|
2006
|
|
|
Honetan, aztertzekoa da 1981eko 40, 60 bitarteko multzoaren bilakaerak. Oso argi antzeman daiteke aurreneko urte horretan euskaldungoan multzo horrek zuen pisua, tontor itxura hartzen duen lerromakur hori; era berean oso argi beha daiteke ere nola multzo horrek
|
bereari
eutsiz, batetik, eragin erlatiboa galdu duen gazteenen mesederako eta, bestetik, desagertze zorian dagoen zaharrenen multzoa irentsia izateko. Azken honek, zaharrenen multzoak, oraindik oso proportzio esanguratsua agertzen du, baina, tamalez, adinaren poderioz ez du gizartean behar adinako eraginik.
|
|
2008
|
|
|
Baina portzentajeen balioei begiratzen badiegu lehen hizkuntzaren banaketari dagokionez adin talde desberdinetan ere sexuak ez du aldaketa adierazgarririk eragiten, adin talde bakoitzaren barruan, bi sexuentzat lehen hizkuntzaren portzentajea antzekoa delako. Sexuari dagokionez, ohikoa den bezala, gizoneak emakumeak baino zertxobait gehiago dira adin tarte gazteetan5 Seme alabak lehen hizkuntzaren arabera banatzen baditugu, portzentaje horri
|
berari
eusten diote talde bakoitzean. Horrek adierazten du seme alabaren sexuak ez duela eraginik hizkuntzaren transmisio prozesuan.
|
|
2009
|
|
|
`ni ere —zioen Lewis-ek 1962an, 71 urteetan— elebitasunean gaeleraren heriotza baketsu eta ohoretsu, eta malko eta lanturik gabeko ehorzketa ikusten duen gutxiengo burugabe horretakoa nauzue’ Eirwyn Morgan irakasleak esaten digu, berriz, ‘bi hizkuntzen elkar bizitzak, gehiengoaren garaipenean amaitzen du beti’ Ideia berdin berdinak Williams irakaslearen lumatik ateratakoak: ‘Ez da munduan herri ttipi bateko bizilagunek, gobernatzen dituen nazio boteretsuaren hizkuntza mintzatzen jakin eta
|
bereari
eutsi diotenaren etsenplu bat bakarrik ere aurkitzen’" 13.
|
|
2010
|
|
|
XX. mendearen bigarren erdian, haugen, soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain breton eta Fishmanen lanek1 aurreratu ziguten nondik zetozen iraganeko inposaketak eta, batez ere, zer ondorio ari ziren sorrarazten hizkuntza gutxituetan. irakaspen mugimendu horren arabera, une honetan bertan abiarazitako jarduera sendo batek soilik geraraz eta itzularaz zitzakeen hizkuntzen galera prozesu horiek. gero eta gehiago, norabide horretako gizarte mugimenduak sortzen joan ziren, indartsu, hizkuntza gutxituko hainbat herritan. dakigunez, euskararen berreskurapen mugimendua izan zen aitzindarietako bat, eta mugimendu guztietan arrakastatsuena izan zen, gainera, zalantzarik gabe, erabileraren ehunekoen bilakaerari dagokionez behinik behin, jarraian ikusiko dugun bezala. euSKararen aTzeraKada HiSToriKoa azterlan honen xedea ez da euskararen galera prozesuak zer etapa izan dituen aztertzea. ezta galera horren zergatiak argitzea ere, hizkuntzaordezkapen gehienetan berdinak izaten direnak, esan dezagun bidenabar. nolanahi ere, gogoratu beharra dago zenbateko arriskuan zegoen euskara joan den mendearen bigarren erdian, prozesu hark izan zuen joeraaldaketa sakonaren ondorioz. hamaika belaunalditan, estatuaren hizkuntzaren inposaketaren eragina birtuala zen, erreala baino gehiago, gizartegeruzarik esklusiboenei soilik eragiten baitzien, eta gizarte geruza horiek ez baitzuten pisu handirik ehunekotan. gaztelaniak euskara ordezkatzeko (egiturazko ordezkapena), zenbait belaunaldi ziren. argi zegoen atzerakada hori mugimendu geldoa zela, eta betiere gaztelaniarekin mugakide zen geografia