|
2010
|
|
|
Hori baino lehenago, Charles Darwini 1837ko udaberrian bururatu zitzaion aurrenekoz artxipelago espeziazioaren prozesua, alegia, espezie
|
berri
bat sortu ahal dela, espezie parentalarekiko geografikoki isolatzean. Nolabait esateko, eboluzioa begietaratu egin zitzaion; John Gould ornitologoaren argibideak munta handikoak izan ziren horretarako.
|
|
|
Gaur eguneko ikuspegitik gogoan hartu beharrekoa da hautespen naturala ondoz ondoko urrats bitan gertatzen dela. Lehen urratsean, bariazio genetiko handia ekoizten da, zigoto
|
berri
bat sortu arteko hainbat prozesuri esker: meiosia, gameto eraketa, ernalketa...
|
|
|
Telekomunikazioen eta informatikaren teknologiak, berriz, geografia humanoak berrantolarazi ditu. Espazio forma
|
berri
bat sortu da horrela, Manuel Castellsek" fluxuen espazioa" deitzen duen hori.1288 Fluxuenak, toki fisiko territorialaz aparteko espazioak dira, baina gertaeren leku. Informazioak, finantzak, zientziak, salerosketak eta gero eta gauza gehiago eramaten da aurrera espazioon bidez. Interneteko hipertestuek benetako espazio birtualak sortzen dituzte.
|
|
2011
|
|
|
Zentzuz aditutako ezer gogoratzen ez duenez, poesiak dei diezaioke lehen aldiz zeharkatuko duen entzumen bati. Baina, deitzen duelarik, esanahi
|
berri
bat sortzen du: lehen lerrotik azkenekora mezu bat aldarrikatzen du:
|
|
2013
|
|
|
Errepidean, ehun metroko tartean, autoek zanpatutako lau suge ikusi nituen. Zapelatzek suge hil zaharrak jaten ote zituzten pentsatzen hasi nintzen, eta nire buruan zirimola
|
berri
bat sortu zen, aitaren oroitzapen bat ekarri zidana. Hark berrogei urte inguru izango zituen orduan, nik zazpiren bat.
|
|
|
Hosea eta Ethan Grosh anaiak hil eta berehala zabaldu zen zilarmeatzearen aurkikuntzaren berria, eta silver rush a eragin zuen, urte batzuk lehenago urreak Kalifornian eragindako zoramen berbera. Milaka gizonek hartu zuten harako bidea, eta goizetik gauera hiri
|
berri
bat sortu zen basamortuan. Une hartan, galdera bat zen nagusi:
|
|
2015
|
|
|
Euskal ideologia
|
berri
bat sortzen ari dela aldarrikatu behar dugu, ezeztapen bikoitz baten barnetik eta ezeztapen horretaz bestalde: euskal ideologia 2.0 iritzi diezaiokeguna, baina baita ere euskal postideologia, edo euskal ideologia neoabertzalea.
|
|
|
Aspaldi eraberritu behar bagenuen ere, Habanan dauden auto zaharberritu ugariren antzera, ideologia horrek zituen matxurak eta arazoak konpondu eta tapatuz bizi izan gara egundaino. 80ko eta, batez ere, 90ko hamarkadako asmakizun bakarra, saiogintza egiazki" berri" eta" sortzaile" bakarra, ideologia espainiarrarena da, edo zehazkiago esanda," ideologia espainiar neonazionalistarena" zeinak abiapuntu eta ekintza fundazional bezala" euskal ideologia" ukatzea izan duen, ukazio honen bidez ideologia neonazionalista edo neohispaniar
|
berri
bat sortuz. Alegia Savater, Juaristi, eta enparauez ari naiz horietaz artikulu ugari idatzi ditut eta laster liburu bat ere argitaratuko.
|
|
|
Bestalde, Udalak emaniko diru-laguntza peña guztien artean banatu ohi zen, eta hortaz, peña
|
berri
bat sortzekotan zela, gainerakoen baimena behar izaten zuen. Hori dela-eta, alkatearen sustengua halabeharrezkoa izan zen elkarte hauentzat, bai eta baimena emateko orduan pankarta ateratzeko ere.
|
|
|
Teorian ez zegoen arrazoirik estrategia aldatzeko, baina itxuraz bazkide nagusien artean lehen ezadostasunak azaleratu ziren. Iberdrolak bere kabuz energia berriztagarrietan egindako inbertsioak hartu eta EHNrekin bat eginda enpresa
|
berri
bat sortzeko aukera aztertu zuen. Gehiengoa argindar konpainiak izango zuen, baina azken unean huts egin zuen proposamenak, gainerako bazkideak ez zeudelako prest akziodun nagusi baten menpe geratzeko.
