|
2000
|
|
|
bat da batean eta bestean, eta
|
bere
zentzu guztietan. Hori da jakin behar duguna, eta euskalkian zein batuan
|
|
|
Berak dioenez," urte askotan historia azaltzeko lehengaia testua izan da, irudiaren indarra eta zehaztasuna itzalean utziz. Baina ez dago dudarik irudiak,
|
bere
zentzurik zabalenean hartuta, argazkia, komikia eta zinema, tresna baliagarriak direla historia irakasteko".
|
|
|
Euskal klasikoen ezagutza sakonari gehitzen zaio Miranderen prosa narratiboaren eragin handiari, moldaketa pertsonal batean aleaturik bere oinarrizko euskalki bizkaitarraren arragoan. Ez dago gehiegikeriarik ez konplexurik ezertan Sarrionandiaren prosan, orekatua dago iturri batekoa eta bestekoa idiolekto pertsonal batean, baina
|
bere
zentzu estetikoaren araberako proportzioan eraikirik, eta ez inoren arau edo ereduari atxikirik.
|
|
|
Bide batez, Jose Luis Alvarez Enparantzaren izaera musikalaerrebindikatu nahi dut. Jose Luis musikaria da
|
bere
zentzu sakonen eta osatuenean, musikari eredugarria. Izan ere, gizartearen bizitza intelektualaz arduratzen den pertsonada, musikaria zentzu klasikoan, eta baita kode akustikoen bidez gauzatzen den adierazpidehorren praktikatzailea ere, piano jotzailea.
|
|
|
Testuinguru honetan. Kultura? (. Musika?) hitzak
|
bere
zentzu sakonena bereganatzen du eta. Gizarte, hitzaren sinonimo bilakatzen da. Eta hala bada,. Kultura Gizarte?
|
|
|
Eta, burua eta bihotza suturik nituela, zenbatetan amestu nuen nik ere handik aitzina ezen bertze Utopia bat bihur zitekeela Urbiain, eta Utopia hartan
|
bere
zentzua izan zezakeela ni apez izaiteak, inguru haietan guztiok anai arrebak bezala bizi ahal izan gintezen, jauregiko ondasunak gure artean hobeki partiturik, Jainkoaren laguntzarekin! Gainerat, komunitate tipi bat zen Urbiain, eta han gauzak errazago joan zitezkeen, zuhaurk ere erraiten zenuen bezala, Jainkoaren laguntzarekin.
|
|
|
Eta, sukarra zertxobait jaitsi zitzaidàn goiz haietarik batean, geure jaun Jesu Kristoz oroitu nintzen, noiz eta apostoluek bakarrik utzi baitzuten, hura hil hurran zegoela... baina ez, ez zuten guztiek, halarik ere, bakarrik utzi, zeren han berean baitzuen gurutzearen azpian ama Maria, semearen sufrimenduarekin bat eginik! Eta bi idurien idurikotasuna —Jesu Kristorena eta haren amarena, eta enea eta ene amarena— konfirmatzerat etorri zitzaidan —edo hala uste izan nuen nik bederen istant hartan, edo sinetsi nahi izan nuen— ezen, Jesu Kristo jarraibide harturik, apez egin behar nuela; izan ere, ez al zen hura nik sagastian ustekabean hartu nuen erabaki zentzugabeari
|
bere
zentzu ezkutua eta egiazkoa edireiteko modua. Zeren, egia bazen ere ezen jauregitik ihes egiteko asmoarekin hartu nuela, printzipioz, apez izaiteko deliberamendua, egia baitzen, halaber, ezen Jainkoak xuxen skribatzen zuela, baina lerro okerretan, halako suertez, non ene hatsarreko okerra ere geroak xuxendurik gerta baitzitekeen, Jainkoaren borondatearen arauaz; eta, zeren, horrela, nik asmatu estakurua eta desenkusa Jainkoaren probidentziak bideratua eta Jainkoak berak asmatua izan baitzitekeen, ororen buruan, eta ene gezurra, beraz, Jainkoak gidatua, gezurraren bidetik egia zedin bete eta konpli.
|
|
|
Ildo honi egokituz gero, giza adimenarentzat eskuragarria diren gauzez arduratuko da ikerketa, misterio zeharkaezinak baztertuz. Beste esanahi bat ere badauka ‘positibo’ hitzak, ‘baliagarriarena’ hain zuzen ere,
|
bere
zentzu praktikoan. Espekulazio filosofikoek helburu garbi bat izan behar dute:
|
|
|
Tractatus, 2.222:
|
Bere
zentzuak errealitatearekin dukeen komunztaduran edo ez komunztaduran datza irudiaren egiatasuna edo faltsutasuna.
|
|
|
Objektibotasun kontzeptua, ikusten denez, behin eta berriro azaltzen zen filosofiaren munduan. Vienarrentzat ere, jakina, nozio gakoa zen, baina ez
|
bere
zentzu kantiarrean. Horientzat tamalez, lehen aipaturiko Poincareren konbentzionalismoak argudio eszeptiko gogor bat zekarren geometria espazialaren objektibotasunaren aurka, Schlickek eta besteek aintzakotzat izan zutena, zientzia berriaren ikuspegi orokorra galtzeko prest ez bazeuden behintzat.
|
|
|
—Baina, oso antzezpen hotza izan arren, kezka handiz geure buruari hurrengoa galdetuko genioke: zer gertatzen da antzezpen honetan?; zein da
|
bere
zentzua?! Eta, edozein interpretazio alde batera utzirik, antzezpen honek kezkatu ahal izango gintuzke zentzurik ezarengatik.
