|
2000
|
|
|
–Euskal Irratiak elkartea,, euskal adierazpideko hiru irrati soziatiboen artekogarapen eta itun planaren aurreproiektuaren isla zehatza da, 1996ean. EuskalHerriaren antolamendu eta garapen eskemaren barruan aurkeztu zen proiektuautonomoa37 Hiru irratien artean beste hurbilpen saiakera batzuk izan ziren 90ekohamarkadaren hasieran38, batez ere Irulegiko Irratia eta Euskal Kultura Institutuareneskutik. Saiakera hauek egunero 9: 30etan hiru irratietan aurkeztu eta hauetariko irratibatek edo bik ekoitzitako emankizun kultural komunen sorkuntza ekarri zuten39, etabaita Euskal Kultura Elkarteak sorturiko prestigiozko literatura emankizun bat ere, 1995ean
|
bertan
behera utzi behar izan zutena, arras kritikatua izan zelako40.1997/ 98 sasoiko Mediametrieren galdeketaren arabera, Irulegiko Irratia, Europe1en atzetik ozta ozta, Ipar Euskal Herriko irrati entzunenen arteko bederatzigarrenpostua lortu zuen, entzuleria tasaren %5, 7rekin. Gure Irratia %2, 5eko entzuleria kopurura igo da, 1994an erorketa indargetu ondoren.
|
|
|
Aipaturikoa horrela izanik ere, erreakzio absolutistaren lehenengo kolpea liberalek legislatutakoa
|
bertan
behera uztea izan zen, berriro 1771eko plana indarrean jarriz. Neurri, osagarri?
|
|
2001
|
|
|
Los Castros de Lastra (Karanka): urteen artean induskatua.Brontze Aroaren bukaeraren eta Burdin Aroko sekuentziaren ondoren,
|
bertan
behera utzitako garai bat azaldu zen, eta gero Goi eta Behe aztarnak agertu ziren. IX XI. mendeen artean datatutako ermita batagertu zen, inguruan berrogeita hemezortzi hilobiko nekropolia, eta alboanharlangaitzezko estruktura batzuk, bizilekuak.
|
|
|
Arantza Urretabizkaiaren azken lanak Koaderno Gorria du izena, eta arrazoipolitikoak direla medio bere alaba, semea eta senarra
|
bertan
behera uzten dituenemakumearen istorioa da. Narrazioa bi emakumeren ahotsetan oinarritzen da; bataamarena da, aipaturiko, koaderno gorrian?
|
|
2002
|
|
|
Bestalde, Nafarroa Garaia eta EAE, energiaren merkatuaren liberalizazioa indarrean delarik, proiektuerraldoietan murgildu dira, independentzia energetikoa lortze aldera, ustezbederen. Gainera, teorian behintzat, energia iturri berriztagarriak lehenetsibadituzte ere (Nafarroa Garaia eredugarri da nazioartean, energia elektrikoosoaren %40 iturri eolikotik lortzen du eta), bestelako egitasmoak burutzeko asmoa ere agertu dute, sos publikoak bertako zein atzerriko enpresatzarren interesekin elkartuz (independentzia energetikoa xede zuten egitasmoak
|
bertan
behera zapuztuz eta gainprodukzioari ekinez). Horren guztiarenadierazgarri dira, adibidez, Nafarroa Garaian eta bereziki Bizkaian bideratunahi dituzten zazpi proiektu termo elektrikoak, gas naturalaren ildotik (biKastejonen, beste bi Zierbenan eta bana Abanton, Santurtzin eta Zornotzan).
|
|
|
Bertan 27 printzipio orokor zerrendatu ziren, herrialdeen jarreraren kode gisa (zer egin luketen gomendatuz): garapen jasangarriaren alde apustu nabarmena egin zen; gizakiari, ingurumenarekin harmonian, bizitza osasungarria izatekoeskubidea aitortu zitzaion; gaur egungo zein etorkizuneko belaunaldien beharrizanak kontuan hartu ziren; pobrezia ezabatzea ezinbestekotzat jo zen; produkzioeta kontsumo maila eta tankera jasanezinak
|
bertan
behera utzi eta politika demografiko egokiak bideratzearen beharra azpimarratu zen; eta abar. 2) Beste agirinagusia, 21 Agenda deritzona, aurrekoa ez bezala, luzea eta zehatza da oso, lanerako egitarau baten gisakoa.
|
|
|
1991 urtean Nafarroako Gobernuak PRINA (Plan Regional de Investigacionde Navarra) onartu zuen tarterako, «zientzia eta teknologia sistemaekintza bateratuan biltzeko helburuarekin, horrela, Foru Erkidegoko I+G modu ordenatuan garatzeko». Hala ere, plana ez zen abian jarri; izan ere, Nafarroako Legebiltzarrak
|
bertan
behera utzi zuen, orduko hauteskundeetan gertatutako indar politikoen nagusitasuna aldatzean.
|
|
|
Ondorioz, Nafarroak bere legedia egokitu behar izan du. 2000 urtekolegeak
|
bertan
behera utzi du 1985eko legea: Ley Foral 3/ 2000 de 22 de junio deayudas de salvamento y reestructuracion de empresas en crisis (BON 78 zkia, 00 VI).
|
|
|
Beraz, euskal industriak ez du dagoeneko Iberdrola euskal konpainia elektrikoarekin derrigorrez kontratatu behar; lehia handitu egin da eta prezioak merketuegin dira. Puntu kezkagarriak ere egon dira; dena den, Iberdrola enpresa Endesa rekin bat egiteko proiektua
|
bertan
behera geratu da, zorionez. Izan ere, euskalenpresaren desagerpena jokoan zegoen.
