|
2000
|
|
|
Bolada
|
berri
horri, arrazoi osoaz gainera, Kode Zibilaren kulturarena esan ohi zaio, batez ere, herri latindarretan. Frantzia, Belgika, Italia, Portugal, Espainia... guztiak dira tradizio horren katebegiak.
|
|
|
Beharrezko, agi denez, bidegintza horretarako lehen suziri eta leherkina. Ezin aproposagoa, eginkizun horretan, harako liberte, egalite, fraternite goiburua, iraultzaileen ahoetan eta legegileen gogoan, lehen aipatu kultura
|
berri
horri zuzenetik ekiteko.
|
|
|
Non, ostera, Kode Zibil
|
berri
hori garatzeko indarra eta tenorea. Ezbairik gabe, Iraultzak berak eraturiko Herri Batzarretan.
|
|
|
Elkarte arruntetan nork bere izenean egiten ditu itunak, interes ilun eta pribatuen gainean eta norberaren ondasunen ararteko gisa. Ezkontzan norberak ez du itunik egiten norberaren izenean, beste batzuen izenean baizik; norberak zin egiten du familia berriaren babesle izatea, familia
|
berri
horri emango baitizkio zer guztiak. Estatuarengatik, gizateriaren elkarte orokorrarengatik egiten du itun norberak ere.
|
|
|
Lege zibil
|
berri
horrek, esana dugu, aurreko estekadurak ebaki ditu. Eten du erlijioaren eta legearen uztardura luzea.
|
|
|
Molde
|
berri
horren sustraiak Erromatar Zuzenbidean ziren. Bereizten zituen horrek lehentasunez norbanakoak, hurrenez ondasunak eta, azkenez ere, ondasun horiek eskuratzeko moduak, hau da, kontratuak eta oinordetzak.
|
|
|
Giro eta ordena
|
berri
horretan, burgesia nagusi. Eta burgesia horrek asmaturiko zuzenbidea, nonbait, euskarak irentsi eta bereganatu ezina begien bistakoa.
|
|
|
Arreta jartzen bada lege zibiletan, ez da eurok zuhurragoak edo zuzenagoak bihurtzeko, ezpada aldekoagoak egiteko; hain zuzen ere, erregimen
|
berri
hori aproban emateko asmoa nortzuk izan eta horien aldekoagoak. Gurasoen boterea ezabatzen da, seme alabak berrikuntza zale bihurtzen direlako.
|
|
|
fisika newtondarra, geometria euklidearra eta Aristotelesen logika. Baina aipaturiko ezagutza mailako iraultzek beren lorpen guztiei erantzun filosofikoa emango lieketen ikusmolde berrien beharra zeukaten, eta proiektu
|
berri
horrek soilik Vienako Zirkuluaren tesietan lortuko zuen gorpuztea, ordurako zaharkituta zegoen filosofia transzendentala alde batera utziz.
|
|
2001
|
|
|
Hori ulertzeko filosofia modernoaren pentsalari nagusienaren pentsamenduak dakarren berritasunaz jabetu behar dugu. Pentsamendu
|
berri
horren lehen emaitza Kritika n aurkeztutako epistemologia da. Bertan, Kantek ezagutzaren izaera aztertzen du ikuspuntu iraultzaile batetik abiatuz, eta jarrera berri horren ondorioz ezagutzaren mugak zehazki zedarritzen ditu, zeren arrazoimenaren interes nagusia ez baita epistemologia, filosofia praktikoa baizik.
|
|
|
Pentsamendu berri horren lehen emaitza Kritika n aurkeztutako epistemologia da. Bertan, Kantek ezagutzaren izaera aztertzen du ikuspuntu iraultzaile batetik abiatuz, eta jarrera
|
berri
horren ondorioz ezagutzaren mugak zehazki zedarritzen ditu, zeren arrazoimenaren interes nagusia ez baita epistemologia, filosofia praktikoa baizik. Beraz, Kanten pentsamendu orokorrean epistemologia ezinbesteko lehen urrats iraultzailea da, ezagutzaren eremua argitu eta era berean ekintza praktikoari bidea irekitzen diona.
