|
2017
|
|
|
Bertsoaren lurra da dudarik gabe euskararen lurra. Nik uste dut erabat dagoela bertsolaria lur horri lotua,
|
bere
lurrari, bere hizkuntzaren lurrari, erabat erroak dauzkala barneratuta. Horrek ez du esan nahi iraganari begira eta erroetara begira bakarrik dagoenik bertsolaria, eta berriz ere hau da nik uste dut gaur eguneko bertsolaritzaren ezaugarri interesgarrienetako bat:
|
|
|
Nik uste, erabat dagoela bertsolaria lurra hori lotua.
|
Bere
lurrari, bere hizkuntzaren lurrari, bere erabat erroak dauzkala barneratuta.
|
|
|
Zalhagain eta Bosmendieta inguruetan itxeskatu nintzen, hatsanka, Larraineko gatu iheslariaren hatzak bilatzen eta batere epikotasunik ez zuten ametsak harilkatzen. Ez nintzen, alaina, poeta klandestinoa,
|
bere
lurrean zegoela uste zuen arrotz ehizatua baino. Spinozari esker, argi nuen zer eta nor nintzen.
|
|
|
Nola gure Jaungoikoak jantzi baitzituen lurreko animaliak, aireko hegaztiak, itsasoko arrainak eta oihaneko zuhaitzak ere bere beztimenda mota batzuez animaliak larruz eta ilez, hegaztiak lumaz, arrainak ezkataz eta zuhaitzak azalez, eta nola zuhaitzak, bere dauden lekuetatik higitu gabe eta lan egin ere gabe,
|
bere azpiko
lurraren gozoa eta gizentasuna beregana bere erroez tiratuz eta edoskiz, hazten, handitzen eta mantentzen baitira, animaliek ere bere bazkak eta jatekoak, berehala, eho gabe, erre eta egosi gabe jaten baitituzte, eta bai bere etxeak eta etzauntzak ere, nonahi den, arrasten eta iluntzen zaien lekuan hartzen, eta gehienak, berehala, bere amen ondotik baitoaz zein baitira abantaila handiak, hala Jai... jantzi zukeen, etxedun egin zukeen eta, deus kostatu gabe, behar zuen guztiarekin ipini zukeen.
|
|
|
Laborariak, fruituen esperantzan, gogotik iragaten du
|
bere
lur lanetako nekea. Merkatariak, irabazi ustez egiten du itsasoz eta lehorrez, hain arinki, hainbat bide, itzulinguru eta joan etorri.
|
|
|
Aitaren mundua baserriko mugetan bukatzen da. Hemen du
|
bere
lurra eta zerua. Hemen bera da oso osorik, ez zaio ezer falta.
|
|
2018
|
|
|
Gure lurretan bazagok sagardi ederra, segi ezak sagarrondorik handieneraino eta
|
bere inguruan
lurra harrotu, berehalaxe topatuko duk. Gero, badakik zer egin behar duan, ezta?
|
|
|
Geinek edonon ikusten du negozioa. Duela gutxi lagun bat bidali zuen Sowellek hamaika emakumeen gorpuak lurperatu zituen lorategira,
|
bertako
lurra hartzeko. Lur hori Gabonetako opari edo agur moduan saltzen ari da orain.
|
|
2019
|
|
|
|
bere
lur jabeak
|
|
|
Ama eta era
|
berean
lurra,
|
|
2020
|
|
|
Eta ondorio gisa uzten digulako sententzia bat: " Hasita nintzen pentsatzen, egiatan, neuk ez nituela inoiz aitatxok
|
bere
lurrean ikusi zituen mirariak ikusiko". Izan ere mirariak, ez literaturan, gauza jakina da non ematen diren.
|
|
2021
|
|
|
Gaztelako gerlarien mehatxupean, Sanchok nahi zuena lortu zuen bere neutraltasunaren ordainetan, bere gerlariak erretiratzearen truke. Gaztelako kondea
|
bere
lurretara itzuli baino lehen Zawirekin elkartu eta hizketan gelditu zen. Han, bi taldekoen bitartekari zebilen Azenariri zuzendu zitzaion momentu batean.
|
|
|
Batzuetan, ilargirik gabeko gauetan, txalupaz ibiltzen ziren harat honat era guztietako elikagaiak edota bestelako mozkinak ekarriz eta eramanez. Bestetan, Irungo edota
|
Berako
lurretan, Bidasoa ibaia zeharkatuz ibiltzen ziren. Eltzetxoak edo mendizorriak ere han ibiltzen ziren, alde batetik bestera, kontrabandistak harrapatu nahian, eta aunitzetan haien puskak beraien poltsikorako eskuratu guran.
|
|
|
Eta
|
bera
lurretik Zerura ioan zanean, gelditu zan Mendiolan Riktrudis, ainbeste ondasunen iaube, ainbeste morroiren etxeko andre; baiña bakarrik! Erregiña bat legez zan, baiña erregiñ umezurtza!