|
|
2016
|
|
|
Oraindik ekaitza hastapenetan zegoenean, norbaitek esan zuen helburu nagusia nor bere gustuko konpainiarekin desfilatzea bazen ere, xamurragoa izango zela bidea konpainia
|
berri
bat sortuz gero.
|
|
|
Hastapen urrun haietan, aldarrikapena emakumeok gizonen baldintza beretan desfilatzea zen, bakoitzak bere auzoko edo bere gustuko konpainian, musika jotzen edo eskopetarekin. Ez zuen inork, alde batean nahiz bestean, konpainia
|
berri
bat sortzeko aukera aipatu.
|
|
2017
|
|
|
Laburbilduz, aurkeztu ditugun autore guztiok —alegia, Janpierre Arbelbide, Reclus, Adema Zaldubi, Hiriart Urruti eta Arana Goiri— zelan edo halan erakusten digute, urte haietan itsasoz honaindiko Euskal Herrian —edo behintzat hemengo protoelite baten inguruan— bazebilela burutazio, amets, propositu edota egitasmoren baten oihartzuna, Euskal Herri
|
berri
bat sortzeko itsasoz haraindian non edo non. Zer da, baina, han, Ameriketan iruten ari zena?
|
|
|
Nemesio Etxanizek 1951n atzerriko doinuetan euskarazko hitzak sartzea eta aire arrotz horiekin kantuak egitea proposatu zuen, eta 60ko hamarkadatik hona horixe egin da: gustuko espazio (estilo)
|
berri
bat sortu orduko, espazio hori okupatu. Kontrakoa ere gerta zitekeen:
|
|
|
Gerta daitekeen beste egoera 3 irudian ikusten dena da: bat desagertu beharrean, biak nahastea
|
berri
bat sortuz. Egoera hau egonkorra izan daiteke, hala sortutako hizkuntzak haurren ama hizkuntza izaten hasten direnean, Kreolera mintzairak adibidez, edo iragankorra bietako bat galtzen denean.
|
|
2018
|
|
|
Horren lekuko dugu Ebroko Erriberaren buruzagi musulmana zen Musaren eta Aritzen arteko koalizioa, VIII. mendearen azken urteetatik IX. mendearen hasiera arte iraun zuena. Ludovico Pio errege bera Iruñean zen 812 urtean, konderri franko
|
berri
bat sortzeko asmoz. Kontraeraso kordobarrak porrota ekarri zion.
|
|
|
507an ordea, Vouillen frankoen armadak bisigodoena menperatuta, herri godoak Akitaniako lurrak ebakuatu behar izan zituen arrapaladan, eta Hispanietara sartu. Frankoen oldarra Pirinioetan gelditu zen, baina ez da lan makala erreinu
|
berri
bat sortzea, erabateko desastre militar baten ostean, monarkiaren ospea birrinduta, lurraldearen erdia galduta.
|
|
|
Honek guztiak, finean, bi ondorio nagusi ekarri zituen: alde batetik, Nabarreriako auzolagunek San Zerningo forua lortu zuten eta, ondorioz, gizarte maila hobea, nahiz garesti ordaindu; beste aldetik, oinarriak jarri ziren beste auzune
|
berri
bat sortzeko, San Zernin eta Nabarreriaren arteko lurretan haziko baitzen, Nabarreriako harresiaren ondo ondoan. Herrigune berri hau, zeinean berehala hasiko baitziren etxeak eraikitzen, 93 katedraleko kalonje ospitalezainaren menpe gelditu zen.
|
|
|
Orduan" biltzarrak" eta" jurak" desagertu eta Gorte Orokorrak sortu ziren, hiru estaturekin (Goi kleroa, Goieta erdi noblezia eta burgesia), baina indar handirik gabe; 1512tik aurrera, berriz, bete betean garatu ziren. Dinastia berriarekin, noblezia zaharra baztertuta geratu zen, eta noblezia
|
berri
bat sortu zen. Champagnatarrak etorri zirenean, konfiantzazko gizonak ekarri zituzten, eta Nafarroako hamabi aberatsak baztertuta geratu ziren:
|
|
|
Arlo administratiboa politikoari nagusitu bazitzaion ere, laster lehen ika mikak sortu ziren eskubide foralen eta gobernuak hartutako neurri zentralisten artean, Primo de Riverak ordena
|
berri
bat sortzeko asmoa baitzuen. Hiru auzi arras garrantzitsu piztu ziren:
|
|
|
1968an Javier Borboikoak Jose Maria Valiente kargutik kendu (1971ko otsailaren 14an talde txiki
|
berri
bat sortu zuen), eta Karlos Hugo izendatu zuen alderdiaren zuzendaritzako buru. Aurreratzean, aldaketak izango ziren antolakuntzan, harik eta 1978ko IV. Biltzarrean egitura deszentralizatua eta federala onartu zen arte.