|
|
2001
|
|
|
Gaur egun, gauza bera galdetuta, beste era bateko erantzuna emango genuke. Gaur egun ezkerrak ez du bere izaera eta
|
bere
zentzua galdu eta ezkerrak krisi hau gaindituko du baldin eta gai bada bere erronkei aurre egiteko. Lehen esan da Hirugarren Munduan ezkerra ez dela horrenbeste aldatu, baina nik uste dut baietz, ezkerra toki guztietan ari da aldatzen.
|
|
|
Ajuria Eneko mahaia gainditu zen eta Lizarrako Akordioa pasa da. Lizarrak herri honek bere geroa erabaki behar duela dio, hori da
|
bere
zentzu nagusia. Hori hor dago eta egongo da gero ere, baina Lizarrako kudeaketa (guk asko protestatu genuen bere kudeaketa okerrarengatik) ez zen egokia izan.
|
|
|
Finantzaketa bideei, babesleei, lehentasuna ematen dieten bitartean norbaiten bizkarrak erantzun etorkizunari eta bizkar hori ez da izango beste inorena pilotariarena langilearena baino. Ez da gauza berria,
|
bere
zentzu orokorrean, baina arreta eragiten du telebistan ikusten ditugun" izar" horiek holako zama jasateak.
|
|
|
Errefererentzia horien guztien oinarrian, idazleak eta irakurleak duten" itun ludikoaz" egiten dugu gogoeta. Bere izatea auzitan jartzen duen literatura honek idazketaren
|
beraren
zentzuaz egiten digu galde. Patricia Waugh ek metafikzioari buruzko bere liburu ezagunean azpimarratu duenez:
|
|
|
Erdi Aroaz ari da Zumthor, egia da, baina
|
bere
zentzuaren deskribapenak badu zerikusirik, mantentzen du paralelotasunik gure gizartearekin. Hiri kapitalistak eta bere gizarte moldeak ertzak eta bazterrak eraiki dituzte.
|
|
|
Praktika dezagun kontenplazioa,
|
bere
zentzurik sakonenean eta daukaguna gozatzen jakin eta inguruan duguna berriro pozez deskubritu: maite ditugun pertsonak, animaliak eta landareak, paisaiak, eguneroko objektu kuttunak edo bizitza erosoago egiten digutenak.
|
|
|
f) Debatearen barruan, eta hemen ere, alderdi bakarra hautatuko dugu ekitaldihonetarako: topikoaren, gaia,
|
bere
zentzu zabalean hartuta, bideratzea etagaratzea, gaiaren lanketa eta jorratzea.
|
|
|
Ikasleak ikasten duenneurrian jarriko du praktikan eskuratzen duen gaitasun komunikatiboa; eta guk komunitate euskalduna aktibatuko dugu, ikasleei prozesua errazteko. Komunitatearenkontzeptua ezin dugu
|
bere
zentzurik zabalenean aplikatu, beste gauza batzuen artean, ikasleek egin beharrekoak prozesu pertsonalak direlako eta gizarte proiekziorikinoiz eskuratzen ez dutelako. Hori dela eta, ingurune hurbila erabiltzen dugu.
|
|
|
Belaunaldi berriarentzat, aldiz, istorioa bera da funtsezkoa: narrazioa
|
bere
zentzurik epikoenean erreibindikatuko du belaunaldi horrek.Ez zen bilakaera hori aurreneko aldiz gertatzen Mendebaldeko tradizioan. Esatebaterako, nobela naturalistaren aurrean erreakzio berbera gertatu zen:
|
|
|
57 irudiak balio du hemen ere; dena den, fluxu monetarioak
|
bere
zentzua aldatzen du, eta beraren balioa 10 $ etik 1000 $ era pasatzen da.
|
|
|
11 Joseba Intxausti" Izatearen azterketan" in Yakin 9, 1959; Orixe" Izatea aztertzen" in Yakin 10, 1959; Intxausti," Izatea ta
|
bere
zentzua" in Egan 1960 (1); Orixe" Izaki, izate, eza" in Egan 1960 (3).
|
|
|
Labur esanez, demokraziaren aldeko kazetaritza militante batek
|
bere
zentzua izango zuen, arestian aipaturiko irizpide orokorrak aintzat hartu izan balira, giza eskubideen urratze molde oro salatu izan balitz eta, arrazionalizaziorako ekimen batean, gizarteari indarkeria horren oinarrizko kausak ulertarazi izan balitzaio. Horrenbestez, kazetaritza militante horrek elkarrizketa bidezko soluzioak bultzatuko zituen gatazka gainditu ahal izateko.
|
|
|
Garbi esan behar da Kantek substantziaren ulermenean aldaketa izugarria eragin duela.
|
Bere
zentzu ontologikoa desagertzen da, denboraren iraunkortasunarekin harremanean jarri delako, eta erlazio huts baten zentzua hartzen du. Substantzia kategoria gisa, alegia, adimenaren ekintza gisa ulertzen duenez, substantziaren filosofiatik ekintzaren filosofiara igarobidea abian jartzen du Kantek.
|
|
2002
|
|
|
Hori boikota da. Desobeditzen duzu, baina ez da desobedientzia
|
bere
zentzu hertsian.
|
|
|
202). Rol maskulinoak eta femeninoak aurrebaldintza izan dira lana (soldatadun lana) eta bizitza (etxeko lanak
|
bere
zentzu zabalenean) ardatz nagusi izan dituen gizarte industriala ahalbidetzeko.
