|
2006
|
|
|
Euskararen aurkako oldar politikoak bai Espainian eta bai Frantzian askoz lehenagokoak dira Unamuno baino. Bilboko Lore Jokoetan Salamancako Errektoreak burutu duen jukutria originala izan da –berria ez bazen,
|
berak
jada kontsakratua utzi duena betiko–, euskararen arazoa, jendaurrean bere autoritate guztiarekin zinez linguistiko eta zientifiko hutsa balitz bezala planteaturik, arazo politikoaren izaera guztiz ezkutatuz politizatzea guztiz. Euskararen ahultasunaren edo heriotzaren erruduna, euskara bera da; heriotza ere ez da heriotza, berpizkundea baizik beste izpiritu batean; eta borreroa jada ez da exekutatzaile bat, eta bai salbatzailea.
|
|
2007
|
|
|
–hori?,, horko hori? (hau
|
bera
jada orokortasun batean sartzea dela, Hegel-ek erakutsi du Fenomenologian). –Hori «liburua» da?
|
|
2008
|
|
|
Bidali zuen Honorato eskolara aurretik, berari. Beñardori? azken orduan kakagura etorri zitzaiòn aitzakiarekin; hartu zuen baserriaren aterpe batean han hemenka jarriak zituztèn habia itxurakoetako batetik oilo batek errun berri zuèn arrautza, ehortzi zuen hura eskola inguruan zegoèn artadi baten lurretan, sartu zen eskolan; galdetu zion maisuak
|
berak
jada bazekiena Honoratok esan ziolako, ea bere behar fisiologikoak egin ote zituen?. Jakizue, zuek hain era traketsean esaten dituzuen, kaka egitea, edo, pixa egitea?
|
|
|
gero eta suago zela; maisuak eta semeak, gainera, protagonismoa kendua zioten azken minutu hartan: aitak bazituen, beraz, bi arrazoi muturra sartzeko, nola sartu baitzuen, ahotik gar batzuk jaurtitzen zituela, sua
|
bere baitan
jada kabitzen ez zitzaiolako edo:
|
|
|
Baina markes jauna ez zen gizon
|
bera
jada, hain zen nabaria kontsularengana bisitan joan zèn gizonaren eta bisitatik irten zenaren arteko aldea. Lekuko batek ere ez zuen horixe baizik egiaztatuko:
|
|
|
Baina markes jauna ez zen gizon
|
bera
jada, hain zen nabaria kontsularengana bisitan joan zèn gizonaren eta bisitatik irten zenaren arteko aldea. Lekuko batek ere ez zuen horixe baizik egiaztatuko:
|
|
|
Are gehiago, handik aurrera, Huevogallo deitzen hasi baitzitzaion Auxtin, eta haien etxean arrautzak oilarrek erruten zituztela esaten, harik eta Beñardok egun batean pazientzia galdu zuen arte. Bidali zuen Honorato eskolara aurretik, berari –Beñardori– azken orduan kakagura etorri zitzaiòn aitzakiarekin; hartu zuen baserriaren aterpe batean han hemenka jarriak zituztèn habia itxurakoetako batetik oilo batek errun berri zuèn arrautza, ehortzi zuen hura eskola inguruan zegoèn artadi baten lurretan, sartu zen eskolan; galdetu zion maisuak
|
berak
jada bazekiena Honoratok esan ziolako, ea bere behar fisiologikoak egin ote zituen –" Jakizue, zuek hain era traketsean esaten dituzuen ‘kaka egitea’ edo ‘pixa egitea’ bezalako esamoldeei ‘behar fisiologikoak egitea’ esaten zaiela gaztelera jasoan, edo, era arrunt espezifikoagoan, hacer del cuerpo eta hacer aguas" esaten zien maisuak eskolan–; era... " Antzarak, antzarak!"; jiratu ziren Auxtin eta bere lagunak Beñardoren hatzak seinalatzen zuèn tokira, Beñardori bizkar emanez; jaurti zion honek orduan arrautza, Auxtinen buruaren atzealdean kalparrean doi asmatuz; hasi zen Beñardo lasterka kontrako norabidean; hasi zen handik bospasei segundora Auxtin lasterka Beñardoren atzetik –akabatuko haut eta akabatuko haut!
