|
2000
|
|
|
Zenbait ume belaunaldiren alaigarri izan dira Enkarni eta Manolo Gomez
|
bere
senarraren panpinak. Eta hor diraute Erreka Mari bezain gazte.
|
|
|
Orokorrean, hiru pertsonaia besterik ez zaizkigu deskribatzen eleberri osoan zehar. Batetik,
|
bere
senarra" Andres, profesionalki eta sozialki garailetzat jo dezakegun gizona": bere maitalea," Luis, aspaldiko lagun min eta maitea"; eta azkenik, Teresa bera.
|
|
|
Harri eta zur geratu zen aita, begiak zabal, zeren eta, bere bidaietarik itzultzen zen bakoitzean, beti edireiten baitzuen gure ama bere zerbitzurat, haren obligazinoetarik eta postutik den mendrenik ere higitu gabe, morroi neskameei bere manuak emaiten, txilina noiznahi eskuan —ekarri pitxer bat ur eta garbiontzia honat!, eraman etxeko jaunaren zaldia harat! —,
|
bere
senarrari deus ere falta ez zekion amoreakatik. Honek, halarik ere, ez zizkion amari argibideak eskatu, eta, etsiak hartua bezala, bi hitz haiek erraiterat mugatu zen:
|
|
|
Osaba Joanikoten erretolika hartan oroitzen dut nola guztiok hari beha geunden, eta nola amak, Ubarneko damaren eta Pedro Huiziren aipuak aditu bezain fite, begiak beheititu zituen, hautu hura atsegin ez balu bezala, baina, halarik ere, isilik egon zen, bazekielako, beharbada, ezen, auzi haren alderakotzat, ez zuela deus ere egiterik,
|
bere
senarra ere guztiz bertze iritzi batekoa izan zitekeelako. Eta, baldin amak erraiten ari natzaizuna pentsatu bazuen, ez zebilen nehola ere oker, zeren eta aitak, osabak akabatu orduko, erran baitzuen:
|
|
|
..., non noiznahi den erraiten baitzigun ezen, alargundu ondoren, hiru gizonek eskatu ziotela eskua, baina haiek guztiak gibelat bihurtu zitzaizkiola, noiz eta jakin baitzuten ezen etxea eta etxeko errentak miserikordietako obrentzat zituela, zeren hura izan baitzen haren senarraren —zeinari jaun Ricardo Meneses baitzeritzan— azken nahia, eta berak zin egin baitzion bai bere buruari eta bai
|
bere
senar izan zenari ere ezen bete eginen zuela haren hitza. Eta gero, txantxetan eta irria ezpainetan, solasaldi haietan biltzen ginenoi beha, erraiten zigun:
|
|
|
pintore hura, Italiara joan zena eta osaba Joanikoten lagun mina izan zena. Damatxoa edo dama gaztea, berriz, Gabriela Huizi zeritzana, emazteki eder eta ezin lirainagoa zen, umetan umezurtz geratu zena eta bertze osaba batek jaso zuena, harik eta Sagrariok bere etxerat eraman zuen arte, bakarrik geratu zenean,
|
bere
senarra, Abel Huizi, eta seme zaharrena, Timoteo, galdu ondoren, bihotzekoak jorik lehena, eta buruko min izugarri batzuen ondorez bigarrena; eta, iloba etxerat eramanik, berarekin hazi, hezi eta bere ofizioa irakatsi zion Sagrariok, taroteko kartetan edo eskuko marretan etorkizuna asmatzen trebatzen zuela... ongi trebatu ere, agi denez, berehala ikusiko duzun bezala.
|
|
|
Pentsatu zuen frai Antoniok, bere aldetik, ezen gaizki egin zuela bere galtzoinak han ahanztean, eta sekeretuki jakinarazi zion damari, honek beregana zitzan eta bere ardurapean jar. Baina damak berehala ulertu zuen, galtzoinak ezin aurkitu izan zituenean eta
|
bere
senarra hain malenkoniatsu ikusi zuenean, ezen senarrak berak aurkitu eta gorde zituela, eta, handik aitzina, guztiz beldurtu zen, beldurraren ez erakusterat entseiatu bazen ere. Eta emaztekiak gertatua jakinarazi zion bere amorante debotari:
|
|
|
Josefinak
|
bere
senarraren aldera luzatu zituen begiak. Ximurra bertze dolumin emaile batzuen eskuak tinkatzen ari zen, zenbait metro haratago.
|
|
|
—Astelehen arratsaldean hil baitzen, ezta? Bazkalondoan bederen, kafea hartzera bildu ginelarik, Ximu..., zera, Fernandok —Josefinak ez zuen
|
bere
senarrari ematen genion goitizena maite— izeba oraindik bizirik zegoela erran zidan.
|
|
|
Esaldia astebete lehenago ikusitako filme batekoa zen eta protagonista maskulinoak —detektibe beltz gihartsu bat, gogorrenetan gogorrena, ordu eta erdian inon diren ukaldi eta tiro guztien banatzaile— protagonista femeninoari —New Orleansko mafioso zuri baten andre are zuriagoa, ordu eta erdian
|
bere
senarrari inon diren adar guztien paratzaile— botatzen zion, aski molde traketsean larrutan egin eta gero. Anak ere ikusia zuen, hartaz mintzatuak ginen erredakzioan.
