|
2007
|
|
|
Herri nomada horren poesia, bereak horiek zirelako berari zegozkion kategoriekaz irakurtzen, eskolaklasizismoaren hertsaketekin gabe, Herder-ek asmatu du eta agerian ipini poesia hebrearreko irudien oparoa, formen berekia, bertsoen simetria eta erritmoa, sentimenduen eta lelo edo irudien aldibereko birretorrikoa estrofaz estrofa, jainkozkoaren intuizio zolia eta herri pobre alderraiaren gizatasun bat bere eder itsusi guztian biluz aitortua, zeru izarraren maiestatezkoa mortuaren gainean, desertuko parfumeak, sentsualitate orientala eta erlijiozkotasun sakonena, natura eta artearen harmonia original bat bestelakoa. Greziaren jeinuaren alboan herri hebrearraren jeinua ere bazegoen, paregabea
|
bera
halaber, adiera bietan, konparaezina legez eta bikaina legez: beste hizkuntza bat, beste mundu ikuskera bat, eta bestelako hizkuntza eta bestelako nazio batek galdatzen zuen poesia maisuzkoa.
|
|
|
Condillac ezin ahaztu, gomutatzeko bakarrik bada ere,
|
berak
halaber, 1) hizkuntzaren jeinuarekin nazioaren jeinua behatzen duela, nazioak eta hizkuntzak bat egiten dutelarik; eta 2) jeinu hori historikoa dela harentzat ere. Historikotasunetik hasita:
|
|
|
Gero Corneille engan topatzen da («génie d, un peuple», 1640), Port Royalen («le genie de nostre langue», 1650), etab. Mendearen azken herenean, modako adigaia bilakatua jadaneko, liburuak hasten dira: 1668, L. Dutruc, Le genie de la langue françoise; 1681, J. Menudier, izenburu berarekin (frantsesa, dama bezala pertsonifikatua, bera mintzo da); 1685, izenburu
|
beragaz
halaber, «par le Sieur D++»? 978, etab. Testurik gogoangarriena Christmann ek Dominique Bouhours en «La Langue Françoise»i deritzo (1671) 979 Ongi ikusten da, hizkuntzaren jeinua, birjaiokundetarki, talentua, dohaina, trebetasuna bezala ulertzen dela, pertsona bakoitzak bere talentuak dituen bezalaxe dituenak hizkuntza bakoitzak bereak. Hala hizkuntza bakoitza nortasun bat da, bere aiurriagaz, eta bakoitzak bere koloreekin pintatzen du mundua:
|
|
|
Ingenium dohain intelektual edo natural bat bada, Genius Erroman etxeko bizitza jaiotzatik heriotzaraino zaintzen zuen jainko familiar babeslea zen. Baina hiri edo herri bakoitzak ere bere jeinua izaten zizun (izpiritu begiralea), eta eskualdeak edo lekuak
|
berea
halaber («genius loci», Virgiliok Eneidan), eta pertsona bakoitzak ere. Ponpeiako etxeetan behin eta berriro aurkitzen da etxeko jaunaren «jeinua» lararioan (etxeko jainko edo izpiritu babesleen txokoan) pintatua, eskaintza egiten jainkoei.
|