|
2000
|
|
|
Eta gakoaren alde bat behintzat hor dago. Hemen gatazka bat badago, hori da nazio bati, Euskal Herriari,
|
bere
eskubide kolektibo eta indibidualak onartzen ez zaizkiolako, hemen espainiar edo frantziar sentitzen diren nazionalisten eskubideak bakarrik onartzen dira bere osotasunean, eta gainera estatuek daukate eskubide horiek bermatzeko edo inposatzeko eskubidea. Beraz, demokrazia eta bakea egon dadin, oinarrian dagoen beharra zera da, nazio eraikuntza modu demokratikoan garatu ahal izatea.
|
|
|
2 Pertsona orok,
|
bere
eskubide eta askatasunez baliatzeko orduan, legeak ezarritako mugak baino ez ditu izango, helburu honekin: gainontzeko herritarren eskubide eta askatasunen begirunea ziurtatzea, eta gizarte demokratiko batean moralak, ordena publikoak eta ongizate orokorrak dituzten bidezko eskakizunak betetzea.
|
|
|
10 artikulua. Pertsona orok eskubidea du, berdintasun osoan, auzitegi burujabe eta alderdikeriarik gabean jendaurrean hitz egin eta zuzentasunez entzun diezaioten, nahiz
|
bere
eskubide eta betebeharrak erabakitzeko, nahiz bere aurkako salaketa penalak aztertzeko.
|
|
|
Hartaz, ondokoa geratzen zaigu galdetzeko: nazio burujabe, demokratiko etaindependenteen modura Euskal Herriak egun batean
|
bere
eskubideak bete ditzan, nazionalistak direla aitortzen duten euskal herritar horietatik zenbat daude prestzertxobait arriskatzeko. Herri honen etorkizuna, nire irudiko, ez du alderdien artekodesberdintasunen auziak erabakiko, galdera horri emanen zaion erantzunak baizik.
|
|
|
Baina, jakina, aita ez zen, gai hartaz denaz bezainbatean, bertzeak bezalakoa, zeren hura jaun baitzen. Eta, jaun zelako, gizon berezia zen eta
|
bere
eskubide bereziak zituen: erran nahi baita ezen bere berezitasun hari iduri guztiz berezi bat zegokiola, guztiaren eta guztien gainetik zegoèn jaunaren iduria, bere baitarat araua eta arauaren salbuespena biltzen zituena... eta, hala, badakit —zeren gerorat jakin bainuen— ezen, itsas portuetarat joaiten zenean, ez zela elizaz eliza ibiltzen, egarria ur benedikatuz asetzeko asmotan, baina Priaporen ohorez egin zitezkeen bertze bederatziurren haietarat joaiten zela, halakoa ere zelako bere gizonezkotasunari zion debozionea.
|
|
|
Sekula ere ez da onartu, merkataritza esparruan, bidezko salneurriaren erdia baino goragoko kaltea dela eta, kontratuaren hutsalketa akzioa, merkatugaien higigarritasunak, arriskuak, ustekabeak eta ezinbestekoak akzio hori eragozten baitute. Arean bere, bazen arrazoirik moneta paperaren garaian, paper horrek erreka arin jo zuela, hutsalketa akzioa gai zibiletan ere ezabatzeko; aldi bitarte horretan eta gai zibiletan ere, merkataritzako gaien mugikortasuna eta ustekabe berberak tartean zirelako; gaur egun, bestera, berori ostera ere ezar dezakegulakoan gaude, justiziak berak, oztoporik gabe,
|
bere
eskubideak berreskuratu ditzakeelako eta kontratu pribatuak, orobat, mehatxupean ez direlako, orain arte izan diren moduan, gai publikoen desordena zela eta.
|
|
2001
|
|
|
kontsumoaren (eta kontsumoarekin lotura duten elementuen) aurrean kontsumitzaileak nolako iritziak dituen ikertzea, alegia: oraintxe aipatutakoak eta, besteak beste,
|
bere
eskubide eta interesak defendatzeko unean nor den eraginkorrago, kontsumoari buruzko informazio iturriek nolako konfiantza merezi duten eta beste hainbat konturi buruzko pertzepzioak.