|
|
|
Automatizazioak bere agerraldia egin duen esparruetan, ez dago giza lanarekiko errukirik eta hazkunde ekonomikoan eta soldaten jaitsieran ere langabezia murrizteko itxaropenek
|
bere
zentzu guztia galtzen dute. Arrazoia garapen teknologikoaren ondorio logikoa dela dio Zuberok:
|
|
|
Ondoko orrialdeetan, arriskua eta sorkuntzarako aukera berriak
|
bere
zentzu zabalenean ardatz harturik, hots, zientzia eta teknika ez ezik, klase eta emakumearen ohiko biografia edota biografia burokratikoa (zeinak gero eta zailagoak diren erabakietan zatikatzen diren) ere, kontzeptuei ihes egiten dien errealitatea azaltzeko eta, bide batez, harreman moralak, sozialak eta politikoak berrirudikatzeko, hizkera berri baten beharraz oroitarazi nahi da.... Horretarako, lanaren ondorioetan, kontzeptualizazioan urrats kualitatiboa emanaz, gizarte modernoaren
|
|
|
Aipatutakoa aipatuta, protagonismo pluralaren beharrean, ikuspegi aldaketa bat bultzatzea nahitaezkoa bilakatzen da. Horrek ezinbesteko baldintza du, ordea, politikaren inguruko ikuspegia,
|
bere
zentzu zabalenean, aldatzea. Beharrezkoa da politikaz nagusitzen den ikuspegi orohartzailea eta absolutua baztertzea.
|
|
|
Gizarte mugimenduek erakutsi ohi duten moduan, itxaropenak ezin daitezke geroaldi perfektuan jarri (are gehiago, hondamendi nuklearra edo ekologikoa benetako mehatxua den garai honetan). Horrek ez du esan nahi gaurkotasun hutsa bizi behar denik,
|
bere
zentzu itxienean gaur egun zenbait erakundetatik saldu nahi den moduan, iragana eta geroa gaur egungo esanahien araberakoa direla baizik.
|
|
|
Helburu desberdinez hurbildu dira komunikazioaren ikertzaileak kulturen arteko komunikaziora. Nork
|
bere
zentzua aitortu dio giza harreman komunikatiboari. Gainera, ikerketarako metodologiak ez dira beti bat etorri.
|
|
|
Mezuak ez du zentzurik berez; igorleak zentzu bat aitortzen dio, berea? eta hartzaileak
|
bere
zentzua, agian berbera, agian antzekoa, agian desberdina, eransten dio heldutako seinaleari.
|
|
|
igorritako eta hartutako seinaleei aitor tutako esangura berberen arabera gauzatuko da. Egia esan, mezu
|
beraren aurrean
zentzu desberdinak hauteman ditzakete entzuleek, hartzaileek; eta, halaxe gertatzen da (liburu bera irakurrita, ez dute irakurle guztiek gauza bera ulertzen).
|
|
|
Eta ez naiz kexu. Sufrimenduak ere
|
bere
zentzua izan baitezake, askotan bai, nik hala uste bederen. Eta bere edertasun propioa du.
|
|
2003
|
|
|
" Bizitza, askatasunaren eta zuzentasunaren aldeko borroka da. Horregatik, heriotzari ere
|
bere
zentzua aurkitu nahi diot, eta horregatik, halaber, ez dut burua makurtuko.
|
|
|
zuhaitz bakar bateko hostorik txikiena ere ez du haizeak astintzen Haren baimenik gabe. Gertatzen den orok du
|
bere
zentzua ordena ikusezin, transzendentziazko horretan. Era berean, gaitz oro ânaturala zein sozialaâ naturaz gaindiko kausa batek eragina da, eta beti du azalpen moral bat.
|
|
|
Egia da Euskaldun fededun esapideak
|
bere
zentzu guztia galdu duela honezkero. " Euskaldun ona" ren irizpidetzat, behintzat, ez du dagoeneko batere zentzurik.
|
|
|
Politikazko izarian gabiltza,
|
bere
zentzu sakon eta onenean, ez indarrean dabilen hertsi eta besterenduan. Baina, akonplejatuxe," politizatu" gabea nahi dugu gurea, handik aldenduago eraginkorrago izanen ginatekeelakoan; hain" maltzurrak" ez garela ikustean, aiseago datekeelakoan euskara normalizatzea.
|
|
2004
|
|
|
Berriro lehengoan gaude. Zer da boterea,
|
bere
zentzu indartsuan, gizarteko harreman materialetik at. Horixe:
|
|
|
Nazio euskaldunak behar du egon elkartua memori historiko, literario, linguistiko, folklorikoaz... hots, estetika orokor propioaren gainean. (...) Estetika diot
|
bere
zentzu jatorrizkoan, hots, aisthesis zentzuan, hunkidura orokorraren zentzua?. Beti hobetzeko asmoz, Lantzen, 1994, 26.
|
|
|
Hedadura hori, jakina,, zazpi probintzia edo herrialdeen osotasuna? da, Euskal Herria hitzari
|
bere
zentzu konbentzionala errespetatuz (eta, bide batez, hizkuntza kontuan autoritate ofiziala den euskal akademiaren arauak seriotan hartuz).
|
|
|
Adibidez euskaldun hitzak printzipioz, euskaradun? pertsonei egiten badie ere erreferentzia, hedaduraz zazpi probintzietako biztanle guztietara zabal daiteke (are arrazoi handiagoz non sarri ezinezkoa den iraganeko pertsonen hizkuntza zein zen jakitea, eta
|
beraz
zentzu gutxi luke irizpide linguistiko zurrun baten arabera mugatzeak ikergaia). Halaber, euskal lurraldetasun erreferentea zazpi probintziak badira ere, ez da ahaztu behar iraganean mugak ez zirela beti berdinak izan eta beraz malgutasunez ulertu behar direla.
|
|
|
Autoeraketa ekonomikoa kokatzeko saioan pausorik ausartena dator ondoren: autoeraketaren gizarte proiektu zabalagoan kokatzea, norabide horretan
|
bere
zentzua hartzen duen elementu moduan.
