|
2007
|
|
|
Euskara estandarra, nkatzeari dagokionez, argi ikusi bazuten ere idatzizko testuek zeregin garrantzitsua zutela, arazoa sortu zen erabaki orduko nork moldatu behar zuen euskara
|
berri
hori.
|
|
|
ez duela Euskaltzaindia itz
|
berri
orien sortzaile izan bear; baizik idazle berak ta erriak sortu ta pixtuarazi bear dituztela487.
|
|
2008
|
|
|
Heldu da beraz bazutela denen lekua ehun eta hogei metra luze eta berrogeita hamar zabal bederen zaukaten arte horiek bainan ez zela segur pilota ere ahantzia. San Frantses Xavier Jatsukoaren Etxe
|
berri
horrek (Xavier edo Txaberri ez dea ere berez Etxeberri?) geroko mutil erneak behar zituen hor bidean ezarri eta heietan apez pilotariak ere halaber.
|
|
|
Geroago atalez atal aztertuko dudan arren, gera bedi esanda, olerkien biltze eta berrantolatze edo sintaxi>
|
berri
horretan, testuaren koherentzia> gau
|
|
|
Atalak kendu, sortu eta izendatze
|
berri
horretan nabarmentzen da gehienik Gandiagak, Hiru> gizon> bakarka> liburua antolatzerakoan, izan zituenen laguntzaileen eskua, inprentako argitalpenean nabariak baitira Txakolinaren> ko olerkien banaketa berria. Ohar bedi irakurlea
|
|
|
Hala ere, ezin dezakegu esan aldaketa horiek aldaketa eraldatzaileak direnik, azken buruan, olerkiek, kenketak kenketa, jatorrizko hurrenkera gordetzen baitute, gutxi aurrera atzera. Nire ustez, inprentako Hiru> > bakarkan, aldaketarik garrantzitsuena, baita sakonena ere, atalei izenburu berriak ipintzerakoan suertatzen da, izen berrioi izate berria baitarraie, eta izate
|
berri
horri interpretazio berria ere bai, olerki testu batean guztiz determinantea dena. Ba ote gaude, beraz, liburu berri> baten aurrean?
|
|
|
Ardatz sintaktiko
|
berri
horrek ardatz semantiko berria sorrarazten duela argi dago. Atalen taxuera eta, batez ere, izenburu berria jartzearen bidez, antolatzaileak (antolatzaileek) Euskal Herriaren (herri baztertu guztien) egoera kulturala zeinena?... eta Israelen eta Jesusenaren ildoan bertan jartzen du (te), ez erlijio edo sinesmen zentzuan noski, kultura edo etnografia zentzuan baizik.
|
|
|
Salmoez atal berri bat sortu eta atal horri izenburu hori jartzeak B. Gandiagaren protagonismoa eskatzen du, derrigorrez, V. VI. eta VII. salmoak idazteko konpromisoa olerkariak berak hartu behar izan zuen, zeren bakarrik lehendabiziko lau salmoekin ez baitzuen antolatzaileak atal berririk sortuko. Beraz atal
|
berri
hori osatzeko eta atal horretarako lau olerki berriak idazteko eginbeharra B. Gandiagari dagokio.
|
|
|
Idazlanari buruzko lehen berria emateko aukera izenburuan daukanez egileak, leku aparta eskaintzen dio azpimarratu nahi duena adierazteko. Lehen
|
berri
hori zabaltzeko latina hautatu zuen, agian, euskaldunak ez zirenek ere jakin zezaten zein zen esku artean zeukaten bitxia: euskaldunen hizkuntzaren hasikinak.
|
|
|
Biografikoa izan eta, bere burua zuritzeko asmoz idatzia balego ere, beste xede batek darama
|
berri
hori ematera: aholkatu.
|
|
|
Meatze («mendi zulatu») eta burdinbideek, hau da, modernitateak, muga fisikoak kendu eta inmigrazioa ekarri zuen. Egoera
|
berri
horren aurrean Azkuek euskara hirira jaisteko apustua egiten zuen. Heda zedila Bilbora, Iruñera, Gasteizera eta Donostiara.
|
|
|
40 Hiztegigintza saio
|
berri
horretaz ikus II.3 atala.
