|
2000
|
|
|
Zentzu ona, arrazoia, onura publikoa, horiek guztiak ezin daitezke
|
bertan
behera utz; badira arrazoi batzuk, komenigarritasuna eta ekitatea, besteak beste, jabearen familiari uzteko ondasun horiek; zehatzak izatera, familia horren inolako kiderik ezin, tituluz behinik behin, horren jabetza galdatu. Nola egingo da seme alaben arteko oinordetza zatiketa eta, horren ezean, senideen artekoa?
|
|
|
Gizartearen maila langintsuetan, zein seme alabek bilduko ote ditu bere ahaleginak gurasoenekin, nekearen ordez irabazpideak ikusi ez, eta okerragoa dena, bere industriaren emaitzak galtzeko tenorean sumatzen baditu? Zer gertatuko da artisau eta nekazariekin, behin bizitza norbaitzuei eman, eta horiek, lehenengoak
|
bertan
behera uzten badituzte, euren zahartzaroa dela eta. Bestaldetik ere, ez al dira ondasuntzak aita familiakoaren xede zuhurra behar dutenak?
|
|
|
Abusu guztien aurka joan ohi da, erakunde guztiak eztabaidapean dira. Hizlari baten oihura, den erakunderik urraezinena ere,
|
bertan
behera doa; jada ez zuen horrek sustrairik ohitura nahiz gizartearen iritzi kontuetan. Arrakasta horiek bultza egiten dute eta berehalakoan, oro onartzen zuen zuhurtzia horrek, oro suntsitzeko gogo biziari uzten dio tokia.
|
|
|
Eta, argi eta garbi dagoenez egun, nazien tesiak babesteko erabili zituzten baieztapen enpirikoek ezin dezakete azterketa zientifiko zorrotzik gainditu. Ondorioz," munduaren ikusmolde zientifiko batek
|
bertan
behera uzten ditu ideologia nazionalsozialistaren printzipio deskribatzaileak" 134.
|
|
|
Berak adierazi zuen moduan, zientzia bateratuaren baitan transformazio lan garrantzitsuak daude. ‘Zuzena’ eta ‘ez zuzenaren’ definizioak, hemen proposatu denaren arabera, Vienako Zirkuluan gehienetan ‘esanahira’ eta ‘egiaztapenera’ jotzen duen onarturiko definizioa
|
bertan
behera uzten du. Aurkezpen honetan, pentsamenduaren eta diskurtsoaren eremuan egon izan da beti.
|
|
|
Jarreraren aldetik, helburua goitik behera bete zuten, jaraunspen ezin hobea utziz mende honen filosofiari —zientziaren filosofia, filosofia analitikoa— Haatik, egitasmoak ez zuen soilik jarrera hutsean geratu nahi, tesi substantiboak ere agertu baitzituzten. Baina alde honetan, ezagutzaren edozein esparrutan gertatzen den bezala, euren proposamenak edo
|
bertan
behera utzi dira edo eraldaketa sakonak pairatu dituzte. Interpretazio batzuen ustez, lehenengoa gertatu da; beste batzuk, aldiz, bigarrenaren alde gaude.
|
|
|
Egiaztagarritasun betekizuna, horrela, Zirkuluaren behar beharrezko zutabe bihurtu zen harrezkero. Printzipioak kritika andana jaso zuen, eta horien ondorioz hura birmoldatzea ezinbesteko bihurtu zen, baita hura
|
bertan
behera uztea ere. Baina, dena den, proiektu enpirista logikoaren makineria osoaren urratsak itsatsiko zituen.
|
|
|
Beraz, Vienako Zirkuluaren hasierako tesiak
|
bertan
behera uzteko zioak honako hauek izan ziren, laburbilduz: egiaztagarritasun printzipioaren ahultzea eta haustura, alde batetik; Zirkuluak eratu zuen zientziaren irudiaren eta zientzia errealaren arteko egokitzapen eza, bestetik.