|
|
|
Sukaldean kokatutako begi ahalguztidun batek bertatik bertara egiaztatuko zuen aitaren sua –orain bekozko iluna ipintzen zuen, eta orain hasperen nabarmenak egiten– gero eta suago zela; maisuak eta semeak, gainera, protagonismoa kendua zioten azken minutu hartan: aitak bazituen, beraz, bi arrazoi muturra sartzeko, nola sartu baitzuen, ahotik gar batzuk jaurtitzen zituela, sua
|
bere baitan
jada kabitzen ez zitzaiolako edo:
|
|
2009
|
|
|
Domingok bazekien nola zegoen Ada eta bazekien, halaber, minutuetako bizitza geratzen zitzaiola, onenean ere; baldintza haietan, baina, nola edo hala ezkutatu behar zion arrebari
|
berak
jada bazekiena:
|
|
|
Domingok bazekien nola zegoen Ada eta bazekien, halaber, minutuetako bizitza geratzen zitzaiola, onenean ere; baldintza haietan, baina, nola edo hala ezkutatu behar zion arrebari
|
berak
jada bazekiena:
|
|
2010
|
|
|
Galduta. Leku berean nahi zuen, aitonaren pistola zen berak bizi zuèn espazioaren ikurra?, baina ez zegoen leku
|
berean
jada. Ama, aita ez bezala, elizkoia genuen, auzoko luterotar elizako fededuna?, eta Jainkoaz mintzatzen zitzaion, niri bezalaxe, zauritu nindutèn garaian?, baita, tarteka, elizako artzaina ekartzen ere:
|
|
|
Helenaren aurpegia ere, irudi idealizatu bat, abstrakzio bat ia, osotasun baten barruan atzematen nuena? ez baitzen aurpegi
|
bera
jada, ene beste begirada hartan aurpegiaren zatiek hartu baitzuten indarra, xehetasunak muinari nagusitu balitzaizkio bezala: Helenaren begi berdeak, katamotz batenak ere izan zitezkeenak; haren ezpain hezeak, masusta gorrien margoa zutenak, bai, baina masusta beltzen zapore eztia zutenak, ausaz; haren hortzak, marfilezko dorreak miniaturan, Bibliako kanturik ederrenaren berrargitalpenean?; badakit, bai, irudi haiek guztiak nekez etor zekizkidakeela burura txistua jotzen nuen bitartean, baina nizuke, aldi berean, une hartan sentitu nuena beste era batean adierazi, Damaso, egoera berri hartan gorputza bainuen planeta, eta arima satelite, mundua, ene mundua?
|
|
|
Helenaren aurpegia ere —irudi idealizatu bat, abstrakzio bat ia, osotasun baten barruan atzematen nuena— ez baitzen aurpegi
|
bera
jada, ene beste begirada hartan aurpegiaren zatiek hartu baitzuten indarra, xehetasunak muinari nagusitu balitzaizkio bezala: Helenaren begi berdeak, katamotz batenak ere izan zitezkeenak; haren ezpain hezeak, masusta gorrien margoa zutenak, bai, baina masusta beltzen zapore eztia zutenak, ausaz; haren hortzak, marfilezko dorreak miniaturan, Bibliako kanturik ederrenaren berrargitalpenean...; badakit, bai, irudi haiek guztiak nekez etor zekizkidakeela burura txistua jotzen nuen bitartean, baina nizuke, aldi berean, une hartan sentitu nuena beste era batean adierazi, Damaso, egoera berri hartan gorputza bainuen planeta, eta arima satelite, mundua —ene mundua— bat batean irauli balitz bezala; tentsio hartan, behin baino gehiagotan nabaritu nuen neure burua porrotaren ertzean, txistuari eutsi ezinik... nota batean edo bestean huts ere egin nuen, egia esan, nahiz eta tentsioak berak lagundu zidan azkenean hil edo biziko une haietan biziaren alde egitera eta eutsi beharrekoari erori gabe eustera; minutu bat izan zen, sutsua, intentsua, azken ezin hobea izan zuena, Helenak airean iltzatu baitzituen bi besoak, bi edo hiru segundoko geldialdian, eskuan zeuzkàn sagarrak erakusten zizkidala; eta, hala ere, geldi zirudien arren, Helena ez zegoen geldi, arnasestuka baitzegoen, eta arnasak bularrak igo eta jaistarazten baitzizkion, gorputzaren dantza bukatu ahala bularrek beste dantza bati ekin baliote bezala, dantza biluziago eta basago bati, ene txistu hotsei Helenaren arnasaren musika haragizkoa zerraiela; ahoa zabalik zuen, eta bi atal gorriz osatutako fruitu ezohiko bat zirudien:
