|
2005
|
|
|
Nola ez da sartuko Dibarrart, hain elizatiar izanez, XIX. mendearen azken laurdeneko eztabaidetan, segituz Adema Zalduby edo Michel Elissamburu. Badaki ilun peko jende horiek lanean ari direla Elizaren kontra eta kutsadura
|
berri
hori sartzen ari dela, emeki emeki, Euskal Herrian. Bainan ausarkeria horien kontra badira harresiak.
|
|
2019
|
|
|
Sortzen ari zaigun Mundu ta Europa berri baten atari aurrean gaude guziok. Euskeldunek ere artu bearra dugu mundu
|
berri
ortan bizi leku. Baña bizi lekua nola ta nori ta zertako eskatuko, orduko ilak ba’gaude?
|
|
|
Hain zuzen, JCVren maiatzaren 1eko batzarrean eman zitzaien horren berri bildutakoei: " Al darse cuenta de una comunicación de la Jefatura de FET y de las JONS sobre la creación del Centro de Estudios Vascos se acordó designar a don Fernando de Echegaray, para que represente a la Junta en la nueva organización, cuya actividad tanto interesa a esta Institución Cultural". 763 Instituzio
|
berri
hori, ondorioz, G. Riestra FET JONSen Bizkaiko buruaren kontrolpean egon zen, baina zuzendaritza Mario Grande Ramosek() eraman zuen. Hau Bilboko irakaskuntza ertaineko frantses katedraduna zen, gobernadore zibilaren euskal kulturarekiko jarrera beligerantetik baino areago, A. Tovarren interes zientifikotik gertuago zegoena.
|
|
2021
|
|
|
Bertsolaritza euskal kulturaren modernizaziorako ezinbesteko lehengai, ideologia modernoen eroale garrantzitsu, eta euskal nortasun modernoaren ikur bihurtu zenez, estatus
|
berri
horri zegokion forma berria eman behar zitzaion, beste herrialde batzuetan kultura popularrarekin egin zen bezala ikuskizun moderno bihurtu.
|
|
|
Hedabideek markatutako bide
|
berri
horretatik eszenaratzeko eta lehiaketarako formatua ez ezik bertsogintza bera ere aldatzen hasiko da pixkanaka.
|
|
|
Díaz Nocik Gregorio Mujikaren hitzak dakartza modernotasun
|
berri
hori ilustratzeko:
|
|
|
1920ko hamarralditik hasita, ordea, antropologia kulturala izango zen geroz eta indar handiagoa hartuko zuena eta garaiko ikerketetan fokua etniaren ezaugarri fisikoetatik beraren praktika kulturaletara pasatuko zen. Euskal intelligentsia berrian, ezagutza zientifikoak zuen maila zela eta, fokuratze
|
berri
horren oihartzuna iritsi zitzaien, eta kulturalismoak are pisu handiagoa hartuko zuen abertzaletasunaren baitan129.
|
|
|
Eta 2005ean hirugarren jauzia gertatuko da: BECerako aldaketa eta komunikazio kanpaina profesionala aipatu dira gailur
|
berri
horren eragile gisa.
|
|
|
Dabiltzanak eta ibiliak, denak batera jota, hots, ikastaro luze samar bat gutxienez egina duten guztiak jota, bildurrik gabe esan liteke milaka direla. Gehienak gazteak izanik, eta beste zenbait arlotan ere mugitzen direnak izanik, bertsolaritzak entzulego
|
berri
horrekin asko irabazi duela bistan dago. (Amuriza, 1987:
|
|
|
" Bertsolariek, ordea, beren sortzaile izaeratik sortutako eskubideak (irudia, autoretza...) kudeatzeko ordezkaritza aitortu diote Elkarteari, trukean bere duintasunaren jagoletza soilik eskatuz, eta mozkin ekonomikoak Elkartearen esku utziz ia osoki" (Esteibar eta Iturriotz, 2008: 55).
|
berri
horren gorpuzte kolektiboa izan zela aipatu da dagoeneko. 1990eko hamarraldiaren bigarren erdian teorizazio kolektiboa ekarri zuen barruko begirada horrek.
|
|
|
Bertako hedabide eta testuen proportzioak gora egitean lausotu egiten da hori guztia. Horrela, ziklo
|
berri
horretan, aurrekoarekin alderatuz, modu askoz ere kontzienteagoan baliatuko da bertsolaritza ikur gisa, askoz ere kontzienteagoa izango da fenomenoa jasotzeko ahalegina, bertso eskola modernoari gerturatzen zaizkion lehen planteamenduak egingo dira eta ahotsa ematen hasiko zaio bertsolariari, batez ere Basarrirekin.
