|
2000
|
|
|
Taula gainean hiru pertsonaia bakarrik, desamodioaz hizketan. Hiru pertsonaia hauetatik, bata Kike dugu, hitz egin beharra edo
|
bere
pentsamenduak ozen entzuteko beharra daukana, eman behar duen berria gaizki hartua izango ote den susmoa baitu. Bestea, zerbitzari psikologo horietakoa da, lasaitu daitezen bezeroen esanetara jartzen dakiten horietakoa.
|
|
|
dituen ideiak nabarmentzea. Baina inolako lotsarik gabe eta ezkutukaibili barik,
|
bere
pentsamendua eta iritziak jaulkitzeko baliatzen da Txillardegi, lankideen artikuluak irakurri eta irakurleei aurkeztean, bere iruzkinak ere sartuz, batzuetankritikoak. Inoiz nabarmendu nahi dituen lankideen ideiak eta bere aldetik eman nahidituen iritziak bereizten oso erraza ez bada ere, nabaria da normalean non nahi duenberak bere gogoeta inplikatu.
|
|
|
Boy scouten txilio eta neurriz kanpoko algarek atera zuten
|
bere
pentsamenduetatik. Zuzen begiratzen zien, euren poza gorrotatuz edo.
|
|
|
Baina batez ere etxeko atarian jesarrita dagoen gizonak eman dit atentzioa, zeren, lur berde esmeralda aurretik, itsaso koloreanitza atzetik, eta zeru beruna goitik, bera da paisaiaren oreka, bera eta bere arropa beltzak, eta
|
bere
pentsamendu gaelikoak. Aipatutako beste hiru elementuak hain dira neurrigabeak, hain amaigabeak, hain infinitu eta absurduak, ezen bere aulkitxoan jarrita lasai pentsatzen ari den gizon hori baita paisaia zoragarri hau orekatzen duena, paisaia hau existitzearen arrazoia.
|
|
|
Neurathek maneiatzen zituen elementu instrumentalista eta konbentzionalistak ez ziren batere berriak berarentzat. Jadanik Zirkuluaren aldez aurretik argitaraturiko lanetan aurkeztu zituen, beti
|
bere
pentsamenduan ardatza zenaren eraginpean, alegia, sasirrazionalismoaren aurkako kritikan. Horrela," Zur Theorie der Sozialwissenschaften" [Gizarte zientzien teoriari buruz] artikuluan123, Neurathek zientzi batasunaren ideia, harrezkero Vienako Zirkuluaren ezaugarria, aurreratu zuen.
|
|
|
Gogamenak
|
bere
pentsamendu eta arrazoinamendu guztietan bere ideiak beste arartegabeko objekturik ez daukanez, berauek baino ez baititu kontenplatzen edota ez baititzake kontenpla, begi bistakoa da gure ezagutza berauen inguruan soilik dabilela.
|
|
|
...zakiaren itzala, gizakiaren antza duena, edo bere irudia ispiluan, euria, ekaitzak, ilargiaren aldiak, urte sasoi aldaketak, gizakiarekin animaliek duten harremana eta animalien arteko antzekotasuna eta bereizketa, sexu bizitzaren, jaiotzaren eta heriotzaren fenomenoak, laburbilduz, urtez urte gizakiak bere inguruan hautematen duen guztiak, hainbeste bide desberdinetan gurutzaturik, horrek guztiak
|
bere
pentsamenduan (bere filosofian) eta bere ohituretan zeregin bat betetzen duela; edo, are gehiago, horixe da egiaz dakiguna eta interesgarria iruditzen zaiguna.
|
|
|
...zakiaren itzala, gizakiaren antza duena, edo bere irudia ispiluan, euria, ekaitzak, ilargiaren aldiak, urte sasoi aldaketak, gizakiarekin animaliek duten harremana eta animalien arteko antzekotasuna eta bereizketa, sexu bizitzaren, jaiotzaren eta heriotzaren fenomenoak, laburbilduz, urtez urte gizakiak bere inguruan hautematen duen guztiak, hainbeste bide desberdinetan gurutzaturik, horrek guztiak
|
bere
pentsamenduan (bere filosofian) eta bere ohituretan zeregin bat betetzen duela; edo, are gehiago, horixe da egiaz dakiguna eta interesgarria iruditzen zaiguna.
|
|
|
1930etik 1933ra bitartean emandako eskoletara joandako lagun eta ikasleen artean Moore zegoen. Sei kaier bete zituen aldi hartan apunteak hartzen (behin Wittgensteinek esan zion ideia ona zela Moorek apunteak hartzea,
|
bere
pentsamenduaren erregistro on bat zelako). Moorek hartutako oharren artean hurrengo gaiak aurki ditzakegu:
|
|
|
Sobra ere situazioa kezkatzekoa zen; beharbada erakundea su etena haustekotan zen; ez bazuen dagoeneko hautsi... Gero
|
bere
pentsamenduak inprezisoagoak, hautemangaitzagoak bihurtu ziren; lo gelditzen ari zela konprenitu zuen; ez zuen kontrako ahaleginik egin, utzi zuen loak eramaten; alde batera makurtuz, burupean kojin bat paratu zuen. Geroxeago, Iharra manta mehe batekin estaltzen ari zela nabaritu zuen.
|
|
2001
|
|
|
" Axularrek
|
bere
pentsamendu osoa ortodoxiatik planteatzen du. Nik berriz, heterodoxiaren ikuspuntutik bideratu nahi izan dut nire liburua.
|
|
|
" Gartzela? bizitza luze bat?" galderen bidez. Baina poetaren solasak metafora eta analogiaren bidez osatzen du
|
bere
pentsamendua.
|
|
|
Onartu
|
bere
pentsamendu eta sentimenduak.
