi baino lehen. Horrelako usteek eta sinesteek zenbait lekutan
|
bestetan
baino fruitu naroagoa dakarte. Bilbon, hori ere paperetan datza, argitara ohi zuten Euzkerea24.
|
|
2006
|
|
|
Festa ederra guretzat. Amak ikusi gintuenean ez zen
|
bestetan
baino gehiago tristatu. Ez zihoazela festara.
|
|
2010
|
|
|
Eta bide batez sinplifikatzaileei esango diegu nahastuta dabiltzala estereotipoak sortzen, Ibarretxe ez zela esaten ziguten gizon hura, legez kontrako egitasmo batean gotortua: denak mintzo daitezen nahi zuen politikoa zen, jakin bazekielako bukatua zela isiltasunaren denbora, isiltasun horrek Euskadin jarraitu egiten baitzuen Franco hil eta gero ere, beharbada diktadorearen arrastoa han
|
bestetan
baino karga pisuagokoa zelako. Horregatik, hitzari biok ematen zioten balioagatik egin zuten topo Saramagok eta Ibarretxek, eta topaketa horren lekukotza utzi nahi izan dut nik hemen.
|