|
2000
|
|
|
«Patua
|
bere
iraganaren aurrean nola oldartu eta gailendu zitzaion interesatu zait. Bere garaiari aurre hartu zion emakumea zen Yoyes, ETAren barruan agintaritzara iritsi zen lehenengoetako bat»
|
|
|
Oro har, pertsonaia ezberdinen berri eman ahal izateko narratzaile orojakilea aurki badezakegu ere, batzuetan,
|
bere
iraganeko pasarte batzuen berri ematerakoan, Pedro pertsonaiak hartuko du hitza lehen pertsonan. Honela, bi maila narratibo bereiz daitezke:
|
|
|
Denboraren jarraikortasunari dagokionez, gogoetek jarraipen kronologikoa badute ere, oroitzapenak eranstean ohikoa den bezala, itzulinguru ugarirekin topo egingo dugu. Izan ere,
|
bere
iragana oroitzeko beharrezkoak dira analepsiak, hau da, denboran atzera egiteak; bestalde, bukaera iragarriko duten hainbat aurrerapen aipagarri ere badira. Esaterako, bidaiaren iragarpenaren zantzuak etengabeak dira:
|
|
|
Gainera, askotan argazkia bera da pertsonaiak harremanetan jartzeko modu bakarra. Honela, argazkien bidez pertsonaiek
|
bere
iragana gogora ekarriko dute. Batzuek, gogora ekarritako iragana mantentzeko gogo bizia erakutsiko dute; besteak, ostera, iragana ahazteko irrikaz biziko dira.
|
|
|
AHANTZI egin zait lehen erraitea ezen korridako ikusleen artean ez genuela aitona Nikolas izan. Izan ere, alde batetik, bere erreuma hura zuen, gero eta handiagotzen ari zitzaiona —zenbatenaz festatik hurbilago, hainbatenaz handiago eta jasanezinago, egia erran, jelosiaren eraginagatik edo—, baina bazuen, bertzetik, barrenean halako ezinegon bat, bertze mota batekoa,
|
bere
iraganarekin eta etxeko iraganarekin lotua zegoena, edo egon zitekeena, eta bakean uzten ez zuena, bertze nonbait ere aditzerat eman dizudan bezala eta aitzinago ere hobeki ikusi ahal izanen dugun bezala.
|
|
|
Zeren, amak barrenaldea hustu zidan arren eta bere koaitak eta buruhausteak agertu zizkidan arren... eta erraiten nion arren behin eta berriro ezen soseguan egon zedila,
|
bere
iraganaz damutua zegoelako eta, hark niri eginaren alderakotzat, guztiak barkatu nizkiolako, haatik, nola artean kulpant eta hobenduri sentitzen baitzen, desira hura nagusitu zitzaion, galdegiten ziolarik behin eta berriro Jainkoari agonia luze bat, aitona Nikolasek izan zuenaren parekoa, lurrean gaizki eginak lurrean ordaindu ahal izateko.
|
|
|
, bertzalde, austriar erregeen politikaren aitzinean, zeinak bihurtu baitzuen Kontraerreformaren spiritua estatu arrazoin!; eta bitarteko guztiak jartzen zituela, finean, konde, markes edo bertze edozein tituluren eskuratzeko: titulu gutiziatu hura, eguzkia baino ere distiratsuagoa izan zitekeena eta
|
bere
iragan iluna ezaba zezakeena.
|
|
|
—Ba al dakizue ezen erregeren eta infantaren eztei zirimoniarako bertze ate bat eginarazi dutela Donibane Lohizuneko elizan eta zigiluz hertsi dutela hura, errege eta infanta
|
bertatik
iragan orduko.... Bada baldinba, nihaurk ere orobat eginen dut Villagrandeko dukearekin eta haren emaztearekin, eta, halatan, jauregian ate berri handi bat eginaraziko dut, haiek iragan orduko zigilatuko dudana.
|
|
|
Baina behin baino gehiagotan erran dizut, halaber, ezen bazuela aitonak barrenean itzal bat eta halako ezinegon bat, bertze mota batekoa,
|
bere
iraganari eta etxeko iraganari lotua zegoena, bakean uzten ez zuena eta barrendik jaten zuena, eta luzeago mintzatu nahi nizuke horretaz.
|
|
|
Zergatik hartu ote zuen osabak erabaki hura eta zergatik iragan ote zuen marra? Pedro Huizirekin sasoin hartan desgogara zebilelako ote zen eta erakutsi nahi ziolako ezen Pedrok ere iragan zezakeela marra bere pinturetan, nola
|
berak
iragan baitzuen amorioan. Edo, Maddalenentzat sentitzen zuen amorio hartan kausitu ote zuen osabak beharrezko ukendua, zeinak Pedroren urruntasunak bihotzean eragin zion zauriaz senda baitzezakeen?
|
|
|
Ez du pentsamenduak zerbait izugarririk? —Bai, baina kontakizun hauetan ikusten dudana ebidentziaz lortzen da, baita kontakizunekin harreman zuzenik ez duen ebidentziaz ere; gizakiaren eta
|
bere
iraganaren pentsamenduaren bidez ere bai, baita ikusi ditudan gauza arraro guztien bidez ere, niregan zein besteengan ikusten edo ikusi ditudan gauzen bidez ere.
|
|
2001
|
|
|
" Hitzik ez, zeinu bat, ez dut gehiago idatziko" (80.or.),"" Je serais un grand mort", esan zion ispiluari" (434.or.). biografikoak arakatzen emango du denbora. Iñaki Abaituak aurrera daraman saio literario honetan,
|
bere
iragan propioa Zabalegirenarekin loturik azalduko da, iragan horretan konpromiso politikoak eta irakurketa literarioak (Loretta Sheridan en afusilamentua kontatzen duen nobelarena, adibidez) behin eta berriro gurutzatuko direlarik.