|
|
|
|
Bere
pentsamenduetatik errealitatera itzularazi
|
|
|
Atzera eta aurrera ibiltzen zuen mingainarekin jolasean eta konbentzituta zegoen txikleak goizero zapore desberdina zeukala. Puxikak egiten ematen zuen eguna, beti
|
bere
pentsamenduetan galduta. Haurra zen oraindik nire biloba hura, baina ez nik uste beste.
|
|
|
Laletxe. Nerbioekin
|
bere
pentsamenduak ozenki azaltzen aritu da Tasio, eta orain emakume gajoa negarrez hasi da. Bere onetik aterata.
|
|
|
Ondorioz, errealitate hauetako bakoitza bere buruarekin barne borrokan dago, bi printzipio hauetako bakoitzak bere baitako ahalmenak osoki gauzatzeko joera baitu. Horregatik, Platon ez da
|
bere
pentsamenduaren zainetan odol metafisikorik gabeko pentsalari olinpikoa: gatazka errealitatearen baitan sartu du.
|
|
2002
|
|
|
Bestetik, guztiz bestelakoa ere pentsa dezake, alegia, bera galtzaile dela talka ideologikoan, eta honetaz eta hartaz duen iritzia garrantzia galtzen ari dela gizartean; zenbat eta galtzaileago ikusi bere burua, hainbat eta isilago egiten da gizabanakoa, beretzat gordetzen ditu bere iritziak, ez ditu modu ozenean gizartearen aurrean plazaratzen eta, agian,
|
bere
pentsamendua oker dagoela pentsatzen hasiko da.
|
|
|
Berbak kontzeptuak dira, hizkuntza
|
bera
pentsamendua da. Abstrakziorako ahalmenaren jabe izatea baieztatzen du hitz egin ahal izateak.
|
|
|
Gizakiak beharrezkoa du lengoaia
|
bere
pentsamendua arautzeko, antolatzeko eta komunikatzeko. Hizkuntzaren funtziorik nabarmenena komunikatzearena da.
|
|
|
Arrakastasua izan zen bere garaian, besteak beste garaiko kontuez diharduelako; gero ere bigarren loraldi bat izan zuen idazle kristauen artean,
|
bere
pentsamenduak ondo zetozkiolako etika kristauari.
|
|
2003
|
|
|
Zer deritzozu, amatxo? galdetu zuen Peiok, semeak,
|
bere
pentsamenduak etenez.
|
|
|
Amatxo, ahots dardarti batek
|
bere
pentsamenduak eten zituen, Katixa zan. Amonatxoa... amonatxoa joan egin da.
|
|
|
Emaztearen negar zotinek aterarazi dute berriz ere
|
bere
pentsamenduetatik. Begirada semearen aldera zuzendu du.
|
|
|
Trento ondorengo Eliza katolikoak gaizkiaren antropomorfizazioa areagotu zuen: norberak norbere barnean(
|
bere
pentsamendu, desira, hitz eta ekintzetan) bilatu behar du berak edo bere elkarteak pairatzen duen gaitzaren iturburua, gaitz oro Jainkoak gure bekatuengatik bidaltzen digun kastigua baita. Kosmobisio probidentzialistak, horrela, ekintzaren kausalitatea eta bere ondorioak bekatu zigor, Â bertute sari dinamikaren baitan erakutsiko ditu.
|
|
|
Ez dago beharrik. Karlismoaren pentsamendua ez da izan Karl Marxen pentsamendua, hori seguru, eta Marx azkenean
|
bere
pentsamenduagatik interesa dakiguke guri. Deskuido batean hark orriren bat oso karlismoaren alde idatzi izan balu ere (Engels-ek behintzat franko negatiboki epaitu ditu), beti izango litzateke jakingarria, zer esaten duen Marxek, hori egia da, baina galdetu beharra legoke, zer informazio eduki duen gizonak Londresko bere langelan buru belarri sartuta, bigarren edo hirugarren eskukoa derrigor.
|
|
2004
|
|
|
Beste batzuetan jo izan dugun bezala, gaurkoan ere berarengana joko dugu alde bakoitzeko irizpideen ezaugarriak ezagutzeko, eta, bide batez, donostiar intelektualaren jarrera pertsonala zein izan zen jakiteko. Luzea bezain gihartsua dugu aipua,
|
bere
pentsamendu zorrotzari zegokion eran: –Bi joera ezberdin ikus daitezke gure herriaren mugimendu abertzalean, bata politikoa, bestea kulturala.
|
|
|
Pluraltasunaren leloa
|
bere
pentsamenduaren goiburu bihurtu duen batek ez ote luke hizkuntzen eta kulturen lorategiko koloreen ñabarduraz liluraturik bizi. Egin dezagun kontu, izan ere, Joseba Arregiren diskurtsoaren beste adigai nabarmen nabarmen bat totalitarismoaren aurkako jarrera dela.
|
|
|
Errealitatearekin dugunlotura eta lotura horrck sortzen digun erlijiotasunean, hau da,. Jainkoaren esperientzian?. Bergsonen kasua bestelakoa da. Historiari loturik dago
|
bere
pentsamendua eta horrenarabera idazten du Les deux sources de ia morale et de la religion, 1932an (Bergson, Morala eta erlijioaren bi iiurriak, Bilbo, Klasikoak, 2002). Beharbada, horren bi bidcek, bata mistikoa eta bestea historikoa, ez dute garbi erakusten oinarrian dagoen erlijio arazoa, baina pentsamendua aztertzeko argibide berriak eskaintzen dizkigute, zalantzarik gabe.Bada beste bide bat, oso beharrezkoa gainera, nahiz eta hemen ezin gehiegi aztertu: erlijio fenomenoari lehentasuna cmatea eta hura intcrpretatzcko filosofiaz baliatzea.