|
|
|
Maitasuna den batasun nahi hori gero eta barnehartzaileagoa ikusteak (gizakiarengandik izaki biziengana eta izaki biziengandik edozein izakirengana pasatuz) badu
|
bere
zentzua. Einsteinen ustez, adibidez:
|
|
|
– Azpiko errealitatea, errealitate arrunta gaindituz eta
|
bere
zentzua ulertuz ezagutzen da. Ez daez kontzeptuagarria, ez adierazgarria eta ezta komunikagarria ere; bere paradoxikotasunagatik, ezin daiteke kontzeptu arrunten bidez azaldu; baina bai esperientziaren edo bizipenaren bidezezagutu.
|
|
|
Baina azken hiru igande haietan ez jokatzea baino gogorragoa eta jasangaitzagoa egiten zitzaidan antsietate existentzial neurrigabeko harekin jaiki behar izatea egunero, bizitzak
|
bere
zentzua galdu balu bezala, droga gero eta beharrezkoago nuela, urrutira joan nahi bainuen, ahalik eta urrutienera, inora ez...
|
|
|
Kantek zuzenbide pribatua aztertzen du publikoaren aurretik, eta gainera lehenari nolabaiteko autonomia ematen dio,
|
bere baitan
zentzua duen eremu bihurtzendu. Horren bidez egitura sozio-politikoak erabat estatuaren mende geratzeko arriskua saihesten du.
|
|
|
Artista, musikari, idazle, konpartsa, peña, blusa, jai batzorde eta herri kultura txertatuta dauden gainontzeko eragileen zeregina, jaia
|
bere
zentzu osoan iraunaraztea da (erritoak, zentzu iniziatikoa, alaitasuna, elkartasuna, ironia, umorea, kritika, heterodoxia, orgia, katarsia...). Ez ditu protagonismo edo kontrol asmorik mugiarazten jaiaren zentzu osoaren partaide eta erantzule sentitzen direnean; adierazpen askatasuna bere egiten duten neurrian, kultura sortzen dute, hau da, jaia bera.
|
|
|
Izan ere, gogoetak gogamenaren etengabeko jarioa dira. Baina gogoeta anabasa hutsa izango ez bada, hots, bereiztezina (eta ondorioz, ulertezina) izango ez bada, forma bat behar du, bere mamia(
|
bere
zentzua) bilduko eta egituratuko duen forma bat, alegia. Perpausa dugu, hain zuzen ere, gogoetaren esan bidea, adieraz bidea.
|
|
|
Edo beste era batean esanda, izenek ez dituzte objektuak irudikatzen perpausek gertakariak irudikatzen dituzten modu berean. Eta ‘irudikatu’ hitza
|
bere
zentzurik orokorrenean hartu dugu orain," irudiztatu"," ordezkatu"," antzeztu"," (ber) aurkeztu"," adierazi" adierak biltzen dituela. Perpausen irudikatzearen eta izenen ordezkatzearen arteko bereizketaz jabetzen hasteko gogoan izan behar dugu, hizkuntza ez dela hitzen multzoa, ez dela hitzen osotasuna (ez dela daitezkeen hitz guztien bilduma, alegia), perpaus guztien multzoa baizik.
|
|
|
Wittgensteinentzat kontzientzia (nia),
|
bere
zentzu transzendentalean (ez psikologikoan), ez da mundua. " Mundua lokabe da nire borondatearekiko" (6.373).
|
|
|
Hizkuntzaren hesien kontra jarduteak hizkuntzaren zentzuaren eta oinarriaren bila —borrokan— jardutea esan nahi du. Hizkuntza komunikabide eta adierazbide egiten duen oinarri zentzu sortzailearen xerka murgiltzea dugu etika, oinarri zentzu sortzaile eta emaile hori bizitzaren
|
beraren
zentzua delarik. Murgiltze hori borroka bat da, etengabeko eta amaigabeko korrika bat, bukaerarik ez duen erlojupeko lasterketa bat, lasterketa existentzial bat, norbanakoaren existentzia bera jokoan baitago.
|
|
|
Hartan badagoela
|
bere
zentzua deritzogun zerbait problematikoa.
|
|
|
Antropologoak ez datoz bat balioaren nozioa definitzerakoan. Maiz ez dute definitu ere egiten, nork
|
bere
zentzua ematen diolarik beste argitasunik gabe. Hala, Firth ek ohartarazi digu, esaterako, B. Malinowski eta E. E. Evans Pritchard entzat" balio" adigaiak sentimendua adierazten duela, C. Kluckhohn entzat kontzeptzioa adierazten duen bitartean, A. R.
|
|
2005
|
|
|
Euskal presoen borrokaldiak
|
bere
zentzu osoa aurkitzen du Ezker Abertzalearen apustu orokorrean. Preso eta errepresaliatu guztiak etxera ekarriko ez duen bakebiderik ez dago; lehenik eta behin, funtsezkoa da beren estatus politikoa aitortzea prozesu honetan parte hartu dezaten eta herri hau noizbait bakearen arrakastara iritsi dadin.
|
|
|
Saskiarekin aritu behar direnen postuak betetzeko, Pello Etxaleku bera eta Villabona eta Zubietatik utzitako jokalariak nahi dituzte. «Beraz, hasieran oiartzuarrak ekipoaren erdia baino gutxiago izango dira, baina behintzat ekipoa berehala osatu ahal izango dugu, plazak segituan
|
bere
zentzua izan dezan eta gazteek jokoa nola den ikus dezaten, eredua izan dezaten», dio Mendizabalek. Azken finean, bizilagunak eta ikusleak errebotera berriro ohitu nahi ditu ekimenak.