|
|
|
Horren guztiaren emaitza da, Europako Ekonomia Elkartean integratzekoMadrilgo gobernuaren erabakiak ezarritako betekizunak ekarri zuen prozesu liberalizatzailearen aldeko erabateko atxikipena. Atxikipenaren urtean bertan, 1986analegia, EEEko gainerako herriekiko merkataritza hesiak eraisteko trantsizio epeahasi zen, eta 1993rako barne eta oztopoak
|
bertan
behera geratu ziren.Halaber, EEEaz kanpoko hirugarren herriekiko eta merkataritza politikabateratua ezarri behar izan zuen Espainiako gobernuak, betiere apalagoa zenEEEko maila bera onartuz. Hein berean, Espainiako merkatuak bereateak ireki behar izan zizkien EEEak sinatutako lehentasunezko akordioa zuteneremu guztietatik zetozen produktuei, hala nola EFTAtik, Lomeko Konbetzioa sinatu zuten herrietatik, Lehentasun Orokortuen Sistemaren eremutik eta Mediterraneoko herrietatik.
|
|
|
Aldarrikapen politikoa, beste batzuen artean, Bilboko Udalaren eskutik etorrizen. Hain zuzen, 1931n Unibertsitatea sortzeko Ikerketa Batzorde bat eratzeaerabaki zuen eta batzorde hartara lau Diputazioak deitu zituen; baina proiektuaberriro ere
|
bertan
behera gelditu zen. Unibertsitatea izan zen Gerra Zibilakzapuztutako esperantza bat:
|
|
|
Baina hala gertatzen ez denez, guztiz larria da, euskal irakasleei euskaraz aritzeko trabak jartzen baitzaizkie. Irakaslebatek NUPek ezarri dituen azterketak gainditzen ez baditu, teorian behintzat, bereklaseak
|
bertan
behera utzi lituzke eta, jakina, eskola horiek emateko unibertsitateak ez luke beste irakasle, gaitu, bat deituko.
|
|
|
Eskaintzasarri askotan orokorregia zen eta ez zuen xede berezietarako irakaskuntzarik mesedetzen. Xede bereziren bat gogoan, propio matrikulatutako taldeaosatu ezean, ikasle horrek
|
bertan
behera utzi behar zuen ikasteko asmoa.
|
|
|
Konturatzen gara hilerri bakoitza une bateaneraiki zela (ez dira denak garai berekoak), eta erabileraren ikuspegitik bakoitzakbere ezaugarriak dituela, erabilera erritmo ezberdina dutela, etab. Honen antzekoadibidea izan daiteke elizekin gertatutakoa: denak ez dira garai berekoak, mendeetan eraikiak izan dira, batzuk une batzuetan
|
bertan
behera utzi ziren eta ondokobeste batzuk berriz berriztatu, eta, agian, urrutira joan gabe, beste bat berria eraikizen. Trikuharri bakoitzaren historia edo garapena ondoko trikuharriarenetik ezberdina izango da ziurrenik, baina denak osagarriak direnez (beste aztarna batzuekin, noski), kontuan izan dira guztiak ehorzketa errituala bere osotasuneanulertu ahal izateko.
|
|
|
Egia esanda, hirien ikerketa arkeologikoa hiri klasikoen azterketa eginez hasi zen, eta, hauen artean batezere, eraikin ikusgarriak hartu ziren kontuan, publiko nahiz pribatuak; baita defentsarako eginiko egiturak ere. Honelako indusketak oso modu errazean egin ziren, eta emaitza ikusgarriak lortu zituzten, zeren eta, normalean,
|
bertan
behera utzitakoguneak baitziren ikertzen zirenak, eta ez gaur egunera arte bizirik iraun duten hiriak.
|
|
|
Dena dela, aldaketa hauetan zeresan handia izan zuten merkatari eta interesek ere. Hau da, beren interes ekonomikoen arabera, aspalditik zetozenitsas jarduera batzuek
|
bertan
behera utzi zituzten (adibidez, itsas garraioa), eta bestebatzuek, berriz, berebiziko gorakada nabaritu zuten (adibidez, arrantzak) (J. Azpiazu, 1990:
|
|
|
Horien artean, hauek aipatzea merezi du: herri lurrakpribatizatzea; baserrien jabetza pertsona baten eskuetan gelditzea; larretan bordakaltxatzea; erabilera komuna ukatzea, eremu pribatua zela argudiatuz; udal osoarenaldekoak ziren ohitura, usadioak eta erakundeak
|
bertan
behera gelditzea; jabegopribatuak hedatzea; liberalismoa...
|
|
|
–Independentziako? Gerrak
|
bertan
behera utzarazi zuen planifikazio guztia.Finantzazio arazoa lehendik ere larria baldin bazen, Gipuzkoako Foru Aldundiadiru iturririk gabe gelditu zen. Iruzurra, diru falta, inudeen soldatak ordaindubeharra, Miserikordia Etxean izandako tirabirak...
|
|
|
nahiz eta gatazka politikoa lehen baino gogorragoaeta mikatzagoa izan, eta sarreran aipatutako arriskua inoiz baino handiagoa denarren, zenbait salbuespen kenduta, oro har, euskal historiografiak ez du bere autonomia galdu, eta ez da itzuli politikaren morroia izatera. Halere, ez dago azpimarratu beharrik, historialariok eta gainerako zientzilariek behar dugun ideien artekolehia demokratikoa eta irekia
|
bertan
behera geratzeko zorian dagoela, ETAren mehatxuek eta ekintzek komunitate akademikoaren gero eta kide gehiago, zenbaithistorialari tartean daudelarik, zuzenki eragiten dituzten neurrian.
|
|
|
Komunikabideetako oraingo adibidea. Posible al da Gasteizko Legebiltzarrerako 2001eko maiatzaren 13ko hauteskundeetan EAJ/ PNVko kideei Jaime Mayor boterera heltzen bada euskal kulturaren alde egindako urratsak aurrera(?)
|
bertan
behera gera daitezkeela entzutea. Nafarroa eta Iparraldeko Euskal Herria orduan etorri zitzaizkien gogora, baina lasterrean arreta galtzeko.