|
|
|
Versus Kant berriro ere, ez zituzten osagai formalak —razionalak— ukiezinak bailiran hartu, hau da, beharrezko eta apriorizkotzat. Labur beharrez, zientzia berriak eztabaidaezintasun kantiarraren zutabeak jada
|
bertan
behera botata zituen, eta horregatik geometria euklidearrak eta espazio eta denbora newtondarrak zeresan handirik ez zeukaten ordurako. Hortaz, Schlickek, Reichenbachek eta Carnapek ez zuten onartu naturaren ezagutzan ezer a priori eta ukaezinik zegoenik.
|
|
2002
|
|
|
Espetxeetako neurri latzenak ere, eskuburdinak eta leotzak kasu, ez dira presoak babesteko baizik erabiltzen. Haien erreformari dagokionez, berriz, ez zaio oro har arreta nahikorik jarri, dela guztion aldetik egon den axolagabekeria ikaragarriagatik, dela hura lortzeko itxaropena galdu eta, amore emanez,
|
bertan
behera utzi dugulako lan hori. Gisa horretako hainbat saiakera ez dira oso zorionekoak izan eta beste zenbait proiektu, berriz, urrats handi samarrak eman beharra eskatzen zutela-eta, bertan behera utzi behar izan dira.
|
|
|
Haien erreformari dagokionez, berriz, ez zaio oro har arreta nahikorik jarri, dela guztion aldetik egon den axolagabekeria ikaragarriagatik, dela hura lortzeko itxaropena galdu eta, amore emanez, bertan behera utzi dugulako lan hori. Gisa horretako hainbat saiakera ez dira oso zorionekoak izan eta beste zenbait proiektu, berriz, urrats handi samarrak eman beharra eskatzen zutela-eta,
|
bertan
behera utzi behar izan dira. Halatan, bada, espetxeak gaurdaino egoitza higuingarriak eta krimen guztien eskola zein miseria guztien biltoki izugarriak izan dira, ikaraturik baizik bisita ez genitzakeenak; gizatasun apur batez jokatu izan duen batek baino gehiagok ere heriotza jaso izan du inoiz ordainetan.
|
|
2003
|
|
|
Maite duen gizonak bera formazioa utziz ala armak jaurtiz maiteak ikustea gutxiago jasango bailuke beste guztiek ikustea baino, noski, eta hori baino nahiago izango luke askotan hiltzea. Eta maitea
|
bertan
behera utzi edota arriskuan egonik ez laguntzeari buruz, inor ez da horren koldarra Maitasunak berak ausardian jainkozko bihurtuko ez duena izaera ausartenaren pareko izan arte. Eta erabat Homerok zioena, b jainkoak zenbait heroirengan" sartzen zuen kemena", horixe bera ematen die Maitasunak maitaleei beregandik sortua.
|
|
|
Ala nahi baduzue, batailetan —hori ere bidezko baita berari ordainean ematea. Jeneralek saria niri eman zidaten bataila izan zenean, gizakietako beste inork ez baininduen salbatu berak baizik, zaurituta nengoela ez ninduelako
|
bertan
behera utzi nahi izan, aitzitik neure armak eta ni neu salbatu gine tuen. Eta nik, Sokrates, orduan ere saria zuri emateko eskatu nien jeneralei, eta hori ez didazu ez aurpegiratuko ezta gezurra diodala esango ere.
|
|
|
...iak haren doktrina babesten duela baieztatzearekin, hots, ‘normalean’ esparru zientifiko bakoitzean teoria nagusi bat —’paradigma’— dugula eta zientziaren historia teoria nagusien segida batean datzala —tartean ‘ezohiko zientziagintzaren’ aldi iraultzaileak izanik— Aldi iraultzaileen Kuhnen deskribapenean badirudi zientzialarien arteko komunikazioa
|
bertan
behera geratu dela, teoria nagusi baten faltan.