|
|
2009
|
|
|
bertso zuzenak euskaraz paratzen lehena izatea. Argitu beharrik ereezdago, bertso zuzenak mamitzen lehenaizateak, zera esannahiduela: ikuspegiberribatetikzereginarihelduzionlehenbizikoaizan zela.Ikuspegi
|
berri
horrek ereduen imitazioa etaaraujakinbatzuk betetzea zituen euskarri. Irizpide berrihauekin ondu zuenneurtitzaEtxeparek ondu
|
|
|
Gerratik hogei urtera belaunaldi berri bat ere hazi da, gerra ezagutu ez duena, pentsaeraz irekiagoa, euskalgintzan molde berriak entseatzen ari dena, bide propioak landu nahi dituena. Jakin aldizkaria izan daiteke belaunaldi
|
berri
horren ikurra. Hain zuzen ere belaunaldi horri? 56ko belaunaldia?
|
|
|
Hurrengo urtean, Baionan, izen bereko elkartearen arautegia eratu zen, Txillardegiren eraginpean. Ermuko asmo hartatik abiatua agian, baina elkarte sortu
|
berri
horrek bilatzen zuena ez zen idazleen interesen defentsa, baizik eta Euskaltzaindiak Arantzazun 1968an irekitako bidea garatzea.
|
|
|
emerituen figura, alegia. 2005ean erabaki zen maila
|
berri
hori sortzea, euskaltzaingoari berritasun airea emateko edo. Emerituak, izan, euskaltzain osoak dira, ezintasuna edo adina tarteko euskaltzain emeritu mailara pasatuak.
|
|
2010
|
|
|
Testu inguratze
|
berri
horretan, faktore sozio-kulturalak presente zeuden. Batetik, sermoiak eta gisa horretako testuak atera eta argitara beharra zegoen.
|
|
|
Dimentsio
|
berri
hori jorratu edo ustiatu dutenen izen batzuk genituzke: Ducrot (1984), Voloshinov (dakigunez mintzaira formei buruzko planteamendu sozio diskurtsoaren aitzindariak, 1992/ 1929), Authier Revuz (1981, 1982, 1984, 1995) eta Recanati (1979).
|
|
|
Euskarak ordura arte berebereak izandako funtzio esparruak erdarak bereganatu zituen, partez edo osoz. Hori dela-eta, bere berea zukeen jardun gune eta funtzio esparru nabarmenik gabe gelditu zen euskara, sarri asko, kale giro
|
berri
horretan.
|
|
|
Ama hizkuntzaren belaunez belauneko transmisio arrunta, osasun egoera oneko hiztun elkarteetan etxe barneak eta auzo giro hurbilak, eskolak eta eguneroko gizarte bizitzak behar adina segurtatu ohi dutena36, nabarmen ahuldu zen euskaldunen artean XX. mendeak aurrera egin ahala37 Ahuldade hori larritu egin zen XX. mendearen bigarren erdialdean. Dena ez zen galera izan, ordea, gizartearen moldaera
|
berri
horretan. Arnasguneak ez ziren erabat desagertu, batetik, eta kale giroan euskara indarberritzeari ekin zitzaion, bestetik.
|
|
|
ikastola. Hizkuntza bera ere eszenario
|
berri
horretarako egokitzen saiatu ziren euskaltzaleok: urrats handiak egin zituzten egokitze lan horretan, bereziki, euskal idazle eta euskalari batzuk.
|
|
|
Labur bilduz: 1982an ez bezalako koiuntura du EAEk demografia aldetik, eta koiuntura
|
berri
horrek eragin nabarmena du EEN legearen aplikazioan. Orduko egoera demolinguistikoa ahula eta zatikatua baldin bazen euskararen aldetik, nekez esan liteke oraingoa ondotxoz sendoagoa denik.
|
|
|
gaztelaniaren presentzia jeneralizatzeaz gainera atzerri hizkuntza bat (ingelesa) eta, zenbaitetan, beste bigarren bat osagai arrunt bihurtzen ari dira industrigune horietariko hainbat lanpostutan. Aski neurri fragmentario eta oro har periferikoan izanik ere, leku bat eskuratzen ari da euskara kontestu
|
berri
horretan. Horrekin guztiarekin kontatu beharra du eskolak, lekuz kanpo gelditu nahi ez badu.
|
|
|
Hori da arau berria, gero eta zabalduagoa. Konfigurazio
|
berri
hori nekez izan zezaketen gogoan EEN legea prestatu eta onartu zutenek. Ez haiek eta ez inork:
|
|
|
beraiek izan zuten baino etxe giro euskaldunagoa eratzen ahalegintzen ari dira. Aski mugatua izanik ere, eta Lasarteko datuak noranahi ezin jeneraliza balitezke ere, funtsezkoa da fenomeno
|
berri
hori.
