|
2000
|
|
|
kontzeptu gestaltikoan. Hirugarren fase honetan, emozioak, sentimentuak eta bezeroak
|
bere
existentzia arriskuan ikustenduelako, zenbait gertaera saihesteko joera izan dezake. Baina, bezeroakgainditu ezin duena esaten duenean, ekidin duena uzteko eta experientziabizitzeko gaitasuna du?... 22
|
|
|
Adimen barik ez legoke, errusinol? esentziarenberdina den errusinol adierarik, errusinol errealarekin erlazionatzeko; honek, horrenbestez,
|
bere
existentzia natural hutsera mugatuko luke esentzia hura unibokoki. Hauxelitzateke errusinol errealaren eta, errusinol?
|
|
|
bat, neure iragana ezkutatu nahi izateagatik; bi, bizimodu hura utzi izanagatik. Ni ez nengoen, ordea, gehiago pairatzeko prest, eta esan nion gaizki ulertu zuela nire galdera, nik ez niola sexuaz galdetzen,
|
bere
esistentziaren funtsaz baizik, eta kontuz ibiltzeko, gero, nire gainean esaten zituenarekin. Harri eta zur gelditu zitzaidan begira, nire mehatxua ulertuko ez balu bezala.
|
|
2001
|
|
|
Hori horrela izanik ere, aipatutako bi nobela horien argumentuabiapuntua (ohean etzanik dagoen pertsonaia batek istorioak kontatzen segitu beharra
|
bere
existentzia frogatzeko) alde batera utzirik, Beckett-en nobelagintzaren eta, orokorki, bere poetikaren eragina Saizarbitoriarengan donostiarrak berak nabarmendutakoa izanik ere, bi testu hauen desberdintasunak guztiz dira: Saizarbitoriaren nobela askozaz ere fragmentarioagoa izanik, hizkuntza literarioaren mailan ikus daitekeen sinpletasunak eta sekuentzia berdinen etengabeko konbinaketak irlandarrarenean aurki daitekeen hizkera eta intrigaren tratamendu barrokoagoarekin zerikusi gutxi du.
|
|
|
Esan beharrik ere ez dago, planteamendu hau zein urruti dagoen nobelako gertakari guztiak Jainko baten moduan antolatzen zizkigun ohiturazko nobeletako narratzaile orojakilearengandik. Arrazionalismoaren eta positibismoaren itzalean mundua guztiz menderagarria zekusan gizakiari kontamolde tradizionala, lineala, bazegokion, bi mundu gerrak jasan dituen gizaki etsituak
|
bere
existentziatik abiatuz egin dio aurre ulergaitz eta krudela bilakatu zaion munduari.
|
|
2002
|
|
|
Peru da eleberriaren protagonista narratzailea, eta larri kezkatuta bizi da denboraren iragate geldiezinagatik. Heideggerrek baieztatutakoaren haritik, historian Peru ezin da
|
bere
existentziaren jabe izan, jakin baitaki bere bizitza finitutasunak markatuta dagoela (ik. Heideggerrek gizakiaz egiten duen baieztapena, hots, gizakia heriorako izakia dela).
|
|
2003
|
|
|
galdegiten zuen, Kunderak bezala, narratzailearen ahotan gogoeta filosofikoak ezarriz, eta, nolabait esateko, saioaren eta fikzioaren arteko orekak bilatuz. Teresaren bizitzak, lehen egunerokoan agertzen duenak, ezer gutxi dauka nobelatik eta horrexegatik, bere bizitzak aspertzen duelako, hasten da
|
bere
existentziari argumentu bat bilatzen eta bere burua pertsonaia bihurtzen. Ez du maitalearekin bakarrik senarra engainatzen; bigarren egunerokoaz baliatuko da honen sentimenduak nahi bezala bideratzeko.
|
|
2004
|
|
|
, bera denagatik,
|
bere
existentziagatik eta maitatua izateko eskubidea zor zaiolako, bere pentsamoldea, jokamoldea edo sentimenak gustukoak izan edo ez.
|
|
|
6 Euskal folkloreko Basajaunaren edo Tibeteko Yetiaren moduko izakia, Bigfoot(" oin handia") da Ameriketako Estatu Batuetako zenbait basotan ezkutatuta dabilen tximu itxurako izaki handi, iletsu eta iheskorra. Noiz edo noiz agertzen dira
|
bere
existentziaren ustezko frogak edo lekukoak, baina ezer serioa edo behin betikoa izan gabe.
|
|
|
Soilik horrela senti baitaiteke giza komunitate batean engaiatua eta Jainkoari begira. Engaiamenduak eta ikaspenak nor
|
bere
existentziaz jabetzen lagunduko du, besteak ezagutuz, besteen pentsamoldeak onartuz eta besteekin elkarlanean (Erd ozaintzi, op.).
|
|
|
" Nik pentsatzen dut" delako ebidentzia onartuta, pentsatze hori zer den zehaztu du, eta emango duen erantzunak balio du ez Descartesentzat bakarrik, baizik eta baita eginbehar horretan diharduen edozein gizon emakumeren jarduna definitzeko ere. Zeinahi dela gizabanako batek
|
bere
existentziaz duen esperientzia —espazioaz duen bizipena, bere sentimenak, oroimena... —, Descartesek defendituko du haren pentsamenduaren egitura eta Descartesek bere buruan aurki dezakeena berdinak izango direla, forma logiko orokor bera dutela nahiz eta eduki partikularra ezberdina izan. Forma logiko unibertsal honi esker pentsatzeko gaitasuna izango dugu; eta pentsatzeko, gainera, inolako aginteren aurrean makurtu gabe eta modu burujabe eta ez mekaniko batean.
|
|
|
hotza zer den ulertzeko bere aurkakoaren, beroaren, ideia behar dugu, hotzetik beroa sortzen baita eta berotik hotza etortzen; modu berean argitasunaren ideia ulertzeko iluntasunarena behar dugu eta horrela gertatuko da adigai gehienekin. Honen arabera, Jainkoaren, perfekzioaren, aurkakoa ezereza baldin bada, bi adigaiek lotuta joan lukete eta bata beharrezkoa litzateke bestea ulertzeko; edozein modutan hemen ez da horrelakorik gertatzen, Jainkoak ez du
|
bere
existentzia bere ukazioarekin lotuta, ez dago perfekzioa ezerezarekin lotuta. Jainkoaren kontzeptuak berezko eta erabateko esanahia izango luke eta ez esanahi erlatiboa, hotz eta beroarekin gertatzen den legetxe.
