|
2003
|
|
|
Foruzalea zen, Muñagorriren ildokoa edo, eta gorago aipatu dugun Iturriagaren adiskidea.67 Gipuzkoako historia baino lehen Guipuzcoaco dantza gogoangarrien Condaira edo Historia dantza folklorikoen inguruko lana argitaratu zuen (Donostia, 1824). Bere historia argitaratzeko arrazoia, Gipuzkoako euskaldunei,
|
beren
iragan ohoretsua ezagutaraztea zen:
|
|
|
Eta zentzu horretan, historia lantzat har dezakegu. Izan ere, Hiribarrenek, Iztuetak bezalatsu, herritar euskaldunei
|
beren
iragana ezagutarazi nahi zien. Liburuaren sarreran,. Escaldunei bi hitz hastean?, adierazgarriro, herritar arruntek euskal historiaz zuten jakintza eza deitoratzen zuen Hiribarrenek:
|
|
|
Beste aldetik, ordea, erlijio arrazoizkoagoa, barnekoiagoa suspertu nahi dute, bekatariaren eta Jainko ahalguztidunaren arteko harremana zuzenagoa eginez nolabait.
|
Beren
iragan denboraren narrazio sarean harrapatuak daude, horrela: sorginak badira eta deabruarekin egina dute ituna, begizkoa izan bada, hildakoak bizidunei agertzen zaizkie, deabruak gaizkintzen ditu zenbait fededun... baina, orain," guchitan".
|
|
|
Aldamenean Cestio herri tribuno erromatarraren mausoleoa gailentzen da tente, 27 metro gorako piramide zuria, Kristo aurretik lehen mendekoa. Hemen Keats, Goetheren semea, Humboldtena, jende isil apal hau, gure memorian
|
beren
iragan hiletik istantetxo bat pizten direnak...
|
|
2005
|
|
|
Oso jende gutxi azaldu zen Julioren hiletara; ez zeukan familiartekorik alde hauetan, eta lehengo lagunek ez zuten nahi garai bateko adiskidetasun interesatuaren hautsak inork harrotzerik, ezen lehenbailehen ezabatu nahi zituzten
|
beren
iragan frankistaren arrasto guztiak, garai berrietara egokiturik, demokrazia gaztearen baitan berriz ere ahalik eta etekinik handiena ateratzen jarraitzeko. Dena dela, Julioren hilketak hauts ezkutuak harrotu zituen auzoan; jende asko hasi zen halako ekintzak gaitzesten, nahiz eta artean inor gutxik adierazi halakorik jende aurrean, ezen, etxe itxi bateko ate leihoak bezala, mutu, gor eta itsu izatea baitzen gehienen jokabidea.
|
|
2007
|
|
|
Samitasuna ezkutatzea ez zen horren helburu bakarra, lurrak erosteko eskubidea ere lortu nahi zuten, Estatuak aukera hori bertara bizitzera joan ziren norvegiarrei bakarrik ematen baitzien. Ume haiek eskolan ez zuten
|
beren
iraganari buruz ezer ikasi, nortasuna galdu eta norvegiar bihurtu ziren, batez ere kostaldean bizi zirenak. Egun, sami kontzientzia herrialdearen barnealdean mantedu dute gehienbat.
|
|
|
Bi puntuok, berriro, Europa osoko testuinguruan ulertu behar dira. Modan daude bidaia literatura eta misiolarien informeak, primitiboak eta jatorrak kontsideratzen diren herri arrotzak (Aita Lafitau, Rousseau), europarrei
|
beren
iragan primitibo eta jatorraz galderak piztaraziz, beren modernitate agorraren aldean; Gobernuek lur eta herri arrotzen ikerketako espedizioak antolatzen dituzte (J. Cook kapitaina); sorterrian bertan, monarkien historia goiak ahaztu eta, herriaren hastapen jatorrak bilatzen dira, sustrai primitiboak(. Birjaiotza zelta?, Ossian).
|
|
|
Bi puntuok, berriro, Europa osoko testuinguruan ulertu behar dira. Modan daude bidaia literatura eta misiolarien informeak, primitiboak eta jatorrak kontsideratzen diren herri arrotzak (Aita Lafitau, Rousseau), europarrei
|
beren
iragan primitibo eta jatorraz galderak pitzaraziz, beren modernitate agorraren aldean; Gobernuek lur eta herri arrotzak ikertzeko espedizioak antolatzen dituzte (J. Cook kapitaina); sorterrian bertan, monarkien historia goiak ahaztu eta, herriaren hastapen jatorrak bilatzen dira, sustrai primitiboak («Birjaiotza zelta», Ossian).