|
|
|
Bizkaian, irrati gehien lehiatzen ziren herrialdean, banaketak bi epe markatu zituen: aurrekoa eta ondorengoa, eta maiztasuna lortu zutenek aurrera jarraitzeko eta garatzeko aukera izan zuten bitartean, lizentziarik eskuratzeko aukera galdu zuten gehienek emanaldiak
|
bertan
behera uztera behartuak izan ziren. Emisoren ugaritasuna zela eta, hautatzea beharrezkoa zen teknikoen ustetan.
|
|
|
Gipuzkoan euskarazko irratigintza nahiko finkatuta zegoen arren, Bizkaian zailtasun gehiago zituzten emisorek euskarazko programazioak aurrera bultzatzeko, oso errentagarria ez zelakoan. Bilboko Herri Irratiak FMn euskaraz aritu zen arren, emanaldi horiek
|
bertan
behera geratu ziren komertzialagoak ziren taxueren nesedetan.
|
|
|
Era berean, urte batzuetan zehar, alokatuta zituen Ipar Onda/ Radio Miramar zelakoaren maiztasunak Cadena 100 izeneko programazio musikala emititzeko. Correo eta COPE komunikazio enpresen arteko hitzarmena
|
bertan
behera geratu zen 2002ko udan, eta, ondorioz, elizaren kateak emisio puntuak aldatu behar izan zituen EAEko dialean.
|
|
|
Gipuzkoaren kasuan, Onda Cero delakoaren programazio konbentzionala eskaintzen jarraitu zuen Eibarko maiztasunaren bidez, 2002ko udaberrira artean. Orduan, Antena telebistak katea erosi eta gero, emanaldiak
|
bertan
behera uztea erabaki zuen jabeak21, gutxienez akordio batera heldu bitartean.
|
|
|
Azaldu den bezala, Eusko Jaurlaritzaren maiztasun banaketa horietan lizentziarik lortu ez zuten emisorek
|
bertan
behera utzi behar izan zituzten emanaldiak. Aurreko urteetan, eta gobernu autonomikoaren erabakien itxaronaldian zehar, Gobernu Zibilak ixteko aginduak bidali zizkien legaltasunetik kanpo emititzen zuten emisorei, norenak ziren kontuan hartu gabe.
|
|
|
Emisora abian jartzeko orduan udalak egoitza utzi zien arren, lokal horrek buruhauste batzuk eman zizkien irratiko arduradunei: 1988an pipi plaga batek emankizunak
|
bertan
behera uztera behartu zituen, eta 1993an arazoak izan zituzten garai hartako udal agintariekin, eta egoitza uzteko eskatu zieten. Dena dela, gorabehera ugari izan arren, bizirautea lortu zuen, eta, adibidez, kazetariak hezteko tailer bat antolatu zuten.
|
|
|
Horrela, estatu frantseseko lurraldeetatik emititzea debekatzen zuen legeria saihesten zuten emanaldi horiek, irrati periferikoek erabiltzen zuten trikimailu bera erabiliz. Ziburutik emititu zuen 1978tik aurrera, izaera propioa zuen emisora bihurtuta, baina RTLRadio Luxenburg() izeneko irrati kateak erosi zuen emandegia 1981ean, eta bere taldean integratu zuen, baina euskarazko saioak
|
bertan
behera utzi zituen.
|
|
|
Loi Fillioud izenaz ezagutzen den legeak, berriz, estatuaren monopolioa
|
bertan
behera utzi zuen 1982ko uztaialaren 29an. Horretan oinarrituta, estatu esparruaren barruan emititzeko baimena lortu ahal zuten irrati pribatuek, eta, beraz, maiztasunak banatzeko prozesuari ekin zioten, Haute Autorité izeneko erakundearen ardurapean.
|
|
|
Esan bezala, tokiko irratiek emititzeko baimena zuten arren, ezin zuten publizitaterik sartu programazioetan. Debeku hori, berriz,
|
bertan
behera geratu zen 1984an. Hala ere, hortik aurrera sartu ahal zuten publizitatea oso mugatua zen, eta emisora horien hedadura eremu murritzean kokatzen ziren zerbitzuei zegokien soilik.
|
|
|
Ez batak, ez besteak ez zuten emititzeko baimenik lortu, euskaraz ari ziren irrati nafar bakarrak ziren arren. Epai horren aurkako protestak ugaritu ziren Nafarroan zehar, euskaldunak irratirik gabe uzten zituztelako, askoz gehiago RTVN11 zelakoa sortzeko egitasmoa
|
bertan
behera zegoenean. Alde batetik, alderdi politikoek. HB, EA, EE, EAJ eta BatzarreAEK kk?, euskal erakundeek?, Euskaltzaindiak, EHEk, Nafarroako Ikastolen Elkarteak, IKAk eta Eusko Ikaskuntzak?, eta udal batzuek. Aranok, Aresok, Goizuetak eta Leitzak, esaterako?
|
|
|
izenekoa izan zen, eta erabakiarekin ados ez zegoenez, epaitegietara jo zuen. 2001eko urriaren 26an Nafarroako Auzitegi Gorenak arrazoia eman zion enpresari22, gobernuaren erabakia
|
bertan
behera uzteko agindua emanez. Gobernuaren gortasunaren aurrean, erabakia berretsi zuen auzitegiak, 2002ko urtarrilaren 16an argitaratutako epaian23.
|
|
|
Lege horretan oinarrituta, 1986an sortu zuen Nafarroako Gobernuak Radio Televisión NavarraRTVN() deiturikoa irrati eta telebista publikoa abian jartzeko helburuaz. Dena dela, proiektu hori ez zen inoiz garatu eta sortu bezain pronto
|
bertan
behera geratu zen. Horren inguruan Nafarroako parlamentuan eztabaidak gertatu ziren arren, gobernu nafarrak egitasmoa gelditu zuen 1988an, 1992an berriro hartuko zuela azalduz (Albillo eta Sánchez, 1995:
|
|
|
Dena dela, ideia ez zen berreskuratu, lizentzien auziaren inguruan erabilitako argudioen artean sortzear zegoen irrati publikoak euskarazko programazioa eskainiko zuela azaldu zen arren. Proiektua
|
bertan
behera geratu zenean, berriz, euskarazko irratsaioen emankizuna RNE delakoaren kanal autonomikoan izango zela argudiatu zuten gobernu nafarraren ordezkariek. 1990eko hamarkadan izandako berregituraketaren ondorioz, berriz desagertu zen kate publiko espainarraren irrati programazio autonomikoa; eta, beraz, euskarazko saiorik egiteko aukera ere bai.