|
|
|
Bertsoetara hurbildu zen jende
|
berri
horrek Bigarren Pizkundearen inguruan garatutako ikuspegi berria zekarren, entzule tradizionalarekiko oso ezberdina. Larrinagak euskal literatura berriaren irakurleen inguruan esanikoek ilustratu dezakete aldaketa:
|
|
|
66, besteak beste). Aukerak nahiz korapiloak gorabehera, bertsolaritza indartsu sartu zen ziklo
|
berri
horretan: "[...] literatur talde eta aldizkari militanteek indarra galdu ahala, euskal rock erradikalak (ska, punk eta hip hopa barne) eta bertsolaritzak bereganatu zuten aurreko bi hamarkadetan poesia performatuak izan zuen indar publikoa" (Gabilondo, 2009:
|
|
|
Hau da, bertsolaritzaren marjinaltasuna abangoardia seinaletzat berrinterpretatu zen, 60: atzemate
|
berri
horretan nahasi egiten ziren herriaren bazterreko ahotsa, iragan atzendua eta bertsolariaren irudi mitifikatua" (Gandara, 2015: 351). erdira bitarte bere eragina ez zuela galdu ikusiko dugu bertsolariaren iruditeriari dagokionean[...]" (Larrañaga, 2014:
|
|
|
[...] bertsozale denek ez zuten ongi ikusten bertsokera
|
berri
hori. Uztapidek ere ez, baina ‘oso gizon argia eta aurrerakoia zenez, ezagutu dugun bertsolari listoena’, Basarriren gurdira igo zen bakarra izan zela dio Lazkanok.
|
|
|
Egiteko modu
|
berri
horrek harrera ona izan zuen. 1990ean Rikardo Arregi eta Argia sariak eman zizkioten txapelketen inguruko lanengatik.
|
|
|
Honela, goi ikasketen bidea hautatu izanagatik Zavalak atzean utzi behar izan zituen sustraiak aipatzen ditu: " Bide
|
berri
horretan sartu ahala eta ahalean, atzean geldituz joan zitzaion umetako, mutikotako eta gaztetxotako paradisua; gero eta urrunago jolasetako lagunak[...] ez ditu inoiz ahaztuko bizipen oso eta gozo haiek" (2015: 67).
|
|
|
Bertso munduak Elkartea sortu ondorengo gogoeta partekatuetan gorpuztu ahal izan zuen diskurtso
|
berri
hori, iraganari bezainbat etorkizunari begiratzen dion ulerkera hori. Sarasuak garatu zuen hainbat lanetan.
|
|
|
Bestalde, bertsolaritza prestigioa irabaziz doan neurrian, bertsolariak beste alor horietako sortzaileengandik elkarlanerako proposamenak jasotzen hasi dira. Bertsolaria bera ere geroz eta kontzienteagoa da bere sortzaile izaeraz, eta kontzientzia
|
berri
horretatik beste alorrekin hibridazioak bilatzeko eta esperimentatzeko ekimena hartzea izan da hurrena.
|
|
|
Horrela, 1958an Urruñan egindako saioketa zoragarri artan, bertsularien hixtoriaren lehen aldikotz, bertsulariak era
|
berri
ortan, gero ainbertze errepikatuko dan eran kantatu zenduten Urruñan. Eta hala bearrez, lerroan lehena hintzalakotz, hi izandu hintzan lehena kantatzen nik emandako hitz horiekin:
|
|
|
bestelako bizipen bat eskaintzen dute hedabideek, denboran eta espazioan bere testuingurutik askatua. Berebat, askatasun
|
berri
horrek hartzaile gehiagorengana iritsi eta tradizioa biziberritzeko aukera ere irekitzen du, eta aukera horri deritzo birsustraitzea.
|
|
|
Zentralitate
|
berri
horri, esaterako, euskal kulturgintzatik bertatik sortu izan zaizkio kritikoak. Amurizaren bertsogintzarekin edo Bertsozale Elkartearen sorrerarekin bertso munduak prestigio berri bat irabazi zuenean, 1980ko hamarraldian zehar, hainbat euskal idazlek bertsolaritzari eskaini zitzaion arreta euskal kultur sistemaren gabezia eta azpigarapen seinaletzat hartu zuten.
|