|
|
|
Eginkizun hori zentrala da, bereziki, haurren sozializazio lanean eta euskaltasun etnolinguistikoaren transmisio naturalean. Ikusmolde soziokultural
|
berri
horrek joera nabarmena du, transmisio naturalaren benetako izaera hori baztertzeko eta, horren ordez, hizkuntza ahula babesteko (are indarberritzeko) saioaren karga osoa eskolaren bizkarrera botatzeko. Karga arduren ikuspegi soziokultural orekatuagoa eta konpartituagoa ezinbestekoa da, eskola bidezko saioak ondoren onik izango baldin badu:
|
|
|
Euskaraz (euskara hutsean) nekez atera zaitezke gizartera, are gutxiago mundu zabalera, solaskide erdaldunekin honetaz edo hartaz jardutera. Lotura bide
|
berriok
hori dakarte, berriz, hainbatean: zuk zeuk erdal munduarekin jardun beharra, batetik, eta erdal mundua etxekotzea, bestetik.
|
|
|
Bistan da une batean, lehenxeago edo geroxego, batek ez bada besteak legez askatuko duela korapiloa. Gauzak iraungo badu asmo adostuak, onargarrizko adostasun sozialak, eutsi dio ordea lege
|
berri
horri: –Leges sine moribus vanae?.
|
|
|
behar ez dena ez da behar. Aldiz etorkinen potentzial humanoa, kulturala eta ekonomikoa eguneroko euskalgintza biziaren gurpilean txertatzen bada, bistan da lagungarri sendo gerta litekeela uhin
|
berri
hori hizkuntza normalkuntza kopuruz eta barne konplexutasunez osatzeko. Betikora goaz:
|
|
|
Ildo
|
berri
hori Seaskako Biltzar Nagusian onetsi zen, 1981eko azaroaren 15ean. Eta ikastolak Frantziako hezkuntza sisteman integratzeari buruzko eztabaidaren lehen adierazleak edo zantzuak izan ziren haiek.
|
|
|
Gaur egun, pentsatzen dut tresna hura hartu izan bagenu ondorengo guztia diferentea izango zela. Guk nahi genuen Euskal Eskola Publiko
|
berri
hori hortik errazago lortuko genuela iruditzen zait?.
|
|
|
–Eta adosturiko hirugarren konpromisoa zera zen: eskola publiko
|
berri
hori gertatu arte, ikastolei onartzen zitzaiela eskola publikoen kostua izatea. Eta hori kalibratzeko garaian, era berean, ikastolen azterketa bat egingo zela eta kostu erreala ordainduko zela, kalkulua eginda ikastolen kostu erreala, garai hartan, eskola publiko batena baino txikiagoa zela?.
|
|
|
Hau da, garai hartako legedian eta markoan Euskal Eskola nola txertatzen zen azaltzeko. Eta Badiolaren diseinu hark ez zuen aurreikusten soilik Euskal Autonomia Erkidegoko ikastolak eskola publikoan sartzea; eskola publiko
|
berri
horrek Nafarroan eta Iparraldean zeuden eskolekiko zer nolako harremanak izan behar zituen aztertzen zuen.
|
|
|
Eta gobernuan genituen kontaktu batzuek eraman gintuzten pentsatzera eskenatoki berri bat zabal zitekeela: Rekalderen garaia bukatu zela, eta, noski, testuinguru
|
berri
hori ez zela hain beligerante izango?.
|
|
|
eztabidari ikuspegi osoa, integrala, erantsi zioten, Euskal Eskola euskal hezkuntza sistema berria eta propioa planteatuz, eta horren barruan Euskal Eskola Publikoaren eredu berria eta propioa arautzen zuen lege proiektua zehaztuz. Ikastolek, alegia, Euskal Eskola Publiko
|
berri
hori euskal hezkuntza sistema berri baten baitako ideia eta proiektu aldarrikatu zuten.
|
|
|
2000 urteaz geroztik, ordea, hezkuntza planteamendu orokorrago baten baitan txertatzen hasi zen Euskaraz Bizi. Ikastolen Hizkuntz Proiektua zen testuinguru
|
berri
hori, eta aldi berria gidatzeko Euskal Herriko Ikastolen Konfederazioak AEKn eskarmentu handian zuen profesional bat, Erramun Osa, kontratatu zuen 2001ean. Talde zabala antolatu zen, tartean euskal lurralde guztietako teknikariak eta irakasleak, eta berritze teorikoa azkartu zen; halaber, finantzazio iturriak handitu ziren eta egitura profesionala egonkortu zen.