|
|
|
Beste udal batzuek, berriz, irratia izan zuten arren, emisora horiek ez dute aurrera jo, eta gaur egun geldirik daude, dialeko zerrendetan agertu arren. Adibidez, Billabonako Loatzo Irratiak bere emanaldiak
|
bertan
behera utzi zituen 1996ko ekainean, arazo ekonomikoak gainditu ezin zituela. Nafarroako San Adriango udalak emisora bat izan zuen, udal erakunde autonomo moduan kudeatzen zena eta udal administrazioaren barruan sartuta zegoena.
|
|
|
– Batzearen ondoren, arazo administratibo eta teknikoak zirela medio, Bilboko emisoren emanaldiak
|
bertan
behera geratu ziren.
|
|
|
Radio Euzkadi irratiak Ipar Euskal Herritik eskainitako emanaldiak
|
bertan
behera utzi zituen gobernu frantsesak, François Mitterrand barne ministroa zela (abuztuan).
|
|
|
Radio Tafalla zelakoaren emanaldiak
|
bertan
behera geratu ziren, irratiak urtebete besterik bete ez zuela.
|
|
|
Arrate Irratia berriz ere hasi zen emititzen uztailean, baina emanaldiak
|
bertan
behera utzi behar izan zituen berriro ere.
|
|
|
Radio Euskadi delakoaren taxuera elebiduna
|
bertan
behera utzi, eta irrati formula bihurtu zuen Jose Maria Gorordo zuzendariak.
|
|
|
Gobernu nafarrak
|
bertan
behera utzi zuen RTVNren egitasmoa.
|
|
|
Radio Correo eta Radio Diario izeneko emisorak abian jarri zituen Grupo Correo zelakoak, Antena katearekin zuen akordioa
|
bertan
behera utzi eta gero, eta PRISAk akzioak erosi ondoren.
|
|
|
Euskadi Gaztearen gaztelaniazko emanaldiak
|
bertan
behera utzi, eta euskarazko irrati formula soilik eskaintzen hasi zen kate gaztea.
|
|
|
Euskarazko emanaldiak
|
bertan
behera utzi zituen Radio5 Navarra zelakoak.
|
|
|
Urrian Bilboko Herri Irratiaren egoitzari egin zioten eraso ezezagun batzuek. Ondorioz, Uhin Ertaineko emanaldiak
|
bertan
behera geratu ziren, eta FMko behin behineko maiztasunean emititzeko baimena eman zion Jaurlaritzak.
|
|
|
Irrati musikal horren emanaldia 20 eta 40 urteen artekoei zuzenduta zegoen. Telefónica enpresa 1999an Onda Cero katean sartu zela, Onda 10 katearen emanaldiak
|
bertan
behera geratu ziren eta, horren ordez, Europa FM izeneko emanaldia eskaintzen hasi zen, akordiora heldu zen (Pedrero, 2000: 113).
|
|
|
Radio Marca kirolari buruzko informazioan oinarrituriko irrati formula da, Interneten emititzen hasi zen arren, dial analogikoan ere entzungai dago. Bizkaian Onda 3 zelakoaren maiztasunean entzun daiteke 2002ko udaz geroztik, maiztasun horretan eskaintzen zen Europa FM izeneko programazioa
|
bertan
behera utzi eta gero.
|
|
|
– Radio Intereconomía delakoaren programazioa Radio Correo zelakoaren maiztasunean emitzen hasi dira 2002ko irailean, COPE katearekin zuen akordioa
|
bertan
behera gelditu eta gero. Emisora horretako programazioan, informazio ekonomikoaz gain, interes orokorreko edukiak ere eskaintzen dituzte, musika klasikoak lagunduta.
|
|
|
Cadena 100 Horren emanaldiak 1992ko maiatzean hasi ziren estatu espainiarrean, eta helduentzako zein entzuleria bereziarentzako musika eskaintzen du. Hasiera batean, programa musikal hori Ipar Onda SA enpresak kudeatzen zuen Radio MiramarRadio Miramar COPE katearen bidez eskaintzen zen arren, 1993an akordioa
|
bertan
behera geratu eta gero, k erosi zuen, lizentziarik eskuratu ez zuen arren, eta desagerrarazi egin zuen?, Onda Cero Radio izeneko katearen emanaldiak eskaintzen hasi zen maiztasun horietatik. 2002ko irailaz geroztik, Gasteiz Herri Irratiaren, Donostiako Radio País Vasco zelakoaren eta Top Bilbao izeneko emisoraren maiztasunetan emititzen hasi zen Cadena 100.
|
|
|
Auziaren ondorioz, 1993ko irailaren 1ean, Loiola, Donostia, Bilbo eta Gasteizko emisorek COPErekin zuten lotura
|
bertan
behera utzi zuten.
|
|
|
Irratigintzan ere aldaketa asko suertatu ziren trantsizio garaia deituriko hartan. Alde batetik, 1977an
|
bertan
behera geratu zen RNEren informazio zerbitzuekin konektatzeko beharra. Beste aldetik, 1960ko hamarkadan hasitako prozesu baten ondorioz, programazio taxuera berriak sartu ziren dialean, gazteen gustuei egokituagoak.
|
|
|
Araban, Gasteizko Aurrezki Kutxaren Radio Vitoria emisoraren bidez eskaintzen zen kate musikalaren programazioa 1982ra bitartean, FMn zuen maiztasunean. Urte horretan Eusko Jaurlaritzak erosi zuen emisora, eta emankizunak
|
bertan
behera geratu ziren. Entzuleria gasteiztarra ez galtzeko asmoz, SER kateak Miranda de Ebron zuen maiztasunaren bidez emititu zuen programa hori, 1987an Radio 40 Vitoria sortu zuen arte, Eusko Jaurlaritzak egindako banaketan SER kateak maiztasuna lortu eta gero.