|
|
2003
|
|
|
Arestian azaldutakoaren arabera, Domat geometria juridiko berri baten egile eta gauzatzailea da. Geometria
|
berri
horrek oinarriak ditu zientzietan, eta horren edukia ere argi dauka Domatek, Lege zibilak hurrenkera batean barruratzea izan da Legeen Tratatua egiteko arrazoi lehena eta pisuzkoena. Izan ere, horixe da behar beharrezkoena lege zibilak egoki ulertzeko, geografia bera ondo menderatzeko kosmografiak ematen digun munduaren sistema osoa ezagutu behar den modu berberean.
|
|
2004
|
|
|
Dena dela, ez da ahaztu behar Descartesentzat lehen mailako beste helburu bat dela arimaren hilezkortasuna frogatzea, horrela bere sinesmen erlijiosoak fisikaren oinarriekin adiskidetuta eta sistema
|
berri
horretan txertatuta uzteko. Descartesek biziki gura dio egiari, honen bilakuntzak ematen baitio zentzua bere bizitzari, eta ez du alde batera utzi gura egiarekiko konpromiso hori.
|
|
2005
|
|
|
Grotiusen formulazio
|
berri
horrekin, zuzenbidea bera giza meneko egiten da. Zuzenbidea ez da, horratio, Jainkoaren baitan dagoen zerbait, giza seme alaben arrazoimenean berezko den zerbait baino.
|
|
2006
|
|
|
Jainkozkoek Troiako gerrari buruz Biltzarra egin dutenean ere publikoki (epeesi agoreuan) 5 adierazi du Zeusek Heraren aurkako salaketa, gainerako jainko andereek erabaki dezaten. Jendetasunaren beharra egitura sustraitua da, ondorioz, jainkoen Biltzar
|
berri
horretan.
|
|
|
Eta Zeusek garatu duen jainkozkoen antolamendu politiko
|
berri
horrek isla zuzena izango du helendarren artean: herritarrentzat jainko andereen agindua da Biltzarraren bidezko gobernua, jainkozkoek aginduko diete nola antolatu behar duten, nola deitu, nola hitz egin, nola onetsi edo gaitzetsi proposamenak...
|
|
2007
|
|
|
ezkontza, sexu harremanak, emakumea567.. Errealismo
|
berri
horretan, hain zuzen, ilustrazioaren poeta568 deitu denak giza arima aurkitzen du, giza sentipenak, giza pasio barrenkorrak569.
|
|
|
Autoritatearen banaketa arau (nomoj)
|
berri
horrek ordena igualitarioa dakar atzetik: bakar batek ezin du bere nagusitasuna (kratoj) ezarri bestearen gainetik622; ez Biltzarrean, epaitegietan edo arte lehiaketetan, baina ezta ere filosofian:
|
|
2008
|
|
|
Iraultzak herria subirano bihurtu behar zuen, eta gizakien askatasunerako, berdintasunerako eta kulturarako eskubidea aldeztu behar zuen. Askatasuna izango da mugimendu
|
berri
horren ardatza, gizakiaren bizitza aldatuko zela pentsatzen baitzuten.
|
|
|
Kant izan zen Frantziako Iraultzaren filosofoa; filosofia
|
berri
horren pentsaera osatzea zen bete beharreko eginkizuna, Kantek Ilustrazioko idealekin konpromisoa zuela sentitu baitzuen. " Zer da Ilustrazioa?" testu txiki baina oso esanguratsu batean, Kantek galdera horri erantzun zion, gizakiak bere kabuz pentsatzea besterik ez dela Ilustrazioa.