|
|
|
Egungo merkatuen saturazioak, petrolioa, gasa, ura eta beste zenbait natur baliabide kontrolatzeko gerrak globalizatzeak, sufrimenduak eragindako etengabeko emigrazioek eta baliabiderik ezean sortu garen tokian bizi izateko modurik ez izateak hainbat trinomio osatzen dute, esate baterako pobrezia, enplegua eta kultur aniztasuna hirukoa. Horrek guztiak agerian uzten du mugen kontua ezin dela soilik ingurumenari loturiko gai bat balitz bezala hartu, zeren eta azkenean zalantzan jartzen baitu orain artean praktikatzen ari garen industri operatibaren kultur sistema osoa, are" garapen" hitzaren
|
beraren
zentzuaren inguruan ere duda eraginez.
|
|
|
Eta azken horiek, era berean, hermetismoarekin, jakina. Gaur egun erlijioa inspirazio artistiko irekiaren iturria da, eta, alderantziz, arte eta entretenimendu produktu askok moralista eta erlijio berri ugari elikatzen dituzte, eta ez hain zuzen
|
bere
zentzu sakratuenean. Artea eta literatura —batez ere zientzia fikzioan, misteriozko idazkietan eta beldurrezko narratiban— kosmogonia desberdin ugari eta panteoi asko ari dira biltzen erlijio berriak inspiratzeko, batik bat New Age tankerakoak (Nelson 2001, vii. or.). Eta hori, hain arraroa dirudiena, guztiz hedatuta dugu Mendebaldean, non munduko kontzepzio alternatibo berriak gero eta mistikoagoak diren, ez razionalak, supernaturalak, sasierlijiosoak.
|
|
|
Baina ez dezagun ahaztu garai horretan —1979an— horrelako sinesmenak nahiko arruntak zirela oraindik Estatu Espainolean. Te knologia, beraz, aldaketaren bitartekari nabariena zen, ‘aldaketa’
|
bere
zentzurik zabalenean ulertuta: kognitiboa, etikoa eta portaerarena.
|
|
2006
|
|
|
Gure aldizkari honen aztertze arloa oro har soziolinguistika da, euskal soziolinguistika bereziki,
|
bere
zentzu zabalean hartuta: hainbat tradizio disziplinarren arteko lotura egiten dakiena, bertan sortzen diren ibilbide eta ikuspegi anitzak osagarri moduan lantzen dituena, teorikoa eta aplikatua dena, unibertsaltasuna eta lekukotasuna maneiatzen dakiena, eta abar.
|
|
|
Eginbehar profesionalaren betetzea interpretatzeari uko egiten dio gizakiak, dela obligazio hori hainbat balio espiritualekin zuzeneko erlazioan jartzerik ez duenean, dela, alderantziz, subjektiboki derrigortze ekonomiko huts gisa baino sentitzen ez duenean. Sustrai sakonenak izan zituen herrialdean, Amerikako Estatu Batuetan, irabazi asmoak?
|
bere
zentzu etiko erlijiosoa dagoeneko desagertuta, pasio agonal hutsekin elkartzeko joera agertzen du, kirol batek izan dezakeen paretsuko izaera hartzen duelarik.
|
|
|
Eragin patologiko saihestezinik ez dute, per se, ez munduaren imajinen sekularizazioak, ez gizartearen bereizketa estrukturalak ere. Eguneroko praktika komunikatiboaren txirotzea eragiten duena ez da balio esfera kulturalen bereizketa eta garapena (bakoitza
|
bere
zentzu espezifikoarekin); pobretze hori haustura elitista batetik dator: hautsita geratuko da ekintza komunikatiboaren testuinguruekin adituen kulturak duen lotura.
|
|
|
Baina, aldi berean, ekintza zientifikoak, politikoak, ekonomikoak, edo beste edozeinek,, ekintza? izaten segitu gura badu
|
bere
zentzurik osoenean (giza ekintza eta ez halabeharrak determinatutako ekintza), balioak izan ditu ipar. Politikariek, zientzialariek edo ekonomilariek, gizatasuna?
|
|
|
ulertzeko saiakera. Autore honen ustez, ulermena gizarte zientzien oinarria bera da, gizarte zientziek ekintza sozialaren ulermen interpretatiboa bilatzen dutelako,
|
bere
zentzua eta ondorioak esplikatze aldera.
|
|
2007
|
|
|
" Egunero bertan bizitzen aldarrikatu eta erakutsi nahi izan dugu okupazioa bizitzeko modu bat dela eta guk hemen bizimodu normala egin nahi dugula. Agian, hiri batean pankarta bat jartzeak badu
|
bere
zentzua, baina hemen oraingoz ez dugu horren beharrik ikusi", azaldu dute.
|
|
|
Eta, izatez, gero eta gehiago dira eremu mugatuagoetan egiten ari diren ikerketak metodo hau abiapuntu hartuta. Baina honakoan kalea aukeratu da,
|
bere
zentzurik zabalenean: herriko plazan, edo umeen parkean, edo tabernen eta denden ingurunean...
|
|
|
Batetik, esanahai sendoeta aberatsekoak dira, baina bestetik, aditzera ematen duten prozesua ez dezakeguneutrotzat jo. Cultura, cultivo eta culto hitzek
|
bere
zentzurik onena atxikitzenduten modu berean, kolonizazio erroa daukatenek aurreko hitzekin batera historianbarnako bidea egin duten arren, ez dute inondik inora ñabardura onik guregizartean.