|
|
|
Hasteko, sentimenezko ezagutzari zuzentzen dion kritika aurkituko dugu, baina hemen bi une bereiziz: niregandik kanpoko mundu fisikoaz,
|
bere
existentziaz, zalantza, alde batetik, eta neure gorputzaz zalantza, bestetik; eta, ondoren, hirugarren urratsean, arrazoimenaren kritika aurkituko dugu.
|
|
|
Zer ekarriko digu Descartesek alderdi horretatik? Eredu matematikoaren araberakoa egingo du eta ezagutzeko gai bihurtuko, baina, bestalde,
|
bere
existentziak Jainkoaren menpeko izaten jarraituko du. Lehen Jainkoaren nahiari menderatua, orain arrazoimen matematikoak eta aurrerabideak markatzen duen bizierari.
|
|
|
Baina badirudi aurretik burututako frogapenek ez dutela Descartes nahikoa asetzen maila honetan, ez direlako egokiak izango mundu sentigarriarekin lotura bermatzeko. Alde batetik, frogapen horien helburua zelako Jainkoaren
|
beraren
existentzia frogatzea, ez hura gainerako izakien iturri bezala bururatzea; eta, bestalde, Descartesek bere buruaren eta, hobe esanda, errealitate materialaren izaera akastunean oinarritu dituelako orain arte eman dituen frogapenak. Hau da, izaki akastun batetik heltzen ginen Jainkoaren existitu beharrera, baina honek arrazoimenaren prozedura izaki akastunaren menpeko egiten du bere ezagutza," nire pentsamenduaren menpeko".
|
|
|
Honela, bada, Jainkoa errealitate fisikoaren jatorria eta oinarria bihurtzeko,
|
bere
existentziara heldu genuke Jainkoaren beraren ideia hutsa aztertuz eta ez munduaren inperfekzioa hartuta abiapuntu modura, lehen egin duen moduan. Honetarako giltza Jainkoaren ideiaren eta Jainkoaren naturaren arteko elkarrekikotasuna izango da, eta hau garbi ikusiko dugu ondoko bi pasarteotan:
|
|
|
Argudiapen honen mamia izango da baieztatzen dela adigai horretan ezinbestean bat egiten dutela esentziak eta existentziak. Hau da, Jainkoaren ideian bilduta egongo da
|
bere
existentzia; da Jainkoa definitu, ezta bururatu ere, bere existentziari lotuta ez bada. Ez dago zalantzarako lekurik hemen.
|
|
|
Argudiapen honen mamia izango da baieztatzen dela adigai horretan ezinbestean bat egiten dutela esentziak eta existentziak. Hau da, Jainkoaren ideian bilduta egongo da bere existentzia; da Jainkoa definitu, ezta bururatu ere,
|
bere
existentziari lotuta ez bada. Ez dago zalantzarako lekurik hemen.
|
|
|
Ez dakit ba nik! Ematen du nahikoa beharleku handia izango genukeela horretarako), eta gehiago oraindik
|
bere
existentzia materiala baieztatzean edo horren antzerako zerbait mundu materialean zertzen ahaleginduz gero. Zaila bada (ezinezkoa, hobe esanda) bene benetako hirukia edo laukia edo zirkulua marraztea arbelean, zer esanik ez kiliogonoari buruz badihardugu.
|
|
|
Azken batean, bide horrek eraman du ez bakarrik bera ez den guztiaren existentziaz zalantza egitera, baizik eta baita berarentzat hurbilena eta, hasteko, seguruena izan daitekeenaz zalantza egitera ere, bere gorputzaz alegia. Gorputzak ezin du
|
bere
existentzia baieztatu, existituko da, beharbada, harri bat edo animalia bat existi daitekeen legetxe, baina ezin da Descartesen izateaz edo ez izateaz baieztapenik egin gorputzetik abiaturik, eta gorputza bera ere, harrien edo animalien modura, ez da autonomoa izango bere buruaren izateaz zerbait esateko. Harri batek ezin du bere izateaz baieztapenik egin, hori denok onartuko genuke aitzakia askorik gabe; era berean, Descartesek esango luke animalia batek ere lukeela horrelako baieztapenik egin eta, beraz, bere gorputzak ere du bere izateaz baieztapenik egin.
|
|
|
Ez existentzia abstraktu bat, mintzo den —eta orobat isiltzeko gai den— bakoitzaren existentzia konkretu besterenezina baizik. Eta norbanakoa
|
bere
existentziaz jabetzen da ongienik eta sakonenik bizitzaren zentzuaren bila jarduten duenean. Bizitzaren zentzua erabateko zentzua delako.
|
|
|
Gizakiak maizegi ez daki zeri heldu, zeri lotu, nora jo; eta badakiela uste duenean ezin jakin asmatu duen edo iritziz aldatuko den. Honek guztiak adierazten du gizakia finkagarri ziurrik gabe aurkitzen dela
|
bere
existentzian, errealitatean" hondoa zapaldu" ezinik bailegoen.
|
|
|
Gizakiaren izate etikoa ez da balio" erantsi" bat, ezta ezaugarri bat besteren artean ere, gizakiaren berezko izatea ongien eta sakonen adierazten duen dimentsioa baizik. Gizakia ez baita izate faktiko huts bat, ez eta ere izaki efiziente soil bat, baizik eta autokontzientzia duen izakia, bere buruaz eta ingurumenaz jabetzeko eta
|
bere
existentzia autoproiektu errealizatzaile baten arabera bideratzeko gaitasuna duena, mugak eta errakuntzak gorabehera.
|
|
2005
|
|
|
Nolanahi ere, Internet gizakiak egundo eratutako liburutegirik handiena bada eta hedabiderik eskergena bada,
|
bere
existentzia horrek ederki justifikatzen du.