|
|
|
Renfrew l ondo aipatu zuen bezala, herri batek dokumenturik ez duenean,[
|
bere
iragana] arkeologian aurkitzen da? (Azkarate, 1990:
|
|
|
Garai bateko maitale adeitsuak bidean nola usteldu diren sinetsi ezinik arituko da beharbada, denboraren errotak hezurrik gogorrenak ere kraskatzen dituela hausnartuz. Edota zoriontsua da agian, intentsua eta bizipen harrigarriz betea dagoen
|
bere
iragana gogora ekartzean. Memoriaren argazki zaharrak sekula aspertu gabe errepasatuz.
|
|
|
Zure lana artoski egina bada, hiru altuera horiek puntu
|
beretik
iraganen dira. D D f} Zuk hautatu dimentsioko hirukia egizu.
|
|
|
Aldi honetan ere, zure lana artoski egina bada, hiru altuerak puntu
|
beretik
iraganen dira.
|
|
2002
|
|
|
1981eko urtarrileko goiz hotz hartan, Altzako anbulatorioko egongela batean zegoen Sara Huarte, medikua noiz itzuliko zain,
|
bere
iragana oroitzen zuen bitartean: bere haurtzaroko egun zoriontsuak, jaiotetxean, aita Jaxinto eta ama Pantxikerekin, amona Doloresekin eta bere ahizpa gazte Karmelerekin, baina baita egun zoritxarrekoak ere, edozein gaitzen eraginpean egin zituenak bereziki, baita griperik arinenarekin ere, gaitzak sortzen zion egoera orokor tamalgarriaz gain, Erramun Ibargoien herriko medikuaren injekzioen beldur izaten zelako; auzoan igarotako eskolako egunak, eta mojen ikastetxekoak, nondik bota baitzuten, Formación del Espíritu Nacionaleko señoritari azio sonatu hura egin ziolako; estudioak bukatu ondoren lanean hasi zen lehen eguna, eraikuntza enpresa batean, idazkari gisa; bere harremanak mutilekin:
|
|
|
Giro hartan, Sararen gogoak jauzi eta jauzi egiten zuen,
|
bere
iraganeko oroitzapenetatik inguruan ikusten zituen pazienteengana edo haiek zituzten elkarrizketetara: beste neskekin txingoka ibiltzen zèn garaiko pasadizoetatik honako agure zahar honen bronkitis kroniko ustezkora –ustezkoa baino gehiago ere bai, biriketako hauspotik ateratzen zitzaizkion hots eta ziztu disonanteen arabera, hats edo hitz egiten zuen bakoitzean–, agurearen bronkitis kronikotik mojen ikastetxera edo Alpujarretara, handik berriro itzultzeko andaluza zirudien atso batek zuèn arazo existentzial larrira, zeren esaten baitzuen lana besterik ez zuela egin, lana eta lana bizitza osoan, eta gizon pairatu, hori okerrena...
|
|
|
Islama, zibilazio guztiak bezala,
|
bere
iraganak oso sakon baldintzatzen du. Erdi Aroaren amaieratik ez da ia egokitu munduak ezagutu dituen izugarrizko aldaketetara.
|
|
|
Luigik oihu egin zien beste mahaiko agure beneragarriei," barkatu, eta zuen ustez?". Jaiki eta
|
bere
iraganeko marinel aristokratikoaren molde zilarretan zuzendu zitzaien. Mentxuk ikusten zuen Luigi laineztuta zegoela, eta oso maite zuen halakoetan erabiltzen zuen ironia mehea, batik bat inor gutxik hartzen zuelako ironiatzat.
|
|
2003
|
|
|
Haizea aldeko duela haizea dirudi, hasieran, bere protagonistak, garai batean ETA (p m) ko partaide izatetik Madrilen komeni zaizkionekin lerratu eta zinema produktore ospetsu izatera igaro denak. Baina gutxien espero duenean, esne mamitako amets hori zapuztu egingo zaio,
|
bere
iraganeko oihartzun ozenak dakartzan erreportaje bat dela bide. Orduan, bere amari ebakuntza larri bat egin diotenez, Gasteiza itzuliko da gizona, eta han ezker abertzaleko partaide den bere emazte ohiarekin eta espetxean urte mordoa iragan ondoren oso gaixo dagoelako aske utzi duten bere gaztaroko adiskide minarekin egingo du topo.
|
|
|
Bertso hauen tono didaktikoan argi ikusten da gipuzkoar herritarrek ezezagun zuten historia probintziala irakatsi nahi zitzaiela. Herritarrek, euskaldun edo gipuzkoar, subjektu aktibo gisa,
|
bere
iragana ezagutu beharra zeukaten, uneko egoera hobeto ulertu eta nola jokatu jakiteko. Muñagorriren bertsoen kasuan, Gipuzkoaren eskubide foralen jatorri historikoa azaldu nahi zen (ohiko historiografiaren araberakoa), hurrengo bertso batzuetan uneko erreibindikazioa ere Foruetara mugatu behar zela esateko.
|
|
|
Erdi Aroan, euskara, ahoz erabiltzen zen. Eta
|
beraz
iraganaren gaineko kontakizunak euskaraz egitean ahoz lantzen ziren. Erdaraz idatziriko aurreneko historia lanek, ahozko euskal diskurtso historikoen lekukotasunak jaso dituzte.
|
|
|
XIV XV. mendeetako bando gerren gertaerek ere hainbat kantu sortarazi zituzten. Euskarazko kontapoesiak, kantu epikoak eta emakumezkoen hileta eresiak, maiz gertaeren unean sortu arren (eta
|
beraz
iragana barik garaiko momentua oroitarazteko asmoz), herri tradizioan zenbait belaunalditan zehar mantentzean, azkenean ahozko nolabaiteko historiografia itxura hartu zuten.14. Ahozko historiografia, genero hau, genero literario gisa, geroagoko bertso eta bestelako herri literaturaren bidez egundaino luzatu da.