|
|
|
Eta Aita eta Ama ill arren, Riktrudis petralak ez dau gero aztu gurasoen erakutsia, eta ekarri deutsa orain Euskal Erriari izugarrizko lotsaria eta kaltea. Mendiola eta
|
bere
lurrak prankotarrenak izango dira gaurtik aurrera, gure etxean geuri agitzera sartuko iakuz arrotzak, ekarriko deuskuez euren oitura gaiztoak, eta agur gu eta gure gauzak, al dogunak al doguna egiten ez badogu. Aitarren seme altza bear gara danok, agiñak erakutsi bear deutsaguz arrotzari, ez dau emen erbestekok oiñik ipiñi bear".
|
|
|
Etsai gaiztoak ekarriko eban beste gizon ori gaur nire bidera, plageak bialduko eustazan Adalbaldoren gorantziak Loperen bitartez... Iauna iarraitu eban negarrez aspertualdi bat egin ostean gizon ori ez da gaiztoa, Zure legezalea da, Zure bake gozoa nai dau
|
berak
lurrean, Zure maitetasunagaitik urkatuko litzatekeala uste dot. Eta, gaiñera, ondo begiratu ezkero, ez deitzot gauza okerra dana eskumunak ezagun bati bialdutea...
|
|
|
Ikusten dot, arrotza, bakotxari berea emoten dakizula, eta mingarria da zure erritar guztiak zure eritxikoak ez izatea. Euskaldunari bakean izten baiako bere basetxe eta txabolatxoetan, poz pozik bizi da
|
bere
lur, soro, baso, bei, ardi, auntz eta beorrai begira. Ez iako iñoiz bururatuten beste lur bat guraritu bear dabela, edo beste erri batean obeto biziko litzetekeala, bada beretzat euskaldun lurra baiño lur oberik ez dago.
|
|
|
Aitz barrenengo kristinauak Otxoaren mandatariari ez deutse abegi onik egin, baiña beste euskaldun kristinau askok, ez iakiñean, ontzat emoten dabe guda barri gogor bat prankotarren buruko arrotasunak kentzeko (alan diñue), eta ez dakit emen zer gertauko dan, bada guzur zaleak berenagaz urtetearren asmautako guda bat Iaungoiko egiazkoak ezin leike ezertara bedeinkatu. Nabillen toki guztietan bakezko mandatari naz ni, ez prankotarren aldekoa; (badakizu Dagobertok
|
bere
lurretatik erbestetua nazala, baiña alan bere ona besterik ez deutsat opa) ez euskaldunen arerioa: gizon guztiak ditut nik adiskide eta geiago Iesusen adiskideak badira:
|
|
|
Ta Aita ta Ama il arren, Riktrudis petralak ez dau gero aztu gurasoen erakutsia, ta ekarri deutsa orain Euskalerriari izugarrizko lotsaria ta kaltea. Mendiola ta
|
bere
lurrak prankotarrenak izango dira gaurtik aurrera, gure etxean geuri agintzera sartuko jakuz arrotzak, ekarriko deuskuez euren oitura gaiztoak, eta agur gu ta gure gauzak, al dogunak al doguna egiten ez badogu. Aitorren seme, altxa bear gara danok; aginak erakutsi bear deutsaguz arrotzari, ez dau emen erbestekok oiñik ipiñi bear (132 or.; g.l.e.).
|
|
|
Piztia zauritu baten gisan, azaleko errekatxo batean luzaro edan ondoren, zutitu, eta balantzaka eta zorabiatuta abiatu zen, nora gabe, gau argi hartako izarren artean galdurik balego bezala.
|
Bere aurrean
lurretik etxetxo bat azaltzen zitzaiola iruditu zitzaion. Estropezuka atarian sartu eta ukabilaz atea jo zuen.
|
|
2022
|
|
|
Ramonek nano pintxearen azken helbidea aurkitzen badu telefonogunetik edo mugikorrera deituko dizuegu. Birras, Jesus Rio de Ocaren ezizena zen, eta hatzari eraztuna bezain ondo zetorkion, Corona edaten
|
bera
lurrera botako zuenik ez zelako inor ezagutzen, beno markaren kontua berdin zitzaion, errez errez edaten baitzuen Pacifico, zein Sol edo Bohemia, Modelo, Indico edo Tecate. Oso elementu berezia zen.
|
|
|
Al Mundhir ben Yahya emirrak lortu ez zuen gauza bakarra, al Andalusen barne borroketan Sobrarbe eta Ribagorza beheko emirerri txikiak menperatzea izan zen. Bere handiusterako kolpe latza izan zen Antso Gartzesek lortu ahal izatea eta ez zuen amore emango
|
bere
lurrak uste zituenak eskuratu eta errege basati hura garaitu arte. Urte batzuk lehenago Gaztela eta Barzelonako kondeak Antsoren kontra jartzen saiatu zen, konde horien seme alaben eztei itunean Gaztelako Sancha eta Bartzelonako Berenguer Ramonekin, aitabitxi izan zenean.