|
|
2008
|
|
|
Gure arteko eskasenak eta koldarrenak iritsi dira agintera. Orain,
|
beren
iragana aldatu, edertu eta berridatzi nahi dute, eta horretan ez diet inolako erraztasunik emango, esan zuen.
|
|
|
Hala, jakin minak bultzaturik, horien zergatiaren bila hasi zen, horretarako metodo berezi bat aplikatuz: bezeroei
|
beren
iraganaren inguruan diseinatutako zenbait galdera egitea.
|
|
|
PPk zein Raxoik
|
berak
iragan astean ohartarazi zuten UPNk Espainiako Estatuko aurrekontuen eztabaidan euren aurkako norabidean bozkatuz gero, ituna hautsita geratuko zela. Urriaren 10ean UPNko kontseilu politikoaren gehiengoak erabaki zuen PPk aurrekontuei jarritako osoko zuzenketan abstenitzea, eta herenegun, Carlos Salvador diputatuak UPNren agindua bete zuen; Santiago Cerverak, aldiz, PPrekin batera bozkatu zuen.
|
|
2009
|
|
|
ez al zen, bada, munstroa beren haragi batuen fruitua, azken batean? Esan nahi baita Nazario eta Reginaren arteko espazioan ez zela kabitzen egiazko egia baizik, gordina bezain biluzia, senar emazteak nola edo hala akusatzen zituena, maila inkontziente batean bai gutxienez; akusazio hark, lehen mementoan, nor bere buruaren aurkako bihurtu zituen senar emazteak, arima azterketa sakon batean murgildu zirenak,
|
beren
iraganetan bekatu izugarriren bat bilatzeko ahaleginean, ondorioen, munstroaren, neurrikoa; bilaketa hartan, Nazariok noizbait egin behar zuen bere anaia Beñardoren hilotza sutegian sutu zueneko gertaerarekin topo?
|
|
|
ez al zen, bada, munstroa beren haragi batuen fruitua, azken batean? Esan nahi baita Nazario eta Reginaren arteko espazioan ez zela kabitzen egiazko egia baizik, gordina bezain biluzia, senar emazteak nola edo hala akusatzen zituena, maila inkontziente batean bai gutxienez; akusazio hark, lehen mementoan, nor bere buruaren aurkako bihurtu zituen senar emazteak, arima azterketa sakon batean murgildu zirenak,
|
beren
iraganetan bekatu izugarriren bat bilatzeko ahaleginean, ondorioen –munstroaren– neurrikoa; bilaketa hartan, Nazariok noizbait egin behar zuen bere anaia Beñardoren hilotza sutegian sutu zueneko gertaerarekin topo... baina auzi hark ez zuen gehiegi kezkatzen gizona, antza, hasieratik beretik ziur egon baitzen behar bezala jokatu zuela –hirakaren parabola zuen zuribide–, eta b...
|
|
|
Asko dira beren abesti bilduman
|
beren
iragan ilunaren zurigarri gisa erabiltzen dituzten kantak dituzten" aberriak". Mitoak eta haien narratibak behar beharrekoak dira, iraganaren eta etorkizunaren arteko zirkuluaren laukitzea, neurri batean behintzat?
|
|
2010
|
|
|
–Maia odoltsu horien ondorengoak gure artean bizi dira oraindik. Euren zibilizazioa aspaldi desagertu zen, baina indibiduo hauek, tira, nola edo hala eutsi nahi diote
|
beren
iragan galdu horri. Batzuk hemen, Palenquen bertan, beste batzuk beren herrixka ziztrinetan, oihanean galduta.
|
|
|
Aipatu nahi nuke, bestalde, Karmele Jaioren Musika airean honek Alberdiren Aulki jokoa liburuarekin akordarazi nauela, edadeko emakumeek
|
beren
iraganaz eginiko hausnarketaren gaiari heltzen baitiote biek. Edadeko emakume protagonistaren oroimenean haurtzaroko jolasek eta hauei loturiko kantek duten oihartzuna aipatu nahi nuke esanguratsutzat, zeren Elenaren narrazioan errekurrenteak dira kantuak, haurra lokartzekoak («Arrateko ama?»), sokasaltokoak («Aita, ama, zenbat urtekin ezkonduko naiz?») edota desirazkoak («Ese lunar que tienes?»).
|
|
2012
|
|
|
Egun luzea izan zen, biharamunekoa. Bere jardintxoan paseatzen ibili zen, bidatz
|
beretarik
iraganez eta itzuliz, loresailen aurrean, kereten aurrean, igeltsuzko apaizaren aurrean geldituz, berak hain ongi ezagutzen zituen garai bateko gauza hauek guztiak liluraz begiztatuz. Bai urrun iruditzen zitzaiola, dagoeneko, dantza hura!