|
|
|
Galduta. Leku berean nahi zuen —aitonaren pistola zen berak bizi zuèn espazioaren ikurra—, baina ez zegoen leku
|
berean
jada. Ama, aita ez bezala, elizkoia genuen —auzoko luterotar elizako fededuna—, eta Jainkoaz mintzatzen zitzaion —niri bezalaxe, zauritu nindutèn garaian—, baita, tarteka, elizako artzaina ekartzen ere:
|
|
2011
|
|
|
Gero, urmaelaren ertzean emandako lehenengo musu hura oroimenean lanbrotutako hezetasun ahaztua besterik ez zenean, printzesa tuntunak pentsatu ohi zuen, leiho ondoan adarbakoitzak eta erbi zakurrak brodatzen ari zen bitartean,
|
berak
jada ez zuela maite printze urdin hura. Eta horretarako zein motibo izan zitzazkeen arakatzen aritu ohi zen.
|
|
2014
|
|
|
Segundo batez begitantzen zait Y desagertu egin dela, ezagutzen dudan baritono ahots sendoko gizona, iritzi kategorikoak ematen dituena, gorputz osoan ile sarri eta aberezkoa duen hori
|
bera
jada ez dagoela hemen eta, aldiz, tokia utzi diola Holden Caulfield txiki bati, zeina kapela gorri irrigarria jantzita Central Parkeko lakuari so baitago ahateen patuaz larrituta: –Baina zu ez, ezta?
|
|
|
Lanetik itzuli nintzenean aurkitu nituen.
|
Bera
jada Londresen zegoen, Hong Kong erako hegazkinaren zain.
|
|
|
hala ibiltzea aginduz. Baina, Renanen tipikoa, garbitasuna ez da promesa erretorikoa besterik, hastearen haste
|
berean
jada garbia ez beste guztia baita egiten duen talde arrazial edo/ eta linguistikoen bereizketa, euren artean lehenbizi, eta biona biei kontrajartzen zaien, benetan herri diren, ekikoa gero(, peuples réellement existants?). Talde arrazialak eta linguistikoak ez dira berdinak, ados; baina batzuk zein besteak nolatan kontrajarri, benetan existitzen diren herri, ei?
|
|
|
arraza ariarra (edo indoeuroparra, indogermaniarra), hots, frantsesak, alemanak..., eta arraza semita: arabiarrak, juduak490; biok dira gizadiarentzat esanahi unibertsala duten arrazak,, les deux grandes races qui, en un sens, ont fait l, humanité? 491 Biok bai, jatorri eta arbaso komunak dituzte492, eta hasieratik
|
bertatik
jada kultura batekin ageri dira. Ez dute, beraz, inoiz eduki hastapenetako lehen maila, basati?
|
|
2015
|
|
|
Itoko ote zen!
|
Berak
jada ez zuen bilaka aritzeko astirik. Hango polizia, inozoa izanagatik ere, laster hurbilduko zen alarmaren zentralekoek deituta.
|
|
|
Beste behin jo du telefonoak, erlojuaren orratzak beharrean dabiltza, eta nik ez dut nahi besterik horrela geratzea baino, betierekotasunaren denbora ezean, orain nagoen bezala, X ren besarkadaren magalean, negarrik egin gabe, X hilik dagoela jakin arren, jakin gabe. ...entsatu gabe jada ez dela X besarkatzen nauena, usteltzen hasita dagoen gorpu bat baino; pentsatu gabe beraren amari esan diodala, edo anbulantzia bati deitu, edo kasu hauetan deitu behar zaionari, jakin ez dakidan arren nori hots egin behar diodan orain; pentsatu gabe hiletan eta egin beharrekoetan; pentsatu gabe zer egin beraren gorpuarekin, erre ala lurperatu; pentsatu gabe X hilik dagoela, eta
|
beraz
jada ez dagoela, ez dela, ez datzala ohean, nire alboan, nirekin, baizik eta beste nonbait, edonon, edo inon ere ez.