|
|
|
Popatik hartzera bidal nezakeen. Erants ere bai ez nintzela gehiago
|
bere
senarra horrelako aginduak emateko, teknikoki egia osoa ez izan arren. Edo, bertzenaz, modu zibilizatuagoan, egokieraz onez onean profita, filosofatzeko:
|
|
|
Ika mika luze baten ondotik (Olga galiziarrak kontrako jarrera agertu arren, azkenean konbentzitu egin dute,
|
bere
senar Xavierekin batera, Presidentearen eta emaztearen rolak hartzeaz), horra nola osatua geratua den epaimahaia:
|
|
|
...ean; ezkon lotura gehiegi estutzen bada, argaldu egiten dela; etxeko neke eta lorrak lazgarriak direla, begi bistan osterantzekorik ez denean betierekotasuna baino; elkar ulertzen ez duten senar emazteen bizimodua, modu hautsezinean loturik badaude, galdua dela ondorengotzarako; ohitura onak kolokan jartzen dituztela senar emazte horiek, euren arteko konpondu ezak eta hautsi ezinak direla eta; era
|
berean
senarrak, betiko emazteaz aspertuta, andre lardasketan diharduela eta horrek, ezkontzaren objektua bete gabe, ez dio besterik erakartzen plazerra baino; seme alabek ere ez dutela zertan gehiago sufritu dibortzioarekin, ezkontza urratu bati dagozkion desadostasunekin baino; ororen buruan ere, hautsezintasunik erabatekoena familiaren zinezko onuraren kontrakoa dela, Estatuaren onuraren aurkakoa adi...
|
|
|
Lagunen bisitetarako baimenak eskatuak ditugu denok, baina inori ez zaigu erantzunik heldu. Arreba, koinatua eta iloba
|
bere
senarrarekin etortzen zaizkio Antxoni. Iloba horren haurrak ere ekartzen dituzte.
|
|
2001
|
|
|
Guadalupe Salmeron, Lupe alegia,
|
bere
senarraren zerbitzura bizi den emakumea da. Honek telebistan film japoniarrak ikusten dituen bitartean, etxe guztia garbitu, jatekoa prestatu edota senarra egarrituz gero garagardo bila joaten den horietakoa.
|
|
|
Harremanak eta bizitza bera modu erromantiko batez ulertzen dituen protagonistak Afrikatik iritsi berri den gizonarengan bere ametsetako amorantea ikusiko du, sentsibilitatez betetako gizona. Laster konturatuko da, ordea,
|
bere
senar haginlaria eta ezagutu berri duen gizon lerdena ez direla hain ezberdinak," emakume honen inguruko gizon guztiak berdinak dira, egozentrikoak, eta guk hori komedia egiteko aitzakia gisa erabili dugu", dio hiru pertsonaia ezberdinen papera egiten duen Mikel Laskurainek.
|
|
|
Hori atera daiteke ZERUKO ARGIAren 431 zenbakian agertzen zen" Goierriko emakume batek" izenpetutako idazlanetik behintzat: " Gure auzoko Mikelak alaba bat izan du eta urrengo azokan,
|
bere
senar Milixio ferian ikusi ta asten zaizkio zorionak ematen. Eta ala dio:
|
|
|
Izan ere, Flora ezer sentitzen bada, emakume" abandonatua" sentitzen da, hasieratik
|
bertatik
senarrari egozten dion abandonoa dela medio (9). Eta argi dago bikotearen indiferentzia hori dela emazteari jasangaitzena suertatzen zaiona.
|
|
|
Izan ere, Flora, ezer sentitzen bada, emakume" abandonatua" sentitzen baita, hasieratik
|
bertatik
senarrari egozten dion abandonoa dela medio. Eta argi dago bikotearen indiferentzia hori dela emazteari jasangaitzena suertatzen zaiona.
|
|
|
Heriotzaren Aingeru hori da, hain justu, Juan Martini azalduko zaiona Eugeniak aluan duen testura hurbiltzen denean. Bere hilobitik aterako bailitzan, erabateko mendekua hartuko baitu Siddalek
|
bere
senar ohiaren obsesio bera duen Juan Martinekin (207): naturaz gaindiko indarra duen bere ile gorrian bilduta obsesio guztien iturri izan den artelana ukatuko dio.
|
|
|
Etxebizitza eta hipoteka emaztearen eta
|
bere
senar ohiaren izenean daude oraindik.
|
|
|
KAROLINE mahaira gerturatzen da, gizon batekin eskutik.
|
Bere
senarra da, MIKE. Brauliok keinu bat egiten dio TOMASi...
|
|
|
Izan ere, Flora, ezer sentitzen bada, emakume, abandonatua? sentitzen da, hasieratik
|
bertatik
senarrari egozten dion abandonoa dela medio. Eta argi dagobikotearen indiferentzia hori dela emazteari jasangaitzena suertatzen zaiona.