|
|
|
jadanik ez zukeen gehiago sufrituko. Leon berehala zen hilobiko jabalduraren gura, eta gainera, arrats batez, bere testamentua idatzi ere egin zuen, Emmak emanda zeukan belus mendelezko oin estalki eder hartan bilduta ehortz zezatela gomendatuz; zeren horrela izatea nahi izango baitzuketen, batak bai besteak orain
|
beren
iraganeko bizitza egokitzen zioten ideal bat moldatzen zutelarik. Bestalde mintzoa, sentimenduak betiere luzeagotzen dituen xaflagailu bat da.
|
|
2013
|
|
|
Hiriko borneak gerriko «idilikoz» josten dituzten ibilbide eta baso espazioak ez bezala, baratze haiek hirigunean bertan zeuden eta aspaldiko denboretatik ospe handikoak ziren hirietarako jaki eta landarelehengaiak ziurtatzeko erabiltzen ziren lurzoru emankorren testigantza eta oroimenean murgiltzen ziren (Irun eta Hendaia banatzen dituzten Bidasoa bailarako uharteak gogoan) (2). Biztanleek seguruenik era samurragoan onar zitzaketen aldaketak eta
|
beraien
iraganeko kontzientziaren apurra oraindino ere hiritik hurbil manten zezaketen, hiri nekazaritza nortasun elementutzat hartuz. Ondorioz, funtzio konkretuen asetze petotik defendagarriak ez ziren nekazaritza irlatxo haiek tokian tokiko memoriarekin lotzen zuen eszena pintoreskoa konposatzen zuten.
|
|
2015
|
|
|
Gurasoen gurasoek bizitakoaren garrantziaz ohartzen dira eta liburuek jasotzen ez dituzten historiak ere badaudela ikasten dute. Aitona amonek gustura hartzen dute bilobaren bisita eta
|
beraien
iraganean jarritako interesa. Familia osoko ekitaldia izan ohi da.
|
|
|
Ez gara gure gurasoen modukoak.
|
Beraien
iraganak eztu gure etorkizuna baldintzatu behar.
|
|
|
eremu hortan, miaketa horieri esker gasteiztarrek
|
beren
iragan urruna dutela pittaka pittaka zilatzen. Katedral gainak ere merezi du behakoa, dorrean gora iganik.
|
|
2016
|
|
|
Tenore
|
beretan
iragaiten zirelarik alta," bakea eraiki" 40 presunek segitu dute; Mikel Duvert biologoak gela bete du (40 pasa), nahiz markatua zuen aipagaiak" jakintza eta espiritualitatea" franko intelektuala emaiten zuen paperean. Zifra berdintsutan ibili da jendea Xabier Itzainaren entzuten partekatzearen ekonomiaz, Mikel Epalzaren
|
|
2017
|
|
|
Urrunago ere joan dira: gogoetatu dute memoriaren transmisioaz,
|
beren
iraganaz, demokraziaren eraikuntzaz, askatasunaz, elkar-bizitzaz, hainbat lekuko eta jakintsurekin: Jean Claude Larronde, Isabelle Ajurriaguerra, Jean Pierre Massias, Txomin Hiriart Urruty.
|
|
2018
|
|
|
Horregatik, haien ustez, ezkontza kontratua bene benetako kontratu bihurtu behar litzateke, enplegu kontratua bezalakoxea izan dadin, hura baita kontratu eredugarria. Ezkontza egunen batean egiaz bihurtzen bada desegiteko aukera ematen duen kontratu bat, non bi norbanako zibil sartzen diren inolako hertsadurarik gabe, beren baitako jabetza nola erabili elkarrekin negoziatuta, orduantxe galduko dute ezkon harremanek
|
beren
iragan patriarkal hertsagarriaren kutsu hori. Hurrengo atalean helduko diot arrazoibide horren bertsio feministari.
|
|
|
Segundo hamarren horietako lehenengo milarenetan, haatik, gizonak etorkizuna ikusten du: heriotzaren atarian daudenei
|
beren
iraganarekin gertatzen omen zaien bezala, baina alderantziz. Eta etorkizun horretan bai, umea salbatuko du, ama eta anaia kamioiaren gurpilen azpian hilko diren arren.