|
|
|
Zalantza izpirik ez, ORT izan zen nafar eragile garrantzitsuena langile mugimenduan. Industrializazio prozesu berriarekin batera, langile mugimendu
|
berri
bat sortu zen Iruñerrian, berezko ezaugarriak izan zituena. Nabarmendu behar da langile horiek ez zetozela tradizio ezkertiar batetik, sektore kristauetatik baizik.
|
|
|
Salaketa ezerezean geratu zen arren (hautsak harrotu zituen, eta susmoa airean betikotu zen), UPNko krisirik larriena eragin zuen, atzerabiderik gabekoa. Allik alderdi
|
berri
bat sortu zuen (CDN), eta kargua jada ezagutzen zuen politikari batek 1995ean horren eskutik eskuratu zuen Iruñeko aginte makila: Javier Chourraut.
|
|
|
Ebro eta Arga ibaiei jarraiki, erromatarrek baskoien herrixka txiki hura topatu, eta haren gainean, Ponpeiok hiri
|
berri
bat sortu zuen. Adituen iritziz, Pampilone hitzaren ilone hori Iruñe hitzari dagokio aldez edo moldez.
|
|
|
San Zernin Burgua eta San Nikolas Hiria eratu izanak bi ondorio kontrajarri eragin zituen: alde batetik, elizaren jabariak zabaldu ziren; bestetik, populazio gune
|
berri
bat sortu zen, juridikoki libre eta pribilegiatua. Ez gara jabari eta kultura bikoiztasunak eragindako gertaera ia beti dramatikoak deskribatzen hasiko, baina azpimarratu beharra dago zatiketa eta gatazka egoera jasanezin horrekin amaitu nahi bazen, zatiketa eta gatazka eragiten zuten arrazoiak borrokatu behar zirela.
|
|
|
Urtean behin edo beste antolatzen den bilera bat baino zerbait gehiago behar da, eta elkarlan soil bat baino urrunago joan. Ideia bat izan liteke erakunde
|
berri
bat sortzea, erakunde nazional baten gabezia zuzentzeko. Bilduko lituzke Euskal Herri osoan dauden erakunde politiko guztietako eta —bereziki— gizarte, kultura eta ekonomia eragileetako ordezkariak.
|
|
2019
|
|
|
Laburbilduz, hipotesi hau proposatzen nuen testu hartan: post operaisten eta populisten arteko bat egitetik ezkerreko bloke
|
berri
bat sortzen ari ote zen, ezker berri hegemonikoa, muturreko demokrazia bat eraikitzea helburutzat hartuta, instituzionaltasunean eta amankomunaren gobernantzan oinarritutako muturreko demokrazia. Uste dut, denboraren joanean, hipotesi hori egiaztatu eta sendotu egin dela.
|
|
|
Askatasun erreala sustrai sozioekonomikoak eraldatzetik lortzen da eta horrek jendartearen konposizioa eta bertan ematen diren harremanak eraldatuko lituzke. Jendartearen oinarri sozioekonomiko
|
berri
bat sortzean askatasun formalak eraldatuko lirateke eta sustraietatik bermatzen den askatasun erreal eta material hori babestera bideratu lirateke, kualitatiboki ezberdinak lirateke haien azpian dagoen oinarri berria kualitatiboki ezberdina izango litzatekeelako (zapaltzailea izatetik ez zapaltzailea izatera). Marxen ustez horrelako egoera batean gizakia askeago izango litzateke ekoizpen bitartekoak eta propietatea esku kolektiboetan antolatuta egongo liratekeelako (orekatuagoa eta parekideagoa); gutxiago lan egingo lukeelako (lan egiten duenaren erdia baino gutxiago) eta denbora gehiago edukiko lukeelako giza kulturaren garapenerako eta beste gizakiekin sozializatzeko.
|
|
|
Sassenen (2015) teoriak jarraituz, Estatuaren esku egondako politikak, eremuak eta ahalmenak, esku pribatuan geratzen dira. Modu horretan, Raison d' Etat
|
berri
bat sortzen da, publikoa dena pribatuari begiratzen diolarik. Horrela:
|
|
|
Horrek lanpostuen ezegonkortasunarekin batera, biografia" tipiko" eta egonkorrak apurtzen ditu, bizitza zikloak aldatuz eta horizonte falta sortuz (Alonso, 2009). Wendy Brownek (2015) azalduko du nola fordismoaren estrukturen desagerpenekin homo oeconomicus
|
berri
bat sortzen ari den, identitateak apurtuz eta subjektibazio berriak eratuz. Demos edo komunitate politiko instituzionalizatuen desagerpena, azaldutako aurreko prozesuei lotuta, logika eta identitate berriak sortuko ditu, non gizabanako —maskulino eta nazionala—" autonomoa", bere burua eraiki duena, alor sozialaren erdigunean kokatzen den.