|
|
|
Egunez bere amaginarrebak jo egin ohi zuen, eta gauez
|
bere
senarrak ostikoz eta ukaldiz jipoitu.
|
|
|
Kaushalyak 28 urte ditu, eta artean haur bat zela ezkontarazi zuten.
|
Bere
senarrak, mozkortu eta ia egunero jotzen zuen.
|
|
|
Beraren ustez bere neskatilek ez zuten etorkizunik.
|
Bere
senarra laboraria da eta ez ditu urtean 3.000 rupia irabazten (12.000 pezeta). Etxean lana gogor egingo duen semea behar dute eta ez etxekalte den alabarik.
|
|
|
Arropak erantzi gabe esnatu naiz eta, ingurura begiratuz, zurezko etxean nagoela ikusi dut, nire poltsa hor alboan dago, eta Victoria erreginaren erretratua gorago. Eta Queen Victoriaren alboan beste poster batean,
|
bere
senarra ematen duela, Duncan Campbell pelotero beltza, egurrezko batea eskuetan gogor eutsirik, gorra berdea buruan, irribarrez, soineko gihar guztiak pilotaren zain tentsioan.
|
|
|
Galerna klaseren bat, bistan zena. Zer erran ote zion Juanak
|
bere
senarrari, halako pagua hartzeko. Ateei ematen zizkieten danbatekoak aditzen zituen.
|
|
|
Gazteak haizeari usain egin zion, animaliek egiten duten bezala, udaberri urrin hura bere oroitzean gordetzeko, bertzeak ez bezalakoa izan behar zuen egunaz sekula ere ez ahanzteko. Zaharrenak
|
bere
senar muturbeltza konbentzitu behar izan zuen. Beharrezkoa zela bera ere joatea.
|
|
|
– Izaskunek ere bukaera tragikoa izan zuen –jarraitu zuen, eskua erretratuaren gainetik maitekiro pasatzen zuen bitartean– Oiz mendiko hegazkin istripuan hil zen. Londresen lanean ziharduen
|
bere
senarra, hainbat emakumerekin harremanak zituela eta, akabatu eta bueltan zetorrela gertatu zen ezbeharra. Zoriontsu hil zen eta inbidia ematen dit.
|
|
2002
|
|
|
Gaur zuen bere lehen eguna. Ceciliak hilabete batzuk gehiago daramatza hemen eta
|
bere
senar Gonzalo, Argentinan ere sukaldari gisa aritzen zena, Europa jatetxean ari da lanean etorri zenetik.
|
|
|
Orduan, denetarik izaten zen: hantxe agertzen zen Sara Montiel, baina baita Anthony Mann
|
bere
senarra ere. Ziur aski, ederki gozatuko nuen 60ko esperimentuekin;" nouvelle vague" mugimendukoekin, adibidez:
|
|
|
Heriotzaren Aigeru hori da, hain justu, Juan Martini azalduko zaiona Eugeniak aluan duen testura hurbiltzen denean. Bere hilobitik aterako bailitzan, erabateko mendekua hartuko baitu Siddalek
|
bere
senar ohiaren obsesio bera duen Juan Martinekin (207): naturaz gaindiko indarra duen bere ile gorrian bilduta obsesio guztien iturri izan den artelana ukatuko dio.
|
|
|
Emakumezko pertsonaia etsi honen ikuspuntua gailentzen da gertakizunen kontaketan, narratzaile anitzen narrazioarekin batera: Maria auzokoa, herrira gertakariaren kronika egitera agertzen den kazetaria,
|
bere
senarraren apustukidea... Denek hurbiltzen gaituzte emakume horren sufrimendura.
|
|
|
Berba egiteko inoiz izan ez eban oztopoa, loturea. Aldi
|
berean
senarraren entzumena apurren bat gortuten hasi zala, eta hor kontuak!
|
|
|
Matilde alakoren baten zeozetaz konturatu eta
|
bere
senarrari:
|
|
|
Zer diñozu? erantzun zion bertatik dendari andrak,
|
bere
senarrari. Oiek ez dituzu koru errusitarrak.
|
|
|
Baldasarari buruko garunetan zehar joan jakon,
|
bere
senarra gonartean edo, kodigo jokoz ete ebilen.
|
|
|
kolonaurreko lepokoak, gona luzeak (agian hankako gaitza ezkutatzen lagunduko zion). Baina 1930ko aginte politiko berriek ez zituzten aurreko urteetakoek bezala pintura muralak babesten, eta gauzak zeharo aldatu baitziren, Ipar Amerikara joan zen Frida
|
bere
senarra Diegorekin.
|
|
|
Emakume hura jatorriz AretxabaletakoOtalora familiako kidea zen.
|
Beraren
senarra, Rodrigo Oscarizkoa arrasatearra, Felipe Il.aren idazkaria izan zen. Ines Ruiz Otalorakoa Valladoliden hil zen, etaArrasatera ekarri zuten gorpua, jadanik momifikatuta zegoela.