|
|
|
Horrela izanik, komunitatea (herria) ente naturaltzat hartzen da. Ondorioz,
|
bere
existentzia eta izaera ez dira zalantzan jartzen, ez da inongo argudiorik behar. Izan ere, berez eta beti existitu eginden entetzat jotzen da.
|
|
|
Baina Redondosek dio zuloa 2035 urtera arte joango dela gutxienez. Izpi ultramoreak Ozono geruzak erradiazio ultramorea (UV) xurgatzen du eta
|
bere
existentziak ozeanoetatik kanpo bizitzea ahalbidetzen du. Desagertuz gero, eguzki izpiek globoaren azala esterilizatu eta lurreko bizitza osoa amaituko lukete.
|
|
|
Gizakia bi eratara bizi daiteke: edo basoko animalien antzera, bizimodu isolatu eta lurrari makurtutako bat darama, edo, bestela, bere antzekoa den izaki batekin tratatzen du, honekin hitz egiten du, familien gizarte baten oinarria jartzen du, gizarte zibil bat prestatzen du eta,
|
bere
existentziaren bitartez, lurreko biztanle guztien ideia kosmopolita baterako gonbidapena luzatzen du zuzenean.
|
|
|
Hizkuntza, beraz, ez da gizakia gizabanako bezala ezaugarritzen duen elementu osagarria bakarrik; hizkuntzak ere gizakia
|
bere
existentzia nazionalean ezaugarritzen du, ze herria eta nazioa pentsaezinak dira dagokien berezko hizkuntzarik gabe.109
|
|
2006
|
|
|
Askoz erosoagoa da zuzendaritza batzordearentzat 30 izeneko zerrenda batean EHBE jartzea egunerokotasunean antolatu eta adostasunaren filosofiarekin aurrera egitea baino. Gainera hori errazagoa litzateke, elkarteak
|
bere
existentziatik inguru politikotik jaso duen" presio" edo eskaera oso bideratuaren aurrean. Ezetz esatea zaila da, askotan gainera norbera guztiz bat iritzi eta behar horiekin.
|
|
|
Niri hortzak nola garbitu erakutsi didate, erakutsi higienea nola zaindu, baina inor ez zait etorri bizitzan sortzen diren gatazkak nola konpondu behar ditudan azaltzera. Eta gizakiak, beste animaliek ez bezala, oso erraz konplikatzen du
|
bere
existentzia. Eta bere existentzia konplikatzean besteekin tirabirak edukitzea gertatzen zaio.
|
|
|
Eta gizakiak, beste animaliek ez bezala, oso erraz konplikatzen du bere existentzia. Eta
|
bere
existentzia konplikatzean besteekin tirabirak edukitzea gertatzen zaio. Baina ez digute erakutsi elkarri muturra txikitu gabe gatazkak konpontzen.
|
|
|
Nobleak txirotu egingo dira: estamentuen gaineko tradizioak eta iritzi sozialak aginduta, errentatik bizitzera behartuta daude inongo lan edo profesiotan jardun barik, era horretara
|
bere
existentzia soziala eta bere prestigioa mantentzeko; ondorioz, diru debaluazioaren prozesuan, ezin dira egokitu klase burges profesionalen bizi mailari dagozkion eskakizunetara (Elias, 1993b: 248).
|
|
|
Ondorioen artean ez dago, berriro diogu, orientazio arrazional baloratiboa ukatzea, ezta ezaxolakeria morala ere; aitzitik,, gau? eternoaren aurrean (nork jakin!), zentzu hornitzaileak izango diren bestelako irudi karismatikoei aukerarik eman gabe, eskatzen da praktikan jartzea gizakiak
|
bere
existentzia zentzuz autogidatzeko duen gaitasuna. Intelektualismoaren, deabruari?
|
|
|
Kojevek itaunduko du orobat, ea isolaturiko adierek eta esentziek nolabait iraun ahal duten ala ez: zer gertatzen zaio" arrosa" esentziari, jadanik
|
bere
existentziatik bereizirik baina oraindik arrosa morfemari lotu gabe dagoelarik. Esan izan da esentzia huts edo adiera huts gisa dirauela hain zuzen ere.
|
|
|
Eta zein dira adiera hutsaren eta esentzia hutsaren arteko harremanak? Bestalde, nola dirau arrosa gauzazkoak
|
bere
existentzia enpirikoko une jakin baten eta existentzia horren beraren hurrengo unearen artean?
|
|
|
Bigarren Kojevek dioenez, existitze hutsak eragiten dio gauzari prozesu hori. Izan ere, gauza, hemen eta orain baten baitan kokaturik dago; baina, aldi berean,
|
bere
existentziaren edo iraupenaren une bakoitzean, hemen eta orain horietatik bereizi egiten da, iraute hutsaren kariaz. Beste era batera esateko, gauza batek denboran zehar irautea aski izango da, abstrakzio prozesu orokortzaile horrek gauza hori izen baten adiera izateko gai bilaka dezan.
|
|
|
Dena den, Kojevek ere uste du, aipatu tradizio filosofikoarekin batera, esentzia existentziatik" ateratzeko" gai garela, esentzia
|
bere
existentziaren kokagune eta aldi tarteetatik desitsatsiz, edonora eramateko moldean, nahi bezain luzaro gordetzeko eran, dagokion existentziari ezarririko espaziozko eta denborazko mugak gorabehera.
|
|
2007
|
|
|
–Gehienok, hala ere, beste sineste batean hezi gaituzte. Unibertsoak jakinduria mugagabe eta ahalguztiko Sortzaileari zor diola
|
bere
existentzia esan zaigu, eta beronen helburuak mesedegarri direla, are kaltegarri agertzen zaizkigunean ere. Horrelako izaki horren frogarik ba al dago?
|
|
|
Baina ezkurra, bere kontzeptuan, haritza da, eta ezkurtxoaren egitekoa garatzea eta garatzea izanen da, zinez haritza bilakatu arte, hots, kontzeptuan den bere burua konkretuan bilakatu arte (kontzeptua edo ideia ezkurtxoaren helburua da; helburuan dago bere burua, bere egia? horregatik, existitzen den oro teinka batean existitzen da bere hastapenaren eta helburuaren artean,
|
bere
existentziaren eta bere, egiazko, errealitatearen artean).
