|
2002
|
|
|
I. ZUBELDIA: Euskarak eta hizkuntza literarioak
|
berak
itzulpenari esker eta idazleei esker asko aurreratu du, nolabaiteko corpus literario bat eta oinarrizko terminologia bat dago. Beharbada, bai irakurlearen eta bai herriaren formazioan atzerago gaude, eta batzuetan kosta egiten da literatura zabaltzea.
|
|
2003
|
|
|
Hori askotan ezinezkoa den arren, editorial nagusiek ahaleginak egiten dituzte
|
beren
itzulpenak jatorrizko testuen mailan egon daitezen, autorearen oihartzun izan daitezela, itzultzailearen itzala sumatu gabe.
|
|
2004
|
|
|
«Euskara» aldizkariaren azken alekian, 1883an beraz, Sartu aurrean poesia agertu zen, Ivan Tourgueneff idazle errusiarraren lan baten itzulpena dena. Campionek
|
berak
itzulpen honen zergatia azaldu zuen: «Hay tanta analogia entre la situacion expresada y la que sufren los integros y bien intencionados patricios que aqui pretenden despertar al pueblo vasco navarro del vergonzoso letargo en que yace sumido, que me he visto impulsado a trasladar a nuestra primitiva lengua ese grito del corazon atribulado del insigne escritor ruso.
|
|
|
Nolanahi ere, guantxea aztertu beharreko hizkuntza iruditzen zait niri. Espainolak Kanarietara joan ginenean »hala diot euskaldunak ere konkista hartan baitziren», desagertu zen hizkuntza, baina frantziskotar batzuek jaso zituzten hainbat errefrau eta esaldi
|
beren
itzulpenarekin. Gero etorri ziren italiar batzuk eta gauza bera egin zuten, eta aleman batek bildu ditu horiek guztiak, eta baditugu berrehun edo hirurehun esamolde bere itzulpenarekin.
|
|
2007
|
|
|
Ez dakit nik Don Karlosek
|
berak
itzulpen horiek benetan burutu ote zituenetz. Arakatzeko puntutxo bat izan daiteke hau.
|
|
2008
|
|
|
90eko hamarkadaren hasieratik, gero eta gehiagotan erabiltzen da corpusean oinarritutako itzulpen automatikoa (testuarena) deritzona: itzulpen automatikoko programek" itzultzen ikasten dute" (adibidez, eredu estatistiko konplexuak erabiliz) ehunka mila testu elebidunetako corpus erraldoietatik abiatuta; horietan, hizkuntza bateko ehunka mila esaldi lerrokatu dira
|
beren
itzulpenarekin.
|
|
2009
|
|
|
· Pizten den konputagailuak, ARP difusioko mezu baten bidez, bere helbide fisikoa eta IP helbidea sarean zehar iragartzen ditu. Horrela, dagoeneko sarean dauden beste konputagailu guztiek etorri berriaren berri izango dute, eta
|
beren
itzulpen tauletan sartuko dute (ARP taula izenekoan).
|
|
2012
|
|
|
Kapitulu honetako lehen atalean ikusi ahal izan dugunez, Zizeronengandik XX. mendera arte itzulpen literalaren eta librearen arteko eztabaida antzura mugatu da itzulpenaren teorizazioaren zatirik handiena. Epealdi horretan itzulpenaren inguruko tratatu gutxi batzuk argitaratu ziren arren, itzultzaileek
|
beren
itzulpenen hitzaurreetan aurkezten zituzten arrazoi edo justifikazioetan biltzen ziren oro har itzulpenaren inguruko hausnarketa bakarrak, eta, gehienetan, ez zen kontuan hartzen aurreko itzultzaileek esandakoa.
|
|
|
Modernismoko itzultzaileak ahalik eta ikusezinen jokatzen saiatzen baziren
|
beren
itzulpenetan, postmodernismoko itzultzaileak ez dira lotsatuko itzultzen ari diren testuan beren marka edo arrastoa uzteaz, alderantziz baizik. Mendebaldar tradizioan itzultzaileari eskatu izan zaion otzantasun, fideltasun eta pasibotasuna salatzeko, postmodernismoko itzultzaileek jarrera aktiboagoa erakutsiko dute, itzultzailearen erabaki ahalmena, boterea eta erantzukizuna agerian jartzeko.
|
|
|
Berrirakurketari dagokionez, itzultzaile feministak ohartuko dira garrantzi kultural handiko testuak askotan gizonen interpretazio eta itzulpenen bidez iritsi zaizkigula, eta, hori dela eta, hainbat testu kanoniko emakumeen ikuspuntutik berrirakurtzeari ekingo diote.