|
|
|
Alde batetik, hierarkia garbi bat sortzen zen neba arrebenartean, eta oinordekoa beste neba arreben gainetik bereizten zen. Hark jasoko zuenetxearen ondarea, eta bera izango zen etxearen nagusi berria,
|
bere
senar edo emaztearekin batera. Haren neba arreben aukerak, ondarearekiko, ezkontzarekiko, etab.?
|
|
|
Hori da emakumearen aratza! Benetan maite zuen gero horrek
|
bere
senar zendua! Bizia bera ere galduko du emazteki zintzo horrek bere senarraren eriotza dala ta.
|
|
|
Benetan maite zuen gero horrek bere senar zendua! Bizia bera ere galduko du emazteki zintzo horrek
|
bere
senarraren eriotza dala ta. Etzegoan baiña illobi barne hartan bera bakarrik, ez; bazuen illobikide bat; bere atsekabe ta erostaen zatikide zan mirabe zintzoa; hunek iziotzen zuen illobiko argia itzaltzen zan bakoitzean, eta bere andereari lagun egiten zion zintzoki.
|
|
|
Etzan egun haietan Efeso, n beste izketa gairik entzuten, eta denak ikusten zuten andera hura benetan garbia ta aratza zala, ta
|
bere
senarraren maitetasuna ederki gordeten zuena, orrela guztieri jarraibide zuzena erakutsiz. Egun haietan, erriko agintarien aginduz, ohoin batzu gurutzetan josita erhain zituzten, eta egin egiñean ere, gurutze haiek, alarguna negar zotinka zeragoion lekuari abaño abaño jarri zituzten.
|
|
|
Jakin naiak zirikatuta, zan gudari hori zotiñak zetozten alderdirantza, ta, ilobiak agiri ziran lekura eldu zanean, emakume eder bat ikusi zuen; ikusita beste gabe ikaratu egin zen guztiz, iratxoren baten aitzinean ote zegon edo. Baiña gero, zenduaren gorpua begiz jo zuenean, eta haren ondoan zegoan emakumearen negarrak eta zotiñak nabaitzean, ezur eta aragizko benetako emakume ederra zala oartu zan, eta
|
bere
senarraren eriotza eraman eziñez edo, negar zotinka ari zala. Bere afari ariña artu, ta illobiratu zan gudari gaztea, ta andera errukarriari emekiemeki mintzatzen asi zitzaion.
|
|
|
Bere afari ariña artu, ta illobiratu zan gudari gaztea, ta andera errukarriari emekiemeki mintzatzen asi zitzaion.
|
Bere
senarrari buruz egiten zituan negarrak eta zotiñak alperrikakoak zirala erraiten zion, mundutar guztien bidea horixe dala, lenengo hemen, munduan bizi, ta gero, danok azken berdin berdiña daramagula; itz batez esateko, norbaiti samintasunez jota dagonean erraiten zaion guztia. Etzion baiña gudariari emazteki samindu hurak ezertariko jaramonik egin, bere bular billuzia gero ta gogorrago joten zuen ukabilez; adatseko ille moltsoak eskukadaka atera, ta senar zenduaren gorpu gaiñera egozten zituan.
|
|
|
Elkarrekin igazi zuten gau hura illobi barnean alargun gazteak eta gudariak, eta baita urrengo eta urrengo gabak ere, illobiko atea ongi itxita, lagun ezagunen bat etorri ezkero, emakume, aratz? hura
|
bere
senarraren illobian bertan il egin zala uste ukhan zezan. Gudaria, bertzalde, emazteki haren edertasunarekin erotua zegon, burua galdu zuen, eta al zituen gauzarik gozoenak erosi, ta gabaz illobira etorten zan.
|
|
|
Itz hauiek erranez,
|
bere
senarraren gorpua andatik atera, eta utsik gelditu zan gurutzetik behera eskegi zezala agindu zion gudariari.
|
|
|
Haren bidez jakin baitzuen zer zen ikurrina, haren bidez, halaber, amonaren beraren bizitza markatu zuèn gertakizunik behinena:
|
bere
senarraren heriotza, Sara eta Karmeleren aitonarena. Erreketeek akabatu baitzuten hura, 36ko gerra zibilean, Donibanen sartu bezain laster.
|
|
2003
|
|
|
Gaixo batek Guardia Zibilaren helbidea eskatzen du mezuak Pellorengana helarazteko. Emakume batek
|
bere
senarra galdu zuenean Pellok bidali zion euskarazko olerki polita du gogoan. Pello gizon jatorra dela azpimarratzen du eta ez dela terrorista.
|
|
|
Emakumea zen Espainiako gizartean misoginia jaun eta jabe zen garaian; batxilergoa ikasi zuen neska dirudunek ere apenas ikasten zutenean; poesia liburuak argitaratu zituen emakume oso gutxik idatzi eta ia inork argitaratzen ez zuen denboran; eta horietan guztietan gurasoen eta gerora Nobel Saria eskuratuko zuen Juan Ramon Jimenez idazlea bezalako adiskideen laguntza izan bazuen ere, Ernestina harantzago joatera ausartu zen, Errepublikaren aldeko agertuz etxekoek erregezale amorratu zituenean, eta zibilez ezkonduz bere familiakoentzat hutsaren hurrengo eta etsai politikoa zen beste idazle eta errepublikazale batekin.