|
|
|
7). Arau oro uzten da
|
bertan
behera noiz edo noiz.
|
|
|
Hortaz, kontuz: zientzia
|
bertan
behera uzten bada, eta horrekin mendebaldeko ekonomia, guztiaren errudun garrantzitsuenen artean Feyerabend, Kuhn eta Popper egongo dira;
|
|
|
Ezin dugu" Bele oro beltza da" baieztatu, ez baitakigu etorkizunean, mutazio genetiko baten ondorioz apika, ez ote diren grisak izango. Eta hain zuzen ere" oro" terminoa da natur legeen giltzarria;" oro" terminoa gabe ez dago legerik, eta legerik ez badago
|
bertan
behera utzi dugu zientziari buruz filosofian dugun irudia —80ko hamarkadan Bas van Fraassen filosofoaren proposamenak heldu arte, bederen—.1 Hortaz, zientziaren legeak osatzen dituzten enuntziatu unibertsalen forma logikoa ikusirik, inoiz ezin izango genituzke haiek egiaztatu. Beraz, enpirista logikoei jarraituz, lege zientifikoek ez lukete esanahirik izango.
|
|
2004
|
|
|
Dakigunez, logika da inferentziaren baliozkotasun formalaren hastapenen edo printzipioen zientzia. Baina, bestaldetik, arrazoinamenduen premisak diren perpausek egiatasunik edo faltsutasunik adieraz ez balezakete, arrazoinamendu oro
|
bertan
behera eroriko litzateke. Demagun harako inferentzia logiko ezagun hura:
|
|
|
Kasu honetan balio judizio erlatiboa dugu, hala auziaren muntari begiraturik nola irtenbide posibleei dagokienez. Izan ere, jolaskideak bere lagunaren jokabidea ontzat (edo onargarritzat bederen) har baitezake, edo jolasa
|
bertan
behera utz. Demagun, baina, lagunari txantxetakoa ez den gezur bat esaten diodala edo jukutria bat egiten.
|
|
2006
|
|
|
Hain zuzen, pentsamolde mitologiko hura VI. mendean hasiko zen
|
bertan
behera jausten Heladen. Xenofanesi zor bide zaio, testuinguru razionalizatzaile nabarmenean2, ispilu horri buruzko lehendabiziko hausnarketa maiseagarria:
|
|
|
Kasu horren zirkunstantzia guztiak aldez aurretik begi aurrean daudela uste izatekoa da, eta horrela gaitzespen edo onespen baieztapenen bat finka dezakegu. Artean zirkunstantzia materialen bat ezezaguna edo zalantzazkoa baldin bada, lehenik eta behin gure ikerketaz edo adimenaz baliatu behar dugu harik eta horretaz ziur egon arte, eta bitartean erabaki edo sentimendu moral oro
|
bertan
behera utzi behar dugu. Gizaki bat erasotzailea izan ote zen ez dakigun bitartean, nola erabakiko dugu pertsona hori hil zuena erruduna edo errugabea den?
|
|
2007
|
|
|
bere iritzia —baita eztabaidatik kanpo dagoen iritzia— inposatu, ahalegin horretan besteari entzutea exijitzen diolarik, baina bera horretarako prest ez dagoelarik. Posizio horiek eduki dituzte bere garaian nazionalsozialistek, hain zuzen eztabaida boterera iristeko bitarteko bezala erabiliz, baina berori berehala —boterea lortu eta gero—
|
bertan
behera utziz.
|
|
2008
|
|
|
Batzuek Hegelen pentsamendua Frantziako Iraultzarekin bat ez zetorrela eta aurkakoa zela pentsatu arren, Joaquim Ritter-ek 1957an Hegel und die Franzosische Revolution (Hegel eta Frantziako Iraultza) idatzi zuenetik interpretazio hori
|
bertan
behera geratu da. Hegelek beti pentsatu zuen Frantziako Iraultza beharrezkoa zela, nahiz eta nahikoa ez izan, eta gabezia hori sakondu nahi zuen bere filosofiaren bidez. Azken batean, Iraultzaren printzipioak bere azken ondorioetaraino eramatea izan zen Hegelek bere filosofiarekin gauzatu nahi zuena.