eremutik abiatuta gertatzen zela. paradigma hori, ordea, goitik behera aldatu zen XiX. mendearen amaieran eta XX. mendearen hasieran: ...aduska hedatu zuten, eskala handiko hedabideak garatu zituzten eta barneko lan mugikortasuna bultzatu zuten. bat batean, hiru belaunaldi eskasetan, atzerakada historiko horizontaletik atzerakada moderno bertikalera igaro zen. egoera horrek geolinguistikak proposatzen zituen mapa zaharrak hankaz gora jartzea ekarri zuen, besteak beste. euskaradun herriak, atzerakada geldi baina etengabean zegoenak,
|
bere baitan
eutsi zion euskararen transmisioari eta gizarte erabilera erabatekoari. amaitu zen hizkuntza muga poliki poliki, baserriz baserri eta auzoz auzo atzeratzen joatea. besterik gabe, desagertu egin zen. XX. mendearekin, amaitu zen euskal herria, eta beharbada betirako; bai behintzat etimologikoki duen adieran. hizkuntzaren atzerakada motak izandako bilakaera horrek arrisku larrian utzi zuen euskara. horrez gain, hegoaldeari dagokionez —artikulu honetan eremu horretara mugatuko gara—, gutxitze prozesua azkartzea hogeita hamar urtetik gorako diktadura militarraren pean gertatu zen, eta erregimen hori bereziki oldarkorra zen edozein hizkuntza elementu bereizgarrirekiko. hirurogeita hamarreko hamarkadan, erregiHizkuntzek bizirauteko aukera bakarra idatzizko araudi bateratu bat sortzea izango da eta, horren ondorioz, dagokion lurralde historikoan normalizatzea, betiere lurralde hori barne hartzen duen/ duten estatuaren/ estatuen babes irmoarekin.
|
|
|
Ugari dira testu horretan hizkuntzaren inguruko gai eta arazoak: ...io literarioek eraman dute Malon etxaide literatura gaztelauaren historietara. nafarrak" modernitate" ausarta erakutsi zuen, eta gaztelania garaiko premietara moldatzen egindako lana da Malon etxaideren modernitate hori, etorkizuna irabaziko zuena, hain zuzen. erlijioak halako pisua zuen garaietan, erreforma/ kontrarreformetako borroken erdian, inkisizioaren aldarte txarren zurrunbiloan,
|
bereari
eutsi zion hizkuntzari ahalmen berri eta biziak sortzeko. baina hori ez zuen egin iritzi, irizpide eta konbentzimendu ongi hausnarturik gabe, eta bestelako aurkako zenbait iritziri aurre egiteke44.
|
|
2011
|
|
|
Ahul anitzen aldeko filosofia sozial hori hor dago, baina egiazaletasuna ere bai. Batak ez du bestea zapuzten, objektibotasunari bere osoan eta
|
bere lekuan
eusten dakigun neurrian. " Inolako interesik gabe" diharduela dioenaz, value free moduko zientzia egiten duela esaten duen arima erratuaz, ez naiz ni batere fio:
|
|
2015
|
|
|
Hala eta guztiz ere, erabiltzaile gehienek jarraitzea eskatu diote Aldundiari: batzuek bide
|
berari
eutsita, eta beste batzuek gehiago sakonduta. Asko dira tramite guztiak euskaraz egin ahal izatea, eskubideak bermatu arteko bilakaerari eustea, euskaraz lan egitea ahalbidetzea eta emandako pausoak atzeraezin bihurtzea eskatu dutenak.
|
|
2018
|
|
|
Indar joko baten aurrean gaude. Elkarri egokitzeko garaian, alderdirik indartsuenak
|
bereari
eutsiko dio (neurri desberdinetan bada ere), eta alderdirik ahulenak etsi egingo du (neurri desberdinetan bada ere). Ahula indartsuari egokituko zaio.
|
|
2019
|
|
|
4.4 Erronkalariek hautatu dituzten erronkak parte hartzeko izena eman dutenek aukera izan dute erronka eremua (familia, lagunartea, lantokia...) hautatzeko eta baita, hileroko jarraipenean, erronka
|
berari
eusteko edota erronkaz aldatzeko ere.
|