|
|
|
Herrien kasuan atxikimenduak (1) eta erabilerak (2), antropologikoki, jabetzajuridikoak baino garrantzi handiagoa dute. Antropologikoki diot, nazioarteko araudien arabera ez baitira nahikoa izaten herri batek
|
bere
esistentzia aitorpena beraere beregana dezan. Euskal Herriaren kasuan, adibidez, oraindik orain eztabaidatzen dute autodeterminazioari buruzko kontsultarik egiteko eskubidea ote dugun.
|
|
|
Erakunde armatu batek agiri bat kaleratu du (berdin da zer dioen); agiri horrek ez digu ezer berririk esaten, zeren erakunde armatu hori deslegitimaturik baitago
|
bere
existentzia hutsagatik.
|
|
|
Bere baitako kausa deitzen dut, haren esentziak
|
bere
existentzia barne hartzen duen hura; edo bestela, izatedun bezala baizik haren izaera pentsa ez daitekeena.
|
|
|
Ni potentea, batez ere, munduko jaun eta jabe: gaztelu bat gotor, bere buruaren nagusi, ezerk ezin menderatua, hilezkorra, egiaren eta ziurtasunaren orpo arkimediko261, metafisika guztiaren zutoin, bere baitatik hutsik ateratzen du Jainkoaren
|
beraren
existentziaren arrazoia eta unibertso osoaren ordenaren ezinbestelakoa.
|
|
|
Estatu Batuetan edo Japonian %90 eta %70 gainditzen duten bitartean, hemen kopuru hutsala da, eta ez dago kuantifikatuta ere. Ez da bezeroen aukeraketa bat, baizik eta batez besteko kontsumitzailearen ezjakintasun erabatekoa, kasu askotan ez dakiena
|
bere
existentziaz ere. Isatsari hozka egiten dion merlenka da:
|
|
|
baldin eta" hizkuntz komunitatea" eta" hizkuntza" —Porzigen hitzetan—" giza errealizazio komunen lehen premisa" eta" kulturaren aurrebaldintza" badira212, orduan gure hezkuntzak arreta bereziz kontsideratu ditu euskaldunak eta euskara. Azken batean" hizkuntzak", Menzek gogorarazten digun bezala," ez du gizakia gizabanako bezala soilik ezaugarritzen; aldiz, hizkuntzak gizakia
|
bere
existentzia nazionalean ere ezaugarritzen du" 213 Horregatik, hezkuntzak —zeinak beti eta nolanahi hizkuntzaren beharra duen— ezin du gizabanakoaren humanizazio prozesua sustatu, une berean horri dagokion komunitate linguistiko osoaren garapena bultzatzen ez badu. " Hizkuntzaren eta nazioaren formazioaren arteko loturaren fundamentazioa", honela Humboldt," berez da garrantzi handieneko zerbait eta, egiaz, hizkuntz estudioaren azken emaitza bezala izan daiteke ikusia" 214 Horrela, bada, eta bukatzeko, zera esango dugu:
|
|
|
Gizartearen tipo psikikoa da, bere ezaugarriak dituen tipoa,
|
bere
existentzia baldintzak dituena, bere garapen modua duena, hain zuzen tipo indibidualek bezalaxe, baina beste modu batean.63
|
|
2008
|
|
|
Berak sortutako bakardadearen olatuak ito zezaten desiratu zuen. Alde egin nahi zuen soilik, ihes, korrika, hegaz,
|
bere
existentziaren mugatzaile zen ekaitzaren bihotzera, jendetzaren epeltasun krudeletik at.
|
|
|
Dantzariak leiho ondoan igaro zituen arratsalde ugari kez inguratuta, mamu gris baten antzera. Pentsamenduetan murgildu zen
|
bere
existentziaz erreflexionatuz; izan ere, bere lagunak ezin izango zuen denbora luzez zaindu eta are gutxiago dirurik laga. Urtebeteko haurrak amaren babesaren beharra zuen, baina egoera okertuz joan zen, ez baitzegoen dirurik.
|
|
|
Aldageletatik atera eta antzokiko eskailera nagusietarako bidea egiten ari zenean, poztasuna sentitu zuen aspaldiko partez, benetako alaitasuna. Baina tximeletaren hegoak hauskorrak diren bezala, eta ilunabarraren argia ahula eta goibela den moduan, horrelakoa bilakatu zen
|
bere
existentzia bala hark gorputza zeharkatu zionean.
|
|
|
Hala ere, bosgarren aporiaren garapena objektu haien existentzian zentratzen bada ere, Aristotelesek planteatzen duena ez da Ideien eta errealitate matematikoen existentzia, zentzumenez gaindiko substantzien existentzia baizik; eta galdera horri Aristotelesek baiezko erantzuna ematen dio XII 6 ataletan, non Motor geldiaren eta beste zenbait materiarik gabeko substantzien existentzia frogatzen duen. Seigarren atalean garatu dugunez, Motor geldia betierekoa, geldia, materiagabea eta egintza hutsa da, bere jarduera bakarra bere buruari buruzko pentsamendua da, eta
|
bere
existentzia beharrezkoa da, alde batetik, mugimendua eta aldaketa azaltzeko eta, beste aldetik, errealitatearen razionaltasuna eta, ondorioz, ezagutza bermatzeko.
|
|
|
VII 2 atalean, zentzumenez gaindiko substantzien existentziari buruzko aporia birplanteatu, eta materiari eta formari buruzko ikerketa garatzen du: VII 3 atalean Aristotelesek ukatu egiten du materia, zentzu estuan, substantziatzat har daitekeenik,
|
bere
existentzia ez baita ez banandua (choriston), ez zehaztutako ezer (tode ti). Ikusi dugunez, filosofoaren ustez benetako substantzia esentzia da (cf.