|
|
|
Haurtzaroa bera ere estalki urrun batez ezkutatzen omen zuen. Pasadizo oso elaboratuen bidez mintzatzen omen zen
|
bere
iraganaz, eta azken egun horretan ere hitz totelka bezala mintzatu omen zitzaion, Sophiek, bere emazteak alegia, atzera egitea erabaki zuela esateko eta beldur zela ez ote zuen salatuko. Hori esatean, estalki batean bildurik, ipuin sorta luzatu omen zion eta egun batzuk barru bere autobiografia ekarriko ziola agindu.
|
|
|
Nik ez dut presarik –esan nion. Oraindik kafesne hotzari eragiten jarraitzen zuen eta
|
bere
iraganari ere eragiten jarraitzeko asmoa zuela zirudien.
|
|
|
–Oskarrentzat
|
bere
iraganarekiko zubia da manikia. Bere sustraiak.
|
|
2004
|
|
|
Hor Suarez, PCEren legalizazioan egin zuen bezala, bere alderdikideak baino aurrerago zihoan. Agian
|
bere
iragan politikoaz erredimitu nahian... Beste batekin, Calvo Sotelo beldurtiarekin, esate baterako, Estatutuak ez zuen aurrera egingo.
|
|
|
Nafarroako euskaroek eta Felipe Arrese Beitiak euskara eta euskararen geroa, euskal erakundetze politikoaren azken ondasuntzat hartu zuten. Une horretan, euskara aldi batean, ikur bihurtu zen, komunitate jakin baten adierazpen sinboloa eta
|
beraz
iragan eta geroaren arteko zubi. Aginte politikorik ezean, euskal gizartearen nortasunaren babia euskarak gordetzen zuen.
|
|
|
–Badirudi, gainera, Erdi Aroko gure arbaso haietako bat bankari judu bat zela, Matusalenen ondorengoa... –berea baitzuen obsesio hura ere Montseren amak,
|
bere
iragana edertzekoa eta urrezko orla batean sartzekoa.
|
|
|
Desesperaturik izanen zen, auskalo zein aireportutan iragana galdu zuela-eta pozik izan beharrean. Gustura galduko luke
|
berak
iragana, dena atzean utzi eta berriz hasi, beste herri batean, beste jende batzuekin, beste bizi bat, egin duena egiteko beharbada, baina, hala ere, gauzek berritan izaten duten distira hori berriz ere bizitzeko. Zer eraman zuen Bazterrek Londresera joan zenean?
|
|
2005
|
|
|
Bera, iparraldeko langabeziatik igesean Londresera etorria zan urte batzuk lehenago, adinez heldutasunera heltzear egoala, iraganagaz, hobeto esanez,
|
bere
iragan biekaz zirt edo zart egin beharra eukala ikusita.
|
|
|
Izan ere, Alarde tradizionalak, bere errepresentazioak eta exekuzioak, araubatzuei jarraitzen die, preskripzio bat ekintzen sekuentzian, bere partaidetza arautzen duten gutxieneko baldintza batzuei. Horrela, Alardeak iraun egiten du, bereesentziari,
|
bere
iraganarekiko loturari, bere buruari fidel.
|
|
|
SFRek, bestalde, “ezusteko sakona” izan du Lehiaren Kontseiluaren erabakiagatik. Orangek bezala, neurria “neurriz kanpokotzat” jotzen du, erakunde
|
berak
iraganean antzeko gaiei buruz hartutako beste neurri batzuen antzera. Bi konpainiek adierazi dute apelazio errekurtsoa jartzeko asmoa dutela, isunari aurre ez egiteko.
|
|
|
–Nor zen galdetu diodanean Mateo Urrestiren neska laguna zela esan dit, eta gero nor nintzen ni jakin nahi izan du. Mateok ez dio ez nitaz ez
|
bere
iraganaz hitz egin –ez zirudien haserre, harrituta ematen zuen.
|
|
|
Herriko poliziaburu beldurgarriaren legeari trufa egiten genioneko lagun izan ginela esan ahal izateko, horretarako darama irakurri ezin duen egunkari orrialde puska hori, biziaren ankerrak anonimotasunean ilundutako heroi akitu honek
|
bere
iragan ederraren frogatzat narama sakelan. Besoetara behatu diot, tatuaien esangura jakin nahi izan dut.
|
|
2006
|
|
|
|
Bere
iragana asmatzeko eskubidea, beraz, orainaldia legitimatzeko.
|
|
|
Irailaren 14an, Lezora eginen duten ateraldia, gisa
|
berean
iraganen da. Goizeko 11: 00tan, harat ailegatzean meza izanen dute, lehena euskaraz eta bigarrena ordu bat beranduago erderaz.
|
|
|
Tusquets, Serrano Suner bezala, urteekin
|
bere
iragana itxuraldatzen saiatu zen. Baina haren" lana" baliatu behar genuke frankismoaren horrorearekin oso modu azpimarragarrian bat egin zuten hainbat katalan zein katalanista ohi egon zirela gogora ekartzeko.
|
|
2007
|
|
|
hain zuzen arrazoimenaren garaitia hori herri gogo mendebaldarraren garaitia zen Hegel-entzat. Orain arrazoimenak
|
bere
iragana begiratu besterik ez dauka, gailurretik: gizadiaren historia ageri da, arrazoimenaren pelegrinazioan mundutik berorren garaipenera Estatuan ekarri duen bide bezala.