|
|
|
|
Bere
eskubide eta interesen defentsan jarduteko egokiena bere burua dela uste du eta, beherago samar, kontsumitzailearen defentsaz arduratzen diren elkarteak.
|
|
|
Kontsumitzaile den aldetik,
|
bere
eskubide eta interesen defentsan jarduteko egokiena bere burua dela uste du hamar kontsumitzailetik zazpik.
|
|
|
Kontua da ezen EEBBetako nazioarteko transakzioen ordainketak amerikar monetaren bikoiztasuna inplikatzen duela; eta moneta hori
|
bere
eskubidearen gordailu gisa amerikar banku sisteman irauten duen bitartean, atzerritar bankuen kontuetan sartua da. Euromoneten merkatuan eskuragarriak diren dolarrak eta EEBBetan eskuragarriak diren dolarrak ez dira ezberdinak; hortaz, merkatu internazionaletako eraginak direla-eta dagoen truke tasaren aldaketa bakoitza automatikoki islatua da etxeko monetan.
|
|
2002
|
|
|
Gauzak horrela, Bruselan legeztatua dagoen Euskal Herriko Informatzaile Grafikoen Elkartea sortu dute, prentsa argazkilaria aintzat hartua izan dadin,
|
bere
eskubide profesionalak errespetatuak izan daitezen, argitaratzen diren argazki guztiak egilearen izenarekin ager daitezen... Eta Juantxo Egaña fundatzaile, sustatzaile eta zuzendaritza batzordeko partaide duen elkarte horrek Euskal Herria osoko prentsa argazkilariak biltzen ditu
|
|
|
Gogoratu," epaileengandik behar bezalako erantzuna espero dut", esan zuen Aznarrek. Edozein medio ona da herri honetan akordioa urruntzeko eta
|
bere
eskubideetan aurrera egin ez dezan.
|
|
|
Baina, egia esateko, Clarissa Dalloway aristokrataren oso bestelakoa da Panpoxen ama: hurbilagokoa egiten zaigu eta,
|
bere
eskubideak aldarrikatzen ikasi arren, zailtasunak ditu senarrik gabe bizitzeko. Gainera, Woolfen eleberria, kontrapuntu teknikaren bidez idatzia, Urretabizkaiarena baino askoz konplexuagoa eta egituratuagoa da.
|
|
|
Beraz, gure proposamenean bi maila daudela esan dezakegu: batetik desideratamodura formulatuta dagoena, Euskal Herriari
|
bere
eskubidea onartuko zaionegunari begira egina (horixe da hain zuzen, aurreko atalean. Irakasle Propioa, deitu dugunaren ezaugarriak definitzean aipatu duguna), eta bestetik, jadanik egindaitekeena, EAEn gutxienez abian jar daitekeena, unibertsitate arloan izandakoeskakizun eta lorpenak kontuan hartuz egiterik badagoena. Lehen proposamenarenoinarriak aipatu berri ditugun ezaugarriak dira; ez dira, beraz, lege formanematekoak.
|
|
|
Hala ere, Los Llanosko Etxekoandreen Elkartearen arabera, «tarifei, konexio kuotei, kontratuaren baldintzei, saldu osteko zerbitzuei edo zenbakiaren eramangarritasunari dagokienez, besteak beste, nahasteak eragotzi egiten die kontsumitzaileei beren beharretara hobekien egokitzen den produktua aukeratzea». Eskaintza ugari Hainbat eskaintza desberdin daudenez, kontsumitzaileak argi eta zehatz jakin dezan zein diren
|
bere
eskubideak eta nola erabili, Los Llanosko Etxekoandreen Elkarte Probintzialak telefoniaren erabiltzaileen eskubideen gidaliburu praktikoa argitaratu du. Horren bidez, informazio hobea eskaintzen du, kontsumitzaileak zerbitzua baldintza onenetan kontrata dezan bere interesetarako.
|
|
|
Haren iritziz, “beharrezkoa da espainiarrok ohitzea beti letra txikia deitu duguna irakurtzera, sinatu aurretik sakon irakurtzera”. Urrats hori beharrezkoa da gero kontsumitzaileak
|
bere
eskubideak defendatzeko aukera izan dezan. Bere ekimenean, Entesa Catalana de Progrések eskatzen zuen, hain zuzen, kutxazainen pantailetan komisioak ager zitezela, eragiketa bakoitzaren prezioa aldatu egiten baita finantza erakundearen, emandako zerbitzuaren, txartel motaren edo erabilitako sarearen arabera, eta beharrezkoa da herritarrek egiazko informazioa izateko duten eskubidea errespetatzea.