|
|
|
Arrazoimen hutsaren kritika ko" Dialektika transzendentala" atalean horrela planteatu zuen askatasunaren arazoa: Arrazoimenak adimenaren eremu ziurra (sentimenaren laguntzaz)
|
bertan
behera uzten badu, irudimenezko munduan sartzen da, ziurra ez den mundu batean. Arrazoimenak bakarrik" gaizki" arrazoitzen du; horrek esan nahi du" paralogismoetan" erortzen dela.
|
|
2009
|
|
|
Hau da, agirian utzi dute ezin dela aurrera eraman politika, modernizatzearen izenean, erlazio sozial neokapitalistaren kontrako edozein kritikatatik alde egiten bada; era berean, antikapitalismoaren kontzientzia zorroztu eta gaurkotu dute ere. Hori guztia egin dute jakinda komunismo historikoak izan duen antolaketa eta eraman dituen politikaren ildoak
|
bertan
behera gelditu direla. Beste aldetik, intelektual horien ahuldadea, edozein prozesu politikotatik bereiziak daudenez gero, azaltzen dituzten kritikak aurrera eramateko edo politikan gauzatzeko ezintasunean datza.
|
|
|
Liberalismo ekonomikoa ere aldatu da. Neoliberala den era berri horrek marxismo leninismoa
|
bertan
behera uzten du; garai bateko liberalismoa bukatutzat ematen badu ere, beste arazo eta kontraesan ekonomiko, politiko, kultural eta sozialak sortu dira. Egungo ekonomia, mundu osora zabaldua, arazo sozial berriekin topatzen da.
|
|
2012
|
|
|
Hein batean, printzipio emankor bakartzat praxi politikoa duen, baina hori aktibitate kolektibo batekin bat eginda dagoela dioen Sartreren ideian oinarrituko da; garrantzitsuena da horrek kanpo estatutuen edo estatutu instituzionalen beharrik eza adierazten duela. Arazoa taldearen kohesioan datza,
|
bertan
behera utzia edo traizionatua izango ez den helmuga bateranzko aktibitatearen erregulazioan; hots, antolaketa minimo baten beharrean. Badiouren prozesuak ere norabide bera du:
|
|
|
Badiouk, bere printzipio politikoak mantentzeko lanean ari zen heinean, Sartreren ezkortasun historiko galkorraren tankerako ikuskera hartu du. Alderditik zenbat eta gehiago urrundu, orduan eta gehiago hartu du bere politikaren inguruko kontzeptuak" flash aren" politikaren itxura, serieko inertzia bat edozein motatako egonkortasun instituzional batera jotze hutsez
|
bertan
behera utz daitekeen une iraultzaile baina galkor batean oinarritutako politika. Baina Sartre, azken koherentzia historiko bat mundu guztiko politikarekin koordinatuz, galkorrez haraindi mugitzeko gai zen heinean —Stalin baino urrunago joatea historiaren itxurazko amaieratzat aurkezten duen bere Kritikaren bigarren lanaren porrota adierazten duena—, alternatiba hori saihesteko Badiouren erabakiak politika historiatik at ulertzeko modu are erradikalago batera eraman du bera (Hallward 2003, 43).
|
|
2014
|
|
|
1830ean opera handia sortu zuten ideia liberalek oraindik Musikaren Errege Akademia deitzen zenari erreformak eragin zizkioten: bere monopolioa
|
bertan
behera utzi zen. Gero, kudeaketa funtzionario baten eskuetatik kendu eta zuzendari enpresari baten esku utzi zen, negozio gizon hori izango zen sei urtez kudeaketaren arriskuak bere gain hartuko zituena; estatuak diru-laguntza batzuk emango zituen oraindik, baina oso murritzak.
