|
2005
|
|
|
Hain zuzen, Eskualdunak publikatuko du Zalduby ren kantua 1894ko abuztuaren 24ko alean, Donibane Lohizuneko euskaldun bestak
|
berriz
ere antolatuak baititu Herriko etxeak Natalia Serbiako erreginaren eta Antoine d' Abbadie-ren babespean: Gauden gu Eskualdun Eskualdun besta eta bilt zarretako kanta.
|
|
|
lraultza liberalaren garaian erresumak nazio berriztatuak bihurtzen saia tu ziren eta Estatu berriztatua ere bai. Erresistentziak
|
berriz
ere ageri ziren erresumak edo estatuak ez zirelako uniformeak eta legedia erret aginduz inpo satzen zen eta ondoren lehen aldiko konstituzionalismoak uniformismoan sakontzen zuen. Baina Suitzan, adibidez, kantoi bakoitzaren berezitasunak errespetatuz, Estatu nazio berria eraiki zen.
|
|
|
Atzerrian, zegoen Hegoaldeko euskaldun liberala eta iparraldeko joera horretaz kutsaturik edo, Zamakolak histori lana Oihenarteren ildoa
|
berriz
ere hartzen duela dirudi, bere Historia de las naciones bascas izeneko liburuan15
|
|
|
Grafikan ikusten den moduan, desberdintasunik handiena bokalez amai tutako oinetan gertatzen da
|
berriz
ere; aurreko atalean azaldu dugun prozesu beraren ondorioa dela esan dezakegu.
|
|
2019
|
|
|
Lafonen ezin etorria adierazi zen. B. Echegarayk,
|
berriz
ere, Auzitegi Goreneko idazkaritza lanagatik Madrilen geratu behar izan zuen. Galiziako jargoietako euskal hitzak ikertzen jarraitzen
|
|
|
I. M. Echaide, A. Irigaray, J. Gorostiaga, L. Villasante, L. Michelena eta N. Oleaga.
|
Berriz
ere, ez dago batzarraren akta ofizialik, baina idazkariaren zirriborroa gordetzen da. Hain zuzen, N. Oleagak adierazi zuenez, Euskaltzaindiaren Bilboko laguntzaile batzuen eskaria jaso zuten.923 José Urrutia Bilbao (SI) Deustuko Unibertsitateko ikasketa prefektuaren aurkezpen gutun batekin zetorren eskaria.924 Gazte talde batek Akademiari egoitzako gelaren bat erabili ahal izatea eskatzen zion, euskararen eta euskal kantutegiaren inguruko bilerak egiteko.925 Eskaera bera A. Irigoyen, L. Torrontegui eta J. Peñak sinatzen zuten eta hiru puntu zituen:
|
|
|
A. M. Labayen urgazlea ere bertan egon zen. Akademiaren zalantzazko egoera zela-eta,
|
berriz
ere ez dago akta ofizialik, baina idazkariaren akta zirribo932 Euskaltzaindiaren bibliotekan dagoen J. Gorostiagaren Épica y lírica vizcaína antiguaren alea A. Tovarri eskainitakoa da, Salamancan 1952ko urriaren 3an.
|
|
|
Gerraondoko BPD frankistan plutokrata monarkiko erradikalizatuak
|
berriz
ere nagusi ziren, presidentetik hasita. José Luis Goyoaga() industrialari eta politikari ezaguna zen, Liga de Acción Monárquica antiabertzalearen buruzagietako bat izan zelako.