|
|
|
Herri Irratiek FMko maiztasunak. Loiolakoa izan ezik? galdu zituzten 1993an, COPE katearekiko akordioa
|
bertan
behera utzi eta gero. Radio Popular de Pamplona delakoak emanaldi musikala eskaini zuen FMn, 1974an (Sánchez Aranda eta Albillo, 1995:
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak
|
bertan
behera utzi zituen euskarazko emnaldiei zuzendutako diru-laguntza horiek guztiak Euskadi Irratia abian jarri bezain pronto. Gipuzkoako Aldundiak, berriz, oraindik eskaintzen ditu euskarazko komunikabideentzako subentzioak; irratientzakoak ere bai?. Subentzioen desagerpenarekin batera, oso denbora laburrez iraun zuten euskal emanaldiek hainbat irrati pribatutan, errentagarriak ez zirelako.
|
|
|
hasi zen emititzen Radio Euskadi delakoa. 1986an, berriz. Carmen Peñafiel adituak bere doktorego tesian azaltzen duen legez?, elebitasuna
|
bertan
behera geratu zen eta irrati formula komertzial bihurtu zen bigarren emisora hori, hasierako hizkuntza helburuetatik urrunduta. Jose Maria Gorordo zuzendari orokorra zelarik (Peñafiel, 1992:
|
|
|
Radio Rioja Alavesa delakoa Errioxa Arabarreko Manko eta Laudio Irratia, hain zuzen ere. Irrati errioxarrak talde publikoaren barruan jarraitzen duen arren, emisora laudiotarra
|
bertan
behera utzi zuen emisora publimunitateak sortu zuen Biasterin, eta 1989an emititzeko lizentzia lortu zuen; gaur asoziatu moduan dago EITBren barruan. Horiez gain, Hego Euskal Herrian zehar badaude emisora publikoaren programa eskaintzen dutenak, ekoizpen propioaren irratsaioetatik kanpo, udal irrati batzuk eta Iruñeko Euskalerria Irratia, kasu.
|
|
|
1990eko martxoaren 21ean hasi zen emititzen; euskaraz Donostiatik, eta gaztelaniaz Bilbotik. Eskizofrenia horrek ez zuen arrakastarik erdietsi, eta 1994an gaztelaniazko irratsaioak
|
bertan
behera utzi zituzten irrati arduradunek. Euskarazko irrati formula musikal gazte bakarra bilakatu zen orduan Euskadi Gaztea, eta, horrekin batera, besteekiko ezberdintasuna eta arrakasta lortu zuen.
|
|
|
SER kate espainiarrari maiztasun bat egokitu zitzaion Gasteizko FMko 88.2 MHz-etan; horrela, hiriburu arabarrean kokatzea lortu zuen kate espainiarrak, 1982an Radio Vitoria delakoarekin zuen hitzarmena
|
bertan
behera geratu ostean.
|
|
|
Lehenengo pausoa Bilboko emisora irekitzea izan zen. Gobernu zibilaren baimenaz emititzen zutela arguditu zuen Joseba Macias zuzendari ohiak, Eusko Jaurlaritzaren Kultura Sailak emanaldi horiek
|
bertan
behera uzteko eskatu zuenean:
|
|
|
Dena dela Sinfo Radio eta Maxima FM kateen emanaldiak ez dira Euskal Autonomia Erkidegoan eskaini, dial analogikoaren bidez, behintzat?, Antena zelakoaren maiztasunak Grupo Correoren jabetzak baitira. Horregatik, PRISAk katea erosi eta gero, emanaldiak
|
bertan
behera geratu ziren. Horren ondoren, garai labur batez, Radio Correo?
|
|
|
Suárez-en gobernuak PCE legeztatu zuela, alderdiak
|
bertan
behera utzi zituen emanaldiak, eta Radio España Independiente zelakoak azkenengo aldiz agurtu zuen bere entzuleria 1977ko uztailaren 14an, Madrilgo Legebiltzarrean Gorte Konstituziogileen inaugurazio ekitaldiaren zuzeneko emanaldia eskainiz.
|
|
|
Aurretik, 1932an, Aurelio Hernández izeneko enpresarioak irrati bat muntatzeko baimena lortu zuen, EAJ adierazleaz. Dena den, projektu hori
|
bertan
behera geratu zen, eta hogei urte beranduago berreskuratu zuen sindikatuak. Emisora 1952ko uztailaren 18an inauguratu zen, Altxamendu Frankistaren ospakizunarekin bat eginez (Albillo eta Sánchez Aranda, 1995:
|
|
|
1960ko urtarrilaren 14ko dekretuak ezarri zuenez, RNEren eguneroko mintzatuak14 emateaz gain, irratiek horien gastuak ordaindu behar zituzten. Behar hori
|
bertan
behera utzi zuen UCDren gobernuak, 1977ko urriaren 25eko dekretuaren bidez.
|
|
|
Lehenengo lehiaketa hori esleitu gabe geratu zen arren, gobernuak bigarren saio bat egin zuen hilabete batzuk beranduago. 1931n, berriz, Errepublikaren ezarpenak
|
bertan
behera utzi zituen aurreko gobernuen disposizio guztiak, irratiari buruzkoak barne (Garitaonandia, 1988: 58).
|
|
|
101). Hala ere, irrati hedapenaren sare estatala osatzeko saiakera hori
|
bertan
behera utzi zuen 1936ko uztailaren 18ko altxamenduak, eta horrek eragindako gerra zibilak.