|
|
|
historikotasunak Humboldt-en arabera esan nahi du, nazioaren gorabehera guztietan parte hartzen duela, haien memoria belaunez belaun irozotzen eta islatzen duela (beraz, nolabait iraganaren azpian eta gainean berdenboran), arabera moldatzen dela bera eta hala eskaintzen zaiela hurrengo belaunaldiei. Hizkuntzalariarentzat horrek esan nahi du, hizkuntza bat beti
|
bere
iraganarekin batera zertzen dela732.
|
|
|
Hizkuntza hori egunoroko hizketan jaiotzen da, eta
|
bere
iraganarekin batera jaiotzen da, jaiotzen den une oro. Alferrikakoa eta ezinezkoa da, esperientziaren kontrolpetik ihes eginez bakarrik entsea litekeena, behiala urrunean hizkuntzaren hasmentaren bila ibiltzea353 Hizkuntza da errealitate bat, non beti bat diren iragana eta presentea.
|
|
|
Bera, ahoskatzeagatik beragatik, erantzukizun etiko morala duen pertsonalitate batean bilakatzen da. Gizakia gai da, orain, bere buruaz erantzuteko eta
|
bere
iragan propioaren aurrean modu aske eta erantzule batez jokatzeko. (Horrekin ez dut esan nahi gizakiak dena aitortu behar duenik, ez eta horrek agian aitortzeko eta ahoskatzeko modukoa dena bakarrik ahoskatu behar duenik.
|
|
2008
|
|
|
Edota noraino iristen da beranduago ezagutzen dugun jendeari buruzko informazio sarea, gizarte globalizatuan. Inork ez du ezer susmagarririk topatu
|
bere
iraganean. Ala aberats eta boteretsuei ez zaie esan nahi ez duten ezer galdetzen?
|
|
|
Aipagarria da, garbitasunak jasotako balorazioa, 8,54koa izan baita. Aipatzekoa da ere bai,
|
Berako
iragan edizioan martxan jarri eta aurtengoan jarraitasuna izan duen edalontzi birziklatuei buruzko kanpainak jaso duen harrera, oso positiboa izan baita.❚
|
|
|
gazteleraren bidetik bakarrik beregana zezakeelakoan, edo gazteleraren ur argi handietan murgilduta, bestela esanda, huraxe baitzen, antza, mundu berri distiratsuan sartzeko bete behar zuèn ezinbesteko baldintza. Eta handik aurrera, jakina, barne prozesu haren ondorio gisa, Regina
|
bere
iragana madarikatzera iritsi zen, euskararen ur txiki iluna, azken batean, euskara mundu gris bat esateko gai baizik ez zèn heinean?, bere burua ere madarikatzen zuen bitartean, baita aitaren memoria ere, bide batez: ai eskolan gaztelania ongi ongi ikasi izan banu, ai bere garaian doña Engraciarekin ikasi banu, Ernestinak bezala?!, baina aitak ez zidan utzi:
|
|
|
Guadabrezorako bidaiak itxuraldatu zuen, eta itxuraldaketak bere eragina izan zuen etxekoekiko harremanetan, baita alabekikoetan ere, jakina. Markesa andereak, izan ere, ongi gogora zezakeen
|
bere
iragan urruna, noiz eta jende guztiak esaten baitzion alabak aitaren berdinak zirela, bai haiek jaio zirenean eta bai haiek hazita gero ere; markesa anderea, baina, ez zen gutxietsia sentitzen; aitzitik: poztu egiten zen halakoetan; are gehiago:
|
|
|
Gerardok begiak jaitsi zituen, zortzi segundora luzatutako isilunean, zeinean pentsatzekoa den errepaso bat eman ziola
|
bere
iragan hurbilari, film labur batean bezala, irudien jauzi ezin azkarragoetan, markesa anderea eta aita kalonjea kontsularen etxean, bezperan, urtarrilaren 5ean?
|
|
|
adarrak jarriko ote zizkidan, horrelako kartak idatzi izan banizkio???, errudun sentiarazi behar zuena bi aldetatik: alde batetik,
|
bere
iraganaren nolabaiteko kritika zelako, eta bestetik, galdera bera inmoralitate hutsa iruditzen zitzaiolako, are gehiago bere buruari kastitate botoa, senarrarekin hautsi zuèn egun berean doi, ezarri zionetik, Ama Birjina txit garbiaren gero eta antzekoago izateko saioan; esan nahi baita galdera burura etorri orduko uxatu nahi izan zuela markesa andereak; alferrik, uxatu orduko itzultzen baitzitzaion, obsesioa zurrunbilo baten begia da, galdera marka guztiak begiaren begi bistan biraka jartzen dituena?, harik eta ohartu zen arte, oharkabean ohartu ere, jokabide hura betikoa zuelako, baita oroimenaren kodean erregistratua zuelako ere, ondorioz?
|
|
|
Zakarregia zen beharbada irakasle izateko, eraman gutxikoa, eta jarrera horren atzean frustrazio handiak ezkutatzen zituela uste zuten askok. Gutxitan hitz egiten zuen
|
bere
iraganaz, baina kontatzen zuen apurretik antzeman zitekeen oroitzapen larriz, ekintza bortitzez betetako urteak bizi izan zituela. Ikasleren bat, iragan minari irekitako zirriztu horiek baliatu nahiz, galdera zehatzagoak egiten hasten bazitzaion,, urte onak izan ziren haiek, ez dute zerikusirik gaurkoekin?, erantzuten zuen gehienez ere, eta egunerokotasunera itzuli ohi zen, pentsamendu garaikidearen figura kanonikoak aztertzera alegia, eta bezperan eraikitako teoriaren bat desegiten hasiko zen, ikasle zintzoenen desesperaziorako.