|
|
|
Baina baita gutxi gorabehera iraultza zientifiko beraren garaikidea izanikofilosofia erromantikoaren hainbat aspektu ere, ez genituzkeenak bere alderdiestetikora soilik mugatu behar, Tennyson poeta ingeles erromantikoaren aipuezagunean bezala (alegia, Newton-en Optikak ortzadarraren edertasuna zapuztenomen zuela). Hor daukagu Goethe jakintsuaren(
|
bere
zentzu osoenean) lanfilosofiko eta zientifikoa, optikan (koloreen teoria ordezko bat) edo historianaturalean, eta harrezkero morfologia transzendentalaren bidetik hasitako biologia.Baita, oro har, jakintzarekiko eta bereziki naturarekiko beste jarrera bat izatearenaere (askoren ustez gaur egungo ekologismoaren aitzindari izan zena).
|
|
|
Bertutearekin du etikak zerikusi zuzena, eta bertutearen praktika gidatzen du; horrela, gaiztoa gaiztoarekin konpentsatzearen ideia baztertzea omen lekarke etikak
|
bere
zentzurik sakonenean (Schopenhauer, Mundua errepresentazio gisa). Giza maitasunaren gradu gorenera ginderamatzake etikak, eta, inoiz, baita hurrekoaren maitasuna norberaren maitasunaren gainetik jartzera ere.
|
|
|
Horrela egiten da ulergarri, zergatik berak etengabe gramatika eta mundu ikuspegiarekin (Weltansicht) batera, testua, monumentu linguistikoa, kontutan hartua jakin nahi zuen. Hitz egiten eta hitz egindakoaren osotasunari literatura ere badagokio
|
bere
zentzu zabalenean, beraz, lekukotasun linguistiko oro. Begiradaren angulu honetatik energeia hizkuntza indarraren destolesketa eta aldiberean pentsamendua eratzen duen indar formal gisa ulertu behar dela erakusten da, bere norabidearen xedea esaldi eta testu osoen zentzu taiukeran soilik bihurtzen delarik ikuskor.
|
|
|
nola gizon batek, laguna heriotzatik salbatzearren, bere bizia arriskurik handienetan jartzen duen itsasoan, mandil basoetan, ekaitz uholetan; eta jada dena galdua denean eta zer eginik ez dagoela ematen duenean, «baten bat Jainkoak erruki du» harentzat («ein Gott hat Erbarmen») bere leialtasun absolutuagatik adiskidearenganako. Bere laguna eta bera tiranoaren urkabetik salbatuak izango dira, «eta Jainko salbatzaileari, edo baten bat salbatzaile Jainkoari, esker iezaiozue» («und danket dem rettenden Gott») 1307 Hitza, esaldia, hizkuntzaren osoan bildua bizi da, handik inguratzen du
|
bere
zentzu betea. Berriro esan:
|
|
|
Eta bukatzeko, hirugarrenik," euskal hezkuntzaren dimentsio etikoa" delakoaz aritu gara: jarduera pedagogiko eta hezkuntza linguistiko ororen berezko alde etikoak, gure kasuan, euskal hezkuntzaren
|
beraren
zentzu etiko orohartzaileaz galdetzera garamatza eta, bide batez, baita bertan euskarak betetzen duen edota bete lukeen paperaz hausnartzera ere. Kontua da, bada, aniztasun antropologikoaren diskurtso teorikoa gure errealitatera ekarri beharra dagoela eta, orduan, ezinbestean hitz egin behar dugula giza eskubide orokorren baitan kokatu eta ulertu beharreko euskal hezkuntza, hizkuntz eta kultur eskubideez.
|
|
|
Horrexegatik bereizten da, hain zuzen, eztabaida negoziaziotik (eta ezberdintasun hori argitzearren bakarrik kontsideratu dugu hemen eztabaida). Ze negoziazioak
|
bere
zentzua galduko luke, baldin eta berori emaitza batera zuzenduko ez balitz. Eta horrek, berriz ere, hitz egiteko modua baldintzatzen du.
|
|
|
Gizakiak bere nortasuna osatu behar du, hain zuzen bere gaitasun guztien garapena modu proportzional batean bultzatuz, eta bere burua berari dagokion gizataldean modu egoki batean txertatuz. Esan dezakegu, beraz, paideia kontzeptuak —zeina guk hemen ez dugun
|
bere
zentzu grekoan zuzenean aztertuko— hezkuntza bera ulertzeko modu orohartzaile bat islatzen duela, hain zuzen gizakiaren garapen integrala eta harmonikoa bultzatu nahi duen hezkuntza bat.
|
|
2008
|
|
|
euren benetako bokazioa sakrifikatu dutenak ere badira, sugeak bezala azala derrigorrean eta bortxaz mudatzera derrigortu dutenak euren burua, zeregin ustez noble eta jasoago baten ohore. Idazleak intelektualarekin tupust egiten duen lurraldea da horren kausa gehienetan, badu
|
bere
zentzua eta bere tradizioa (finean, zer da, bada, arriskutsuago politikan, idazle bat ala teknokrata bat?), ez da atzo goizekoa, literatura eta konpromisoaren arteko eztabaida. Fernando Savater bat, duela hogei urte irakurzaletasuna eta pentsamendua gai hartuta hain gauza jostari, eder, sakonak idatzi zituena, ez ote du politikak zapuztu?
|
|
|
Exorzismoa bukatuta gero, Reginak Natalia ikusteko aukera izan zuen, gelan ustel usain hura zegoen, Nataliak egindako okaldietatik zetorrena?, baita hura inoiz baino okerrago ikusi ere, haren azal zurbila inoiz baino zurbilago eta betzuloak inoiz baino betzuloago. Jaun kalonjea deabrua uxatu nahian zebilkion, antza, baina Reginak
|
bere
zentzua eta bere sen hura zituen, behin eta berriro esaten ziotenak ezen, kontu hartan guztian, zerbait oker zebilela, egiteko hura gidatzen zuèn eskua, jaun kalonjearena?