|
|
|
Egia da. bai, Hcrderrek razionalismoarf gogor eraso ziola, Ilustrazioarcn gchiegikeriatzat ulertu zueia, eta gizakia ere
|
bere
pentsamenduaren zutabe bihurtu z.uela. Espcrientzia da, deitura bezala. indartz.cn dena, orain. ela Biblia bcra cre, jcnde batcn espcricntziaren bilduma den hcinean. indar berriturik berraurkitz.cn da, garai horretan.
|
|
|
Arizmendiarrietak klase borrokaren inguruan darabilen hausnarketa bestelakoa da (Azurmendi 1984):
|
bere
pentsamendua ez da pertsonen arteko gatazkanoinarritzen, gatazka hori gainditzeko ahaleginetan baizik. Beraz, klase borroka berefilosofiatik at agertzen zaigu; ez du inoiz kontzeptu hori erabili bere eraldaketaproiektua gorpuzteko, nahiz eta berari buruzko ezagupen sakona izan.
|
|
|
3.1 JOSE MARIA ARIZMENDIARRIETA, ARRASATEKO LANKIDETZA MUGIMENDUAREN BULTZATZAILEA.
|
BERE
PENTSAMENDUAREN OINARRIOROKORREN SINTESIA
|
|
|
Eraldaketa hori gauzatzeko, humanismo integralaren inguruko printzipio eta balioak izango ditu ardatz:
|
bere
pentsamenduaren baitan, hezkuntza, lana, elkartasuna eta parte hartzea ezinbesteko elementuakziren eta elementu horiek enpresa munduan integratuko ditu. Hedapen horrenemaitza, enpresa kooperatiboa izango da, hau da, gizakiaren duintasuna, askatasuna eta berdintasuna bermatuko dituen egitura autoeratua.
|
|
|
Arizmendiarrietak,
|
bere
pentsamendu pertsonalista biribiltzeko hainbat iturri, autore eta mugimendutik edan zuen. Iturri aniztasun horrek, bere filosofiareneta berak bultzatutako eraldaketa proiektuaren ulerkera malgua eta zabala ahalbideratzen du.
|
|
|
3.1.2 Arizmendiarrietaren eraldaketa proiektua.
|
Bere
pentsamenduaren ardatzak
|
|
|
Gizarte askea lortzeko, hau da, gizartearen eraldaketa proiektua aurrera eramateko, Arizmendiarrietak enpresa kooperatiboa tresnatzat erabili eta enpresa ereduhorretan barnebilduko ditu
|
bere
pentsamenduaren euskarri nagusiak. Pentsamenduhorren laburpena egiteko, honako ideiak azpimarratuko genituzke:
|
|
|
Baina, gainera, aurrerapenak esanguratsuagoak izan ziren ikasturtea hasi aurretik “garapen sozial, emozional eta kognitibo apala” zuten haurrengan, eta, batzuetan, portaera sozial eta delituzkoak, oldarkortasuna eta ezegonkortasuna ekartzen zituzten. Espezialistak azaltzen duenez, jolasak “aukera ematen dio haurrari
|
bere
pentsamendua garatzeko, beharrak asetzeko, esperientziak lantzeko, emozioak adierazi eta kontrolatzeko, beste baten ikuspuntuan jartzeko, bere buruaren mugak zabaltzeko, lankidetzan jarduten, besteekin komunikatzen ikasteko…”. Ikasleek gizarte jarrera onak hartzen dituzte ematea, laguntzea, lankidetzan aritzea, partekatzea eta kontsolatzea, eta, aldi berean, lehiakortasunaren aurrean taldean lan egiteak duen garrantzia barneratzen dute.
|
|
|
–Gino? –esan zuen Pablok, zerbait esateagatik, Fray Ciccillo konturatu zelakoan
|
bere
pentsamenduekin, igual begiak bueltaka bueltaka hasi zitzaizkiolako. Holako gauzak inoiz ezin dira kontrolatu.
|
|
|
Laster amaitu da pelikula, beltzean fundituta. Sei lagunak isilik geratu dira hiru edo lau minutuz, bakoitza bere butakan eta
|
bere
pentsamenduan, pantaila zuriari begira.
|
|
|
Noizbehinka herrixka batek edo gaztelu zahar baten hondarrek hausten zuten paisaia malenkoniatsu haren monotonia. Denbora tarte luze batez isilean bidaiatu genuen, nor
|
bere
pentsamenduetan murgilduta. Aita izan zen azkenean isilunea urratu zuena, bere eserlekuan agonduz:
|
|
|
Del Valleri ideia izugarri bat pasatu zitzaion burutik: gizon hark, moduren batez,
|
bere
pentsamenduak irakurtzen ahal zituela. Heydrichen begi urdin kolorgeek arrain batenak ziruditen:
|
|
|
Honek oihala zabaldu eta Lantzaren punta beltza utzi zuen agerian. Une luze batez antzinako erlikia hari begira gelditu ginen hirurok, nor
|
bere baitako
pentsamenduetan bilduta. Mitxelenak eskua hurbildu zion Lantzari, baina metal iluna ukitu gabe urrundu zuen berriz ere, erretzeko beldurrez bezala.
|
|
|
Gizon askea da
|
bere
pentsamenduaren mugaraino joateko beldur ez den hura.
|
|
|
Hala ere, bi bide hauei esker ezagutu daiteke gizakien eta piztien artean dagoen aldea. Zeren ondo gauza nabarmengarria baita ez dagoela inon hain gizaki abereturik eta kirtenik (zoroak ere kontuan izanik) gai izango ez dena zenbait hitz elkarrekin josteko eta diskurtso bat osatzeko
|
bere
pentsamenduak adierazi ahal izateko; eta, ostera, ez dagoela antzerako zerbait egin lezakeen animaliarik, ezta perfektuena edo zorion handienean jaiotakoa ere.36
|
|
|
Ez dago zalantzarik gizakia berez hartuta menpekoa dela, gure existentzia guztiz aleatorioa dela, eta giza espeziea desagertu ere egingo dela gainera, munduak edo dena delakoak iraungo duen artean; baina egiaztapen horretan oinarrituta Descartesek guri desegoki xamarra irudituko litzaigukeen hastapen bat jarriko du
|
bere
pentsamenduaren oinarrian. Darwinen ondoko garaiotan bizi garenontzat eta eboluzioaren teoria oinarri modura hartuta, mundua aurrerantz doa eta ondokoa aurrekoa baino hobetzat, garatuagotzat, ingurumenari moldatuagotzat jotzen dugu.