|
|
|
persona> non> grata> bihurtuko da Jon Ezenarro artikulua plazaratu bezain laster. Kuriosoa da, bestalde, ikustea nola, metaforari eutsiz,
|
bere
iragana Urzagak agerian uzten duenean, amorante guztiak desagertzen zaizkion bat batean Ezenarrori, berriro ere bizitea sexual pobre batera itzuliz.
|
|
|
Baina Saizarbitoriaren obran bertan soma daiteke Donostiaren handicap sorta: glamourrik izatekotan, Donostiaren glamourra ez da preseski bere alderdi euskaldunarena, gainera
|
bere
iraganean sakonegi erroturik bizi den hiria da arteari dagokionez eta ezin esan benetan liberala denik bertako giroa. Burges dekadentea izatera ozta ozta iristen baita.
|
|
|
garapenerako, aurrerapauso handia izango da. Hizkuntzak
|
bere
iraganeko ekintzak berreraikitzeko aukera eta etorkizunean egingo dituen ekintzak interpretatzeko aukera ematen dio. Gainera, besteekin komunikatzeko bidea zabaltzeaz gain, bere buruarekin hitz egiteko aukera ere lortuko du.
|
|
|
Real Madrilek Iruñeko zale askoren artean eragiten duen gorrotoa aintzat hartuta,
|
bere
iraganak kalte egin ote diezaiokeen ere galdetu zioten. Ozen erantzun zuen:
|
|
|
|
Bere
iraganean nire etorkizunak gezurra dirudi, baina gaur, martitzen hotz erabakigarrian, orduko ezinak ia egina dirudi. Denboran aurrera goazela ematen du, gauza batzuk hoberako alda litezkeela.
|
|
|
Guadabrezorako bidaiak itxuraldatu zuen, eta itxuraldaketak bere eragina izan zuen etxekoekiko harremanetan, baita alabekikoetan ere, jakina. Markesa andereak, izan ere, ongi gogora zezakeen
|
bere
iragan urruna, noiz eta jende guztiak esaten baitzion alabak aitaren berdinak zirela, bai haiek jaio zirenean eta bai haiek hazita gero ere; markesa anderea, baina, ez zen gutxietsia sentitzen; aitzitik: poztu egiten zen halakoetan; are gehiago:
|
|
|
alabaren gaztetasunaren inbidia eta haren pasioaren inbidia; eta deabruzko galdera bat ere bururatu zitzaion, ausaz –" Ibili zen bezala ibiliko ote zitzaidan senarra, hots... adarrak jarriko ote zizkidan, horrelako kartak idatzi izan banizkio?" –, errudun sentiarazi behar zuena bi aldetatik: alde batetik,
|
bere
iraganaren nolabaiteko kritika zelako, eta bestetik, galdera bera inmoralitate hutsa iruditzen zitzaiolako, are gehiago bere buruari kastitate botoa –senarrarekin hautsi zuèn egun berean doi– ezarri zionetik, Ama Birjina txit garbiaren gero eta antzekoago izateko saioan; esan nahi baita galdera burura etorri orduko uxatu nahi izan zuela markesa andereak; alferrik, uxatu orduko itzultze... aski zuen hartarako, mila bider praktikatutako teoria haren arabera, berari begira zuèn hatz akusatzailea beste norbaiti begira jartzea; markesa andereak bazekien, apika, jokabide haren mugen berri, arazoa beste arazo batekin estali nahi izatea nekez izan baitaiteke ezeren irtenbide, baina berdin zitzaion, une hartan bizkar gainean zuèn zama arindu besterik ez baitzuen nahi, ziurki, eta orduan, hatza alabari zuzenduz, beroni bota zion berriro botatzekoa:
|
|
|
euskara kolpetik ahaztu eta burutik ezin ezabatu zuenez gero, gaztelera ikasi zuen, gaztelera ikasiz bakarrik estal baitzezakeen baztertuen estigma ezabagaitz hura, Hizkuntzazko Bataioa –horrela, letra larriz idatzia– gazteleraren bidetik bakarrik beregana zezakeelakoan, edo gazteleraren ur argi handietan murgilduta, bestela esanda, huraxe baitzen, antza, mundu berri distiratsuan sartzeko bete behar zuèn ezinbesteko baldintza. Eta handik aurrera, jakina, barne prozesu haren ondorio gisa, Regina
|
bere
iragana madarikatzera iritsi zen –euskararen ur txiki iluna, azken batean, euskara mundu gris bat esateko gai baizik ez zèn heinean–, bere burua ere madarikatzen zuen bitartean, baita aitaren memoria ere, bide batez: ai eskolan gaztelania ongi ongi ikasi izan banu, ai bere garaian doña Engraciarekin ikasi banu, Ernestinak bezala...!, baina aitak ez zidan utzi:
|
|
|
Gerardok begiak jaitsi zituen, zortzi segundora luzatutako isilunean, zeinean pentsatzekoa den errepaso bat eman ziola
|
bere
iragan hurbilari, film labur batean bezala, irudien jauzi ezin azkarragoetan... markesa anderea eta aita kalonjea kontsularen etxean –bezperan, urtarrilaren 5ean– oldarka sartu zirenetik, Gerardok eta Nataliak elkarri idatzitako gutunak erakusgai, bertatik irten ziren arte: amoranteen amodioa eta familiaren izen ona kontrajartzen zituèn gertaera sekuentzia baten kronika arrunta zen, gizonezko protagonistaren buru makurtze eta errendizioarekin amaitzen zena, eskandalu handi baten mehatxupean.
|
|
|
Feng Fu Han ek leihotik begira jarraitzen du, irribarretsu. Begirada tristea dauka, baina, eta hain txikia ez balitz, berak ere bihotza erdibiturik daukala pentsatuko nuke, badakiela hegazkin honek etorkizun ezberdin baterantz daramala eta, era berean, badakiela laster bere sorterria?