|
|
|
1920ko hamarkadan sortutako irrati pribatuak propagandarako tresna moduan erabili zituzten naziek, bai beren eskuetan erori zirelako, bai Vichy-ko gobernu kolaborazionistaren eskuetan egon zirelako. Beraz, gerra amaitu eta gero, irrati pribatuak konfiskatu eta sare publikoan sartzea erabaki zuen estatuak, irrati berriak jartzeko lizentziak
|
bertan
behera utziz. Hortik aurrera, berrogei urtez ez zen irrati komertzialik sortu estatu eremuaren barruan29.
|
|
|
Hain zuzen ere, hiru kanal berri martxan jarri ziren 1980an: Fréquence Nord (erregionala), Radio Mayenne (departamentala) eta Melun (hirikoa) 38 Saio horiekin batera, estatuaren irrati monopolioa
|
bertan
behera uzteko lehenengo urratsak ematen hasi ziren. Maiztasun Modulatuko monopolioa bertan behera geratu zen 1981eko azaroan, eta tokiko irrati pribatuak sortzeko aukera aurreikusi zuten agintariek.
|
|
|
Fréquence Nord (erregionala), Radio Mayenne (departamentala) eta Melun (hirikoa) 38 Saio horiekin batera, estatuaren irrati monopolioa bertan behera uzteko lehenengo urratsak ematen hasi ziren. Maiztasun Modulatuko monopolioa
|
bertan
behera geratu zen 1981eko azaroan, eta tokiko irrati pribatuak sortzeko aukera aurreikusi zuten agintariek. Baina, zalantzarik gabe, 1982ko uztailaren 29ko legeak, Loi Fillioud izenekoak, ireki zuen irrati hedapenaren aro berria.
|
|
|
Dena dela, ez bata ez bestea, emisora horiek ez ziren berriro ondo ibili, eta urte bereko udaberrian biak itxita zeuden. Ondorioz, Bizkaiko irrati kontzesioa
|
bertan
behera geratu zen, eta Bilbok ez zuen irratirik izan 1932ra arte (Garitaonaindia, 1988: 38).
|
|
|
38). Beraz, irratizale bilbotarren asmoak
|
bertan
behera utzi zituen Unión Radio enpresaren batze estrategiak.
|
|
|
Besteak beste, 1931ko azaroaren amaieran Ministerio de Comunicaciones zelakoak estatuan zehar hamairu estazio jartzeko asmoa agertu zuen; horietako bat Bilbori egokituko zitzaion, eta 1 kW-eko potentzia izango zuen. 1932ko apirilean kontzesio horiek lehiaketara atera arren, ez zen epairik eman eta irrati hedapenarako sare estatala osatzeko saiakera
|
bertan
behera geratu zen (Garitaonaindia, 1988: 59).
|
|
|
1 Dekretu horretan ez zen kontzesioen iraupena ezartzen. Hala ere,
|
bertan
behera uzteko arrazoaiak azaltzen ditu Carmelo Garitaonandiak: «Se señalaban tres causas para la caducidad de la concesión:
|
|
|
Dena dela, II. Errepublikako Gobernuak debekatu egin zuen uhin bidezko propaganda politikoa 1933ko azaroaren hauteskundeetan, horien berri eman ahal bazuten ere. Sevillan Sanjurjo jeneralak eman zuen estatu kolpeak irratietan izan zuen oihartzunaren ondorioz, edozein agerraldi edo ekitaldi politikoren emanaldia debekatu zuen gobernuak 1934an eta, ondorioz, irrati bidezko diskurtso politikoen emanaldiak
|
bertan
behera geratu ziren (Garitaonaindia, 1988: 94).
|
|
|
Zure senarra erosta hoiekin berri biztuko dala bazeneki, ongi letorkez negarrok; baiña hemen ari zara hainbeste egunez eta gauez negar zotinka eten gabean, ezer jan eta edan gabe, ta zure señar zendua hortxe dago geldi geldi zirkiñik egiten eztuela. Zuk berriz oraindik bizia duzu, munduen izan diteken bitxirik ederrena, ta bizitza hori zaintzea dagokizu lehenbizi; zure buruari begiratuz, beste aldameneko gauzak oro
|
bertan
behera utzi, senarraren eriotza bera ere, gauza hoiekin naste sarturik. Orain, jan eta edan egin bear duzu eta munduko gauzetara biotza; ezin dizu zure senarraren gorpuak berak ere, beste gauzarik agindu».
|
|
|
Erants indarra xahutzen dutela eta nekean ahitzen direla, erants bizitza bestearen apetaren mende daramatela; bitartean dirua babiloniar tapizetan doakie, eginkizunak
|
bertan
behera eta ospea kaxkartzen eta zalantzan; ukenduek eta sizioniar oinetako ederrek dagite eta argi berdeko esmeralda handiak urrean kokatzen dira eta purpurazko jantziak etengabe estutzen eta Venusen izerdia edaten dute; gurasoen ekarpen zintzoak diadema, mitra, edo mantu eta alindar eta kiar oihal bihurtzen dira; zamau eta janari bikaineko oturuntzak, jokoak, edontziak gainez, lurrinak, koroak, ... alferrik, zeren atsegin iturritik bertatik sortzen baita halako zer garratz bat, loretzan ere nahigabea daragiena, dela kontzientzia alatzen delako, bizitza alferkerian eta handikerian xahutzearren, dela maiteak hitz dudazkoren batzuk jaulki dituelako, irritsak, bihotzean josirik, sua bezala pizten dituenak, dela begiak gehiegi zehartu dituela eta beste bati begiratu diola uste duelako eta aurpegian harenganako irribarre zantzuak ikusten dituelako.
|
|
2003
|
|
|
Halere, eta azpiegitura proiektu handiak berez arrisku handikoak diren inbertsioak izaki, errentagarritasunaren bermeak inolako zalantzarik ez duen kasuetan izan ezik, bestelakoetannahiko zaila izaten da sektore pribatua honelako ekimenetara erakartzea. Horrekbatzuetan proiektua bera
|
bertan
behera utzi beharra ekar dezake edo, agian, administrazioak finantziazio osoa bere gain hartzea, aurrekontuetan azpiegituretakoinbertsioaren aldera are desoreka larriagoa gertaraziz.