|
Bere
senarra, Juan Jose Domenchina, Izquierda Republicana alderdiko partaide eta Manuel Azañaren idazkaria zen, Azaña Espainiako presidente izatera iritsi baino lehen.
|
|
|
Horrez gain, ba omen ziren etxe aberatseko alaba izateagatik begirada okerrak zuzentzen zizkioten milizianoak ere, eta huraxe izan omen zen gurasorik gabeko haurrak zaintzeari utzi eta eritegi batean lanean hastera eraman zuen arrazoia. Gero,
|
bere
senarra eta biek Madril utzi eta Valentziara, handik Bartzelonara, eta azkenean Frantziara abiatu behar izan zuten. Eta handik Mexikora, Ernestinari hogeita hamahiru urtez bere babesa eskainiko zion herrialdera (ikus 1978an argitaratu zuen" Primer exilio" idazlana).
|
|
|
jende gazte xumea, etorkizunetik zerbait espero eta nola edo hala bizirik iraun nahi duena, gerrak berarekin dakarren ankerkeriatik ihes eginez. Etsaiak jadanik bere esku hartutako hiri bateko" zuloan" gorde den gizon ezkertiarra, hari lagunduz falangistek atxilotu eta fusilatzen duten emakumea, mendian babesa nola aurkitu asmatu ezinean dabilen beste gazte errepublikarra, inguru haietako baserri batean
|
bere
senar erreketea noiz itzuliko zain bizi den emakumea, Bizkaiko frontera daramaten milizianoak bere ardurapean dituenak nola hiltzen dituzten ikustean sentitzen duen etsia... Haien guztien barnean dagoena agerian uzteko orduan, elkarren artean gurutzatzen diren hiru istorio nagusi irudikatu ditu Iñaki Egañak bere bigarren nobela honetan.
|
|
|
Gure azterketek erakusten duten bezala, ordea, emakumea da osasun nuklearraren agentea: bera kezkatzen da
|
bere
senarraren, seme alaben eta gurasoen osasunaz.
|
|
|
a) 1740.eko ekainaren 30ean Joaquin González Etxebarria eskribauak Maria Larena hiltzean haren eta
|
bere
senarraren, Pedro de Santa Maria y Mendozaren, ondasunen inbentarioa egin eta jaso zuen: gozogile honek 288.241 erreal eta 16 velloneko marabediak zituen baina 117.196 erreal eta 38 velloneko marabediko zorra zuenez, fortuna 172.000 errealekoa zen.
|
|
|
Eta hortan gelditu zen elkarrizketa. Alabaren kontsolatzeko, amak hitz eman zion egun batez gai hau berriz aipatuko ziola
|
bere
senarrari. Gertaera handi hori izan zen neska tristetu zuen lehen eztabaida handia.
|
|
|
Nik ez dut ezer egin beharrik, beste norbaiten lekuan egotea baizik. Herriko dendari alargun bat negarrez hasi ohi zen zerbait erostera joaten nintzaion bakoitzean,
|
bere
senar hil berria gogora ekartzen niolako. Inoiz edo behin drama ezkutuen lekuko egiten naute, ezustekoak izan ditut eta disgustuak ere bai.
|
|
|
Dagoeneko autoa 120an zihoan eta ez genian bazterra jotzeko arriskurik. Bera edo ni autoz nahastu ginela esan nioan eta dagoeneko
|
bere
senarra ere, nahasketaz oharturik, atzetik izango genuela. Lankideak zirela esan zidaan, ez zela bere senarra.
|
|
|
Bera edo ni autoz nahastu ginela esan nioan eta dagoeneko bere senarra ere, nahasketaz oharturik, atzetik izango genuela. Lankideak zirela esan zidaan, ez zela
|
bere
senarra. Lantoki atsegina izan behar zuela hark pentsatu nian, lankideek elkar hain maitekiro tratatzen bazuten.
|
|
|
Are gehiago, zenbat eta gehiago ukitu, orduan eta gehiago gustatzen zitzaiola aitortu zidaan bere behatz erakuslean nire ilea kiribiltzen zuelarik, eta ile luzedun gizonezkoak betidanik gustatu izan zitzaizkiola esan zidaan ondoren, ile luzedun guztiak uste diat esan zuela.
|
Bere
senarraz galdegin nioan edo, barkatzeko, bere lankideaz. Bere lankidea burusoila zuan edo izateko bidean zegoan.
|
|
|
Jendeak egina zuen gertatuari buruzko bere irudia. Ez zuten onartuko
|
bere
senarra hil duen emakume bat izan zitekeenik hainbat miresten zuten idazlea. Gauzak ondo zeuden zeuden horretan:
|
|
|
Aurpegi batekin edo ahotsarekin nahas zaitezke (aireportuan behinola emakume arrotz batek besarkatu ninduen,
|
bere
senarrarekin nahasten ninduela, eta ulertzen ez nion hitz bakar bat errepikatzen zidan belarrira, gingila musukatuz, barkazioa eskatuz edo), keinu batek edo begirada batek ere zalantzaz bete dezake zure barrena (badaude listua birritan irenstera behartzen gaituzten begiradak eta zerbait urruna gogoratzen digutelako asaldatzen gaituzten imintzioak), baina horiek baino sakonagoa, pertsonalagoa da i...