|
Beren
itzulpenetan, berriz, testuak beren modura interpretatuko dituzte, eta beren emakume ikuspegitik berridatzi nahiz birmoldatuko dituzte.
|
|
|
eta, eternal? gisa aurkeztu dituzte
|
beren
itzulpenetan, eta estereotipatze horrek izugarrizko eragina izan du ez soilik zibilizazio mendebaldarrak Hirugarren Mundua ulertzeko moduan, baizik eta baita sorburu kulturak berak bere buruaz duen pertzepzioan ere. Hori horrela izanik, baliorik gabe gelditzen dira, Niranjanaren ustez, guk postmoderno gisa deskribatu ditugun hainbat teoria, besteak beste Gideon Touryk proposatutakoa, 46 zeina itzulpenak xede hizkuntzaren eta
|
|
|
Itzulpenek euskal literaturaren historian pisu kuantitatibo handia izan badute ere, jarduera honek ez du diskurtso edo hausnarketa teoriko sakonik sorrarazi XX. mendearen bukaerara arte. Itzultzaileek
|
beren
itzulpenen hitzaurreetan esandakoak irakurriz, itzulpengintzaren diskurtsoan nolabaiteko bilakaerarik egon ote den ikusi nahi izan dugu. Gure ondorioa izan da itzulpenari buruzko gogoetak ez diola hari bati jarraitzen, eta han hemenka agertzen diren itzulpenaren gaineko hausnarketak itzultzaile bakoitzaren esperientzia kontatzera mugatzen direla.
|
|
|
Ondoren aipatuko ditugun itzulpenak deskribatzeko eskema moduko bat ematea izan da sailkapen horren xede bakarra. Jarraian, ordena kronologikoan aurkeztuko ditugu XIX. eta XX. mendeetan itzulpen literarioak egin zituzten itzultzaileak eta
|
beren
itzulpenak.
|
|
|
Izan ere, Egan, Euzko Gogoa eta Olerti aldizkarietan bereziki, askotariko testuen itzulpenak argitaratu ziren 1940eko eta 1950eko hamarkadetan, baita geroago ere. Idazle askok, gainera, aldizkarietan baizik ez zituzten argitaratu
|
beren
itzulpenak, esate baterako hurrengo atalean aurkeztuko dugun Jon Mirandek: Gernika, Egan, Euzko Gogoa eta beste hainbat aldizkaritan makina bat ipuin eta poema itzuli argitaratu zituen, literatura eta hizkuntza desberdin askotakoak.
|
|
|
Horrela, beraz, bere poema eta itzulpenak aldizkarian argitaratzeaz gain, beste hainbat euskal itzultzaile ere bultzatu zituen
|
beren
itzulpenak aldizkarian argitaratzera. Guztira itzultzaile kopuru handi samarra bildu zuen Olertiren orrialdeetan, eta, horri esker, itzultze lanari, erakundetze maila?
|
|
|
Ez dute zehazten, halere, André Bretonek frantsesez argitaratutako antologia ala Anagrama argitaletxeak 1972an argitaratutako gaztelaniazko itzulpena erabili ote zuten
|
beren
itzulpenak egiteko. Itzulpenak frantsesezko eta gaztelaniazko bertsioekin alderatuta, ziurtasun handi samarrez esan dezakegu bigarrenean oinarritu zirela.145 Honako autore hauen testuak aurkitu ditugu André Bretonen antologian (gaztelaniazko bertsioaren erreferentziak emango ditugu hemen; ikusi fitxetan frantsesezko bertsioarenak):
|
|
2019
|
|
|
Oro har, zaila da hizkuntza gutxituak software itxietan aurkitzea. hori hala izatearen arrazoia hizkuntzak ezartzearen erantzukizuna soilik programaren administratzaileek dutela da. eta halako programen fabrikatzaileek
|
beren
itzulpenak bideragarriak diren erabakitzeko irizpide ekonomiko edota, batzuetan, politikoak, erabili ohi dituzte (Más, 2003). Másen (2003) aburuz, software irekian, aldiz, hizkuntza gutxituek aukera gehiago dute, bereziki programen itzulpenak erabiltzaileek egin nahiz parteka ditzaketelako. eta, are gehiago, programa itzultzearen ordez, erabiltzaileek programa moldatu dezakete. horren adibide da euskalbar internet bilatzaile libreetarako plugin a ². haren bidez, erabiltzaileek euskal hiztegiak web orriekin integratuta kontsulta ditzakete erraztasunez.
|
|
2021
|
|
|
Gipuzkoan eta Bizkaian
|
beren
itzulpenak egin zituzten bai eta... Venezuelan.
|