|
|
|
Uste dudanez, Grazibelek solas geldi huraxe zuen maiteena, begiak itxi eta oso aldi luzeak egiten baitzituen mugitu ere egin gabe, burua beti nire bularraren kontra. Ohitzen hasita nengoen fereka bakoitza astirotzera, ehiztariek
|
beren
iragan abilezia eta begi zorrotzaren oroimena miruak eta zapelatzak disekatuz gordetzen duten bezala.
|
|
2019
|
|
|
Ikasle horiek gehienak zailtasunean diren familietarik heldu dira, jatorriz kultur desberdinetakoak. Horien ondoan diren erakasleentzat inportanta da gazte horiek laguntzea, ez bakarrik eskolako kurtso normaletan, baina ere laguntzea
|
beren
iragan kaotikotik ateratzen. Hor zen gazte batek ongi adierazten zuena:
|
|
|
Agintari politikoek beti inposatu nahi izan dute
|
beren aldeko
iraganaren narrazioa: Kristo aurreko I. mendean, Julio Zesarrek berak eskaini zuen Commentarii de Bello Gallico n eta berantago Augustok bere ospearen propagandaren zerbitzuko epopeia bat manatu zion Virgiliori, Aeneis.
|
|
2020
|
|
|
kartzelan sartu zituzten, lanpostuak galdu zituzten, haien familiek pobrezian bizi behar izan zuten... Batzuk Dibisio Urdin delakoan izena eman behar izan zuten
|
beraien
iragana garbitzeko".
|
|
2021
|
|
|
Gelditzen diren 2 urte horietan," Gurekin" tokiko elkarte eta egitura publikoekin harremanetan jarriko da. Elkarteko ordezkariek azpimarratzen zuten, biziko diren pertsona horiekin konfiantzazko lotura sortu behar dela,
|
beren
iragana ulertu edo (ta) jakin eta lagundu bizi berri horri buru egiten.
|
|
|
baztertuak, adindunak eta haurren zaintzaren inguruan lan egiten du. " Cov On" aplikazioa sortu du, huni esker segituak diren pertsonek
|
beren
iragana kondatzen dute, sozial arloan ari diren profesionalentzat lagungarri izanen dena.
|
|
|
Holako egoera jasan dutenek beren baitan samintasun handia ukanez, pentsatzekoa da ez dela erreza
|
beren
iragana publiko egitea, familia baten giroa zapartatzeko arriskuan ezarriz.
|
|
|
Elizaren inguruan ere azken urte hauetan hitza askatzen hasi da, adingabeek jasan zituzten sexu abusuak salatuz, beti hitzari leku bat emanez. Lekukotasun horiek erakusten dute ere Eliza bezalako egitura batek nola gertakari latzak gorde dituen, bere ohorea ez zikindua izaiteko, nola jende batzuk
|
beren
iraganarekin preso egon diren.
|
|
|
Halaber, artxibo historikoa sarean eskuragarri jarri izana nabarmendu zuen: «Gizarte osoari eskaini nahi izan diogu proposamen hau, eta, bereziki, belaunaldi gazteenei,
|
beren
iragan hurbilaren alde hori ezagutzeaz gain, kultura bakezale hori bereganatu dezaten».
|
|
|
Inportantea da horren inguruko gogoeta zintzo bat egitea. Estatuak ez dira gai
|
beraien
iragan ilunaz beharrezkoa den ariketa horren egiteko; uste dut badugula herri gisa anitz ikasteko eta transmisio lan bat egiteko. Belaunaldi berriek ere jakin dezaten nondik heldu garen.
|
|
|
Istorio honen protagonistek, mendebaldarrak ailegaturik eta beren milaka urteko jaioterriko munduaren deuseztapenaren lehen zantzuak sumatu eta gero, liluratuta deskubritu dute idazkera. Aldi berean susmoa dute, minez, kolonoen eskuetan egonda tresna magiko horrek
|
beren
iraganaz gabetuko dituela. Betikotu ahal izateko xarma du atzerriko zibilizazioak; baina bertakoen unibertsoa, berriz, amildu eginen da.
|
|
2022
|
|
|
Seaskako 250 ikaslek euskaraz eginen dituzte zientzietako azterketak, eta, uztailaren 5ean, Euskal Elkargoak egoitza publiko bat ezarriko du Seaskaren esku, euskarazko azterketak Seaskakoak ez diren irakasle aditu eta euskaldunek zuzendu ditzaten. Frantziako Hezkuntza Ministerioak zuzenketa ofizialak egiten dituen baldintza
|
beretan
iraganen da. Uztailaren 12an zeremonia ofiziala eginen dute bakoitzari dagokion nota emateko.