|
|
|
umea da oraindik; bigarrenean, gaztetan, gizakiak jadanik bilatzen du ongizate razionala, etorkizunari begiratzen dio; eta azkenean, heldu denean, gizakiak ondasun moralak bilatzen ditu. Hirugarrenean, gizakia bere betebeharra eginez errealizatzen da; urrats
|
berri
hori etortzear dago. Lehenengo biek iragana errepresentatzen dute; hirugarrenak etorkizuna.
|
|
2009
|
|
|
Hurrenez hurren, Iraultzari eredu erromatarra, erromantizismoari zaldunaren armadura, garai wagneriarrari heroi germaniarraren ezpata eskaini izan zaizkie; baina horiek urre antzeko letoi xaflak baizik ez dira eta horien irrealitateak gure irrealitatea adierazten du. Libre da bakoitza erlijio horiek gurtzeko eta harantzagoko
|
berri
horren memoria Bayreuthen ospatzeko; libre da bakoitza identitate hutsalen kinkilari bihurtzeko. Jakingo du historialari zorrotzak, genealogistak, maskarada horretaz guztiaz zer pentsatu.
|
|
|
Mende honetako esperientziak erakutsi du burokraziaren lehen akumulazio azkarrak ez duela lehen akumulazio kapitalistak baino gupida handiago eta amorru txikiago izan. Katastrofe
|
berri
horren lekuko, Benjaminek ez du inolaz ere etsai nagusiaren kontrako borrokaren izenean etsai bigarrentiar horrekiko konplizitaterik erakutsi.
|
|
|
Aurrerapenaren ameskeria
|
berri
horrek, egiantzekotasun guztien aurka, berehala omen datorren oparotasuna eta bakegintza iragartzen ditu, ez bada gertatzen planetaren ustiaketa, bizitzaren merkantilizazioa, tribalismo eta fanatismoen arteko talkak, luxuzko eta bazterturiko nomaden arteko onartu ezineko desberdintasunak direla medio mundua biziezina bihurtzen dela.
|
|
|
Liberalismo ekonomikoa ere aldatu da. Neoliberala den era
|
berri
horrek marxismo leninismoa bertan behera uzten du; garai bateko liberalismoa bukatutzat ematen badu ere, beste arazo eta kontraesan ekonomiko, politiko, kultural eta sozialak sortu dira. Egungo ekonomia, mundu osora zabaldua, arazo sozial berriekin topatzen da.
|
|
|
Mendebaldeko marxismoak ez bezala —horrek, azkenean, Marxen obra gaitzetsi egin zuen, bertako historiaren filosofia razionalista, determinista, ekonomizista, dialektikoa eta teleologikoa zelakoan—, Bensai' dek arrazoimen historiko eta soziologikoarekin kritiko agertzen den eta bere garaiko positibotasun zientifikoaz haratago doan Marx hori berreskuratu du. Norabide
|
berri
hori inspiratu duen autoreetako bat Walter Benjamin da: Bensaiden gogoetan maiz agertuko da hori ere.
|
|
|
Irudikari
|
berri
horretan Benjaminek Mesiasen irudia ezarri du. Mesianismo sekularizatu horretan ez dugu espero promesez kargaturiko Mesias baten etorrerarik.
|
|
|
Hain zuzen, Ideologia alemaniarra, Grundrisse eta Kapitala testuetan euskarri harturik —non Marxek historia sakratu eta fetitxista auzitan jarri baitu— Bensai' dek dio Marxek historiari buruz irakurketa berri bat egiten duela. Historiaren irakurketa
|
berri
horretan hautematen dira historia gatazkatsuak, era askotako premiek, joerek, halabeharrek eta aukera libreek zeharkaturik, aukerak zabalduz eta ukatuz, jauziek atzerapausoak eginez.
|
|
|
Bide honetatik, ekintzaren bidetik ere (nolabait, ez guztiz) abiatzen da Hegel. Hala eta guztiz ere, bere ahalegina sistema kantiar
|
berri
horri historia" sartzea"," ezartzea", izango da. Kantek berak bazekien bere sistema, logikoa izanik, mugimendu gabe sortua zegoela.