|
bere
iragana. Yantze ibaian desagertuko dela.
|
|
|
Zuentzat, irakurle estimatuak, idatziko dut liburu hau, bai, baina, neurri handi batean Enara Fuhanentzat ari naiz, nora goazen jakitea bezain garrantzitsua baita nondik gatozen jakitea. Gure Enara txikiak ez du sekula jakingo nondik etorri zen, ekialdetik, bai, baina datu horrek ez dio askorik lagunduko
|
bere
iragana sortzeko garaian?, eta hutsune horrekin bizi du betiko. Bere motxila partikularra izango da, eta galderez gainezka egongo da.
|
|
|
Bittorrek, Leixturrean zuen
|
beraz
iragana goizalde hau bere maite Helenaren aldean. Berriz itzuli delarik ostatu aldera bere beribilkorraren hartzeko, goizeko seiak iria zen.
|
|
2009
|
|
|
Ederki nabarmentzen dira decumanus maximus (Ipar Hego) eta cardo maximus (Ekialde Mendebalde) ardatzak. Bidegurutze handiagoa ere egiten zuen Andelosek; Erriberatik Pompaelora zihoan galtzada eta Jacatik Vareiarakoa (Errioxa)
|
bertatik
iragaten ziren.
|
|
|
" Piztiak
|
bere
iragarten dabe denporea ezta. Ardik erriko aixeri uniku, ostantzen ardi iñusente da.
|
|
|
Beraz, lantalde horren partaide dena etxekoa izango da era berean. Teilatu
|
beraren azpian
iragandako denborak eta garaitiko lankideekin lortzen duen harremanak garrantzi handia izango dute horretan. Ikuspegi horren barruan kontuan hartu behar ditugu auzokoak, euren elkarlanak eta une gaitzetan emandako laguntzak etxeko bihur ditzakete.
|
|
|
Mungiako Billela dorreko jabetzakoak ziren basoez osatutako ingurua zen Billelabaso antzina. Eta izenean nabarmen iragartzen zaio
|
bere
iragana, eta bere jarduera ekonomiko tradizionala: basoen ustiakuntza.
|
|
|
Emakumeak lanean erakusten duen portaera lasaia barrutik bizi duen ekaitz sexuala estaltzeko mozorro bat besterik ez da. Mexikotik datorren atzerritar batek
|
bere
iragan misteriotsuari aurre egitera behartuko dio. Sylviak espazioan eta denboran zehar bidaiatuko du eta euren maitasun istorioengatik borrokan ari diren pertsonekin egingo du topo.
|
|
|
Tomek egia ezagutu nahi du. Egiak
|
bere
iragan ilunera eramango du. Zenbait urtez iragan hori ezkutatzen saiatu da bere alaba babesteko.
|
|
|
Oroitzapen horiek ezin dira ezabatu trapu batekin soilik.
|
Bere
iragana garbitu nahi baud erabaki bat hartu du: lurperatu edota behin betiko garbitu.
|
|
|
Dena den, sistema zabalduenak sistema itxiak dira. Izenak berak adierazten duen bezala, fluido
|
bera
iragaten da beti klimatizazio zirkuitutik. Fluido hori hozkailuetan zirkulatzen den gasa izaten da batzuetan, eta ura eta izotz kontrako produktu bat dituen nahaste bat besteetan.
|
|
|
UBM dena borroka bat da, Gandiaga
|
bere
iraganarekin (pertsonala eta poetikoa), bere ikuste ohikoarekin, batez ere bere hizkuntzarekin. Hizkuntzarekiko borrokari zor baitzaio liburu honetako errekurtso poetikoetatik asko.
|
|
|
Orain Alice sendaketa programan dago, drogatik ateratzeko,
|
bere
iragana ahazteko eta arimako osasuna ere berreskuratzeko. Gaixozain izan nahi luke.
|
|
|
Azkenean Brinken hartu zuten, diru zaintzailetzat. Gezur detektagailua, hatz marken ikerketak eta
|
bere
iraganari buruzko azterketak ongi egin zituen.
|
|
|
damuak antzerkitik zerbait izan zezakeen, bai, baina Adak bere antzerkian sinesten zuen; ongi portatuko naiz, esan zien aitari eta nebari; ongi portatuko naiz, izebari; ongi portatuko naiz, Maria Bibianari, erabaki ustez ezin irmoagoan; etxekoen lehen egunetako presiopean, halaxe ikusten zuen Adak, menturaz, etorkizuna? bere ahaleginaren ahaleginez eta borondate sendo baten bitartez,
|
bere
iraganaren itaxurak estaltzeko prest; are gehiago: estali ere, estali zuen zementu plaka batez iragana, halaxe irudituko zitzaion Adari, ausaz, memento batzuetan:
|
|
|
Nazario Orbe begiratu bat ematen ari zitzaion une hartan, ausaz,
|
bere
iraganari, noiz eta bere iragarpenak egiten baitzituen, semeen etorkizunari buruzkoak: Damaso, fabrikako laborategietako buru; Domingo, bulegoetako buru; Gabino, balizko obretako buru?; zertan geratu ziren, baina, bere iragarpenak?; Damasok esana zion nahiago zuela kimika irakasle jardun, fabrikan sartu baino; Domingok orbetartasunari muzin egin eta odola bera ere saldu zuen, etsaiaren aldera lerratuz, traidore zikina!; eta Gabino, azkenik, marrazketa linealerako dohain ezin hobeak zituena, arkitekto ezin hobea izateko, aitaren ametsik onenetan?, marrazketa hutsean geratu zen, Nazario Orbek berak askotan ulertzen ez zituèn marrazkiak eta koadroak egiten zituela, frantziskotarren seminarioan sartu baino lehen:
|
|
|
Eta Regina bezalaxe, heziketa bertsua zuten senar emazteek, funtsean?,
|
bere
iraganari beha jarri zen, arrazoiren bat aurkitzeko asmoz. Zer bekatu egin zuen berak horrelakoa merezi izateko?