|
|
|
Tasio Erkiziarentzako, ordea, logikoa izan zen bere alderdiaren ildoa. . Guk planteatzen genuen Euskal Eskola Publiko
|
Berri
hori 1993ko legeak ez zuen jasotzen. Lege horrek ez zituen jasotzen guk proposatutako urratsak.
|
|
|
Eta hirugarrenik, Ikastolen egitura kolektiboa izeneko atala, ikastolek adosturiko helburuak eta ekintzak kudeatzeko erakunde berri bat martxan jartzea proposatzen zuena. Erakunde
|
berri
horrek Europako kooperatiba izaera izango zuen, zuzendaritza bakarrarekin, eta gogoeta prozesuak iraun bitartean Elkargoa izenarekin bataiatu zuten. Hala, ikastolena Euskal Herrian sortuko zen lehenengo kooperatiba europarra izango zen.
|
|
2012
|
|
|
ekingo diote. Idazkera femenino
|
berri
hori arraren eta emearen bi muturren artean kokatzen dela aldarrikatuko dute idazle eta itzultzaile feministek. Itzulpenaren ikuspegi dualistak elkarren aurkako bi mutur gisa ikusten ditu jatorrizkoa eta itzulpena, eta bi mutur horiek alde maskulinoa eta alde femeninoa balira bezala definitu izan dira,, les belles infidèles?
|
|
|
metafora famatuak iradoki izan duen bezala: jatorrizko testua maskulinoa da, eta, ondorioz, ahalguztiduna; itzulpena, berriz, femeninoa da, eta, beraz, jatorrizko maskulinoari fideltasuna zor dion izaki esaneko eta otzana.34 Itzulpen teoria feministak, ordea, ez du bereizketa dualista hori onartuko, eta bi mutur horien arteko espazio bisexualean kokatuko du itzulpena, gorago ikusi dugun hirugarren espazio
|
berri
horren alde eginez. Jatorrizkoaren eta itzulpenaren, arraren eta emearen arteko bereizketa hori bezala, idazlearen aldera lerratzen diren itzulpenen eta irakurlearengana gerturatzen saiatzen direnen arteko bereizketa ere zalantzan jarriko dute itzultzaile feministek, eta itzulpena irakurketa eta idazketa biltzen dituen ekintza gisa definituko dute, non emakume itzultzaileak testua bere nahierara manipulatzeko eskubidea duen.35
|
|
|
Jakite
|
berri
horren berri [budismoa] hotsa ez ote zuen ekarri nolazpait ere Chaok Euskalerriraino. Eta ez ote ditugu geurok, europarrok, argitara eman, aztertu eta azaldu Indiako erlijio, arte eta jakite liburuak ehunetan laurogehita hemeretzi bider?
|
|
|
Ez da noski Soroa, orain dakigunez, euskal teatroaren hazia lehen aldiz erein zuena, ospe hori, eta ez hori bakarrik? Barrutiaren aramaioarrari dagokionez gero, bai ordea euskal teatro berriaren aita, eta teatro
|
berri
hori baizik ez da izan Euskalerrian bizi iraunkorrik ezagutu duenik. (LIB II. 53).
|
|
|
hamar trajeria badütü emanarazirik eüskaraz, hamekagerren bat frantsesez, Biarno hüllaneko Landa (Lanne) herrian, eta beste zonbat orano eüskaraz idatzirik, emaiteko prestik? 1976ko üdan, Junes pastoral idazle berri agertü zen bere Urdatx/ Santa Grazi herrian, eta izen hortako antzerkia herritarrek antzeztü zeioen, arrakasta handi bat ardietsiz. Junesek trajeriari noblezia garbi bat ekarten zeion, bai krakan, bai mintzajean, eta molde
|
berri
hori zinez gustatü zeitan. Ordüan hasi nintzan pastoralaren egiazki maitatzen.
|
|
2013
|
|
|
Prusiako erresuma zen inperio hartako handiena, eta hango errege Gilen Lehena, Alemaniako enperadore bihurtu zen. Eta inperio
|
berri
horrekin batera, Alemania bihurtu zen Europako estatu indartsuena.
|
|
|
Alde batetik, harrigarria da dudan ezartzea amerikarren tresna hura bazenik ere. «Omen» hitza azpimarratuz,
|
berri
horri ez zion hainbesteko sinesgarritasuna eman, eta ez «kukuruka» hasteko deia eginez, espantuak baztertzeko eskatu zuen. Hori ez zen Eskualduna n agertu ohi zen joera.
|
|
|
Hiriart Urrutik kontatu zuen
|
berri
hori, ipuin baten gisan, soldadu haren lekukotasuna emanez. Permisionez jinak zirenen eta aita familiakoen sufrimendua erakutsi zuen.