|
|
|
E. Esparzaren hutsunea betetzeko, aldiz, J. M. Seminario Nafarroako kazetari erreakzionarioa izendatu zuten euskaltzain. Euskaltzain berriaren izendapenak,
|
berriz
ere, ez zituen 1920ko araudiak ezarritako baldintzak jarraitu, eta Akademiaren artxiboan ez dago J. M. Seminarioren hautagaitzaren aurkezpen agiririk, ustez hiru euskaltzainek sinatu behar zuten horrenik (cf. Euskaltzaindia 1920b:
|
|
|
Hala ere, agian bekaizkeria profesionalagatik, 1945ean
|
berriz
ere separatistatzat salatu zuten eta Madrilgo Instrukzioko Epaitegiaren aurrean bere burua defendatu ahal izateko, besteak beste, E. Bilbaoren aldeko lekukotasuna izan zuen.347 Hurrengo urteetan, R. Fernández Cuesta falangista buru zuen Justizia ministerioak Auzitegi Goreneko idazkaritzan konfirmatu zuen, lehenengo sail kriminalean eta ondoren zibilean.348 Lau urte igarota, Akademiak 1949ko ekainean bidali zion erabakiaren berri Madrilera:
|
|
|
Bestalde, J. Urquijoren iloba ere bazen J. Ybarrari R. M. Azkuek apirilean idatzitako gutunean ageri denez, berarekin bildu zen egun batzuk lehenago
|
berriz
ere Euskaltzaindiaren egoera ekonomiko larriaz hitz egiteko.352
|
|
|
Mahaiburuen, funtzionarioen eta familia adiskideen aurrean, J. M. Caballerok, M. Ciriquiainek eta I. M. Echaidek berak hitz egin zuten. Euskaltzainburuordeak euskararen alde egindako lana goratu zuenean, GPDko presidenteak
|
berriz
ere ortodoxia politiko frankista aldarrikatu zuen. Buruordeak, orobat, bere ideologia erreakzionarioa nabarmendu zuen hitzaldian:
|
|
|
8.750 pta. besterik eman ez izana, J. Gorostiagak irailaren 25ean Ameriketara alde egitearen ondorio izan zen; JCVren diru laguntzaren ia erdia (4.800 pta.) liburuzainaren soldata ordaintzeko baitzen. N. Oleagak, Euskaltzaindiaren JCVko ordezkari gisa, hurrengo urtean protesta egin zuen diru laguntzaren murrizketagatik, Akademiak A. Irigoyen izendatu baitzuen J. Gorostiagaren behin behineko ordezko.1067 1955eko abenduan JCVk
|
berriz
ere diru laguntza osoa ematea erabaki zuen.1068 Ikusi dugunez, Euskaltzaindiak BPDren berariazko laguntza izan zuen egoitzaren konponketa ordaintzeko.1069 Bestalde, Donostiako CAMak emandako 1.000 pezetak Akademiaren diruzaintzak ez zituen laguntza ofizialen artean jaso, I. M. Echaidek ez zuelako informazio hori behar bezala adierazi.1070
|
|
|
1953ko azaroaren 27ko batzarrean, idazkariak azaldu zuen artean ez zuela B. Burebarekin biltzerik izan, eta ondorioz Informazio eta Turismoko ministerioaren Bizkaiko delegatuaren baimenik gabe jarraitzen zutela Euskera berria argitaratzeko. Batzarrak
|
berriz
ere N. Oleagaren esku utzi zuen hori bideratzea. Baimenik lortu gabe, Euskera zenbaki berriko aleak banatzen hasi ziren argitaletxetik.1099 A. Ibinagabetiak, adibidez, azaroan bertan jaso zuen bere alea Parisko erbestean.1100 Hori oso arriskutsua zen.
|
|
|
Olabideren (SI) ildoko hizkera garbizalean idatzia. Gipuzkoan argitaratu nahi zuten, baina Donostiako elizbarrutiak eragozpenak jarri zizkion A. M. Labayen jeltzalearen bidez egindako eskariari, eta 1955 arte atzeratu zen Itxaropenako argitalpena.1165 J. Font Donostiako apezpikuak 1954ko urtarrilaren 5ean eman zion" imprimatur" baimena, eta N. Ormaecheak hitzaurrea erabili zuen,
|
berriz
ere, gazte berritzaileen aurka egiteko (Zaitegi ta Plazaola 1955). 1166 P. Axularren Guerori, M. Lecuonaren hitzaurreaz gain, A. Irigarayk aurkibide onomastikoa eta L. Michelenak hiztegi laburra erantsi zizkioten. Nafarroako medikuak honela azaldu zion erabilitako irizpidea P. Lafitteri 1954ko apirilean, XX. mendeko purismoak eragozpenak jarri baitzizkion Gueroren zabalkundeari:
|
|
|
Jatorragoa, bai, izango zan agian, aurrekoen oiturei estuago lotua, baiña, zer egingo zukean nekazari orrek edo urtzaille orrek besteek esan zituzten gauzak esan bear izan balitu?
|
Berriz
ere: argia guretzat bakarrik piztu aal du Jainkoak?
|
|
|
Parisen bi hitzaldiak argitaratzeko asmoa agertzen zion. Frantziskotarrak bidalitako beste gutun bati erantzuteko, Paristik idatzi zion
|
berriz
ere irailaren 2an. Seguru asko L. Villasantek xeheago azaldu zion euskaltzainburuordearen konponbiderako proposamena, baina F. Krutwigek bere posizioari eutsi zion.
|
|
|
N. Oleaga idazkariaren iritziz, L. Villasanteren jaioterrian egin behar zen, eta horretarako Gernika Lumoko alkatearekin hitz egiteko prest zegoen. Baina
|
berriz
ere F. Krutwigen asmoa gailendu zen, BPDko jauregian egitekoa, Bilbok komunikabide hobeak zituelako eta ekitaldi publikoari publizitate gehiago emateko.716 Frantziskotarraren zalantzak uxatzearren, J. Urquijo hil ondoren Akademian zeuden iritzi ezberdinak azaldu zizkion, alderdikeriaz. R.