|
|
2009
|
|
|
Oraingo eta lehengo bere notatxo eta isilunetxo guzti guztiek batera osatzen baitute sinfonia unibertsala. Eta pentsatzea oraingo
|
bere
existentzian bera den zertxoa, unibertso zabal handi hori hobetzen, ederragotzen, argiagotzen kolaboratzen ari dela, indargarri zaio Mariaren kontzientziari, arimari, oraintxe.
|
|
|
Analisiak beti fedearen objektu bezala bakarrik topatzen du Jainkoa. Alderantziz, fededunarentzat, Jainkoa zinezkoa da bera gabe ere eta bera baino lehen, eta, bere logikan, bere itxaropena bera, bere erabakia, bereak dira bai, baina azken finean,
|
bere
existentzia bezala, graziatzat dauzka, ez dira bere obrak, Jainkoak emaniko dohaintzak baino (familiaren, tradizioaren, eritasun baten edo mila modutako zirkunstantzien bitartez errebelatu edo emarituak). Gizartea edo gizon emakumea da zentzuaren iturria; baina erlijioan zentzuari betieretik, Jainkoaren magaletik, jariarazten zaio.
|
|
|
izateak: beraz berak burutu beharrak bere burua, beraz erantzukizunak, beraz kontzientziak, beraz berak erabaki/ eraiki beharrak
|
bere
existentziaren zentzua) zelako posibilitateak eta problemak sortzen dizkion gizaberearen bizitzari. Gizakia da biologikoki abere bat Naturaren ordenatik hautsia bezala:
|
|
|
galduta dagoena, bere habitat jakina ez daukana, instintoek esaten ez diotena zer egin,, libre? dena, biologikoki espirituala hortaz; babesik gabe sortu dena,
|
bere
existentzia osoa berak asmatu beharra duena eta existentzia hori asmatzen bizi guztia eman duena. Askatasunak esan nahi du, gizakia, ez dena gehiago dela, dena baino (gehiago dela proiektu bat, asmoak, eta identitatea osatzen duen iragan bat, memoria:
|
|
|
Zientzia ez da hori eta ez dauka zergatik gizon emakumearen emozioak edo kontzientziako kezkak oihartzundu. Zientzia poetikoa da, edo izan daiteke, han gizon emakumeak bere burua, bere historia, bere tokia unibertsoan(
|
bere
existentzia) Naturan proiektatua suma dezakeenean, hots, han bere burua xerka dezakeenean. Eta ezin da izan, zientziak horren guztiaren uko esplizitua izan gura badu, edozergatik ere, eskuarki zientziaren kontzeptu, inhumano?
|
|
|
mundua, ez onartuz edo handik apartatuz, baizik mundu honen aurka, bestelako mundu baten bila; norbere zoriontxoari uko eginez, bestearen zorigaitzarekin solidario. Ruandako haurrak eskolatzera eta gaixoak zaintzera joango da bat, besteak langileriaren edo aberriaren askapenari entregatuko dio
|
bere
existentzia osoa, arteari edo literaturari sakrifikatuko dizkio enkarnu guztiarekin orduak eta orduak, euskararen herriaren biziraupenari eskainiko dizkio praktikan bere ofizio eta afizioak. Nietzschek aise ridikulizatu ditu idealismo, apaiztiar?
|
|
|
nola bilakatzen da nor bat Antigona? Idatzitako legeen aurka, idatzi gabeko legeari eman diona bere bizia; zentzu komunaren aurka, oportunismoaren eta erosotasunaren aurka, inguruaren eta egunero ohikoaren eta arrazoizkoaren aurka,
|
bere
existentzia osoa kontzientziari entregatu diona,, ezerezari?, berak bere buruari jarritako obligazioari, ideia baten alde sakrifizioari, bere zorigaitzari hitz batean. Zer abere da gizaberea, haren espezimen nobleenen existentzian garrantzirik goren gorena behin eta berriro hain zuzen inutilitarismoak edukitzeko?
|
|
|
Gandiagak sinpatiaz ikusi du, eta ezin uka, influentziarik izan duela harengan. Baina herri hori proletalgo industrialarena zen, eta Gandiagarena herritxikitar eta laboraria?, jende saiatu, jende sufritua?, DGA, 85; UBM, 95, 121, 203?, rustiko erdeinatua, proletario hiritarrak berak goitik behera begiratua, lotsatua, Baskongadetan bertan
|
bere
existentzia kontzientzia txarrik ere gabe ignoratzen zaiona, berak ere askotan nahiago lukeena euskalduna ez izan, pobre erabat pobrea diruz hala hizkuntzaz hala kulturaz hala inoren kontsiderazioan.
|
|
|
Jainkoaz denaz bezainbatean, bere sentimenduetako, jainkozkoa?, edo haren pentsamenduan Brightmanek hala interpretatu duena, onartzen du baduela, mugagabekoaren egarria eta; bana inola ere ez dela kristauek aipatzen duten Jainkoa, berresten du irmoki. Sentimendu bat edukitzeak, dio, ez du frogatzen sentimenduaren objektuak sentimendutik
|
bertatik kanpora
existentziarik zinez duenik. (Bitxiki, ordea, pasarte berean, ate bat zabalik utzi nahiz bezala Jainkoaren beste kontzeptu baterako, sentimenduak justifikazio baliozkotzat jotzen ditu balio gorenentzako:
|
|
|
...gabe, izebak ahoskatzen zituèn hitzen inguruan sortzen zèn bake giroan integratuta; hizketaldi hura, gainera, Maria Bibianari zuzendua zen, berari espresuki?, eta horregatik, beharbada, Maria Bibianaren begiek distira berezi bat zuten, bere arreta osoaren isla izan zitekeena, edo bere esperantzarena, izebaren hitzak, bake sortzaile izateaz gain, aizto txiki batzuk ere izan baitzitezkeen, ausaz,
|
bere
existentziaren korapilo ustez askaezina aska zezaketenak, hitzez hitz eta aiztokadaz aiztokada.
|
|
|
Horren guztiaren ondorioetako bat, euskara arrotza delakoan, jende askoren hizkuntzarekiko atxikimendu falta da. Hori, neurri batean, uler daiteke, baina hortik Arabako euskararen
|
beraren
existentzia ukatzerainoko saltoa ulertezina da.