|
|
|
Baina Reginak ere Nazariok bezalatsu behar zuen;
|
bere
iraganari beha, nekez ikus baitzezakeen bekaturik, munstroaren zoritxarreko zoritxarraren neurrikorik. Ez al zion markesa andereak, gainera, bere portaeraren laudorioa egin, Madrilgo tren geltokian agurtu zuenean:
|
|
|
Orduan, baina, Maria Bibiana atera zen Gabinoren alde; Maria Bibianak, izan ere, gai haren inguruan sekula ezer pentsatu ez zuela zirudienak, ohikoa ohiko inertziaz baliatzen da, azken batean, ohikoarekin jarraitzeko, baita iraganari eusteko ere, aldaketa txikienetik urrun?,
|
bere
iraganarekiko haustura, hausturatxoa, izan zuen, itxura batean, noiz eta bi txistulariak. Felipe eta Feliperen osaba?
|
|
|
inoiz gertatu zitzaion bezala, errukiaren ezusteko hazia hozitu zitzaion orduan ere, militar matxinatuen aurka senti zezakeèn gorrotoaren lurretan? hantxe, bere baitaren baitan; Domingok, beharbada, aita anaien irudia zuen buruan, eta bere buruari galdetzen ari zitzaion zer iraultza zen hura, anaia anaiaren aurrean jartzen zuena eta semea aitaren aurka; baina baliteke, halaber, Domingo bere burua madarikatzen aritzea,
|
bere
iraganarekin, etxekoekiko loturekin eta haiengandik jasotako heziketarekin, hautsi ezin zuelako, ez erabat bederen, burgeskume bat baitzen, azken batean, burgesiaren balio eskalari nolabait estekatua jarraitzen zuena, zer zen, bada, bere malenkonia hura, bihotza eta bihotzeko adorea lotzen zizkiona eta etsipen existentzial batez kutsatzen zuena??, Chaplinek behin argi eta garbi esan zion bezala:
|
|
|
Agirietan jasota dauden datuen arabera, belaunaldi askotan halaxe egin izan dira gauzak, behintzat XVI. mendera iritsi arte. Valdelana sendiak lur honetan ditu bere erroak eta harrotasunez kontatzen du
|
bere
iragana. 500 urte dituzten zulo brodatu hauetan denbora gelditu egin da.
|
|
|
Nik adibide sinple bat jarriko nuke: mutil txiki batek edo neska txiki batek lauurte dituenean gehiegikeriak jasotzen baditu, edo fenomeno jakin batzuk pairatzenbaditu, gero horien kontzientzia eman behar diogu pasatu ahala,
|
bere
iragana garbieduki dezan eta bere iraganeko arazoak gainditu ahal izateko. Orduan, noski, fenomeno soziala ezin dugu psikologizatu, baina herrialde batean gauza larriakgertatu badira, horiek ezagutu eta landu behar ditugu.
|
|
|
Nik adibide sinple bat jarriko nuke: mutil txiki batek edo neska txiki batek lauurte dituenean gehiegikeriak jasotzen baditu, edo fenomeno jakin batzuk pairatzenbaditu, gero horien kontzientzia eman behar diogu pasatu ahala, bere iragana garbieduki dezan eta
|
bere
iraganeko arazoak gainditu ahal izateko. Orduan, noski, fenomeno soziala ezin dugu psikologizatu, baina herrialde batean gauza larriakgertatu badira, horiek ezagutu eta landu behar ditugu.
|
|
|
Iraganari begira, gu zer garen, zer ez garen, zer gauza partekatzen ditugun.eta horrek osatzen du identitatearen zati bat. Ez dut uste ulertzerik dagoenikinongo fenomenorik, ez eta herri izaerarik ere
|
bere
iragana kontuan hartu gabe etaez dago zalantzarik, aldakorra baldin bada ere, iraganaren inguruko irudi kolektiboa badaukagula. Memoriak zer dakar?
|
|
|
Todorov en arabera, «iragana berreskuratzea, demokrazian, bidezko eskubideada, baina ez du eginbehar bilakatu behar. Norbaiti
|
bere
iraganeko gertaerarikmingarrienak behin eta berriro gogoraraztea sekulako ankerkeria izango litzateke: ahanzteko eskubidea ere badago» (2002: 203).
|
|
|
|
Bere
iragan traumatikoari aurre egiteko gizarte jakin batek dauzkan aukerakera askotakoak dira, eta benetan sorta zabala osatzen dute: ukapen, faltsutasun, ahanztura, isiltasun eta errepresioarekin hasi eta, batez ere trantsizio politikoarengaraietan, amnistia promulgazioekin eta egia batzordeekin buka.
|
|
|
Era berean, garai hartako nazioarteko testuingurua kontuan hartu behar da, gaur egunean bezainbesteko arreta ez baitzitzaienematen egiaren ezagutzari eta bere giza eskubideen bortxaketa larria pairatu zutenbiktimei euren izaera aitortzeari. Horrek guztiak neurri batean espainiar erregimenberriak
|
bere
iraganari aurre egiteko aukeratu zuen bidea azaltzen du. Urte askorenburuan Gerra Hotzarengatik izandako tentsioak bloke biek giza eskubideen aurkagertuko erregimenek burututako bortxak ukatzea ekarri zuen.
|
|
|
Denek dakigulako
|
bere
iragana ahanzten duen herria iragan hori berrizbizitzera kondenatuta dagoela.
|
|
|
|
Bere
iragan tragikoaren bidez ezagutu ahal izango da zer gertatzen zaion gero.