|
|
|
Halaxe jaitsi zuen aitak behin labana bien artera terrazan, ama izoztuta utziz?, eta aizkora bat, ganibet bat edo punta zorrotzeko ezer eduki balu eskura, berak hartu eta bihotzean sartuko ziokeen aitari. Ama izoztuta gelditu zen, eta ondoren, besoa laxatuz,
|
berari
jada ez ziola entzuten jabetuz, nola edo hala zutitu, alde egin, eta bertan utzi zuen bera, ezinduta, barregarri, lurrean eserita, guraizeei heltzen.
|
|
|
Gaur egungo euskarazko kazeta nagusien zabalkundea ezin esan horiena baino askozaz handiagoa denik (milaka bakarren batzuk kasurik onenean; Euskaldunon Egunkariak, konparazio baterako, 14.000 ale saltzen zituen batez beste zarratu zutenean). Euskal prentsa sortu zenetik mende bat igarota (eta euskara
|
bera
jada batuta eta hezkuntza sistema oso bat eta zenbait kasutan legeak eurak ere aldeko dituela gauden honetan) ez da, hortaz, jauzi kualitatibo nabarmenik izan beronen zabalkundean. Zer dela-eta?
|
|
|
Biolin jotzaile bati entzuna zion behin, inolaz ere ezin zezakeela pentsa biolina berea zenik; aitzitik, izatez gero, bera zela biolinarena, haren jotzailea, eta
|
bera
jada mundu honetakoa izango ez zenean ere, biolinak soinu eder hura ateratzen jarraituko zuela, beste jotzaileren baten eskutan.
|
|
2017
|
|
|
Batek daki. Agian baneukan leihoa irekitzea, Susanari berak ere ireki zezan keinu eginez, neure burua aurkezteko, arratsalde euritsuari buruz hitz egiteko, bakarrik egotearen aspermenaz?
|
bera
jada norbaitekin zegoela ahaztuz?; beno, ni ez naiz aspertzen, irakurtzen nengoen, irakurtzen hasi behar nuen oraintxe, maiz egoten naiz leihoan irakurtzen, ez leiho honetan, jakina, ez berari begira, egongelako leihoan baizik, ze kasualitatea orain elkar ikusi izana, kasualitateetan sinetsi behar, hartuko al dugu kafe bat, bai badakit lagun batekin zaudela, eta zer, ez naiz ligatzen ari, kafea h...
|
|
|
Atzera egin nuen eta logelara itzuli nintzen. Gosaltzen nengoela gela txukundu zuten, demonio, ezin
|
beraz
jada dutxa hartu, anaiak jakingo bailuke ez naizela gosaldu aurretik dutxatu. Garrantzirik ba al zeukan honek?
|
|
2018
|
|
|
orain sofak aukeratzen, gero gortinak? Asteburua pasatzeko plan ona iruditzen zitzaion Iratiri, parrandaz parranda ibiltze hori nerabeen kontua zelakoan eta
|
bera
jada emakume heldua, bizitzako erantzukizunei aurrez aurre begiratzen ziena.
|
|
|
–Zu hasterako
|
bera
jada bukatuta?
|
|
2019
|
|
|
egin nahiko lioke garrasi. Eta baita ohean geratuko zela gaur,
|
bera
jada aspaldi despeditu zela amaz. Inozokeria hutsa dela handik aurrerako guztia.