|
|
|
Gizartearen multzo nagusi horrek erreakzionatuko du. Baina erreakzionatu behar du, ez zerbaiten aurka dagoelako, baizik eta herri honi ez bazaio aitortzen
|
bere
existentzia eta bere etorkizuna erabakitzeko eskubidea, hor pauso batzuk derrigorrean eman beharra dauzkagulako. EAJk bere tokitik zainduko dituen gunea eta diskurtsoa ere bide horretatik joango dira.
|
|
|
Ordünko eüskaldün güziak,/ erresuman bildü zütüan/ Arrapizten zaigü xedea,/ Monzon baten üngürüan. Edozein herrirentzat hori
|
bere
existentziaren eta bere batasun historikoaren erreferentzia litzateke, bere askatasunentzako baldintzen erreferentzia. Mila urteko saltoan kendu diguten historia loriosa (edo ez hain loriosa) eta munduan gure tokia berreskuratzeko egungo borondatea bildu ditu elkarrekin.
|
|
|
...bak ahoskatzen zituèn hitzen inguruan sortzen zèn bake giroan integratuta; hizketaldi hura, gainera, Maria Bibianari zuzendua zen –berari espresuki–, eta horregatik, beharbada, Maria Bibianaren begiek distira berezi bat zuten, bere arreta osoaren isla izan zitekeena, edo bere esperantzarena, izebaren hitzak, bake sortzaile izateaz gain, aizto txiki batzuk ere izan baitzitezkeen, ausaz,
|
bere
existentziaren korapilo ustez askaezina aska zezaketenak, hitzez hitz eta aiztokadaz aiztokada.
|
|
|
" Gaur eguneko gizakia muga berezi batera iritsi da: ahalmena du
|
bere
existentzian funtsezko aldaketak eragiteko, baina baita bere burua suntsitzeko ere. Lorpen horrek historian orain arte ezagutu gabeko aro bat irekitzen du.
|
|
|
Hizkuntza bat da euskara, beste hizkuntza askoren artean. Bere historia, bere arrazoiak,
|
bere
existentzia dituena.
|
|
|
Harreman horren ezaugarriaren arabera atzeman dezakegu zer neurritan gizakia bihurtu den berarentzat generiko, gizaki, eta horrela balioetsia den; gizon emakumeen arteko harremana gizakien arteko harremanik naturalena da... Harreman horretan agertzen da ere zein neurritan beste gizakia, gizaki den heinean, bihurtu den berarentzat behar bat, zein neurritan
|
bere
existentziarik indibidualenean, aldi berean izaki soziala den" 44 Harreman hori da, bada, benetako eta egiazko zibilizazioaren adierazlea. Harreman hori eraldatzeak zapalkuntzarekiko erresistentziazko kultura guztietako zapalduaren tradizioa aberastea inplikatzen du.
|
|
|
" eta zerk determinatzen duen gauza hori
|
bere
existentzian nire kontzeptutik kanpora" 17 deskubritu nahi du natur zientziak. Sar gaitezen bada hau aztertzera.
|
|
|
Nire erantzuna —aspaldi igarri bide zaio— da: hori begiestean filosofoak irribarre egiten dio izpiritualitate goren eta ausarteneko baldintza optimum bati, —horrekin ez du" existentzia" ukatzen, aitzitik, horretan
|
bere
existentzia eta bere existentzia soilik baieztatzen da100
|
|
|
Nire erantzuna —aspaldi igarri bide zaio— da: hori begiestean filosofoak irribarre egiten dio izpiritualitate goren eta ausarteneko baldintza optimum bati, —horrekin ez du" existentzia" ukatzen, aitzitik, horretan bere existentzia eta
|
bere
existentzia soilik baieztatzen da100
|
|
|
modu
|
berean
existentzia baduzu.
|
|
2010
|
|
|
inongo aringarririk izan zezakeenik, sistema batean edo bestean egonagatik: gizonak bazuela, alegia, berezko zerbait,
|
bere
existentzia problematikoa egiten zuena, erroetatik egin ere, baita guztiz zentzugabea eta absurdoa ere aldika, sistema orotatik harat, borondatearen ekimen kementsuenak ere nekez egin baitziezaiokeen aurre minezko min luzaroko bati, gizonaren berezko mugek gizona ezinbestean baldintzatzen zuten heinean?
|
|
|
Galdera transzendentalen ikuspuntutik, munduko erlijioek historian zehar egin dituzten galderen ikuspuntutik, alegia?, gizakia izaki absurdo bat da, gero eta garbiago daukat, baina gizakiak badu dimentsio apalago bat, plazer txikiek mamitua, non zentzurik ez duenari, gizakiaren
|
beraren
existentziari, zentzu apur bat eman diezaiokeen.
|
|
|
goiburuak argitzen duenez, bazen Zarautz izeneko sendi bat herrian udala bera baino lehenago. Udalaren
|
beraren
existentzia baino lehenagokoa da, hortaz, familia horren existentzia.
|
|
|
Izan ere, silikosi larri batek hartutako meatzaria irudikatzen nuen, arnasestuka eta hilzorian, orain gizarte kapitalista batean, eta orain sozialista batean... eta ez nuen uste bere minaren minezko ikuspuntutik —nireak pasatu ondoren, traslazio hura egiteko moduan nengoen— inongo aringarririk izan zezakeenik, sistema batean edo bestean egonagatik: gizonak bazuela, alegia, berezko zerbait,
|
bere
existentzia problematikoa egiten zuena, erroetatik egin ere... baita guztiz zentzugabea eta absurdoa ere aldika, sistema orotatik harat, borondatearen ekimen kementsuenak ere nekez egin baitziezaiokeen aurre minezko min luzaroko bati, gizonaren berezko mugek gizona ezinbestean baldintzatzen zuten heinean... Lehengusuak, beraz, paradisua saldu nahi zidan bere solasetan —proletarioen diktadura zen lehen pausoa—, baina nire paradisu guztiak gizakion halabeharrezko porrot existentzialetik hurbilago zeuden, fantasiak asmatutako zeru zorionekoetatik baino, nahiz eta gero, normalean, kontu haiek ez nizkion Gerhardi azaltzen, hain nituen barneratuak bion paperak, bera irakasle eta ni ikasle... eta ikasleak irakasleari errespetua zor baitzion, itxurazko errespetua besterik ez bazen ere.