|
|
|
Frantses epel behin, nahi badugu, bainan denik ere frantses. Arrunt gure idurikotzeak emanen baitauzkigu lanak, uste dut gudu
|
berri
hortan handituko diren oraino, eta noizbait gizonduko.1438
|
|
|
Artikulu luzea egin zuen, behin ere zehaztu gabe delako aitzinamendu hura non izan zen, baina «Berriak egunka» sailean
|
berri
hori aipatu zuten, eta horren arabera ondorioztatu dugu aitzinamendua Champagne eskualdean izan zela. Artikuluaren helburua zen behin eta berriz errepikatzea zer aitzinamendu handia zen.
|
|
|
Artikuluaren helburua zen behin eta berriz errepikatzea zer aitzinamendu handia zen. Irakurleei distantzia hori bistarazteaz gain, Baionako ospitale militarrean zeuden zaurituen lekukotasuna eman zuen,
|
berri
hori jakitean zer erreakzio ukan zuten azalduz eta haien hitzetan jarriz frantsesek egindako aitzinamendua zinez balentria handia zela. Azkenean, balentria handia zela errepikatuz eta errepikatuz, Hiriart Urrutiren artikulua espantuz betea zen.
|
|
|
Hain zuzen, herritarren babesa ere ahultzen ari zitzaien Errepublikaren kontrakoei, bonapartistek eta monarkiazaleek gero eta boz gutxiago lortzen baitzuten. Jarrera
|
berri
horretan, Eskualduna k une batez gibelera egin zuen, bereziki
|
|
2014
|
|
|
asko ira dokitzen du. Arestik Harri> eta> herri> argitaratzen duenean, kon tzientzia literario berri bat sortzen ari da gurean eta kontzientzia literario
|
berri
horri ari zaio Aresti hizketan.
|
|
|
Gizarte zatikatu hori etengabe agertzen da Arestiren gogoetan, baita literatur lanetan ere, ezin gaindituzko zauri moduan. Baina nazionalismoaren ikuspegi
|
berri
horretatik, proposamena luza tzera ausartzen da Gabriel Aresti, berebiziko gaurkotasuna due na berau:
|
|
2015
|
|
|
Gizabanakoaren kontzientzia
|
berri
horrek gizarte eredu berriak proposatu zituen: Il Cortigiano (Castiglione, 1528), Il Principe (Makiavelo, 1513), Enchiridion edo zaldun kristauaren eskuliburua (Erasmo, 1503).
|
|
2016
|
|
|
Beste helbururik ez zaio ageri antzerki honi. Bi ikasgai, sehiak baldintza bortitzak jasan behar zituztela batzuetan zentzugabeko nagusiengandik, eta sehi
|
berriei
horri ihardukitzea erakutsi behar dutela. Bestelako solasak karikaturak dira.
|
|
|
Pista
|
berri
horrek esperantza eskaintzen du, eta egia festibal horretan euskal antzerkirik emana izan dela itzulpena erakutsiz antzerkia ematen zen heinean. Ez du publikoaren baitan erreakzio ezezkorrik ekarri, oso ongi onartua izan da eta publiko zabalago bati ireki dizkio ateak.
|
|
|
Izan ere, 1913ko urriaren 13an Etienne Decreptek, orduan Eskualzaleen Biltzarrako presidenteak, kide guziei gutun bat igorri zien garai hartako prefeta zen Coggia jaunak, Gaillard Akademiako arduradun jaunarekin batera, eskoletan euskarazko irakaskuntza baimendua zuela azalduz, Euskalzaleen Biltzarrak 1912ko kongresuan eskatua zuen gisan. Neurri
|
berri
horrek euskarazko ekintzak bultzatuko zituen giro berri bat sortu zuen.
|
|
|
Aldaketa horiek nonbait kezkak sortu zituzten parrokietako apaizen artean, Ipar Euskal Herriko herritarrak erabat eliztarrak baitziren, beraz ez zen denetan ulertzen fedearen arraberritze beharrik gazteen artean, zenbait erretore uzkur gelditu ziren proiektu horren aitzinean, nahiz eta Elizaren erabaki zabala izan. Baina haize
|
berri
horrek benetako arrakasta izan zuen, behar bati erantzun zukeen.
|
|
2017
|
|
|
Egoera hori iraulezina ez da, baina baitezpadakoa da instituzio maila guziak hizkuntza politika berri ausartean engaia daitezen. Datorren urtarriletik goiti, Euskal Elkargoaren sortzearekin, hizkuntza politika
|
berri
hori garatzen hasteko garai ezin egokiagoa dugu.