|
|
|
Ez du gura
|
bere
pentsamenduen berrantolaketa soila egitea salbatu beharrekoa salbatuz —nahaskila ederra sortuko litzatekeena hori eginez gero! — Bere pentsamendua, bere garaiko pentsaera, goitik hasi eta beheraino irauli gura du, ez gehiago, baina ezta gutxiago ere. Helburu horrekin, orduan, da geratu ezagutza eskolastikoa bakarrik auzitan jarrita.
|
|
|
Ez du gura bere pentsamenduen berrantolaketa soila egitea salbatu beharrekoa salbatuz —nahaskila ederra sortuko litzatekeena hori eginez gero! —
|
Bere
pentsamendua, bere garaiko pentsaera, goitik hasi eta beheraino irauli gura du, ez gehiago, baina ezta gutxiago ere. Helburu horrekin, orduan, da geratu ezagutza eskolastikoa bakarrik auzitan jarrita.
|
|
|
Badira zenbait arazo berak eskaintzen digun errezetan bere lana zehaztasun gabea, iluna eta nahasi xamarra bihurtzen dutenak, eta horien artean lehenetakoa bere metodoaren arau nagusiari buruz ematen duen justifikazio eskasa izango da. Ez da ez hau txantxetako kontua izango; izan ere, esan bezala, metodoaren lehen arau hori delako Nia
|
bere
pentsamenduaren muinean jartzeko aitzakia, Ni hori izango ei litzateke arrazoimenaren bidez bururagarria den ideiarik bakunena eta lehena.28 Badirudi, beraz, arau hori gehiago dela nahikoa justifikatu barik eta argitu barik bereganatzen duen aurrebaldintza, ondo arrazoituriko eta justifikaturiko eskakizuna baino, eta ausarkeria handiegirik gabe esan ahal izango genuke gutxienez justifikazio bat e...
|
|
|
Arrazoimena ez litzateke gizarte eta kultur ingurunearekin harreman dinamiko batean eraikitzen den zerbait izango, gehiago izango litzateke gizakioi aurrez emandako ahalmen baten berezko garapena, erabatekoa eta aldaezina. Hau ulertzeko kontuan izan behar da
|
berarentzat
pentsamendua eta giza egitura razionalak hizkuntzaren aurrekoak direla, eta horregatik bere egiara heltzeko ez dela beharrezkoa izango elkarrizketa prozedura bati jarraitzea, bakarrizketa nahikoa izango da-eta arrazoimenera eta egiara heltzeko. Berdin da, beraz, zein hizkuntzatan dihardugun, latinera, behe bretoiera, frantsesa..., guztien aurretik pentsamendua legoke.
|
|
|
Bere figura auzitan jarria eta oso eztabaidatua izango zen hierarkia katolikoaren aldetik, ez bakarrik bere garaian, baita hurrengo 150 urtean ere. Bere liburuak debekatuak,
|
bere
pentsamenduaren irakaspena unibertsitatetik baztertua, bere jarraitzaileak zokoratuak, bere hilotza hamazazpi urtean Frantziaratu ezinik egon ondoren otoirik gabe lurperatua, Jainkogabetzat salatua... Eta, hala ere, honek guztiak ez zuen eragotzi geroago frantziar ilustratuek Descartes bere aitzindari nagusitzat jo zezaten botere despotiko baten aurka altxatzeko kemena izan zuelako.29
|
|
|
Gu, egia esan, ez gara ahaleginduko hemen argitzen
|
bere
pentsamenduaren funtsezko bi soslai hauetatik zein izango den behinena bere lanean. Ematen du oso benetan hitz egiten zuela Mersenneri esan zionean Meditazioetan bere fisikaren oinarriak bilduta zeudela, baina baita ere adierazten duenean arimak gorputzaz gaindiko bizitza duela.
|
|
|
Wittgensteinen Jainkoarekiko aipamenak, guztiak oso laburrak eta inpertsonalak, guztiz lotuta daude etikaz zuen ideiarekin. Orobat, Jainkoari eta etikari buruz zuen pentsaera erabat erlazionaturik zeuden (daude)
|
bere
pentsamendu logikoarekin, hau da, gertakariez eta munduaz (eta berauen irudi logikoak diren perpausez) zuen irudikapen teoriarekin. Diogunaz jabetzen hasteko aski dugu Wittgensteinek Tractatus ean Jainkoaz egiten dituen lau aipamenetan lehena irakurtzea:
|
|
|
Isilik gelditu ginen ostera, nor
|
bere
pentsamenduekin. Aldian behin, La Vachek bere lanturua isurtzen zuen ezpainetatik:
|
|
|
La Vachek gero eta gutxiago pentsatzen zuen Balantzategiko gauzetan. Bakarrik gelditzen zen bakoitzean,
|
bere
pentsamendua mendi elurtuetara edo baso itxietara joaten zen.
|
|
|
Egur batean jarri eta, sutara begira gelditu zen.
|
Bere baitako
pentsamenduak zerabilzkien. Triste ote zegoen?
|
|
2005
|
|
|
|
Bere
pentsamendua ekoitzi du. Biderako pentsamendua, ideia organikoak sortu ditu, bileretan, zigarro ke artean, afalostetan, eztabaida garratzetan, paper galduetan.