|
|
|
Fagoagaren karta bat eta 18 garren zenbakia artu ditut. Emen," Orixe", zure aurka ari da irriz eta isekaz, eta orobat Krutwigen aurka,
|
berriz
ere. Eta ori, ez unek ez zuk ere eztuzuela merezi uste dut, —iñoren irrigarri izaterik, — zintzo iokatu duzuela uste baitut gure euskera gaixoaren alde.
|
|
|
J. M. Mocoroaren gutuna L. Villasanteri, tean. Uztailera arte Europan zabaldu ez zen Euzko Gogoaren 1952ko lehen zenbakian, F. Krutwigen" Nibbana" poema hinduista argitaratu zen, baina baita A. M. Labayenen" Euskera’ren batasuna" artikulua ere, ezizenpean,
|
berriz
ere gipuzkera osotuaren tradizioan eta euskaltzain gaztearekiko oposizio erabatekoan (Labayen 1952; cf. Iztueta & Diaz 2007: 303). 741 Hain zuzen, A. M. Labayen jeltzaleak ezin zuen ulertu nola izan zitekeen L. Villasante bezalako buruargi bat haren gogaide.
|
|
|
I. M. Echaide, besteak beste, GPDren 1951ko 3.000 pezetak Bilbora bidaltzeaz() arduratu zen eta 1952rako diru laguntzarik emango ez zutela jakinarazi zuen. Hain zuzen, GPD eta NFDren diru laguntzen berritzea argitu gabe zegoen.747 1950ean, aurreko urteetako aurrekontuaren halako bi (16.000 pta.) biltzeak sortutako itxaropenaren ondoren, 1951ko aurrekontua
|
berriz
ere itzuli zen ohiko 8.000 pta. ingurura, seguruenez Akademian sortzen ari ziren arazoak diputazioetako agintariengana iritsi zirelako. Gainera, 1951ko udaberriko greba orokorrak diktadura frankistaren jarrera sektarioa gogortu egin zuen.
|
|
|
M. Azkue zenaren liburu ugari salduta 2.515,45 pezetako diru sarrera izan zuen Akademiak 1951n. Hala ere, urteko gastuak (11.780 pta.)
|
berriz
ere izan ziren diru sarrerak baino handiagoak. Egoitzaren, langileen eta dieten ohiko gastuez gain, aldizkarien harpidetzak eta euskaltzain berrien sarrera ekitaldien prestaketak gastu gehiago sortu zituzten.
|
|
|
747 ABA EUS: I. M. Echaideren gutuna N. Oleagari, duta baino ez zuen lortu 4.000 pta. eskuratzea,
|
berriz
ere urteko 8.500 pta. inguruko gastuen azpitik geratuta.748
|
|
|
" Ezin baña, batzarra egiteko bear dan baimena lortu eztalako" (Euskaltzaindia 1982: 12). 522
|
Berriz
ere, hutsegiteen artean A. Irigaray eta J. Urquijo Donostiako euskaltzainena nabarmendu behar da, lehenengoak, publikoan agertzeari zion beldurragatik, eta bigarrenak, gaixotasun larriagatik.523
|
|
|
Ezinbestean aipatu behar da Resurrección M.ª Azkuez egindako tesia, betiereko euskaltzainburuak irmo zuzendu zuelako erakundearen hasierako historia. 19191936 arteko Euskaltzaindiaren ibilbidea ezagutzeko azterketa onena izan arren,
|
berriz
ere Errepublikaren mugarekin aurkitzen gara (Kintana Goiriena 2008; 2015). Muga kronologikoaz beste, Pierre Lafitte Frantziako akademikoaren arteko sare intelektualaz egindako tesiak ez du sakontzen iturri ekonomiko guztiak, egoitza eta jarduera nagusia Espainian zituen" Bilbaoko Akademia" n (Hernández Mata 2007).
|
|
|
Berak ere hainbat lagun babestu zituen gerraondoko errepresiotik. Eskuindar kolpistek Donostia okupatu baino egun batzuk lehenagotik gordeta egon ondoren, GPDko lanpostuan onartu zuten
|
berriz
ere 1936ko urriaren 26an. Lehenago diktadura primorriveristarekin gertatu bezala," somaten" eko kide izan baitzen, erregimen frankista behar beharrezko ikusi zuen.