|
|
|
Baina" el ‘mundo verdadero’ de Platon era solo una fabula" 34 erraten digu Rortyk Nietzscheren planteamenduari jarraiki. Zerk eraman zuen, ba, Platon fabula hori asmatzera, mundu
|
berri
hori sortzera. Hona hemen neure hipotesia:
|
|
|
Zutabe intuitiboa. Berak aitortzen digu erraz asko bere zutabe
|
berri
hori intuizio bat baino ez dela, eta ez arrazoiketaren bitartez aurkitu edo sortutako zerbait.
|
|
|
Kantek subjektuaren baitan jartzen du objektibitatea bera, eta, beraz, nahiz eta metafisika deitu objektibitate horren posibilitatearen azterketari, hori ez da guztiz egiazkoa. Ez baita metafisika tradizionala(" Metafisika
|
berri
horrek" berbaitango gauzak ahantzi ditu ja, bazterrean utzi ditu), baizik eta ezagutzaren teoriaren azterketa bat; nola ezagutzen dugun jakin nahi du, eta ez nola dauden gauzak haien baitan. Geure formetatik abiatzen da Kanten azterketa, geure formek nola baldintzatzen duten geure ezagutza eta, edo, nola jasotzen eta sailkatzen duten errealitatea.
|
|
|
Eta bakarrik ideien artean, ideien mundu horretan egin dezagun filosofia. Kantek, berriz, bere" ezagutzaren teoria" (esplizituki horrelako teoria duenik ez duenez erraten, kakotxen artean jartzen dut)
|
berri
horretan, metafisikaren edo filosofiaren (bere ekarpenean, funtsean, berdinak) esparrua ezagutzaren kontzeptu, kategoria... hau da, apriorizkotasunak edo baldintzak aztertzea bailitzateke, baina geroagoko aplikazio bati begira, ez ezagutza absolutu eta goreneko (eta ia bakar) bezala.
|
|
|
Jainko beraren seme izan zitezkeen?...)... Askatasun horrek, gizakiaren kontzepzio
|
berri
horrek, bizitzako esparru guzietan izan zuen eragina: politikan, ekonomian... eta ikusi dugun moduan, erlijioan ere.
|
|
|
Subjektu moderno horren, ikuspegi
|
berri
horren, sorreraren kausaren hipotesia argi gelditu dela uste dut. Bertzela, berriro ekarriko dut paperera eta, honela, atal hau, subjektu modernoaren sorrerara hurbiltzen dena, laburtuta geldituko da guztiz:
|
|
|
Eta atal honetan, subjektu
|
berri
horrek (Niak) duen zailtasun edo akatsik nabarmenenarekin topatzen gara aurrez aurre. Aurreko guziarekin lotuta dagoena:
|
|
|
Eta, honela, filosofiak zientziaren justifikazioa bilatuko du, garai honetan, autore alemaniarraren eskutik. Halarik ere, eta kontrakoa uste eta erran bada ere, Kanten nahia ez da zientzia
|
berri
hori ziurtatzea, haren ziurtasuna bilatzea. Inolaz ere.
|
|
|
Platonek (K.a. 427/ 428) asmatu du kontzeptuen edo, bere terminologia erabiltzearren, ideien" mundu"
|
berri
hori. Ideiaren formarik zaharrena.
|
|
2011
|
|
|
klase borroken azkena eta gizarte berri klase gabekoa; Nietzscheren Gizagaindiko edo Gizaosteko berria; Husserlen zientzia europarren krisia eta oinarri berriaren premia zientzia eta filosofiarentzat. Holakoen ildoan baitator Heideggerren Hasiera Berria eta poetaren egitekoa aro
|
berri
horretan.
|
|
2012
|
|
|
L’etre et l’evenement liburua idatzi zuenean ez zuen oraindik aldaketaren teoria
|
berri
hori jorratu. Hor, egoeraren eta gertaeraren arteko oposaketa zorrotza nabari da.