|
|
|
Errespetua zor diogu euskaldunari, euskaraz mintzatu nahi duenari, esaten ari naizen honen guztiaren jakitun ez bada ere. Errespeturik handienetako bat, pertsona batentzat, bere hizkuntzan egitea da, nahi den txikiena izanik ere
|
bere
eskubide oinarrizko bat baitu, berea duen hizkuntzan egitea alegia. Eta hori errespetu handiko kontua da, adiskide.
|
|
2003
|
|
|
Ez, guk errealitatea ikusten dugu eta gaur egungo Euskal Herria ez dugu gustuko, bere herri eskubideak ez zaizkiolako onartzen. Guk sinesten dugu Euskal Herria existitzen dela eta beste edozein herri
|
bere
eskubide guztiekin bizi den bezala, guk ere eskubide guztiak izan nahi ditugu.
|
|
|
Bere osasuna, hein handi batean, bere inplikazioaren arabera bilakatuko dela ulertzen duen paziente hori geroz eta ugariago da eta, paziente den aldetik,
|
bere
eskubideak barneratu ez dituen harengandik biziki urruti dago.
|
|
|
Egia esan, bi aurpegiko dilema da: industriarentzat bere irudia hondatzea, diru sarrerak murriztea eta
|
bere
eskubideak babesteko beharra dakartza. Kontsumitzaileentzat, berriz, prezio handiengatik protesta egiteko eta, bide batez, beren pintxoak lortzeko modurik errazena, erosoena eta merkeena da, beren abesti gogokoenen nahasketak edo konpilazioak beren gustuen arabera eginez.
|
|
|
Anomalia horiek, gainera, aurreko laginketetan ere hauteman ziren; beraz, martxoko azken analisiek soilik baieztatzen zuten etiketatzea ez zela hobetu. Osagai guztiak ez adierazteak, FSAk dioenez, arauak hausteaz gain, kontsumitzailea engainatzen du eta
|
bere
eskubideen aurka egiten du (adibidez, komunitate musulmanak txerri proteinak jaten ditu jakin gabe). Hain zuzen ere, kontsumitzaileek erabaki dezaten, FSAk argitaratu egin ditu gehigarriak aitortzen ez dituzten markak.
|
|
|
Bermeen Legeak ebazten duen ohiko beste gatazka bat produktu akastunen erantzukizuna da, saltzailearena. Kontsumitzaileari saltzailearengana jotzea gehiegizkoa denean soilik erabili ahal izango du
|
bere
eskubidea fabrikatzaile edo inportatzailearen aurrean. Ondasuna konpondu edo ordeztea ezinezkoa denean, kontsumitzaileak prezioa merkatzea edo ordaindu zuen zenbateko osoa itzultzea aukeratu ahal izango du, eta azken kasu horretan salerosketa kontratua suntsiaraziko da.
|
|
|
Horretarako, gure iritziz, hauxe guztia birplanteatu beharra dago: ...uraren bizkarroi edo parasitoak baitira, eta, jakina, gure ondorio operatiboek ez dute zerikusirik Administrazioek, Komunikabideek eta kultur ekoizpenak, oro har, eginiko jokaerarekin, eta, herri baten kulturari buruz ari garenean bereziki interesatzen zaigun aspektua da kulturaren izaera pertsonala eta eskubide naturalak aintzat hartu behar direla herri horren identitate kolektiboan barneraturik,
|
bere
eskubide kolektiboaren iturri eratzailea izatera pasatuz.
|
|
|
epaia ala transakzioa. Orokorrean legeak dio transakzioak bete behar direla, baina lege horren ondoreak amaitzen dira epaiak erabakitzen duenean liskarra; izan ere, transakzioa zalantzazko kasuei buruzkoa izan daiteke bakarrik, eta norbaitek
|
bere
eskubideei uko egiten die, kostuen beldur delako edota epaitza beste alderdiaren aldekoa izango dela uste duelako. Horretara, gatazka zalantzazkoa izan ezean eta duda muda edo arriskurik izan ezean, baiezko epaitza erdietsi duenaren ez jakituriak ezin oztopa dezake gauza epaituaren aginteak egiari eta zuzentasunari ematen dien ondorea.