|
|
|
Bergaranekoa, Amigonekoa, la casa conocida con el nombre de Amigo? Udal Artxiboa 1900; Izotzanekoa, Karketenea, Kiputxanekoa o Giputzana (hau Toribio Etxeberriaren Lexiconean) (San Martinek esaten zuen horrela deitzen ziotela tabernariari Azkarate mendatetik Ekialderakoa zelako,
|
beraz
zentzu gentilizio zaharrean), Kirikixoanekoa, Koronelena, Lutxaena, Madrileñuanekoak, Milloitxua > nekoa, Nafarrenekoa, Tartakoneko zapateria (Tartakua zanetik, kapillia esan biarrian, esaten eban kakapillia, Lexicón), > Urkiolanekoa (casa de Urquiola), Lekianekoa, Zopanekoa,
|
|
|
Beraz, jabe ertainak gelditu edo itzuli egin ziren, jabe handiek eta ezjabetuek herritik alde egitea erabaki zutelarik. Jokabide horrek badu
|
bere
zentzua, batez ere bakoitzaren familia egoerarekin lotzen badugu: erbesteratuen artean ezkonduen kopurua nahiko altua bada ere (10etik 4), gelditu zirenen artean altuagoa da (10etik 6); kopuru hori asko igotzen da erbesteratu ostean Eibarrera itzultzea erabaki zuten 14 lagunen lagina hartuta:
|
|
|
Mallarmé ren «Liburua» baino zorrozkiago, Septentrio bi liburuek hau dute ezin hobeki argirat ematen:
|
bere
Zentzu bilaketan, gizakiak ez ditu liburu hatzak, hitz hatzak baizik aurkitzen, hizkuntzatik haraindiago ezin joanez bere adimenaren eskutik betiko urrundua egonen zaiona azkenean lortzeko asmoz. Hain zuzen, mitoak, a priori literarioak ez diren artxibo dokumentuak, zinez biziak izan diren esperientziak eta egiazko poesiak maila berean agertzen dira:
|
|
|
Exorzismoa bukatuta gero, Reginak Natalia ikusteko aukera izan zuen –gelan ustel usain hura zegoen, Nataliak egindako okaldietatik zetorrena–, baita hura inoiz baino okerrago ikusi ere, haren azal zurbila inoiz baino zurbilago eta betzuloak inoiz baino betzuloago. Jaun kalonjea deabrua uxatu nahian zebilkion, antza, baina Reginak
|
bere
zentzua eta bere sen hura zituen, behin eta berriro esaten ziotenak ezen, kontu hartan guztian, zerbait oker zebilela... egiteko hura gidatzen zuèn eskua –jaun kalonjearena– eskutik joan balitz bezala: jaun kalonjeak bidea eta norabidea markatu arren, trena trenbidetik atera zela, alegia.
|
|
|
Gauzek badute batzuetan
|
bere
zentzua, bere norabidea, bere norabeharra.
|
|
|
Lurgorrin ezinbesteko jotzen dugu europar hezkuntza sistema oinarritzeko marko teorikoa ezartzea; baina, modu berean, funtsezkoa da praktikak arestian azaldutako guztia errespetatzea, ez dezan
|
bere
zentzua gal filosofia eta praktikaren arteko ibilbide horretan. Horretarako ezinbestekoa da ikasleok erabakiak hartzen diren erakundeetan parte hartzea.
|
|
|
Beraz, formak zentzu unibertsalean ulertzen badira, badirudi VII liburuan umbertsal terminoaren esanahia murriztu genukeela. Aditu askok onartu dute unibertsal terminoa ez dela
|
bere
zentzu arruntean erabiltzen, eta formak (lehenengo zentzuan ulertuak) ez direla benetan unibertsalki predikatzen. Hala ere, unibertsalki predikatzen dena substantzia ezin izan daitekeen baieztapena, VII 13an ez ezik, beste zenbait liburutan ere aurkitzen dugu.
|
|
|
Historia ulertzea gure" bizitza" ulertzea da. Historiarik at norberak badu
|
bere
zentzua eta zeresana. Baina gure zilborretik haratago joan nahi badugu, gure partikulartasuna edo norberatasuna gainditu nahi baldin badugu, historiara jo behar dugu.
|
|
2009
|
|
|
Nik gauza errealekin egiten dut lan: dauzkadan piezak nola egituratu, nola zentzua eman... eraikuntza horrek bere indarra eta
|
bere
zentzu propioa eduki dezan, ez izateko, besterik gabe, zerbaiten ilustrazioa. Nik ez dut ilustrazioa egin nahi.
|
|
|
Herri lurrak urritu diren neurrian, auzokoen artean lehen ziren hartu eman askok
|
bere
zentzua galdu du. Azken urteetan txaletak eraikitzeko ere saldu izan dira herri lurrak.
|
|
|
Horrez gain, Jaurlaritzak iragarri dituen aldaketen arabera, Euskal Herria kontzeptua liburuetatik kenduko dute
|
bere
zentzu politikoan.
|
|
|
– Zerua ez da bizitzari zentzua ematen diona; ezpada, nik uste,
|
berak
zentzua daukan bizitzan, zeruak ere agian badu lekutxo bat. Esperantzak.
|
|
|
B IZIA ZENTZU EMAILE, aurretik geuk biziari balio bat (lirikoa, heroikoa), eta
|
beraz
zentzu bat isilpean eman diogulako bakarrik izan daiteke; bestela, biziak biziari zentzua emate hori, ezerezetik ezerezera sorgin gurpil zoroan jirabiratzea baino ez da. Azkenean falazia bat dago azpian.
|
|
|
Zer horrek balioa bere baitan du, testuinguru handiagoari erreferentziarik gabe.
|
Bere baitan
zentzuz betea ageri da. Hau ez da sumatzen esperientzia estetikoan soilik, sentsazio hori berdin ematen baita egitate moral batzuen aurrean (egintza heroiko batzuetan esaterako).