|
|
|
Hortakotz, egun, Euskaltzaindiak eta Euskal Konfederazioak gizarte eragileei eta erakunde kideei hitza ematen diete garai
|
berri
horretan euskararen geroa nola irudikatzen duten azal dezaten, euskara indarberritzeko eginbeharrak zoin diren erran dezaten. Lurralde kolektibitateen papera zoin izan daitekeen eta horien artean Euskal Elkargoarena.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian erakunde aldaketa gertatuko da 2017ko urtarriletik goiti. Hortaz, Euskaltzaindiari eta Euskal Konfederazioari iruditzen zaie garai ezin egokiagoa dela hizkuntza politika
|
berri
hori garatzen hasteko.
|
|
|
Pierre Lafitte-k «navarro labourdin» (nafar lapurtera) deitzen zuenaren oraingo idatzizko eta ahozko ondorioa, Hegoaldeko euskara batuaren eraginarengatik, besteak beste. Halere, euskara batu
|
berri
horrez gain euskalkiak bizi dira adineko euskal jendearen ahoan bereziki.
|
|
|
Bestetik eta bukatzeko, Euskaltzaindiak euskararen kalitateari eta arauei buruzko aholku emaile ofiziala izatearen aitorpena galdatzen die Ipar Euskal Herriko herri erakundeei, Euskal Elkargo
|
berri
horri bereziki. Erran bezala, batasunerako bidean ematen dituen arauak, gomendioak eta irizpenak euskararen lurralde guztietarako dira.
|
|
|
Mekanismo
|
berri
horrek aukerak irekitzen ditu hizkuntza politika ahal bezain bat tokitik eraikitzeko. Baina aldi berean mehatxuak ere sortzen ahal ditu:
|
|
|
Bukatzeko, antolakuntza
|
berri
horren emaitzen zain egon gabe ere, bada zer
|
|
2019
|
|
|
Krutwigek zabaldutako Ikuspegi
|
berri
horrek Euskal Herrian baino aurkakotasun handiagoa jaso zuen Euskal Herritik kanpo, erbestean, Guatemalan zehazki, han argitaratzen baitzuten garai hartan EuzkoGogoa Jokin Zaitegik eta Orixek. Aldizkari horretan, erbesteratutako euskaltzainak baztertu izana, haien ordez euskaraz ez zekiten kideak bereganatu izana eta batzarrak erdaraz egitea kritikatu zioten Euskaltzaindiari 1950ean eta 1951n.
|
|
|
Arau horiek, besteak beste, Espainiako Konstituzioa, Nafarroako Foru Hobekuntza eta Euskararen legea urratzen dituzte; orobat, Espainiako Estatuak nazioarteko mailan berretsi dituen arau eta itunak. Deitoratzen du, halaber, erakunde honek, legeria
|
berri
horri buruzko aholkua berari eskatu ez izana, Nafarroako Gobernuari eginiko erregua tartean izan arren.
|
|
2021
|
|
|
Manu Lopez (117) ikerleei esker sail
|
berri
hori sartu zen euskal literaturaren historian. Biek, ikerle eta irakaslegaien formatzaile bezala, sail berri hori landu zuten.
|
|
|
Manu Lopez (117) ikerleei esker sail berri hori sartu zen euskal literaturaren historian. Biek, ikerle eta irakaslegaien formatzaile bezala, sail
|
berri
hori landu zuten. " Haur eta gazte literatura" egungo irakaskuntzarako formakuntzan garrantzi handiko ikasgaia bilakatua da.
|
|
|
Idurre Alonso ikerlariaren azterketek (153) erakutsi dute eskolatzeak funtsezko bilakaera baten mentura eman diola euskal literaturaren erabilerari. Historialariek irakurlego
|
berri
hori kondutan hartu dute beren lanean, baita ere esku liburuen erabilera berria eta harrera berezia. Beraz, erran daiteke eskola mailako egoera berriak, hein batean bederen, bideratu duela azken urte hauetan egin den euskal literaturaren historia, geroxago aipatuko den bezala.
|
|
|
Harek dionez, aro berri bat abiatua da eta historiari buruzko gogoeta berriz egitekoa da egoera berriaren argitan. Bigarrenik, Euskal Herrian anitz sailetan erabiltzen den eredu nazionala alde batera utzi behar da haren ustez, aro
|
berri
hori post nazionala eta mestizatua izanen baita. Hirugarrenik, Euskal Herriko gutiengoak kontutan hartzea gomendatzen du, dakarten ikuspegia berritzailea baita, aro berriari egokituak.