|
|
|
Lehenengo legeak, bada, lehenengo ugazabaren alde eta aspaldiko edukitzailearen kontra egiten du, eta bigarrenak, ordea, edukitzailea gailentzen du aspaldiko ugazabaren gainetik. Bi legeok dakarten kontraesanaren ondorioz, nahierarako beste lege bat ezarri behar izan da; horren arabera, edukitzaile izan gabe ugazaba izan nahi duenak
|
bere
eskubidea egiaztatzeko titulua aurkeztu behar du epe zehatzaren barruan, eta epe hori igarotakoan, edukitzaileari ez bazaio agindeirik egin, horrek bere edukitzari ekingo diote. Hori berori ezarri dute preskripzioen epea zehazten duten nahierarako legeek.
|
|
2004
|
|
|
Euskararen ofizialtasun ezak gure hizkuntza eskubideak zazpi lurraldeetan zapalduak izatea dakar," berdintasun" mingotsez. Funtzionarioek derrigor gureak ez diren hizkuntzak soilik jakin beharra, eskolak
|
berea
eskubidez dena Euskal Herriko ume gazteen erdiari ukatzea beste hizkuntza batzuk derrigor ematen dien bitartean, berdin berdin, zanpa zanpa. Eta honela jendarteko funtzio nagusietan.
|
|
|
Uste dut
|
bere
eskubideak aldarrikatzen dituen nazionalismoa, erradikalismo demokratiko bihurtu behar litzatekeela. Alegia, gauza bera exijituz, baina beste era batera.
|
|
|
Azkenik, herritar arrunta »itxuraz ahul ez dena» arduratzen ote da
|
bere
eskubideez?
|
|
|
Gainera, kontsumitzaileak ez du uste online erosten duenean
|
bere
eskubideak bermatuta daudenik (10etik 4,05 puntu).
|
|
|
Horixe da biderik egokiena geroaldiko herritarra
|
bere
eskubide eta obligazioez hezteko eta informatzeko, bai bere buruarentzat komenigarri delako, bai elkarren mendeko bizi garen mundu honetan ongi irauteko ere.
|
|
|
Auzitegi errekerituan bertaratutakoen artean inon badago auzitegi errekeritzailean aribidean dagoen prozesuan bertaratu gabe, orduan horrek bost eguneko epea izango du, auzitegi horren idazkaritzan ofizio eta agiri kautoaren jakitun izateko, baita metaketari buruzko idazkia aurkezteko ere, bertan
|
bere
eskubideari dagokiona adieraziz.
|
|
|
Konpentsa daitekeen kredituaren inguruan, hitzezko epaiketarekin jarraitu ahal izateko munta baino handiagoa bada demandatuaren alegazioa, auzitegiak alegazio hori egin ez dela ulertuko du, demandatuari hala ohartaraziz, horrek
|
bere
eskubidea auzitegi eskudunean eta izapide egokiak erabiliz balia dezan.
|
|
|
Jarraian, demandatuak aurkez ditzake
|
bere
eskubideei dagozkien alegazioak. Kasu horretan, hala denean, alegazioak hasiko dira, onargarri ez diren akzioen metatzearekin, eta beste edozein egitate edo inguruabarrekin, baldin eta egitate edo inguruabar horrek eragotz badezake prozesuak jarraitzea eta prozesu hori edukiari buruzko epaiarekin amaitzea.
|
|
|
3 Demandatua auzi ihesean dela adierazi bada, berari egotz ezin dakizkiokeen arrazoietatik edozeinengatik, eta demandatu hori bertaratu bada auzi paperetan lehen auzialdian froga proposatzeko ezarri unearen ondoren, bigarren auzialdian eska dezake
|
bere
eskubideei dagokien froga gauzatzea.