|
|
|
EAEko eta Estatu espainiarreko administrazioen arteko tirabiren azken pasartea berriki bizi izan duguna: Eusko Jaurlaritzak 2002ko abenduan euskal karen seitarteen proiektuen idazketarako kontratuak esleitzeko lehiaketa iragarri ondoren, 2003ko otsailean Espainiako Sustapen Ministerioak
|
bertan
behera utzi zezala eskatzen zion, bestela epaitegietan horren aurka egingo zutelakoan. Eta horren arrazoiabistakoa zen:
|
|
|
2002ko urtarrilaren 17a: Alkateak
|
bertan
behera utzi zuen iritzi inkestarendeialdia, inolako babesik ez zuelako topatu. Hurrengo egunean, EAJk iragarrizuen alkate eta zinegotzi jelkideei zabaldutako zigor espedientea bertan beherautzi zuela.
|
|
|
Boroa auzoa autobideak Amorebietako herrigunetik bakanduta dago etaerrepide zaharkitu batetik heltzen da San Pedro baselizara. Beheko parteanpoligonorako izango diren lur-sailak daude, baserri
|
bertan
behera botatakoak edotaitxita eta orokorrean lagatze irudi bat. Baina gorako bidean hasten dira konpontzeko bidean dauden baserriak eta txalet berriak.
|
|
|
Udal bat edobeste, Amorebieta Etxano kasu, proiektu energetikoei eragozpen legalak jarridizkiete; baina hortik gora dena izan da baimena eta esker ona inbertsioak eta lanpostuak ekartzearren. Aurreikusitako planak
|
bertan
behera geratu, baina badirudihori inori ez zaiola axola administrazioan, merkatuak azken baten gehiago etahobeto dakielako nondik, zertan eta nola planfikatu behar den alor energetikoan.Eta gure galdera da: Non daude mugak?
|
|
|
Etaezer gutxi inporta zaie Iberdrola eta UPNko gobernuari 2000 urtean Greenpeaceeta Ekologistak Martxan proiektu horren kontra lortutako 40.000 sinadura.Megawatioak sare elektrikoan paratzeko aukera ederra ikusi dutenean lehendikmarkatutako irizpide ekologiko eta aurrerakoiak ezerezean geratu dira. Nafarroakoplangintza eredugarria desegin dute Iberdrolak eta Hidrocantabricok, Iruñekogobernuak
|
bertan
behera jarri dituelako hartutako konpromisoak. Konplizitateaketa haien arteko akordioak, mundu osoan ezagutzen zen esperientzia eredugarriazapuztu egin du.
|
|
|
Edo beste modu batenesanda: Planak zertarako dira, interes publikoak babesteko ala interes eta negoziopribatuen aurrean
|
bertan
behera jaisteko?
|
|
|
e. Herrialde ez garatuek gure eredua jarraitu beharrean daude, haien populazioa hazkundea geldiaraziz eta merkatu libreari ateak zabalduz, horrela gure aurrerapen teknologikoak ailegatuko zaizikie eta ikustesinezko eskuareneraginez munduko desorekak
|
bertan
behera joango dira.
|
|
|
UEU egiten zen bitartean Bilbon eskuin muturreko talde batek bonba bat jarri zuen Andoni Artiñanoren Iturriaga haurtzaindegian eta hiru lagun hil ziren. Ekintza horren ondorioz UEUk antolatutako jaia
|
bertan
behera geratu zen.
|
|
|
rren saioa abuztuaren 1etik 15era, arteaz, filosofiaz eta literaturaz aritzeko nagusiki. Jende gutxi hurbildu zen unibertsitate zaharraren herrira (berrogeira heldu gabe), zenbait ikastaro
|
bertan
behera geratu ziren eta fundamentu eskasa ikusi zen irakasle batzuen aldetik, nahiz eta antolaketa, berez, ona izan30; baina, UEUra bidalitako eskutitzean, bertan egondako baten arabera, doan izatea eta ikasleen opor garaian, UEUk kontuan izan zituen faktoreak ziren, idazlearen ustez. 1974an Azkoitian bildu ziren, baina urte horretako porrot ekonomikoaren ondoren, eta nahiz eta ahaleginak egin jarduera hau sendotzeko, bai erakunde ofizialen aldetik31 baita UEUren aldetik ere, bide hori itxita gelditu zen.
|
|
|
Hasierako urteetan lan hori sailburuek edo, kasuren batean, kanpoko talde edo erakunderen batek egin bazuten ere, Argia-k adibidez, denborak aurrera egin ahala, Jose Ramon Etxebarriak hartu zuen bere gain ardura hori. Ez ziren liburuak bakarrik, izan ere, urte horretako maiatzean UEU bideo bat euskaratzen hasi zen, Eusko Jaurlaritzaren babesarekin, baina bide hori ez zen emankorra izan eta
|
bertan
behera utzi zen.
|
|
|
Unibertsitatearen asmoa ikasturte horretan bertan Donostiako Eskolako lehen mailako klase guztiak euskaraz ematea izan zen, baina Espainiako Ogasun Ministerioak irakasleen soldatak ordain tzeko beharrezkoa zen dirua eman ez zuenez, klaseak
|
bertan
behera geratu ziren. Egin,. Donostiako Irakasle Eskolan elebitasunari hegoak moztu zaizkio?.
|
|
|
Etxebarria eta M. Barandiaran; Kimika, Jazinto Iturbe; Informatika, Ander Basaldua; Matematika, Jabier Duoandikoetxea; eta Mekanika, Andoni Sarriegi). Dena den, Elektronika eta Mekanika Sailek ez zuten ikasle nahikorik izan, eta
|
bertan
behera geratu ziren, eta horietako zenbait hitzaldi zientzia arloko beste ikastaroetan integratu ziren. Egoera bitxia zen, kontuan hartuz gero, bi sail horiek sei liburu kaleratu zituztela, eta beste sail batzuek bat bera ere ez.