|
|
|
Horren libürüa Nimesko Lacour argitaletxeak berriz agertü dü 1992 urtean. klarki mintzatü zen irratiz, berritan bederen, gure grafia xaharraren alte, xiberotar euskaltzainen gainetik, fonetikaren izenean. Egia da grafia
|
berri
horrek ahoskeran nekeziak sortzen dütüala alfabetatürik ez direnen artean. Halere Xiberoan erabakia errespetatzen da nausiki, bereziki hiru eskola sailetan:
|
|
|
Bertrand Etxauzen aitzinekoak nolakoak ziren kontatu ondoren, lehenbiziko bada ren bitartez argudio berriari (ez duzu zuk ere...ukatu) ematen dio hasiera; Bertrand Etxauz bera ere aitzinekoen gisakoa dela frogatu nahirik. Eta argudio
|
berri
hori garatzean eta honen ondorioa beraz en bidez adieraztean, berriz ere beste argudio berri bati (ez eta ohorearen iraungitzaile ere) ekiten dio, bada aurrean ezarririk.
|
|
|
Euskaltzaindia bera ere izen berezia da, elkarte bakarra dago munduan izen horrekin, baina hor ere mugatzailea ageri da, eta izen arruntekin bezala erabiltzen dugu: Euskaltzaindiak esan du; Euskaltzainditik etorri da
|
berri
hori... Ez dira gutxi, hala ere, Euskaltzainditik esan beharrean* Euskaltzaindiatik esaten dutenak, mugatzailea izenaren parte hartuz.
|
|
|
zuritu, bigundu, zabaldu, estutu, gorritu, tristatu... Konfigurazio inakusatiboa du tristatu naiz bezalako batek, eta kausatiboa, berriz,
|
berri
horrek tristatu nau. Burutu aditza ez da holakoa, itxuraz nekatu ren pareko ikusten badugu ere.
|
|
|
Haren bidez, informazio okerra daraman elementu baten ordez, beste bat sartzen da. Elementu
|
berri
horrek, esatariaren iritziz, elementu ordezkatuaren edukia zuzentzen eta hobetzen du:
|
|
|
Birformulatzaile gisa erabiltzen denean, haren bidez, informazio okerra daraman elementu baten ordez, beste bat sartzen da. Elementu
|
berri
horrek, esatariaren iritziz, elementu ordezkatuaren edukia zuzentzen eta hobetzen du.
|
|
|
Haren bidez, informazio okerra daraman elementu baten ordez, beste bat sartzen da. Elementu
|
berri
horrek, esatariaren iritziz, elementu ordezkatuaren edukia edo forma zuzentzen du:
|
|
|
Kausazko diskurtso markatzaile honen sorrera aski berria da. XlX. mendearen amaieran aurki daitezke duda mudazko erabilera batzuk, markatzaile
|
berri
horren sortzeko bidean daudenak. Hortik aurrera adibide asko daude, Gipuzkoakoak eta Bizkaikoak ia guztiak.
|
|
|
Bigarrenik, aditz batek berak adiera bat baino gehiago izan dezake perpaus batean edo bestean, eta horrek eragin balentzia jokoan ere: lagunak egunkaria dakar (kio)/ egunkariak
|
berri
hori dakar(, kio); autoa aurreratu dut/ dirua aurreratu dit. Hirugarrenik, aditz batzuk forma berean egokitu daitezke balentzia joko bat baino gehiagotan, edo guztietan:
|
|
|
Hiru azpisail nagusitan emango ditugu era honetako egiturak, nagusiki Zabalari (2003) jarraituz: iritzi aditzak (Mikel azkartzat daukat; Jonek jatorra dirudi; Arriskutsua deritzot zure jarrerari; Lehortea bukatutzat eman dute), gertaera aditzak (Mikel gaixo dabil; Hori kaltegarria gertatuko zaigu;
|
Berri
horren aurrean kezkatuta agertu dira grebalariak) eta iraupen eta aldaketa aditzak (Anek lasai jarraitzen du; Jon gaizki geratu da; Miren pozik jarri da; Ura ardo bihurtu zuen).
|
|
|
Inori ez esateko agindu zion. Baina hark debekatzenago, eta haiek zabaltzenago zuten
|
berri
hori (Iraizoz) — ago morfema adizki nagusiari atxikia— Esamolde eliptikoak dira horiek, azpian [zenbat eta... hainbat eta] forma dutenak; zenbat zaharrago, hainbat zoroago da lehen adibidean ulertzen dena.