|
|
|
Dinamika horien ondorioa langileen kanporaketa sistemiko bezala itzuli dezakegu. Eta sindikatuak horretaz kontziente izanda, beren estrategiak eta agendak berritzen dituzte, komunitatea berregiteko asmoz, komunitate
|
berri
bat sortzeko, edo komunitatea bera eraldatzeko.
|
|
|
Zorigaiztoko norabide aldaketa bat izango litzateke. Izan ere, mundu
|
berri
bat sortu beharrean, galdu egingo genuke gizarte berri bat eratzeko nahitaezkoa den autoeraldatze prozesua, eta berreraiki egingo genituzke injustizia instituzionaleko kasurik krudelenaren aurrean ere geldirik egotera garamatzaten baldintzak. Komunen alderik erakargarrienetako bat da" gizarte berri baten forma enbrionarioa" osatzen dutela, lurretik —eta ez estatutik— datorren botere bat adierazten duena eta lankidetzan eta erabakiak hartzeko molde kolektiboetan oinarritzen dena, ez hertsapenean.75 Alde horretatik, komunen espiritua bat dator Audrey Lorde n ideiarekin, esaten baitu" nagusiaren erremintek ez dute sekula nagusiaren etxea eraitsiko"; 76 uste dut bizirik egonez gero Marx ere bat etorriko litzatekeela horretan.
|
|
|
Oraingoan, amorraziorik ez dielako gutunak eragin, poza eta estasia, baizik. Amaitutako jolasari, hari mutur
|
berri
bat sortu zaiolako. Itxaropena piztu da.
|
|
|
Ez dugu alfer joko hori jokatu nahi. Joko
|
berri
bat sortu nahi dugu: estatutik at, eraiki.
|
|
|
gizon emakumeak objetoak: gizakiak bideak inporta du; mundu
|
berri
bat sortzen, jadanik ari gara helburuak inporta du botereetatik at()
|
|
2020
|
|
|
Pentsatu nuen neure artean: sekta
|
berriren
bat sortu ote da. Pintura adoratzen ote dute?
|
|
2021
|
|
|
" historia". Obra harekin diziplina
|
berri
bat sortu zen, eta, beharbada, munduari begiratzeko bestelako modu bat. Izan ere, Historiak obraren egilea jakin min nekaezineko pertsona bat zen, abenturazalea, errealitate harrigarrien bilatzailea, nomada, planeta oso osoa aintzat harturik pentsatzeko gai izan zen lehen idazleetako bat, globalizazioaren aitzindaria esanen nuke ia.
|
|
|
Diotenez, Laszlori haur batzuk pilotarekin jostetan ikusten ari zen bitartean bururatu zitzaion oinarrizko ideia: idazteko tresna
|
berri
bat sortzea hutsune baten barrenean metalezko bola gogor bat sartuz. Ohartu zen baloiak pirritan arrastoa uzten zuela ur putzu baten gainetik pasatu eta gero.
|
|
|
Broma erotiko horien atzean, aldaketa historiko bat ari da taupadaka irakurketarako irispideari dagokionez. K.a. I. mendetik K.o. I. mendera bitartean, Erromatar Inperioan, literaturaren hartzaile
|
berri
bat sortu zen: irakurle anonimoa.
|
|
|
Ia mila aparatu erabiltzen ziren, PARCen ez ezik unibertsitateetan, Estatu Batuetako Senatuan eta Kongresuan ere, are Etxe Zurian ere, guztiak Xeroxek oparituak. Mundu
|
berri
bat sortzen ari zen. Zentro haietako gehienetan, nahiz eta Altoren funtzioak anitz izan, testuen tratamendurako, diseinurako eta komunikaziorako erabiltzen zen batez ere.
|
|
|
kosmopolitismoa. Alexandroren amets megalomanoaren parterik hoberena —ametsaren gauzatzea, behar bezalako utopia guztietan bezala, motz gelditu zen, nabarmen— oikoumeneko herri guztien batasun iraunkor bat aupatzea zen, eta, horretarako, gizaki guztiei bakea, kultura eta legeak ziurtatzeko gai izanen zen antolamendu politiko
|
berri
bat sortzea. Plutarkok honela idatzi zuen:
|
|
2023
|
|
|
Zer ondorio izan zuen hark guztiak? Kochek eta bere kideek zientzia
|
berri
bat sortu zuten, bakteriologia. Ehrlichen esperimentuak bere ikaskide batek garatu zituen, Weigertek:
|