|
|
|
Nola sortzen da horrelako gorputz bat? Gertaeraren ondorioak onartzen dituzten aniztunak bildu eta prozesu
|
berri
horretan bat egiten dute. Horretarako, gorputz baten eta munduan gertaeraren aztarna (trace) suposatzen duen funtsezko esakunearen arteko kidetasuna (affinite) beharrezkoa da (Logiques des mondesen VII. kapituluan jorratzen da zehazki gai hori).
|
|
|
hain zuzen, ordinalak eta kardinalak. Asmakizun edo proposamen
|
berri
horrek gorabehera handiak ekarriko zizkion Cantorri bere bizitzan zehar. Izan ere, une horretara arte," infinitutasuna" Jainkoari soilik zegokion.
|
|
|
Ontologiak azken urteetan garatu den tresna berri bat du orain; batik bat Georg Cantorrek eraikitako multzoen teoria. Eta tresna
|
berri
horri esker, egun ontologia gai da betidanik kezkatu izan duten arazo ontologikoak konpontzeko. Multzoen teoriak lehen konpondu ezin ziren arazoak konpondu ahal izateko adinako indarra duten tresna teorikoak eraiki ditu.
|
|
|
Georg Cantor eta Paul Cohen dira hor autore aipagarrienak. Badiourentzat multzoen teoria sortzea izango da aurkikuntza hori, oro har, bere sisteman funtsezkoa izanik horren oinarria den ontologia
|
berri
hori sortzea ahalbidetuko dion gakoa. Artean, musika dodekafonikoa edo arte abstraktua (Logiques des mondes liburuaren hasieran aipatzen duen moduan), edo
|
|
2013
|
|
|
Arima osasunarekin erka daiteke; izan ere, osasuna ere gorputzaren atalen arteko harmonia mota baten gisan uler daiteke. Hala, arima eta gorputza bestelakoak badira ere, ikuskera
|
berri
horretan arima eta gorputza elkarri estu lotzen zaizkio. Esaterako, arima gorputzarekin batera hilko da.
|
|
|
... gizaki
|
berri
hori bera(" subjektu modernoa") arrazoimenagaz identifikatua; eta arrazoimena bera, arrazoimen zientifiko (matematizatzaile) hutsarekin, emozio, amets, oroipen, sentimendu" subjektibo" ororen etsai (157).
|
|
2014
|
|
|
Eztabaidaezina da opera araztu dela, estetikoki bikaindu dela; edo agian, orain arte inoiz izan gabeko esanahi estetiko bat hartu duela bere entzule gehienentzat. Baina muga berriak jasan ditu ere, zeren lehenaldiko obrak nahikoa dira publiko
|
berri
hori asetzeko. Jada ez dira obra berriak nahi.
|
|
|
Wagnerren musikaren eta erlijioaren arteko harreman anbiguo horrekin amaitzeko, aipatu nahiko nuke benetako kokapen estetikoek ez dutela intriga dramatikoa sortzen, alegia, material sinboliko kristaua beste material mitologiko arrunt bat bezala erabilia dagoela. Ordea, musikaren ikuspuntutik auzi garrantzitsuena da erotismo
|
berri
hori musikari atxikia ote dagoen eta, funtsean, Wagnerrek ez ote duen musikan sartu margogintzan aspaldi zegoen hori. Nietzscheren iritziaren kontra, Wagner musikako lehenengo paganoa litzateke, musikari purutasuna kendu zion lehenengoa, bere berezko purutasun naturala erantziko zuena.
|
|
|
Benetan al da berria bere artea, baldintza berriak sortu al ditu operarentzat, musikarentzat, e.a.? Ze lotura dago arte
|
berri
horren eta aberriaren artean (alemanak, frantsesak, e.a.)?