|
|
|
Nola etorri zitzaion, orduan, amona Kontxiri, Manifestu Komunistaren paragrafo hura?
|
bere
pentsamenduaren ardatz bihurtu zuena eta buruz zekiena, errepikatzeko gogoa:
|
|
|
Baina idazkera honek zerbait oroitarazten dit...
|
Bere
pentsamenduetan galdua zen.Gaellek gutunari begirada bat bota zion. Baina, nik ere idazkera hau ezagutzen dut... Goaita...
|
|
|
Carolina
|
bere
pentsamenduetan galdua zen eta gizon boz sakon eta azkar batek ernarazi zuen. Bere gurasoen notarioa mintzatzen hasi zen:
|
|
|
Orain, nahi gabe bada ere, bere burua adierazteko behar bat sentitu du". Ideologia jakin batean kokatu gabe eta" aurreko planteamendurik gabe
|
bere
pentsamendua zintzotasunez eraikiz", Zabalaren iritziz Segurolaren testuak eztabaidagarriak eta mingarriak izan daitezke euskal kulturaren barruan dabiltzan batzuentzat. Hala ere, egilearen beraren esaldi bat ekarri du gogora minduta senti daitekeenarentzat:
|
|
|
Amets isildu egin da.
|
Bere
pentsamenduetatik laino trinkoa uxatu nahi balu bezala geratu da tartetxo batez, esku artean botilatxoa biraka darabilela.
|
|
|
Bere entzungailuak belarrietan jarri eta Rammstein bilatu du atzamar urduriz. Belarriek jasan dezaketen ozenena jarri du, horrekin
|
bere
pentsamenduak mututu behar balitu legez.
|
|
|
Stop. Ez die
|
bere
pentsamenduei azkar eta urrunegi joaten utzi nahi. Ainarak larrutu egingo luke horrelako neska baten etxean lo egin behar duela jakingo balu...
|
|
|
Dutxa beroa hartu bitartean
|
bere
pentsamendu gaiztoak ase uztea bururatu zaio, baina neskaren dutxan egiteari zuzen iritzi ez eta gogoa erreprimitu du, ia erretzen duen urak giharrak eta ideiak laxa diezazkion utzirik. Azkenik, zorua ez bustitzeko dutxa barruan gorputza lehortu, eta ura pasatu du gero, bere aztarnarik ez uzteko.
|
|
|
Kontzertuko entzule multzoa uztean, hotza nabariagoa egin zitzaidan. Kale zaratatsuak utzita, bakartietara abiatu ginen, mintzatu gabe, urruti, oso urruti bata bestearengandik, nor
|
bere
pentsamenduetan murgilduta. Asunto hark gure artean geratzen zen argi ahula betiko ilunduko ote zuen galdetzen nion neure buruari, edo, agian, ordurako amatatuta zegoen eta nora ezean genbiltzan biok, itzalpetan, hiriko inguru hartan bezala.
|
|
|
Berandu zen. Adelak etxeraino lagundu zigun bioi, eta gero auzoan barna paseatzera joan zen;
|
bere
pentsamendu nahasietan ordena pixka bat jarri nahi zuela esan zigun.
|
|
|
II:
|
Bere
pentsamenduaz. AZURMENDI, Joxe.
|
|
|
" Hizkuntza, bere berezko esentzian kontsideratuta, beti eta une oro da zerbait iragankorra. [...] Hizkuntza bera ez da obra bat (ergon) baizik eta aktibitate bat (energeia)" 83 Honek bakarrik ere agerian uzten du
|
bere
pentsamenduaren gaurkotasuna. Azalduko dugun kontzepzio linguistiko berri honen hurrengo ideiak, bigarrenak," pentsamendu eta hizkuntzaren" arteko sakoneko erlazioa azpimarratzen du:
|
|
|
Lehen atala, Gizakiari buruzko teoria eta" antropologia konparatua": gizakiari eta honen indibidualitateari buruzko galderak osatzen du, hain zuzen,
|
bere
pentsamenduaren erdigunea eta, aldi berean, baita bere estudio eta ikerketa guztien abiapuntua eta helmuga. Hemendik ondorioztatzen den antropologia, batez ere, gizakiaren" izate errealaren ezagutza" edota honi buruzko ikerketa" zientifikoa", beti, gizakiaren" izate posiblearen formazioaren" edota beronen" humanizazioaren" zerbitzuan jartzeagatik ezaugarritzen da.
|
|
|
Humboldten obrak, bestela, eta gurera itzuliz, badu eraginik egungo hizkuntzaren pedagogian eta hizkuntzen didaktikan, batez ere L. Weisgerber-ek XX. mendearen lehen erdian haren hizkuntz teoria suspertu eta honen hezkuntz irakurketa ahalbidetu zuenetik193 Hari esker, batetik, hezkuntzaren, hizkuntzaren eta baita ere bi hauen arteko erlazioaren dimentsio antropologikoa hobeto ulertzeko moduan gaude: zentzu honetan esanguratsua da jakitea, eta batez ere pedagogiaren perspektibatik, hark bere egitasmo antropologikoen baitan garatzen duela
|
bere
pentsamendu linguistikoa, alegia, hain zuzen hizkuntzari funtzio humanizatzailea aitortzen diolako hartzen duela hizkuntza aztergai bezala. Gizakiaren izaera linguistikoa eta hizkuntzaren izaera gizatiarra antzematen dituen unetik, ondorio guztiekin onartzen dituenetik, garbi ikusten du ezinbestekoa dela hizkuntza kontuan hartzea, baldin eta gizakiari bere formazio eta hezkuntza prozesuan lagundu nahi bazaio.