|
|
|
Urteak egin ditiat abagunearen zain, nire gaitasuna frogatuko zuen hilketa baten atezuan, eta hara! Burua galdurik duen emakume batek
|
bere
senarra hiltzen dik herritarren bistan eta gorpuari beila egiten geratzen duk, pistola eskuetan. Eta atxilotzen dutelarik, bere maitale koitaduaren izena errepikatzen dik behin eta berriz.
|
|
|
Ez zen-eta itxura horrela ibiltzea jendea oraindik gerraren ondorioak sufritzen ari zen garaian. Eta mariloro horrek, Andrexi goxokiak eman eta eman aritzen den kakatua horrek,
|
bere
senar separatistarengatik jakin behar zuen hori guztia. Nola begiratzen dion Andresekin azaltzen denean!
|
|
|
Espero balu bezala jokatu du. Hor dauka, gainera, nebulosaren kontu hori,
|
bere
senarra izandakoak esan eta egiten duen guztia zuritu ahal izateko. Azken batean, sakabanatzearen eta kartzelako erregimen bortitzaren beste biktima bat besterik ez da, gixajoa, beste asko bezala.
|
|
|
Birjintasuna zen, noski, dontzeilen dohainik baliotsuena, eta, galduz gero, oso nekeza egiten zitzaien senarra aurkitzea. Maila
|
bereko
senarra behintzat, neskak zekarren ezkonsariari zegokiona. Neskak lehenagotik amodioak izan bazituen, familiak beheagoko mailan bilatu behar izaten zuen senargaia; ezkonsariak erakarrita, dontzeilatasunaren kontua ahazteko prest zegoen norbait, alegia.
|
|
|
Botere hori agintaritza orokor eta zabalago bati eman behar zaio. Eta izadiak
|
berak
senarra eta emaztea, gurasoak eta seme alabak, bereizten dituen arren, ez du bereizketarik egiten gainerako gizakien artean. Aitzitik, gizaki guztiak berdin egiten ditu.
|
|
|
Ez zekiela non zegoen, ez zekiela non egon zitekeen. Noizik eta behin
|
bere
senar ohiarekin, Damian Arruti izeneko alproja batekin, afaltzeko ohitura zeukala, hori baietz, baina ez zuela uste kalamitate haren etxera itzuliko zenik ostera bizitzera. Euliz inguratuta bizi da, esan ei zien Mangas eta Lenizi.
|
|
|
Jende askok ezagutzen zuela Jaione.
|
Bere
senar ohia den Damian Arruti entomologoak ere ezagutzen zuela, besteak beste.
|
|
|
Hilabeteak direla desagertu zela eta ez dakitela haren berririk. Galdetzeko Arruti
|
bere
senar izandakoari edo bere amari. Eurek ez zekitela ezer Jaioneren hilketaz.
|
|
|
Hogeita hamarna urteko kartzela zigorra ezarri zietean. Hortxe ikusiko duk, dokumentuen artean, Teresa Mallonak
|
bere
senarrari egiten dion gutunean.
|
|
2004
|
|
|
1963an gertatu zen hori. Jose Ramon Rekalde
|
bere
senarrarekin begi bat handituta eta ezpainak belunduta ikusi zuten lekukoek, eta bera eta Maria Teresa nire arreba preso sartu zituzten. Horren aldean gauza ttikia izan zen baina anaia Jose Manuelek beranduago beste istiluren bat izana zuen Maiatzaren batean Sindikatu Bertikaleko funtzionario batekin, eta tartean muturreko batzuk izan zirela eta aita Boulevardera joan zenean, han hitz batzuk izanak zituen Meliton Manzanas komisarioarekin.
|
|
|
Life aldizkarirako ere lan egin zuen bitartean. 1958 eta 1965 artean
|
bere
senarrari lagunduz Asia, Hego Amerika eta Ekialde Hurbilera bidaiak egin zituen eta hemen ateratako argazkiek bere bizitzako azken bilduma bat osatu zuten.
|
|
|
Bustirik eta galduta ikusi gaituenean, etxera gonbidatu gaitu. Bertan
|
bere
senarra gerrara eraman dutela konturatu naiz, hala esan baitigu, eta bazirela hilabeteak ez duela bere berririk.
|
|
|
Eskuetan gizon baten argazkia du,
|
bere
senarrarena ziurrenik, eta errezatzen ari da negar malkotan. Tristura ematen dit emakume honek, nire ama zena gogorarazten didalako, eta momentu batez, nire lehengo urteak gogorarazi dizkit.