|
|
2016
|
|
|
" Genearen partikula izaeraren beste ezaugarri bat zahardadeak ez jotzea da, milioi bat urterekin ez ditu ehun urterekin baino hiltzeko aukera gehiago. Gorputzetik gorputzera salto egiten du belaunaldiz belaunaldi; nahierara maneiatzen ditu bere helburuetarako, gorputz bat bestearen atzetik; eta, bata bestearen atzetik,
|
bertan
behera uzten ditu gorputz hilkor horiek denak, haiek zahardadean eta heriotzan hondoratu baino lehen. Geneak dira hilezkorrak" (65).
|
|
2017
|
|
|
Inola ere ez. Hain dago urrun Bestearen existentzia zalantzan jartzea, ezen alerta faltsu horrek nire egitasmoa
|
bertan
behera uzteko ondorioa izan baitezake. Eta existentzia horri eusten badiot, aldiz, bihotza taupaka sentituko dut eta adi egongo natzaio soinu txikienari eta eskailera maila bakoitzaren kraska txikienari.
|
|
|
Horregatik, nire ardura konstantea Bestea bere objektibotasunean edukitzea da eta, beraz, Beste objektuarekin dudan harremana batik bat abileziaz eratu ohi da berak objektu izaten jarrai dezan. Baina nahikoa da Bestearen begirada bat amarru horiek guztiak
|
bertan
behera desegiteko eta berriz ere Bestearen antzaldatzea sentitzeko. Horrelaxe nabil, Bestearen antzaldatzetik degradaziora eta degradaziotik antzaldatzera, Bestearen izateko bi moduen ikuspegi orokorra inoiz osatu ezinik bietako bakoitza beregaina baita eta berari bakarrik baitagokioeta bakar bati ere tinko eutsi ezinik ezegonkortasun propioa baitaukate eta bata desegin egiten baita bestea bere arrastoetatik sortzeko.
|
|
|
Alferrik saiatu zen bizi osoan zehar eraman zuen eszena sozialeko bizitza intelektual aktiboa eta presentea eramaten. Abian zituen hainbat proiektu
|
bertan
behera utzi zituen. Sartre 1980an hil zen.
|
|
2022
|
|
|
Aldarrikatzea giza komunitate guztiek, zenbait baldintza linguistiko eta gizarte antolamenduko kontuan hartuta, eskumen berberez filosofia dei genezakeen zerbait badutela, hori harago doa.
|
Bertan
behera uzten du filosofia asmakizun greziartzat hartzea, eta ez du ahalbidetzen analogiaz funtzionatzerik. Enrique Dusselek Pentsamendu filosofiko latinoamerikarra, Karibekoa eta ‘latinoa’() liburuki kolektiboaren hitzaurrean baieztatzen duenez," herri guztiek dituzte muin arazotsuak, unibertsalak, Homo sapiens ak egingo zituen oinarrizko galderen multzo hartatik eratorriak[...] erreala denaren osotasunari bekoz beko jarri zitzaion gizakia hura maneiatu ahal izateko, giza bizitza komunitarioa ugaldu eta garatuko bazuen". 22 Muin arazotsu horiek, jarrera horren arabera inongo kultura edo tradiziotan falta ezin direnak, askotariko narrazio kontzeptualetan agertzen dira, baina denak dira razionalak, azaltzen duten hori arrazoitu egin nahi duten neurrian.
|
|
|
unibertsitate kulturazalea burgesia mendebaldarraren erreminta bat zen, ‘kulturan’ baitzuen gizarte hegemoniarako ondare eta iturri nagusia. Unibertsitatea beste klase sozialetara irekitzen hasi zenean, asmo hori
|
bertan
behera geratu zen. Gaur, kultura, zentzu horretan, ez da existitzen eta ez dio inori balio.
|