|
|
|
Idazkietan Antsoren menpeko hiri eta lurraldeak agertzen ziren. Sobrarbe, Ribagorza, Aragoi, Iruñean errege zela aipatzeaz gainera, Antsok Gaskonia guztian, Gaztelan, Leonen eta Astorgan agintzen zuela adierazten zuten agirien bidez, azkenekoak
|
bere
lurrak baino gehiago babespekoak zirela aipatu gabe. Dokumentuan sinadurak jartzean garrantzitsua zen hurrenkera.
|
|
|
Fernando Muñoz, Azenari bezala zaldizalea zen. Berak ere zaldi leinu arin eta gogorrak hazten zituen
|
bere
lurretan. Aurreko aldian elkar ezagutu zutenean norberaren zaldi ederrek erakarri zituzten.
|
|
|
Akize Daxetik itzuliko zen Baskoniako erregea. Azenari bertze gerlari talde batzuek bezala bertze bide batzuetatik itzuli zen
|
bere
lurretara, errazago izateagatik eta herrietan kalte gutxiago egiteko.
|
|
|
Bere lana dorreko zaindari eta gerlariei agintzea eta armetan erakustea zen. Goizetan jauntxoak
|
bere
lurrak gobernatzen zituen bitartean, Izotzek gerlariei eguneroko ariketak eginarazten zizkien. Ukuiluko zaldiez arduratzen zen eta maiz zaldimutilei zaldiak prestatzeko agindu ondoren eguerdian itzulia egiten zuen jauntxoarekin eta beste zaldunekin.
|
|
|
Jendetza eta animaliak finkatzeko tokia aurkitu zuten. Hain zuzen ere, Urbasa eta Andiaren magalean Deierri deituriko eskualdean jaurerri bat eta
|
bere
lurrak salmentan jarri zituzten. Jauna eta bere semea hilik gertatu ziren Atapuercan.
|
|
|
Pena handia da, zeren gure herria ez da izan kolore batekoa, gure herria bizia izan da oso. Gure herriak jaso, integratu eta bat egin du
|
bere
lurretara etorrita gelditu zirenekin. Franko asko etorri izan da (gehien bat okzitandarrak) arabiarren aurka borrokatzera.
|
|
|
Sevillako auzo txiro bat bisitatzera joan zen, nagusiaren baimenarekin. Bazekine, jakin, ikastaroan gauza goitarrak erranen zituztela, eta
|
berak
lurrean egon nahiago zuen, gauza arrunt eta ulergarriekin.
|
|
|
Bestalde, maizter izanda ere, berak erabakitzen zituen laboretan egin beharreko lanak eta baita bere etxeko gizon gazteek egin behar zutena ere.
|
Bere
lur propioetan eta animalietan gobernatzen zuen, emazteak etxean bertako martxan egiten zuen bitartean. Neguan, hain zuzen ere, kanpoko lanak ezinezkoak zirenean bestelako lanak egiten zituzten etxe barnean.
|
|
|
Azenarik ikusia zuen kondea jassako arabiarrak bezala jantzita Kordobara joan zenean. Espero ez zuena zen
|
bere
lurretan horrela janztea. Bestela ere, kultura gizonek eta nobleek miresten zuten Kordobako bizimodua eta giroa, eta neurri gutxiagoan arabiar kultura.
|
|
2023
|
|
|
1536an, soldataz gain, egurra, aleak eta belar ondua jasotzen zituen.
|
Bere
lurretan barazkiak, mahatsondoak, txerriak, ganadua eta hegaztiak lantzen zituen Luterok; baratzeko urmaeleko arraintxoak, oreina, hegaztiak eta txerria sarritan jaten zituzten; upategiko ardoa eta etxean egindako garagardoa edaten zituen. Unibertsitateko ikasle batzuk etxean hartzen zituzten, apopilo moduan; apopilo horietako batzuek Luteroren esanak jaso eta idazten zituzten eta mahai solasaldi moduan argitaratu zituzten gero.
|
|
|
Seko. Karlosek bere ohea utzi dio eta
|
bera
lurrean egon da etzanda. Ez du lo handirik egin, eta bizkarra gogorturik jaiki da, goizean goizik.
|
|
|
Gizakiaren gorpua besteen erdialdean utzi zuten hankak eta besoak zabal zabalik.
|
Bere azpiko
lurrak hezetasuna galdu zuen, ez zaio gorputza sekula usteldu.
|
|
|
Txostenaren arabera, Burgosen zegoen arazoaren muina. Horrek jurisdikzio arazoa zekarren, Artziniegak ezin baitzuen ezer egin
|
bere
lurretatik kanpo. Hori dena herritarrei azaldu behar zien, zeinak geroz eta urduriago baitzeuden basurde markak herritik oso hurbil azaltzen hasi zirenean.
|