|
|
|
Beraz, eta puntu honetan ikusi ahal izan dugun bezala, Humboldten antropologia guztiaren berezko erreferentzi puntua gizakiaren Singulartasuna eta Indibidualtasuna da. Hau azaldu nahian, lehenik,
|
bere
pentsamenduak J. G. Herderren historizismoarekin eta garaiko antropologia filosofikoarekin duen lotura argitu dugu. Ondoren, eta C. Menzeren laguntzarekin, hark" indibidualitateaz" zehazki ulertzen duena oinarrizko lau ideietan laburbiltzen saiatu gara.
|
|
|
Humboldten kezka intelektual nagusia, azaldu berri dugun bezala, gizakiaren inguruan kokatzen da beti, baina egia da ere berak ez duela problematika hau beti berdin planteatzen. Aipatu beharrekoa da, zentzu honetan, 1800 urte inguruan
|
bere
pentsamenduak krisi esanguratsu bat jasaten duela eta, hemendik aurrera, hizkuntzaren perspektibatik aztertuko duela bere antropologia guztia. Honekin lotuta, eta nahiz eta idazlan honen aztergai zuzena ez izan, zera gogorarazi nahi dugu:
|
|
|
Aurrerantzean, eta hari honi jarraituz, norabide linguistikoa ematen die gizakiari buruzko bere ikerketa guztiei eta, egiaz," antropologia linguistikoa" den" hizkuntz teoria" bat jorratzen saiatzen da. Berriz azpimarratu beharrekoa da, hala ere,
|
bere
pentsamendu antropologikoak ez duela biraketa linguistiko horrekin inolako hausturarik ezagutzen, baizik eta bakarrik hizkuntzan oinarritutako trataera berri bat. Honako hiru puntutan azalduko dugu hau:
|
|
|
G. Fichte) eta frantziar ideologoengandik (E. B. Condillac) urruntzen da eta, bere kabuz, problematika honi buruzko teoria propioa lantzen du63 Kontua da, eta hau azpimarratzea ezinbestekoa da, biraketa honek ez diola
|
bere
pentsamenduari etenik edo oinarrizko printzipioen desegiterik ekartzen. " Humboldten hizkuntzaren filosofiak", honela idazten du Quillien ek," filosofiA rekin hausten du baina ez Bere filosofiarekin" 64 Oraindik ere bere horretan diraute jatorrizko eta sakoneko kezkek, gizakiaren izatea eta bere garapena, eta egiaz berria den gauza bakarra arazo hau planteatzeko perspektiba linguistikoa da, berrikuntza honek beti ere berebiziko garrantzia duelarik.
|
|
|
" Ueber die Verschiedenheit des menschlichen Sprachbaues und ihren Einfluss auf die geistige Entwicklung des Menschengeschlechts"(): hizkuntzen egituraren eta gizakiaren garapenaren arteko lotura aztertzen duen testu hau, printzipioz, Kawi hizkuntzari buruzko idazlan sakon eta zabal baten" Sarrera" da; berau, ordea, sarrera sinple bat baino askoz ere gehiago da, ze bertan garatzen du gure autoreak hobekien bere hizkuntzaren teoria; testu hau, egiaz, bigarren fase honen eta baita ere
|
bere
pentsamendu linguistiko osoaren goren puntu bezala kontsideratu dezakegu72.
|
|
|
Hasieran, eta bere ibilbide intelektual honen hastapenak ezagutu nahian, hizkuntzaren arazoaz nolabaiteko interesa erakusten duten bere lehenengo testuen errepasoa egin dugu. Ondoren
|
bere
pentsamenduak 1800 urte inguruan ezagutzen duen" krisia" edo azaltzen saiatu gara eta, honekin, baita bere planteamendu antropologikoen" biraketa linguistikoaren" nondik norakoak ere. Azkenik, eta ibilbide intelektual honen panoramika osatu nahian, urte horretatik aurrera emandako pauso garrantzitsuenak edota une eta testu esanguratsuenak ekarri ditugu gogora.
|
|
|
Honi buruzko testuetan, egiaz, hizkuntzak bigarren mailako papera betetzen du, ze berau bertan gizabanakoak eta giza-taldeak ezaugarritzeko kanpo elementu erabilgarri bezala bakarrik kontsideratzen da57 Aipatu bezala, urte inguruan iristen da Humboldt egiaz hizkuntzaren sakoneko garrantzia antzematera: aspalditik zebilen bere antropologiarentzako giltzarri moduko zerbaiten bila eta,
|
bere
pentsamenduaren nolabaiteko krisiaren emaitza bezala, giltzarri hori hizkuntzaren baitan aurkitzen du. Honela, bada, eta euskal lurretan lehen aldiz egon eta gutxira, F. A. Wolf lagunari lehenengo aldiz aitortzen dio etorkizunerako bere asmo berria, alegia, era" esklusiboago" batean" hizkuntzaren estudioaz" arduratzea eta" hizkuntzen arteko konparazio zehatz eta filosofiko bat" burutzea58 Hortik gutxira F. Schillerri idatzitako beste eskutitz batean, oraindik ere argiago ikus daiteke zer nolako esanahia irabazten duen hizkuntzak bere pentsamenduan.
|
|
|
aspalditik zebilen bere antropologiarentzako giltzarri moduko zerbaiten bila eta, bere pentsamenduaren nolabaiteko krisiaren emaitza bezala, giltzarri hori hizkuntzaren baitan aurkitzen du. ...a, F. A. Wolf lagunari lehenengo aldiz aitortzen dio etorkizunerako bere asmo berria, alegia, era" esklusiboago" batean" hizkuntzaren estudioaz" arduratzea eta" hizkuntzen arteko konparazio zehatz eta filosofiko bat" burutzea58 Hortik gutxira F. Schillerri idatzitako beste eskutitz batean, oraindik ere argiago ikus daiteke zer nolako esanahia irabazten duen hizkuntzak
|
bere
pentsamenduan. Karta honetan" hizkuntza" antropologikoki kontsideratzen da:
|
|
2006
|
|
|
barne hizkuntza darabil bere portaera gidatzeko. Haurrari instrukzioengida bat proposatzen zaio, zeinak
|
bere
pentsamendua egituratzen eta bere portaerazuzentzen lagunduko dion.