|
|
|
Batez ere zentzuaren azken fundamentuaz ezaxolatzea, edo ez gehiegi axolatzea, kulturak berak (gizarteak) maldatzen du, edo aseguratzen du, zuhurtziaren itxura beneragarria jantziz. Ez dadila, gero, kultura hori bera (gizartea)
|
bere
zentzuaren azken fundamentu sendorik gabe agertu (eta edozein txoriburu erradikali iraultzaren bat egitea otuko zaio)! Problema, izan ere, hori da:
|
|
|
Aitzitik, inpresioa egiten baitu, bizitzaren zentzugabezia proklamatze horrek berak zentzu bat izan gura duela, zentzugabezia heroiko bat, masa arruntena baino zentzu gorago bat, estoikoago, nobleagoa. Biziaren
|
beraren
zentzua ilusio txororik gabe. XIX. mendearen burutik XX.era iragaitzan, espiritualismoaren berpiztearekin batera, biziaren filosofia inportante batzuk eman dira, oihartzuna izan dutenak literaturan ere, eta are politikan.
|
|
|
XIX. mendearen burutik XX.era iragaitzan, espiritualismoaren berpiztearekin batera, biziaren filosofia inportante batzuk eman dira, oihartzuna izan dutenak literaturan ere, eta are politikan. Hala ahalegindu da Zola bere azkeneko nobeletan bizitzaren
|
beraren
zentzu naturalean erlijioari alternatiba baten bila, Le Docteur Pascal en eta Hiru Hirien trilogian partikulazki (Lau Ebanjelioetan errematatuz): bizitzaren zentzua bizitzan bertan dago, bizia bera da.
|
|
|
Eta, orduan, beharbada historian edo tradizioan beste batzuek eman eta bizitako zentzuari atxikitzen zaio bera bere zurtzean, solidario sentitzen delako nolabait, inguratzen duen hainbat jende onekin, edo, ulertu gabe, bera haren haurra sentitzen den historiagaz. Edo justu horrexen aurka erabakitzen dizu
|
bere
zentzua, ukoan eta borrokan zerbait berriren bila. Zentzua beti aurkitzen, eraikitzen?
|
|
|
Historia politikoan jada zentzu kritikoa aski zorroztua daukala, hara non Bibliaren kritika historiko alemanarekin egiten duen topo: Pentateukoa ipuinez josia, Danielen liburua faltsifikazio patriotiko berantiar bat, Jesusen bizitza guztia mitologiatan urtua (Strauss), etab. Berak ongi daki, historiaren oinarria lekukotzak direla, eta
|
bere
zentzu historiko trebatuak laster ikasarazi dio testimonio biblikoen balio ezdeusa, pastorearen eraikuntza erlijioso ideologiko dogmatiko guztiari lur jo eraginez. Kristautasuna fenomeno historiko bat da, bere hastapenak eta zabalkundea izan dituena, eta bere dokumentu eta lekukotasunak.
|
|
|
Umil, kamerari begira. Miel, oraindik bizitzak
|
beretzat
zentzu bat bazuen garaian.
|
|
|
esan nahi baita suak are gehiago liluratu zuela. Nazarioren begiak, formarik gabeko burdina aitzur bihurtu zuenean lehen aldiz?!?, denborarekin. Nazariok, beraz, su burdinen mistika bizi zuen, hura, gero, arras
|
bere
zentzu praktikoaren zerbitzuan jarri bazuen ere, harik eta bere fabrika eraiki zuen arte.
|
|
|
zoritxarreko zoritxarraren erdian, Damasok esan zion bezala?; Domingok, baina, Damasok ez bezala, buru pentsamenduen mugimendu haiek joan etorrikoak izaten zituen, zeren, Jainkoa ukatu ondoren, beti iristen baitzen mementoren bat, itsas haizetik edo ilunabarreko eguzki gorritik esekia egon zitekeena?, zeinean bai baitzirudien ezen ukoa itsas haizearen esku ikusezinetan desegiten zela. Jainkoaren eskuetan, menturaz? edo eguzki goriaren ederrean urtzen. Jainkoaren begian?, denborak ere bere bihurgune sekretuak balitu bezala, non ustez zentzurik ez zuèn barne esperientzia batek aurkako norabidean aurkitzen baitzuen
|
bere
zentzua, itzalen dantza argien kontradantzak ezabaturik, izeba Ernestinaren hitzak beti gogoan: –Inportanteena ez da zuk Jainkoagan sinesten duzun ala ez, baizik eta Berak zugan sinesten duen ala ez, eta Berak zugan sinesten du, zaude ziur?; Domingo halaxe zihoan, bada, itsasertzeko paseabide luzetik, bakarrik, Jainkoari kargua hartzen:
|
|
|
Arau hauen barneratzean, ikaskuntza prozesuek zeresan handia dute, berauenbidez, emozioen espresioa, sentitzeko moduak, gizarteko arauak etab. ikastekoaukera izango baitugu. Kultura bakoitzak
|
bere
zentzua emango die emozioei, arauezberdinak sortuko ditu sentitu behar denaren eta agertu behar denaren inguruaneta jokabide soziala erregulatzen duen moduan jokabide emozionala ere erregulatuko du. Familia bakoitzak ere gizarteko arauak bere sinesmenetara egokituko ditueta hala irakatsiko seme alabei.
|
|
|
Ulertzeko, zehaztasunez aritzeko eta zientzia komunitatearen barruan eta kanpoaniritzi kontrajarriak aurkitzeko ahalegina egiten duen kazetariak iritzi ezinbaliotsuagoa eman dezake,
|
bere
zentzu kritikoan eta heziketan oinarrituta.
|