|
|
|
W. v. Humboldtek bere zehaztapenetan" nazio" erabiltzen duenean, baina, 1800 urtetik aurrera geroz eta gehiago" herri" hitzarekin biltzen diren gertaerak ditu buruan (ikus P. Kluckhohn)] 312 W. v. Humboldten esaldi horietako batek honela dio: " Funtsean hizkuntza —ez berori gerora zatikako produktutan etorri zaigun bezala, baizik eta
|
bere
existentzia bizi eta aktiboan, bai eta berorrek pentsatzea bera barru barrutik posible egiten duen horretan ere— nazioa bera da, alegia, zuzenean eta egiazki nazioa" [W. v. Humboldt, GS VII, 641]. Bera ziur dago ama hizkuntzan osatutako mundu espiritualaz, bai eta horrek hizkuntza komunitatean bertan duen etenik gabeko eraginkortasunaz ere.
|
|
2011
|
|
|
Ezker abertzalearekin obsesionaturik egon beharra dago, edo bere kontura bizitzeko nahia izan, beti gai beraren bueltan ibiltzeko. Eta arrazoi izango du aitak, nahiz seinalatu zidan artikulua ETAri buruz izan, ez ezker abertzaleaz, badirudi ez dela Garzonek bakarrik egiten duen lotura. Nik neure obsesioa onarturik, aitak aitortu behar lidake ETAk
|
bere
existentziaren parte handi bat berari buruz ari garen neurotikoei zor digula, agian ETA dagoeneko ez da neurotiko multzo baten bakarrizketaren ondorioa besterik, grafiko koloretsuak prentsan, hiltzailearen ibileraren mapa, edo marrazkia, atxiloketaren irudi iluna gauez. Aitari eman nion sustoa handia izan zen; militante sutsu izateari uzteak lasaitu egin zuela esango nuke, ez ninduen kartzelan nahi, bozka ematearekin eta manifa nazional pare batekin ondo, edo zerbait sinatu idazletzat, komunikaturen bat leitu?
|
|
|
Heideggerrek baieztatutakoaren haritik, istorioan Peru ezin da
|
bere
existentziaren jabe izan jakin baitaki bere bizitza finitasunak markatuta dagoela[...]. Lanean larri dabil, handik irtetean ere ez du zoriontsu izatea lortzen, eta eroetxe batean sartzen dute.
|
|
|
Esan genezake poetaren egitekoa ere horrelako zerbait dela: Daseinari arta deitzea bizimunduarekiko, elkarmunduarekiko, bere buruarekiko posibilitate galduetara, irekitzea posibilitate berriak, ustekabeko ahalgarritasunak irakastea;
|
bere
existentzia ikusgune ezberdinenetatik eta zabaltasun osoan pentsaraztea. Baina aurretik argitasun batzuk komeni zaizkigu.
|
|
|
Lehena" Regreso al futuro" izenekoa da; hango protagonista denboraren makina moduko batean sartuta, bere gurasoen gazte garaira joan zen, eta nahi gabe orduko gertakariak aldatu zituenez, bere ama eta bere aita ez ziren elkartu eta, horra beste paradoxa, hala
|
bere
existentzia ezinezkoa izango zen, eta konpondu beharra zeukan.
|
|
2012
|
|
|
Herri batek bere historia ezagutu behar du. Premia larriagoa da herri horren historia
|
bere
existentzia ukatzen dutenek idatzi dutenean. Kirola eta politika ez direla nahastu behar diotsen berberek baitiotse historia eta politika ez direla nahastu behar, otarrainxkak jatea eta atzamarrak koipeztea ekintza beraren bi alde ez balira legez.
|
|
|
Bovaryren kabinetatik hasi ziren eta buru frenologikoa ez zuten inskribatu, bere lanbiderako lanabes gisa eman baitzuten; baina kontatu zituzten sukaldean platerak, tupinak, aulkiak, argimutilak, eta, bere logelan, apaletako pitxi guztiak. Arakatu zituzten bere soinekoak, arropa zuria, apainketa gela; eta
|
bere
existentzia, bere xokorik kutunenetaraino, luze hedatua geratu zen, autopsiatzen ari diren gorpu bat bezala, hiru gizon haien begi bistan.
|
|
|
Orduan samurdura batek atxiki zuen: beratz sentitu zen eta zeharo abandonaturik, aldagoian biraka dabilen txori luma baten gisa; eta ari zenaren kontzientziarik ere gabe abiatu zen elizarantz, edozein deboziotarako prest, nolanahi ere hartan bere arima murgiltzekotan eta
|
bere
existentzia osoa hartan desagertzekotan.
|
|
|
Gauza zorabiagarriren bat jalgitzen zen
|
berarentzako
existentzia pilakatu haietatik, eta bere bihotza oparo puzten zen, han pilpiratzen zuten ehun eta hogei mila arimek guztiek batera igorri balute bezala berak haiei suposatzen zizkien grinen hatsa. Bere maitasuna handiagotu egiten zen espazioaren aurrean, eta harrabotsez betetzen zen igotzen ziren burrundara gandutsuekin.
|
|
|
Honen arabera, gizakiak gainerako animaliak begirunez tratatu beharditu, baina ez beraien berezko balio edo existentziarako eskubidearengatik, baiziketa gizakiok beraiei sor diegun begiruneagatik. Alegia, animaliaren bizitzaren balioagizakiaren borondatearen arabera neurtzen da, ez, ordea,
|
bere
existentziari berezkobaliorik aitortzen zaiolako. Kontraktualismoak halaber gizakiaren eta gainerakoanimalien arteko desberdintasun moral gaindiezina aldarrikatzen du.