|
|
|
Eutimio aitonak bere emazte den Martiñari idazten dio gutuna. Gaixo dago eta ez da gauza bere kabuz aritzeko, baina beti dauka Eutimio alboan,
|
bere
senar, lagun eta maitale fina. Sasoiko zireneko garaiak gogoratzen ditu gutunean, ze ondo pasatzen zuten elkarrekin, eta ilusio berarekin saiatzen dira orain ere egunerokoari aurre egiten.
|
|
|
Ostalersa nire aitzinean eseri zen, haren hitzetan, atsegin zitzaiolako nire jateko gogoa.
|
Bere
senar hilaren antza omen nuen.
|
|
|
Beste zenbaitek nahiago zuten neurritsuago jokatu. Txoko batean Hideki Yukawa fisikaria zegoen, bere isiltasun eta diskrezio japoniarrarekin; pixka bat harantzago, korridoreko babestua, Ludwig Wittgenstein filosofo zorrotza; azken honen alboan, Irene Joliot Curie fisikari lotsati bezain argia Jean Frédéric
|
bere
senarrarekin...
|
|
|
18 Irene Frédéric Joliot
|
bere
senarrarekin ezkondu zenean, honek, Curie abizena ezin zela galdu defendatuz (zientzialaria zen hura ere, eta Ireneren gurasoak biziki miresten zituen), abizena aldarazi zion emazteari. Harrezkero, Irene Curie Irene Joliot Curie izatera pasatu zen.
|
|
|
Linus Pauling fisikaria (1954 eta 1962an), Frederick Sanger biokimikaria (1958 eta 1980an) eta John Bardeen fisikaria (1956 eta 1972an). Bestalde, Irenek berak ere –Frédéric
|
bere
senarrarekin batera–, 1935ean irabazia zuen Kimikako Nobela.
|
|
|
Gizonezkoaren esku luzeek Milaren alkandora ireki zuten haren titi punta gogortuak agerian utziz.
|
Bere
senarraren eskuak baino luzeagoak zirela pentsatu zuen. Milak gerrikoa kendu eta praketako botoiak ireki zizkion.
|
|
|
Gizonezkoaren ezpain dardartiek Milarenak bilatu zituzten une oro.
|
Bere
senarrarenak baino ezpain mamitsuagoak zituen eta musukatzeko teknika ezberdina. Mugimenduen erritmoa bizkortzen hasi zen eta gizonezkoak presaz kendu zuen alkandora.
|
|
|
Gizonezkoak ez zuen erretzen larrutan egin ondoren,
|
bere
senarrak egiten zuen bezala. Keak sabaiarekin bat egitea nahi izango balu bezala, indarrez bota zuen kea gorantz Milak, ohe gainean etzanda zegoela.
|
|
|
Halako batean, hautsontzia lurrean uzteko mugitu zenean, oinak atera zitzaizkion izara artetik. Eta une horretan
|
bere
senarra gelara sartzen imajinatu zuen, alboan zuen gizonezkoak sabel biluzia laztantzen zion bitartean. Larri, sabelean zuen eskua gainetik kendu zuen orduan eta gelan barrena arropak bilatzen hasi zen, ohean utzitako gizonezkoaren harridura piztuz.
|
|
|
Ohe gainean etzanda aurkitu zituen. Emakumearen titi biluziaren gainean atzeman zituen
|
bere
senarraren eskua eta haren urrezko eraztunaren distira. Izarak emakumearen gorputz zuriaren erdia estaltzen zuen, gerritik be herakoa.
|
|
|
—Gerra bukatzear zegoela —jarraitu zuen—,
|
bere
senarra eta beste bi soldadu fusilatu zituzten. Ikusi nahi al dituzu hilobiak?
|
|
2005
|
|
|
Haren etxea Gorritiren ondokoa da. Tolosarra izanik, jaioterritik gertu zuen bailara ederra ezagutu eta Araitzera bizitzera joan zen
|
bere
senarrarekin eta bi seme alabekin. Kirolaria gimnasia klaseak ematera joan zen Araitzera eta horrela ezagutu zuen Gorriti.
|
|
|
Hasieran, istripu baten erruz hil delakoan dago familia, baina poliki poliki beste aukera batzuk hasten zaizkie ernetzen, bere burua amildegitik behera bota duela edo. Sukaldariaren arrebak ez du aukera hori onartzen, baina, eta anaiari laguntza eskatzen dio
|
bere
senarrari benetan gertatu zaiona argitzeko. Istilurik ezagutzen ez zitzaion gizona izaki hildakoa, hari kalte egin nahi zion inor egon daitekeenik ez dute uste, baina aztarnen arabera poliziak beste iritzi bat du eta autopsia egin behar zaiola erabakitzen du.
|
|
|
Azken kontzilioa arte beste guzietan, hitz hori agertzen zen palatraka. Hitz harrigarria elizgizonen ahoetan,
|
bere
senarra tronpatu zuen emazteari Jesusek errana ziolarik: nik ere ez zaitut kondenatzen.
|
|
|
Ez dio soilki gorputzari begiratzen.