|
|
|
Orain jende guztia bezala mintzatzen bagara, eta hau bezalako hausnarketa nekezak gu arazo sakonagoetara eraman aitzin, esaterako Leibnizen munduko kontingentziaren frogara edo eta Kanten froga kosmologikora, zeren orduan bete betean ibiliko baikinateke Jainkoari galdezka, ea benetan baden edo goi mailako izaki bati duin ez zaizkion zehaztugabetasunekin gu nahasten ibili ote zen, hori bezalako izaki batek dena argi eta garbi egin eta esan behar zuen bitartean, beraz jende guztia bezala mintzatuz, egile horiek aldarrikatzen dutena da ez duela merezi biharko egunarekin kezka gaitezen, zeren, aldez edo moldez, gertatuko den guztia dagoeneko gertatu baita, eta kontraesana itxurazkoa baizik ez da, demostratua geratu denez, zeren, harria berau bota zuen eskura itzularazi ezin dela egia izanik ere, egia baita, halaber, guk ezin izango diegula zartakoari eta zauriari itzuri, punteria onez jaurti bazen, eta arreta faltaz zein oharkabean harrapatu gintuelako garaiz kendu ez baginen. Hau da, bizitzea ez da, bakarrik, zaila, ia ezinezkoa da, batez ere kausa ikusmiran ez dagoelarik, efektuak galde egiten digun kasuetan, efektu izena oraindik egoki baldin bazaio, efektuak eskatzen duenean bere oinarri eta jatorriak azal ditzagun,
|
bere aldetik
jada izaten hasi den kausa bezala azal dezagun, zeren, jende guztiak dakien bezala, geuri dagokigu, kontradantza honen erdian, esanahiak eta definizioak aurkitzea, benetan gustura egingo genukeena begiak lasai lasai itxi eta guk menderatzen duguna baino aise gehiago menderatzen gaituen mundu bat iragaten uztea den arren. Halakorik gertatzen bada, hau da, begien aurrean daukaguna baldin bada, itxura guztien arabera, efektuaren antza duen zerbait, eta efektu horren kausa aurretikorik edo hurbilik atzematen ez badugu, erremedioa moldatzea da, denborari denbora ematea, zeren giza espezieak, zeinaren gainean, gogora dezagun tokiz kanpo dagoela dirudien arren, ezagutzen den iritzi bakarra berak bere buruaz daukana baita, efektuak betiko itxarotea du helburu, eta kausak betiko bilatzea, edo hori da bederen, gaur den egunera arte, beti beti egin izan duena.
|
|
|
Azkenik, telefonoa. Jauzi batez, Raimundo Silva zutitu da, aulkia, bultzada dela-eta, une batez balantzaka egon eta gero atzera erori da,
|
bera
jada pasabidetik barna dabil, ironia leun batez irribarre egiten duen eta Silva behatzen duen norbaiten aurretik, Nork esan behar zuen, adiskide laztana, holakorik gertatuko zitzaigunik, ez, ez erantzun, galdera erretorikoei erantzutea denbora alferrik galtzea da, hainbestetan ibili dugu gai hori, zoaz, zoaz, nik atzetik jarraituko dizut, nik inoiz ez dut presarik, egunen batean zurea izan behar ... Raimundo Silvak telefonorantz jauzi egin zuen, segundo batez zalantza eduki zuen, Eta bera ez bada, baina bera zen, Maria Sara, eta hauxe esaten zion, Ez zenuen egin behar, Zergatik, galdetu zuen, berak, nahasirik, Gaurko egunetik aurrera ezin izango naizelako arrosarik egunero jaso gabe egon, Ez dut inoiz arrosekin huts egingo, Ez naiz arrosaz arrosaz ari, Orduan, Inork ez luke behin eman zuena baino gutxiago eman behar, sekula, ezin daiteke gaur arrosarik eman bihar basamortua emateko, Ez da basamorturik izango, Hori promes bat baizik ez da, ez dakigun gauza da, Egia da, ez dakiguna da, nik ere ez nekien bi arrosa igorriko nizkizula, eta zuk, Maria Sara, zure aldetik, oraindik ez dakizuna da hemen badirela zureak bezalako beste bi arrosa, loreontzi batean, sekula gertatu ez zen setio bat kontatzen duten