|
|
|
azkenengoan, adibidez, ‘Wagner eta faxismoa’ gai egokitzat jotzen da noski. Musikaren eta filosofiaren eztabaida berrian, orain abian dugun honetan, bi eremuen arteko lotura uztartzeko guraria daukagu, ze rol dauka Wagnerrek musikaren eta filosofiaren arteko lotura
|
berri
hori sortzeko harremanaren aukerarekin edo aukera ezinezkoarekin. Rol hori erabat, edo bereziki, negatiboa al da, eztabaidatzen duten askok uste duen bezala?
|
|
|
Nola dago berez eraikia? Nola pasatzen gara diskurtso batetik bestera eta ze harreman dago prozedura
|
berri
horren eta operako hausturen sistema tradizionalaren artean. Horrek, azkenik, gai hauxe sorrarazten du:
|
|
|
Sarritan musika klasikoaren historiari buruzko testuak artearen kronologia soilak edo pertsonaien biografia isolatuak izaten dira. Testu honek paradigma dinamiko zabalagoa eskaintzen du, eta testuinguru
|
berri
horretan Wagnerrek izan zituen helburu artistikoak, estrategikoak eta boikot saiakerak.
|
|
2016
|
|
|
Erreplikatzaile mota berri batek bere kopiak egin ahal dituen kondizioak sortzen badira, erreplikatzaile berriak agintea hartzera joko du, eta eboluzio mota berri bat abiatuko da. Eboluzio
|
berri
hori hasita, ez dago arrazoirik zaharraren mendeko izan behar duela pentsatzeko. Gene hautespenaren bidezko eboluzio zaharrak, garunak sortuta, lehen memeen sortze salda jarri zuen.
|
|
2017
|
|
|
lehenik eta behin, objektu hori gizon bat izatea probablea da; ondoren, ziurra izanik ere gizon bat dela, nik ikusten dudanean, soilik probablea da berak zelaia ikustea, zera, konturen batekin egin dezake amets eta inguruan duenari ez ondo erreparatu, edo itsua izan daiteke, eta abar. Hala ere, objektu gizonaren eta objektu zelaiaren arteko erlazio
|
berri
horrek ezaugarri berezi bat dauka: aldi berean osorik ematen zait, hor baitago munduan ezagut dezakedan objektu gisa (erlazio objektiboa adierazten baitut zera esaten dudanean:
|
|
|
Nola liteke, bada, objektu egiten naizenarekin batera (Bestearentzat), begiratua izatearen situazio
|
berri
hori nik objektu naizelarik bizitzea. Sartrek ihesaren eta isuriaren irudiak baliatzen ditu hori adierazteko.
|
|
2021
|
|
|
Kontratu sozial eta sexual
|
berri
horren arabera, hesitutako lurren ordezko bihurtu ziren emakumeak gizonezko langileentzat, bai haien oinarrizko erreprodukzio bide ere, eta edonork nahieran bere egin eta erabil zitzakeen herri ondasun[...] lanaren antolaketa berrian, emakume guztiak (gizon burgesek pribatizatutakoak salbu) herri ondasun bihurtu ziren. (Federici 2017:
|
|
2022
|
|
|
Gaur egun, giza eta natur zientzien arazo komunak naturaren eta gizakiaren arteko, edo historiaren eta naturaren arteko gurutzaketa
|
berri
horretan kokatzen dira. Ez dute ekologismoaren pentsalariek soilik defendatzen, Serge Moscovicik, esaterako, 70eko hamarkadaz geroztik naturaren izaera historikoa defendatu duenak; baita marxismoaren oinordeko diren historiagileek ere, Dipesh Chakrabartyk, edo urbanismoaren teorialariek, Mike Davisek, kasu.
|
|
|
Guztia erlazionatzen duen ebakia da, inorena ez den lurra. Egia bakar eta unibertsala baino gehiago, lekualdatuen internazionalismo
|
berri
horren praktika izan behar du, esperientziarik osotu gabe disjuntzioak marrazteko gai.
|