|
|
|
Hantxe bihurtu zen ikasle mugimenduen erreferente ideologikoa.
|
Bere
pentsamendua eta ekarpenak oso garrantzitsuak izan ziren 60ko hamarkadako ikasleen matxinadetan, eta mugimendu horiek inspiratu zituen filosofoetako bat izan zen.
|
|
|
|
Bere
pentsamenduan Mendebaldeko gizarte kapitalisten kritika izan zen gai zentrala, eta ondokoak dira bere lanik ezagunenak: Eros eta zibilizazioa eta Gizaki dimentsio bakarrekoa.
|
|
|
Eta hainbat dira nazioartetik heldu zaizkion aintzatespenak, eta jasotako sariak. Europako mundu intelektualean gero eta leku garrantzitsuagoa bete du, eta
|
bere
pentsamendua, zalantza barik, gaur egungo erreferente nagusietakoa da.
|
|
|
Herrien historiaren azpiko intrahistoria hori izan daiteke Natura (pixka bat Kant-en antzera), edo materialisten materia, edo indar absolutu ezezagun eta ezagutezin bat eraginkorra, efektuen ugaltzeko legearen arabera historia agerikoan biderkatzen dena (Spencer), edo biologia psikologizatu bat, arraza (Ardigó, Taine), edo beste zernahitsu XIX. mendetarra. Unamuno-k ideiak handik eta hemendik bildu, eta
|
bere
pentsamenduaren modura eraldatu egiten ditu, edo soil metaforizatu, literarioki baliatzeko, baliagarritasun hori baita berari oroz gain interesatzen zaiona, ez doitasun kontzeptuala. Unamuno gaztea garai honetan positibismoaren ildoan dabil buru belarri, eta hala, intrahistoriaren metafora ere irudi eta konparazio naturalistaz jantzita aurkezten digu, indar kosmiko bat bailitzan.
|
|
|
Kontuak nolabaiteko abentura kutsua zuen eta, horrek beldurra eman arren, Anek ulertzen zuen aukera aparta zela
|
bere
pentsamenduetan taxu apur bat jartzeko, ezagun eta adiskideengandik deskonektatzeko. Bakea bilatzeko eta bere burua aurkitzeko.
|
|
|
izakia, denbora, metafisika... Herr Martinek
|
bere
pentsamendua adierazteko erabili zituen hitzak, baina, esanahiz beteak eta edukiz hutsak ziren, itxuraz behintzat. Führer ak hartu zuenean gaina, Herr Martin bere lagun Jaspers engandik aldendu zen.
|
|
|
Nagusiek, ordea, kasurik ere ez; ume kontu hutsaltzat hartu dute hark hainbeste kostata esana. Orduan umea, edo gaztetxoa, lotsatua oraindik ere haserre baino gehiago, nagusien lagunartea utzita, atzeko gelara doa, bakarrik egotera, bakardadera, eta han
|
bere
pentsamenduak eta gogoetak, sentimenduak eta grinak idazten hasten da, bakarrik, bere kasa, idazten, idazten eta idazten... Neu ere horrelaxe sentitzen naiz.
|
|
2007
|
|
|
950 Euskal Herrian, autore honek E. Salaberry interesatu zuela, ematen du, ik. AZURMENDI, J., Étienne Salaberry.
|
Bere
pentsamenduaz, Egan, l/ g., d/ g., 44
|
|
|
Jarraiko istorioei so zerikusirik handienekoa, A. Retzius anatomista eta antropologo suediarraren klasifikazio kraneometrikoa izan da populazio europar guztia bi arraza tipotan, dolikozefalo edo buruluzea bat, buruborobil edo brakizefaloa bestea (1842), bion artean gero erraza izango baita rol positiboa egoztea arraza bati, negatiboa besteari. Era honetako arrazen teoriko bat J. A. Gobineau diplomatikoa izan da, Tocqueville ren laguntzaile izana eta bere kolkoan Iraultzaren arerio beti, aristokratista, sekulako influentziakoa bere obrarekin Essai sur l, inégalité des races humaines, Influentzia zabal honen aitorpen bat Euskal Herrian, Pío Barojak egin duen haren laburbilduma ondorengo hau da, horrek guri bide batez Baroja-ren
|
beraren
pentsamendua arraza eta kultura eta historiari buruz ikusteko balio diezaguke:
|
|
|
Pentsamendu formalari esker, orobat, nerabeak
|
bere
pentsamenduei buruz erehausnartu ahal izango du, eta horrek bere buruaren funtzionamenduari buruzikasten lagunduko dio. Halaber, pertsonak ideia eta balio zehatz batzuekikoafektua garatuko du, eta, nolabait, haiekin konprometituko da.
|
|
|
Selman en ustean, bestearenikuspegia hartzeko gaitasunaren garapenak aurrerapen handia ekartzen diopertsonarteko ezagutzari, honako arrazoi hauek direla eta: batetik, gaitasun horriesker, gizabanakoak
|
bere
pentsamenduak, sentimenduak eta jokabideak ulertu ezezik, besteenak ere ulertzeko gaitasuna eskuratzen duelako; bestetik, gaitasunhorren garapenak aldaketa handiak dakarzkiolako harremanenesanahiaren eta ezaugarrien ulermenari.
|
|
|
Batetik, haurrak buruz bere burutik at jartzekogaitasuna garatu, eta kanpoko behatzaile baten ikuspuntua hartzen du. Horri esker,
|
bere
pentsamenduez eta sentimenduez hausnartu ahal izaten du (ikuspegiautogogoetazkoa). Bestetik, beste pertsonek ere gauza bera egin dezaketela ikastendu, eta beste pertsonen pentsamenduak eta sentimenduak anizkuntzat hartzen ditu (adibidez, beldurtia eta alaia), nahiz eta oraindik isolatutzat, jarraitutzat edogarrantzi maila ezberdinekotzat hartu (nagusiki alaia da, eta, bigarren mailan, beldurtia).