|
|
|
Seaskako 250 ikaslek euskaraz eginen dituzte zientzietako azterketak, eta, uztailaren 5ean, Euskal Elkargoak egoitza publiko bat ezarriko du Seaskaren esku, euskarazko azterketak Seaskakoak ez diren irakasle aditu eta euskaldunek zuzendu ditzaten. Frantziako Hezkuntza Ministerioak zuzenketa ofizialak egiten dituen baldintza
|
beretan
iraganen da. Uztailaren 12an zeremonia ofiziala eginen dute bakoitzari dagokion nota emateko.
|
|
|
Guri dagokigu, beraz, inposatutako ahanzturari aurre eginez gasteiztar haien jarrera eredugarria mahaigaineratzea. Munduko nazio guztiek, burujabe direnek batez ere, ahalegin handia egiten dute
|
beren
iraganeko heroiak oroitu eta gorentzeko. Historia oso baliagarria baita nazio baten autoestimua hauspotzeko eta komunitatea sendotzeko.
|
|
|
–Ez dut uste asko kostatuko zaigunik, zurea baino kasu zailagoak igarotzen dira gure eskuetatik –esan zuen ni animatze aldera, eta jarraitu zuen–: Gerra askotan ibilitako jendea etorri ohi da gure itxialdietara, nekatuta zegoelako edo poliziak zituelako atzetik edo auzokoren batek
|
beren
iragana deskubritu duelako edo ezkutuan zeraman biografiaren zati bat ur gainera atera zaiolako, eta guk nortasun berri bat eman, herritar eredugarri bihurtu eta lekuz aldatzeko aukera ematen diegu. Denok sentitzen dugu tarteka zama bilakatu zaigun nortasuna alde batera utzi eta atseden hartzeko premia.
|
|
|
Edmilsonek, hala ere, badu kanporako harra. Kantu inprobisatuaren genealogian sustrai zaharrena Okzitaniako trobadoreetatik datorrela jakinda, Frantziara bidaia egin zuen repentista pareak, eta dokumentaltxoa ekoitzi zuten hango ibileraz.7 Harrera egiten dieten okzitaniarrek
|
beren
iraganaren ispilua ikusten dute repentista bra7 Pernambuco na França. Cantadores na terra dos trovadores.
|
|
2023
|
|
|
Funtsean amerikanoak ere 1776an idatzi hauetaz inspiratuko dira beren independentzia segurtatzeko. Senditzen da historia aberats huni esker gure korsikar lagunak beren nortasunari atxikiak direla,
|
beren
iraganari eta beren izaiteari. Paoli, heien ahoan, gizon handia da eta historia hau kondatzearekin harrotasun osoz senditzen dira.
|
|
|
Amerikarrak dira, eta antzematen zaie:
|
beren
iragan gorabeheratsua, beren amets handi eta inspiragarriak... Telesail bateko pertsonaiak dirudite denek. Famatuen txanda da orduan, jakina baita ezin dela sukalde saiorik egin ospetsurik gabe.
|
|
|
M. Marchanten ustez, familia behartsu horiek ez dituzte jada esparru publikoa eta pribatua bereizten, inolako filtrorik gabe hitz egiten dute beren bizitzaren inguruan. Txileko Huamachuco IIko Renca auzoan burututako esperientzian, bertako biztanleek
|
beren
iragana, pentsamenduak eta etxeak garden erakusten dituztela deskubritu du. Auzoko etxebizitza sozialetan, gainera, ez dago gelen arteko bereizketarik, ez dago hormen muga espazialik.
|
|
|
galdetu diote emakume bati Louis Malle k zuzenduriko dokumental batean erantzun du berak zein da aldea? ...behin eta berriro beraiek eta beraien umeek irainak entzungo edo bederen besteon ezaxola mustatuko ezer gutxi jakingo dugu beraien mito abesti ipuin eleberriez beraien saminez aldamenean dantzan edo negarrez ikusten baditugu ere tarteka beraien alboan eseriko gara haien kexak entzungo haien izen handiak eta txikiak artikulu gai bihurtuko ditugu haiekin lan egingo dugu herri aldarrikapenetan baina
|
beraien
iragana eta geurea denbora ezberdinetara jokatuko da han eta hemengo artean sortzen dakiten zirrikitu oparoei ez diegu askotan erreparatuko han eta hemengo artean sortzen dakiten kartografiei arreta eskas eskainiko batek baino gehiagok esango du zertara datorren hau berrogei, berrogeita hamar urte geroago maketo kontuak aspaldi bukatu baziren eta oraingoak etorkinak, errefuxiatuak, arrazializatua... zertarako hori guztia?
|