|
|
|
646 KMK JU: C. C. Uhlenbeck-en gutunak J. Urquijori,, & Peter Bakker unibertsitate irakasleak konfirmatutako datuak(; cf. Bakker 2008; Bakker & Hinrichs 2008). aurkezpena
|
berriz
ere F. Krutwigek idatzi zuen, J. Gorostiaga eta N. Oleagarekin sinatuta. Frantziskotarraren goi mailako formazioa nabarmentzeaz gain, esku artean zituen lanak aipatu zituen, eta gauzatu gabeko beste proiektu bat:
|
|
|
Urriaren 30eko hiletan Gipuzkoako pertsonalitate ugarik hartu zuen parte
|
berriz
ere. Haien artean, hildakoaren biblioteka erosteko asmoa zuen BPDren ordezkaritza zabala bertaratu zen, Erroman zegoen J. Ybarra presidentea izan ezik:
|
|
|
Lehenengoan, izututa, GPDko jauregian batzarrik egitea ezinezko zela adierazi zion. Hurrengoan, baimena Madrilen eskatzea nahitaezkoa zelako,
|
berriz
ere ezinezkotzat jo zuen batzarra Donostian egitea.577
|
|
|
Egoera nahasia hainbat hilabetez luzatu zen, A. Irigarayk 1941eko urrian
|
berriz
ere J. Urquijorengana jo behar izan baitzuen argitasun bila: " El día pasado me dijo Eladio Esparza que le tenía q. acompañar a una sesión de la Academia; me extrañó pues no he tenido ninguna noticia de ésta directamente". 184 Azkenean, 1941eko urriaren 30ean Bilbon egin zen batzarrera A. Irigaray bera agertu zen izendapena onartzera.
|
|
|
S. Altubek telefonoz jakinarazi zuen ez zela Pauetik Baionara joango. Deialdia berandu jaso omen zuen, baina Gernikako hilarrien istiluaz geroztik
|
berriz
ere aldenduta agertzen zen Akademiarekiko.531 Hura izan zen J. Saint Pierre apezpikua kide izan zuen batzar bakarra. Baionan egindako ekitaldi publiko hura sinbolikoa izan zen, lehen aldiz erbesteratuak gerturatu ahal izan zirelako Akademiaren batzarrera.
|
|
|
Hain zuzen, Frantziako euskal aldizkarien izenean, Akademiari 1930ean eskatu zion ortografia arautuan egokitzapenak egiteko, baina euskaltzainburuak baztertu egin behar izan zuen egitasmoa, erromanistaren argudioekin ados egon arren, jeltzale ortodoxoen erasoen beldur zirelako. Bi urte geroago,
|
berriz
ere piztu zen eztabaida Gure Herria aldizkarian, eta uste izatekoa da kontsolazioz izendatu zutela deduzko. Izan ere, Frantziako euskal prentsak ez zituen Akademiaren arauak jarraitzen, ezta Mundu Gerraren ondoren ere.
|
|
|
Izan ere, Frantziako euskal prentsak ez zituen Akademiaren arauak jarraitzen, ezta Mundu Gerraren ondoren ere. Gernika aldizkarian, H. Gavel ortografia normatiboa aldatu eta erabilera arruntera hurbildu beharraz aritu zen
|
berriz
ere, N. Ormaechea eta A. M. Labayenekin eztabaidan. Angelun
|
|
2021
|
|
|
Txirritagana joan, zeukan paper mordoak zenbat balio zuan galdetu, Txirritak esan, erretoreak pagatu eta eraman egin zuan, orrekin festa bukatua zala pentsatuaz. Bañan Txirrita
|
berriz
ere inprentara joan zan, sail ura ostera inprentatu arazi zuan eta hurrengo igandean an zan berriz ere Irun’en, bertsoak saltzen. (1980a:
|
|
|
Txirritagana joan, zeukan paper mordoak zenbat balio zuan galdetu, Txirritak esan, erretoreak pagatu eta eraman egin zuan, orrekin festa bukatua zala pentsatuaz. Bañan Txirrita berriz ere inprentara joan zan, sail ura ostera inprentatu arazi zuan eta hurrengo igandean an zan
|
berriz
ere Irun’en, bertsoak saltzen. (1980a:
|
|
|
" Gehien azaltzen direnak hartuko dituzte aintzat bertso saioen antolatzaileek. Eta plazan gehiago dabiltzalako, gehiago azalduko dira
|
berriz
ere telebistan, premiarik gutxien zeukaten haiexek" (Egaña, 2004: 164).
|
|
|
" Jarrera kontrajarriak hasierako nazionalismoaren eta nazionalismo berriaren ikusmoldeen isla ziren, eta, ondorioz, jarrera politikoekin nahasirik zeuden. Hortaz,
|
berriz
ere eztabaida kognitiboa eta politikoa bateraturik agertu ziren erabat" (Larrinaga, 2007b: 171).
|