|
|
|
Baina euskaraz bada aukera ukan eta eduki aditz trantsitiboekin egitura kopulatiboak osatzeko eta predikatuaren eta subjektuaren arteko lotura bideratzeko, zenbaitetan egitatezko lotura dena eta beste batzuetan psikologikoa edo baizik ez: Urte erdia joana dugu;
|
Berri
hori nik asmatua duzu; Oheak eginda/ eginak dauzkagu; Asperturik dauzkazu lagunak; Emaztea triste dut/ daukat; Lan handiak dituzu horiek. Formaz badirudi bigarren mailako predikazioa dagoela esaldi horietan, hau da, objektuari begirako osagarri predikatiboak direla azpimarratutako sintagmak —guk subjektua, lehen adibidean, urte erdia objektua, eta joana azken honi begirako osagarri predikatiboa—, baina, funtsean, horietako aditz nagusiek ere eduki semantiko jakin bat adierazi baino areago subjektu predikatuen arteko lotura bideratzea dute helburu; hots, balio kopulatiboa dute.
|
|
2022
|
|
|
Espainiako erregeen konkistak Nafarroako erresuma ez züan osoki beretü ahal üken. 1530eko zatiketatik landa, iparraldean iraun züan, Nafarroa Beherea edo Baxenabarre deitüko zen lürralde
|
berri
hortan, Frantziako Iraultzalano. Arte hortan Louis XIII erregeak 1620an independentziatik autonomiala eraitsi züan, bena ez desegin.
|
|
|
Ondoko udaberrian ama semeak Erriberrira itzuli ziren, eta 1422ko ekainaren 11n Gorteek Karlos txikia Zuriaren oinordeko baieztatu zuten, baita 1423ko urtarrilaren 20an Vianako printze izendatu ere, aitaitak desira zuen bezala. Titulu
|
berri
hori, Karlos III.a aitaita erregeak sortua, Frantziako" Dauphin" delakoaren baliokidea zen, eta erregegaiari zegokion.
|
|
2023
|
|
|
Noski, Erromatik beste hiri nagusietako beste zirkulu txikietara eraman zuen interesa zen, baina urraska hedatzen ari zen mugimendua eta XV. mendean zehar, kul tura, zientziak, artea, eskaintza berriak ezagutzen ziren, gero eta gehiago. An tzinaroaren berpizteak, bisitatze
|
berri
hori ez zen herritar guztiengana heldu, baina urrats garrantzitsua izan zen gizarte osoarentzat.
|
|
|
Merkataritza eremuak zabaldu ziren, eta kapital handiak behar ziren ko mertzio
|
berri
horren garatzeko. Beste komertzio mota bat sortu zen:
|
|
|
Le Jeu d' Adam drama bezalako testuak gelditu dira, Rutebeuf eta Jean Bodel bezalako autoreen izenak, baina baliteke beste idazle batzuek ere antzerki laburrak idatzi zituztela. Haatik, fran tsesezko antzerki forma
|
berri
horrek ez zuen horregatik drama erlijiosoa uxatzen. Antzerki erlijiosoa eta profanoa, mendean zehar, elkar hartuta garatu ziren, nolabait elkar elikatzen joan ziren.
|
|
|
Gutun trukaketak egon ziren, baina Frantziako erregea elkarrizketa horietaz jakinaren gainean egon zitekeela pentsa daiteke, zalantzarik gabe, Margarita boterearen erdiguneko pertsonalitatea baitzen, bere joan etorriak zainduak izan zitezkeen, bere gutunak bezala. Bestalde, harreman
|
berri
horretan enperadoreak zukeen asmoa nahiko susmagarria da, ez bazen arerioa ilusio batean atxikitzea. Izan ere, garaiko bi ahaldun nagusien artean, Nafarroako erregeak askatasun gutxi izango zuen.
|
|
|
" Andereen Bakea" deitutako ituna 1529an izenpetu zuten, Frantzisko I.aren eta Karlos V.aren arteko lehiarekin bukatzeko asmoz. Frantzisko I.ak, Ma drildik itzulia, bertako ituna izenpetu ondoren, itun
|
berri
horrekin Flandria eta Artois eskualdea Karlos V.aren esku uztea onartu zuen. Baina itunak ez zuen iraun, Artois eskualdea sutan jarri zen eta 1537an Nafarroako erregeak eskualdearen zati baten berreskuratzeko borrokan parte hartu zuen, Hesdin herria berreskuratuz, 25.000 gerlarirekin batera (MANNIER 1880). margarita, nafarroako erregina().
|