|
|
2004
|
|
|
Hortaz, esan ote dezakegu Quinerena eszeptizismo mota bat dela? Aprioriko justifikazioa funtsezko zitzaionez epistemologia tradizionalari, Quineren kritikak ongi bideratuta baleude, epistemologia tradizionala
|
bertan
behera geratuko litzateke. Quine enpirista erradikala da, eta. Enpirismoaren bi dogma?
|
|
|
Tragediaren definizioaren gainean eratzen du, gainera, artearenteoria orokorra (arte imitatzailearena, jakina) eta, hor gelditu gabe, katarsiaren teoria crebai, nahiz eta hori oso lahurki egin, batez ere Politika liburuan (1341). Teoriahorrekin arteak soilik hiritar txarrak sortzen dituela zioen tesia
|
bertan
behera utzi nahizuen, ziur asko, Aristotelcsek; hots, Platonengandik aldentzea berresatera zetorren. Zerentragediak, arteak, antzokia emozio negatibo horiek gabc uzten bada, ikuslea pietatez etabeldurrez garbitzeko balio baitu.
|
|
|
Aitzolekin eta Orixerekin batera ibilitakoak Euskal Pizkundea esaten zaion kulturmugimenduan aritu ziren. Frankismoak, ordea,
|
bertan
behera akabatu nahi izan zuen dena.
|
|
2005
|
|
|
1914 urtean Alardea
|
bertan
behera gelditu zen, Lehen Mundu Gerrarenondorioak pairatzen dituzten frantses, bizilagunei, errespetua adierazteko.
|
|
|
Francisco Rodriguez jenerala izanik, 1996 urteko gertakariak lehertu bainolehen gertatu den unerik larriena izan zen 1976 urteko Alardean; arratsaldekodesfilea suspenditu egin zen orduko tentsio politikoak zirela eta. Alardea aterabehar zenean, Alardeko kide bat atxilotu zuten eta protesta moduan musikarik gabeatera ziren konpainia gehienak eta Alardea
|
bertan
behera gelditu zen. Gertakizunhorrek izugarrizko indarra izan du hurrengo urteetan biztanleen imaginarioan, 1976 urteko trauma gaur egun ere mantentzen den fenomenoa baita.
|
|
|
Txosten horren egilea Enrique Noain da, Alardebarruan kargu garrantzitsua izan duen PSOEko kide bakarra; eta beranduago ikusiko dugunez, emakumearen parte hartzearen kontrako paskin batzuen nahigabekoprotagonista. Ikus daitekeenez, 1996 urteko ekaineko egunkarietan behin etaberriz Alardea
|
bertan
behera uzteko mamua agertzea ez zen neutrala. Horrenbidez, zorigaitzez eta dramatismoz betetzen zen emakumearen parte hartzea.
|
|
|
Testuinguru honetan, herria mehatxuz, irainez8, zurrumurruz eta hain zakarrakdiren txisteez9 bete egin zen. Alardearen eguna gerturatu ahala, tentsioa gero etahandiagoa da eta Alardea
|
bertan
behera uzteko zurrumurruek oso eragin ezkorraizango dute. Egoera honetan, Alardean desfilatzea pentsatuta duten emakumeekbabesa eskatzen diote udalari euren segurtasuna berma dezan.
|
|
|
Guztia, normaltasuna nagusizen egoera batean gertatu zen. Aitzitik, urte horretako uztailaren 24an AlardearenJuntak agintariei elkarrizketa hauen berri eman zienean,
|
bertan
behera gelditu zirenelkarrizketak. Hortik aurrera bileretan parte hartzeko eginiko eskaera guztienerantzuna ezetza izan zen.
|
|
|
Emaitza zoritxarrekoa izan zen: dozenaka pertsonak laguntza medikoa behar izan zuten; gainera Ertzaintzak gero15 salaketa jarri zituen autoritateen kontrako desobedientziagatik. Horren ondorioz, 1.500 pertsona autoinkulpatu egin ziren, eta azkenik,
|
bertan
behera geldituziren Ertzaintzaren salaketak.
|
|
|
Ebazpenaren ostean, tentsioa areagotu egiten da. Ekainaren 23ko sutean alkateak irain askoentzun behar izan zituen eta jaietako programak erre egin ziren bere aurrean; tradizionala den aurreskua ere
|
bertan
behera utzi zen berriz ere. Alarde munizipalarenJuntak erresoluzioaren balorazio ezkorra egiten du, bi Alardeak gurutzatzeko arriskua ez baita ekiditen.
|
|
|
Erabakiaren berri eman ostean, udalbatzak udaletxetik Junkal elizara aurreskua dantzatzeko egiten duen bidean IrunHiriko Bandak ez du ibilbidea egingo, ageriko desobedientzia eginez. Egoerarenlarritasuna dela eta, aurreskua
|
bertan
behera gelditu zen. Arratsaldean, emakumeekArtilleriaren atzean desfilatzea ala ez eztabaidatzen dute.
|
|
|
Udaletxean, ordenantzak dioen bezala, hiriko bandera eskatzen dute. Bandera ez zaie ematen, eta Alardea
|
bertan
behera gelditu dela jakinarazten zaie. Horren bidez, udalbatzak ez zituen bere eginkizunak bete.
|
|
|
Testuinguru honetan, irailaren 6an Jaizkibel konpainiak Alardean parte hartzeko nahia adieraziko du. Horretarako, agintariei eskaera egingo die, eta ezetzabaldin bada erantzuna,
|
bertan
behera utziko du bere asmoa. Alardearen egunean, Gernikako Arbola plazara gerturatzen direnean, emakumeek osatutako tapoiatopatuko dute, berriz ere, emakumeen arteko gatazkaren irudia ematen saiatzendira tradizionalistak, nahiz eta guztien bizikidetza eragin nabaria izan auziak?. Ondorioz ezin izango dute segitu, agintari bati eskaera eskutitza eman eta ezetzajaso ostean erretiratu egingo da Jaizkibel konpainia.
|