|
|
|
Karl Marxek zirriborratu zuen kulturaren teoriaz aritzeko Ekonomia Politikoaren Kritika liburuaren hitzaurrearekin hasi behar da. Bertan, Marxek (1981/ 1/: 516) aditzera ematen duen bezala, gizonek (sic),
|
bere
esistentziaren ekoizpensozialean, ezinbesteko eta euren borondatetik kanpo dauden harreman mugatuetansartzen dira. Ekoizpen harreman horien osotasunak gizartearen egitura ekonomikoaosatzen du, benetako oinarria alegia.
|
|
|
Gai honetaz jarraitu nahiz eta garaipena ezina izan eta jarraitu amore ematen dutenen mespretxua erakusteko, hona Andre Breton en hitzak: " Erreboltak bere baitan darama justifikazioa, eta
|
bere
existentzia behartu duen egoera aldatzeko gaitasunak ez du zer ikusirik justifikazio horrekin/ La rebellionporte sa justfication en elle meme, tout a fait indipendamment des chances qu’elle a de modfier ou non l’etat de fait qui la determine".
|
|
2013
|
|
|
Hölderlinentzat poesia ez da
|
beraren
existentziaren apaingarria, bizitza indartsua baino. Grezia zaharreko idealen indarra poesiaren bidez nahiko dau Alemanian jarri.
|
|
|
Sedimentu horren guztiaren lokarria izango da imaginario kolektiboen (Castoriadis, 1989) sorkuntza eta birsorkuntza ere, azken finean plano sinbolikoan eta kategoria estetikoetan pertzepzio iheskorren tankeran agertzen zaizkigun geruza ikonografikoak. Horiek desagertzen direnean
|
bere
existentziaren ikur hutsalak gelditzen zaizkigu, industria kultural gaurkotuen eta, oro har, turistikoen agerpenaz beste paradigma baten atarian gaudela konturatzen garen heinean.
|
|
|
Balio etikoen auzia, neurri handi batean, bizikidetzaren auzia da. Adibidez, familiaren barruan gerta daitezkeen jokabideen artean, batzuk ez dira onartzen, ez dago barra librerik, besteak beste, familiaren
|
beraren
existentzia zalantzan jar daitekeelako. Anai arreben arteko sexu harremanak ez dira begi onez ikusten (ez behintzat ni bizi naizen gizartean).
|
|
|
Gizakia da biologikoki abere bat Naturaren ordenatik hautsia bezala: galduta dagoena, bere habitat jakina ez daukana, instintoek esaten ez diotena zer egin," libre" dena, biologikoki espirituala hortaz; babesik gabe sortu dena,
|
bere
existentzia osoa berak asmatu beharra duena eta existentzia hori asmatzen bizi guztia eman duena. Askatasunak esan nahi du, gizakia ez dena gehiago dela, dena baino (gehiago dela proiektu bat, asmoak, eta identitatea osatzen duen iragan bat, memoria:
|
|
2014
|
|
|
Hauxe da garena gure miseria eta bertuteekin, baina ez dezagun sinetsi gure miseria oro berezkoak ditugunik, ezta gure dohain guztiak kanpotik heldu zaizkigunik ere. Bertzalde, zerbaiten bila joan ahal izateko
|
bere
existentziaren berri izan behar duzu. Ezezagutzak biluzik uzten zaitu, eta zerbait ments duela ez dakienak ez du deusen bila abiatzeko beharrik sentitzen.
|
|
|
Danelek
|
bere
existentziaren berri eman du orduan:
|
|
|
Ez dago zer alferrik diskutiturik, oinarririk baduen, ez duen; osagarri nazioginek hala nahi dutelako dago.
|
Bere
existentzia da bere legitimitatearen plebiszitua?
|
|
|
nazioa produktu historikoa da, ez da beti existitu, batez ere oraina da, eta beraren geroa zalantzagarri gertatzen da? 85 Lastima, Herder, Fichte, Hegelek, historikotasunaren maisuak Renanentzat, zer bai, eta nazioen historikotasuna justu ez ohartu izatea? 86. Bukatzeko, eta nazioaren teoriari buruz, Renanek bere proposamenean, hitzaldian eta Straussi idatzitako bi eskutitzetan zehar agertzen den ad hoc (Alsazia eta Lorrena berreskuratzeko) egindako argumentazioaz gain, tesi boluntarista horrek interpretazio borobilegia ez izateko arreta handia jarri zuen: «nazio batek oraina eta geroa behar ditu», edo «edozein modutan,
|
bere
existentzia nazionala legitimatuko duen eskubidea izateko iragana behar du»? 87 E. Antxustegiren sarrera luzea sintesi honekin hesten da: –Laburbilduz, Zer da nazioa?
|
|
|
Gizakia ez da existitzen, gizakiak existitzen dira (aipatu dugu jada, emakumea ez da existitzen, egoera zehatzetan dauden emakumepartikular eta konkretuak existitzen dira). Gizakia
|
bere
existentzian gauzatzen da, bere existentziak ematen dio forma eta ez aurretiazko inongo ideiek. Bere bizipen, hautu eta ekintzek definituko dute norbera den hori.
|
|
|
Gizakia ez da existitzen, gizakiak existitzen dira (aipatu dugu jada, emakumea ez da existitzen, egoera zehatzetan dauden emakumepartikular eta konkretuak existitzen dira). Gizakia bere existentzian gauzatzen da,
|
bere
existentziak ematen dio forma eta ez aurretiazko inongo ideiek. Bere bizipen, hautu eta ekintzek definituko dute norbera den hori.
|
|
|
«Horrela, arrazoi beragatik errefusatzen dugu Freud-en monismo sexuala eta Engels-en monismoekonomikoa[...] Emakumea deskubritzeko ez ditugu bazter utziko biologiaren, psikoanalisiaren, materialismo historikoaren zenbait ekarpen. Baina gure ustez, gizakiak
|
bere
existentzia globalarenikuspuntutik bakarrik ulertuta existitzen dira gizakiarentzat gorputza, bizitza sexuala eta teknikak» (I, 107).
|
|
|
Horretarako, pertsonaren sufrikarioa testuinguru zabalago batean kokatzen du. Pertsonak
|
bere
existentziaren ardura hartzen du, eta benetako balioen lorpenera bideratzen ditu ahaleginak.
|