|
Bere
senarra tronpatu zuelakotz (edo beste norbaiten senarra ezagutu, Ebanjelioak ez digu xehetasunik ematen, ez bailioke gertakariaren erran nahiari deus gehiago ekarriko) Bibliako lege zaharrari jarraikiz, harrika hil nahi zuten emaztea, juduen aztaparretatik libratu zuen eta berak ere ez kondenatu. " Nik ere ez zaitut kondenatzen." (Jn 8,1).
|
|
|
Galdera haiek alabaren ezpainetatik entzun baino lehentxeago,
|
bere
senar ohi Tomas zerabilen buruan Teresak, eta Tomasengana itzuli zen geroxeago ere, bere erantzun labur bezain eraginkorrekin Ines isilarazitakoan.
|
|
|
1958ko Kode Zibilaren erreformak emakumearen egoera hobetu zuen. Baina, emakumea ez zen
|
bere
senarraren menpe egotetik libratu. 1961an, SFk lan esparruan nolabaiteko berdintasuna bultzatu zuen.
|
|
|
1961an, SFk lan esparruan nolabaiteko berdintasuna bultzatu zuen. Azkenik, 1975eko familia eskubideen erreforman, SFren onespena izan zuena, ezkontzaren testuinguruan emakumearen menpekotasuna
|
bere
senarrarekiko gutxitzea bultzatu zen. Baina, berandu xamar zen.
|
|
|
Emakumeak burututako adulterioa zorrotz zigortu zen, baina gizonek burututakoa soilik zigortu zen bere amorantea emakume ezkondu bat zela bazekiela frogatzen baldin bazen.
|
Bere
senarra beste emakume batzuekin egon zela zekien emakumeak baliabide juridikoak zituen soilik infidelitatea senar emazteen etxebizitzan arruntki eman baldin bazen edo kalean era oso deigarrian burutu baldin bazen. Emagalduei dagokienean, berriz, gehienetan ez zuten inolako zigorrik jaso; II. Errepublikaren egunetan, berriz, prostituzioa zigortu egiten zen, emakumeen duintasunaren aurka zihoalako (arrazoi morala) eta sexu bidezko gaixotasunak hartzeko arriskua zegoelako (arrazoi eugenikoa).
|
|
|
Alde batetik, emakumea zentzu batean gizonaren gainetik zegoela bultzatu zen, bere bertute fisiko (amatasuna) eta moralengatik (babeslea, atsegina, etab.). Baina, bestalde, emakumearen mendekotasuna azpimarratu zen. Juridikoki, emakumea diskriminaturik egon zen,
|
bere
senarraren tutoretzapean, eta bere gorputza eta portaerak arautu ziren erregimenetik. Testuinguru horretan, Elizak paper garrantzitsua bete zuen; moralari eta emakume dezenteari buruz hitz eginez, emakumeen janzkera, portaerak, etab. mugatu zituen.
|
|
|
Horrela, ugalketa zela ezkontzaren helburua, emakumeak
|
bere
senarrarekiko zuen mendekotasun fidel eta zuzena eta emakumearen emantzipazioaren kritika bultzatu zen. Etxekoandre perfektuaren irudia finkatu zen; horren arabera, emakumeak jostun iaioak izan behar zuten, puerikulturako jakintzak izan behar zituzten, elikaduraz eta garbiketaz arduratu behar zuten, etab. Era horretako jarduerak Sección Femeninak antolatutako. Escuelas del Hogar, en ikasten ziren, adibidez.
|
|
|
Etxekoandre perfektuaren irudia finkatu zen; horren arabera, emakumeak jostun iaioak izan behar zuten, puerikulturako jakintzak izan behar zituzten, elikaduraz eta garbiketaz arduratu behar zuten, etab. Era horretako jarduerak Sección Femeninak antolatutako. Escuelas del Hogar, en ikasten ziren, adibidez. Beraz, erregimenaren aburuz, etxea zen emakumearen lekua, bertan
|
bere
senarra eta haurrak zainduz. Bere etxetik kanpo lan egiten zuten emakumeek frankisten kritikak jaso zituzten.
|
|
|
–Emakume horrek badaki bere semea hil egin dela, hori argi du, baina toki bat nahi du bertara loreak eramateko eta bertan otoitz egiteko –baziren bost bat minutu
|
bere
senarra hiltzaile gupidagabea zela esan nionetik, eta on egin ziola ematen zuen.
|
|
|
Diru aldetik ere ez ziren garai onak izango emaztearentzat, baina bera beti bezain duin agertu zen kalea zapaltzen zuen bakoitzean, bere irribarre neurtuarekin egunonak itzultzen. Ez zuen sekula inor kontratatu
|
bere
senarra zaintzeko, eta astean bitan joan zitzaion semeari eroetxera bisitan, isil isilik. Horrek denak glamourra kendu zion, baina jendearen errespetua ekarri zion ordainean.
|
|
|
Nire arreba lasaigarrien mende zegoen arren, tarteka oso urduri jartzen zen. Batzuetan umeak ikusi nahi zituela zioen eta etxe guztia miatzen hasten zen haien bila; gero,
|
bere
senarra norbaitek hil ziola esaten zuen, eta batetik bestera zebilen gelditu gabe, gure ama atzetik zuela lasaitzeko esanez.
|