orri batzuen ondoan, mahaitxo baten gainean, neronek ikusten dudan bezala existitzen ez den hirira zabaltzen den leiho baten ondoan, Zure etxea ezagutu nahi dut, Ez zaizu gustatuko, ausaz, Zergatik, Ez dakit nola adierazi, etxe xumea da, ez, okerrago, edertasunik gabea da, ni eta altzari batzuk hemen elkartu gara, liburu asko dago, liburuetatik bizi naiz, baina ni beti kanpoko aldean nagoena naiz, baita egilearen okerra edo oker tipografikoa zuzentzen dudanean ere, ni ez naiz lorategi batean hosto bat, garbitasunaren alde, zorutik jasotzen duen ibiltaria besterik, gero, non utzi ez dakiela, bere sakelan gordetzen duena, eta horixe da nirekin daramadan guztia, hosto idorrak, zimelduak, haien artean ez da ahoratzeko ona den fruiturik, Bisita egitera joango natzaizu, Ez da munduan hori baino gehiago desio dudan gauzarik, eten egin zuen une batez, eta gero gaineratu zuen, Oraingoz, baina esan berriaz damuturik, edo batere egokia ez zela deliberaturik, zuzendu egin zuen, Barkatu, ez zen hori nire asmoa, eta emakumeak isilik segitzen zuenez, sekula ahoskatzerik pentsatu ez zituen hitz zuzen, egiatiak, berez eta ez intsinuaziozko jolas zuhur batez adierazkorrak ziren hitzak askatu zituen, Bai, horixe zen nire asmoa, horixe, eta ez dizut barkamenik eskatuko.
|
|
|
Bulegoko lan mahaiaren aurrean eseri da, poesia liburuko probak bere aurrean, pentsamenduaren atzetik abiatu da, agian zehatzago litzateke esatea pentsamenduaren aurretik doala, zeren, pentsamendua zein bizkor den jakinik, bere atzetik joatearekin konformatzen bagara denbora laburrean arrastoa galdu diogu, guk passarola2 asmatu orduko
|
bera
jada izarretara iritsi baita. Raimundo Silvak hausnarketa egiten du, behin eta berriz, saiatzen ari da konturatzen zergatik, lehen hitzetatik, ezin izan zion oldarkeriari eutsi, Ez al dakizu deleatur bat zer den, batez ere galdera egin zuen tonuaren oroimenak larritzen du, probokatzailea, are baldarra ere, eta gero, bukaerako duelua, etsaien artekoa, han kontu pertsonal bat, herra zahar bat erabakitzen ari bailitzan, gauza jakina denean bi hauek aurretik inoiz ez zirela elkartu, eta, baiezkoan, ez zutela elkar begiz jo, Nor ote da, pentsatu zuen orduan Raimundo Silvak, eta hori pentsatu zuelarik laxatu zuen, konturatu ere egin gabe, pentsamendua gidatzeko erabiltzen ari zen uhala, nahikoa izan zen pentsamenduak aurrea hartu eta bere kabuz hegaldatzen has zedin, oraindik emakume gaztea da, berrogei urte baino gutxiago, ez da lehen kolpean iruditu zitzaion bezain garaia, azalaren tonua, matea, ilea askea, gaztainkara, begiak ere kolore berekoak, amiñi bat argixeagoak, ahoa txikia eta betea, ahoa txikia eta betea, ahoa txikia, ahoa, betea, betea.
|
|
|
Burutik jota egon behar da neska gajo horiei hesteak ateratzeko. Hiltzea
|
bera
jada sekulako astakeria da, baina barrenak erauztea. Esaten nizuna:
|
|
2021
|
|
|
Nik hamalau urte, berak hamazazpi. Nirea lehen bikote harremana,
|
berea
jada hirugarrena. Nik orain arte maitasun platonikoak bakarrik izan ditut:
|
|
2022
|
|
|
Arrotzak barik, irrealak.
|
Berak
jada habitatzen ez duen mundu bateko erlikiak. Hein batean, hori dira:
|
|
|
Isiltasun bat, isiltasun luze bat. Gero iritsi da Juliak
|
bere buruan
jada erantzun duen galdera–: Zein urtetan jaio zinen, Julia?
|
|
2023
|
|
|
Toallak jartzen genituen lekutik tabernako barra ikusten nuenez, agur egiten nion amari tarteka. Hasieran hurbildu egiten nintzen, futbol zelaira edo plazara gindoazela abisatzeko,
|
berak
jada galdetzeari utzi ziolako.
|