|
|
|
Protagonista XX. mende hasierako gudari ohi abertzale irlandar bat dugu, bere aberriak erdipurdiko independentzia lortu ondoren eta Ulster Ingalaterraren eskuetan gelditu zela kausa abertzaleen arteko gerra zibila ikustean,
|
bere
iraganari ihes egitera deliberatu duen narratzailea. Antartidatik gertu, itsasbide guztietatik aparte dagoen eta bizilagun bakarra duen uhartetxo batera doa, egurats teknikari gisa.
|
|
|
Egia erran, irakurle honen aburuz, protagonista berdin izan zitekeen irlandar abertzale frustratu bat, edo Erdi Aroko gurutzatu desengainatu haietariko bat, edo
|
bere
iraganetiko edozein iheslari, lekutako bazter isolatu batean Robinson edo Ortzirala izan nahiago lukeena. Izan ere, irlandar izateak ez dio narrazioari kutsu berezirik ematen.
|
|
|
Ezagun da idazleak zuen nobela beltzetarako zaletasuna gogoan izan nobela beltzak euskaraz idazten aitzindarietakoa izan zela, eta hala, kronika hauek nobela beltzetako pasarteak dirudite maiz, edo mikroipuinon beltzak, nahiago baduzue. Ildo honetan, aipagarria da, orobat, kriminalaren ekintzak
|
bere
iraganean ulertzeko duen joera, esplikazio psikoanalitikoa edo ematekoa, beti saiatzen dela hiltzaile edo dena delakoaren haurtzaroko balizko jazoera erabakigarriren bat bilatzen.
|
|
|
Antzezle espainiarrak maitasun atsekabearen ondoren oreka emozionalaren bila dabilen gizonaren papera hartuko du. Baina horretarako lehenengo
|
bere
iragana onartu du. Gustavo Santaolalla ezagunak jarriko dio musika filmari.
|
|
|
Emilio Gutierrez Caba, Andrea Davidovics, Maria Botto, Nicolas Pauls, Mauricio Davub. 88 min. Iru, eko Osasuna taldeak fitxatzen duenean,
|
bere
iraganarekin topo egingo du Xavi futbol jokalariak. 20 urte bere zain egon den Rosana aurkituko du.
|
|
|
Emilio Gutierrez Caba, Andrea Davidovics, Maria Botto, Nicolas Pauls, Mauricio Davub. 88 min. Iru, eko Osasuna taldeak fitxatzen duenean,
|
bere
iraganarekin topo egingo du Xavi futbol jokalariak. Hogei urte bere zain egon den Rosana aurkituko du.
|
|
|
Emilio Gutierrez Caba, Andrea Davidovics, Maria Botto, Nicolas Pauls, Mauricio Davub. 88 min. Iru, eko Osasuna taldeak fitxatzen duenean,
|
bere
iraganarekin topo egingo du Xavi futbol jokalariak. Hogei urte bere zain egon dena aurkituko du:
|
|
|
90 min. Simon Nardis jazz piano jotzaile entzutetsua izan zen bere garaian. Gau batean, jazz klub batera joan eta
|
bere
iraganeko deabruekin egingo du topo. Miarritze (Royal).
|
|
|
|
Bere
iraganaren parte da, eta ondo ametitzen du oraindik ere Fresa y chocolate z mintzatzea: Beti horri buruz galdetzen didate, eta lasai hartzen dut.
|
|
|
Nazario Orbe begiratu bat ematen ari zitzaion une hartan, ausaz,
|
bere
iraganari, noiz eta bere iragarpenak egiten baitzituen, semeen etorkizunari buruzkoak: Damaso, fabrikako laborategietako buru; Domingo, bulegoetako buru; Gabino, balizko obretako buru...; zertan geratu ziren, baina, bere iragarpenak?; Damasok esana zion nahiago zuela kimika irakasle jardun, fabrikan sartu baino; Domingok orbetartasunari muzin egin eta odola bera ere saldu zuen, etsaiaren aldera lerratuz, traidore zikina!; eta Gabino, azkenik, marrazketa linealerako dohain ezin hobeak zituena –arkitekto ezin hobea izateko, aitaren ametsik onenetan–, marrazketa hutsean geratu zen, Nazario Orbek berak askotan ulertzen ez zituèn marrazkiak eta koadroak egiten zituela, frantziskotarren seminarioan sartu baino lehen:
|
|
|
Baina Reginak ere Nazariok bezalatsu behar zuen;
|
bere
iraganari beha, nekez ikus baitzezakeen bekaturik, munstroaren zoritxarreko zoritxarraren neurrikorik. Ez al zion markesa andereak, gainera, bere portaeraren laudorioa egin, Madrilgo tren geltokian agurtu zuenean:
|
|
|
Adak baietz esaten zien aitari eta Teofilo Mariari, baietz esaten zion izebari, baietz Maria Bibianari, guztiari esaten zion baietz; bazirudien, beraz, arrastoan sartzeko bidean zegoela; Adak, gainera, damututa zirudien, zinez: damuak antzerkitik zerbait izan zezakeen, bai, baina Adak bere antzerkian sinesten zuen; ongi portatuko naiz, esan zien aitari eta nebari; ongi portatuko naiz, izebari; ongi portatuko naiz, Maria Bibianari, erabaki ustez ezin irmoagoan; etxekoen lehen egunetako presiopean, halaxe ikusten zuen Adak, menturaz, etorkizuna... bere ahaleginaren ahaleginez eta borondate sendo baten bitartez,
|
bere
iraganaren itaxurak estaltzeko prest; are gehiago: estali ere, estali zuen zementu plaka batez iragana, halaxe irudituko zitzaion Adari, ausaz, memento batzuetan:
|