|
|
|
Kontatutako istorioan ikasleak bere ekintzen ardura eta gobernua hartzenditu, bere bizitza istorio gisa interpretatzen du, eta besteen ikuspegiekin alderatzendu. Ongiaren eta gaizkiaren artean erabakitzeko ematen duen judizioaren aurrean,
|
bere
pentsamenduak, sentimenduak eta ekintzak irudikatu eta zentzua ematen die.Ondorioz, bere gain har ditzake ikuspegi moralak eta ekintzen ardura.
|
|
|
Argudiatzeak badu aurpegi intuitibo bat ere. Oro har, logika ezarri nahi izaten du diskurtsoan argudiatzen duenak,
|
bere
pentsamendua gidatu nahi izateaz gain, besterena ere zuzendu nahi izaten baitu argudiatzen duenak. Baina, askotan, zein mundutan barneratzen garen ondo ez dakigunez, indizioekin eta intuizioekin jokatzen hasi behar izaten dugu, argitasun erabatekoa gutxitan izaten baita diskurtsoak argudioa behar izaten duenean, dilemetan eta abarretan, esate baterako.
|
|
|
izanik ere, zirkulu bat uretan bezala, hizkuntzaren zabal guztian dardaratzen da. Horregatik ulertze oro ezulertzea da beti aldi berean, adostasun oro aldi
|
berean
pentsamendu eta sentimenduekiko aldentasuna bata besteagandik238.
|
|
|
etnia bakoitzak, diosku?
|
bere
pentsamendu funtsezkoa, forma eta eduki, bere hizkuntzan isuri du, mamitu du.
|
|
|
Klasemendetasunak lehenago ebidentzian ipiniak zituen Marx-ek. Haatik Tun Sun ek ikusten eta sentitzen zuen, txinatar batek pentsamendu europarrarekin topatzen zituen diferentziak ez zirela benetan esplikatzen garapen ekonomikoaren borroka eta klase interesen aurkakotzarekin, ezta ideologien edo «ismo»en background sozialarekin ere, eta argibidea, pentsamendua/ klaseak edo pentsamendua/ baldintza kultural eta sozialak ordez,
|
berak
pentsamendua/ hizkuntza bikotearen bidetik entseiatu du? «the structures underlying thought»1271 Hizkuntzak berak daramatza
|
|
|
Horrek lehenbizi Humboldt-en zinezko mendekotasuna Herder-engandik frogatzen du (Aarsleff ek gutxietsia), ez orokorki soilik, baizik eta bereziki Herder Condillac-en arerio den puntuetan ere1105 Jarraian apurtu egiten du Aarsleff en argumentazioa, Humboldt-en Pariseko egonaldiak (1797ko azarotik 1801era) 1106, eta hango irakurketak eta solasak Ideologoekin, hizkuntz filosofia humboldtiarraren abiapuntu eta muin bezala agerraraztekoa. Aarsleff ek Humboldt-en beraren adierazpenak ailegatzen ditu, non ere berak aitortzen baitu Pariseko egonaldiaren garrantzia
|
bere
pentsamenduarentzat, hori ukaezina baita. Baina garai horretan Humboldt-en interesak, eta Ideologoekin izandako solasak, metafisikari eta moralaren fundamentazioari zegozkien, ez hizkuntzari.
|
|
|
Hizkuntza ez da kaiola bat. Alegia, hizkuntza, hiztegietan ez bada, ez da ezer hiztunengandik eta hizketatik bereiz eta subsistente, baizik eta une
|
berean
pentsamenduaren piztaile (1) eta pentsamenduak gauzatua (2), betiere pentsatzeko jardunari lotu lotua962 Hau da, pentsatu, hitzekin, baina «izpirituak» pentsatzen du, ez hizkuntzak963 (izpirituak, banakoaren forman, nazioaren forman, etab.). Eta horrekin ez da ukatzen, hizkuntzak de facto pentsamendua munduaren ikuskera bat edo besteren aldera, hertsatu gabe, bidatzen duena.
|
|
|
Humboldt-en gogartea, Kant-en iraultzak dominatzen zuen eguaro filosofikoan burutu da, eta giro horretan agintzen zuten galdekizunek bidatu dute. Bere biziartean ez du (konferentziak eta)
|
bere
pentsamenduaren fragmentoak baino argitaratu. Haren eskuizkribu ugariak eta, batez ere, garrantzizkoenak Humboldt hil eta gero jendaurrean ezagutu direnerako (Kawi izkribuaren hitzaurrea 1836an agertu da), hizkuntzalarien interesa osoki hartua daukate sanskritoaren aurkikundeak eta familia indogermanikoaren ikerketak, interes honek eta objektu hark, filosofiak ahaztu eta, metodo historikokonparatiboa erabat nagusiarazi baitute.
|
|
|
izenburutu du Leitzmann argitaratzaileak (1903 ss.), bere iritzian Humboldt-en «hizkuntzaren zerizanagaz enplegatzen den izkribu goiztiarrena» (1795/ 96), autoreak inedito utzia. 16 tesitan biltzen du Humboldt gazteak
|
bere
pentsamendua hizkuntzari buruz. Espezialisten esanean, tesiok Fichte-ren argitan eginiko Herder-en irakurketari zor zaizkion anotazio/ gogoeta pertsonalak izan litezke182 Hasteko, nahikoa erakusten dute (M. Helfer ek erakusten du!), autore horiengan bilatu behar ditugula Humboldt-en pentsamenduaren lehen iturriak.
|