|
|
|
3 Demandatzaileak zein aditu izendatu eta horrek idatzitako irizpenak demandari batu dakizkiokeela ulertuko da, salbu eta demandatzaileak behar bezala egiaztatu duenean
|
bere
eskubidea defendatzeko demanda aurkeztu behar izan duela, eta ezin izan duela aurkezpen hori atzeratu, adituaren irizpena lortu arte.
|
|
|
2 Ebazpen horren aurka, birjartze errekurtsoa soilik jar daiteke; errekurtso hori berehala bideratu eta ebatziko da, eta, ematen bazaio, alderdiak protesta aurkez dezake, bigarren auzialdian
|
bere
eskubideak baliatu ahal izateko.
|
|
|
1) Demandatuari auzi paperak hamar egunez emango zaizkio,
|
beraren
eskubideei dagokiena azaldu eta eskatu ahal izateko, demanda erantzuteari buruz xedatutakoaren arabera.
|
|
|
1) Demandarekin batera, ezkontzaren inskripzioari buruzko ziurtagiria ekarri behar da, eta, hala badagokio, seme alaben jaiotzari buruz Erregistro Zibilean egindako inskripzioaren ziurtagiria, baita ezkontideak
|
bere
eskubideak oinarritzeko dituen agiriak ere. Ondare izaerako neurriak eskatuz gero, auzi jartzaileak ekarri behar ditu eskura dituen eta ezkontideen eta, kasuan kasuan, seme alaben egoera ekonomikoa baloratzeko balio duten agiriak, hala nola, zerga aitorpenak, nominak, bankuko ziurtagiriak, jabetza tituluak edo erregistroko ziurtagiriak.
|
|
|
2 Erregistroak komunikaziorik egin ez arren edo komunikazioek formaakatsak izan arren, betearazpenean ondasun higiezina nork eskuratu eta horrek
|
bere
eskubidea inskribatu ahal izango du.
|
|
|
Aurkeztutako likidazioak helaraziko zaizkio intzidentea eragin duenari, horrek
|
bere
eskubideekin bat datorrena alega, eta, hamar eguneko epean, agiri froga ekar dezan. Auzitegiak, jarraian, errekurtsorik izango ez duen autoaren bitartez bidezkoa dena ebatziko du, betearazpenean bildutako kopuruak banatzeko ondoreetarako soilik.
|
|
|
Alderdi betearazleak administrazioaren bitartez ez badu
|
bere
eskubidea asetzen, auzitegiari eska diezaioke administrazioa amaitzea eta beste bide batzuk erabiliz nahitaezko betearazpena gauzatzea, aurretiaz kontu arrazoiak emanez.
|
|
|
Betearazpena agintzeari ezetza zein autok eman eta hori irmoa bada, hartzekodunak kasuan kasuko prozesu arruntean bakarrik balia ditzake
|
bere
eskubideak, prozesu arrunt hori eragotzi ez badu epai edo ebazpen irmoaren ondoriozko gauza epaituak, epai edo ebazpen hori betearazpen demandaren oinarri izanik.
|
|
|
1 Alderdi exekutatuarenak ez diren ondasunen gaineko enbargoa, hala ere, eragingarria da. Benetako titularrak
|
bere
eskubideak baliatzen ez baditu jabari hirugarrengotzaren bidez, ezin izango du aurkaratu enbargatutako ondasunen besterentzea, erremategileak edo adjudikazio hartzaileak ondasunak eskuratu baditu erreibindikatu ezineko moduan, legeria substantiboan ezarritakoaren arabera.
|
|
|
2 Ondasuna immatrikulatuta ez badago, edo ondasuna alderdi exekutatua ez den pertsonaren mesederako inskribatuta egon eta alderdi exekutatuak pertsona horrengandik
|
bere
eskubidea eskuratu badu, enbargoaren idatzoharra eteteko aurreneurrizko idatzoharra egin daiteke, hipoteka legeriak ezarri moduan eta ondoreekin.
|
|
|
«d) Zordunak berari eskatutako kopurua ordaintzen ez badu edo ondasunak ematen ez baditu aurreko letran aipatu enkante publikoan besteren daitezen, hartzekodunak auzitegi eskudunari erreklama diezaioke
|
bere
eskubidearen babes sumarioa, Prozedura Zibilaren Legeko 250 artikuluaren lehenengo paragrafoko 10 eta 11 zenbakietan ezarri akzioak egikarituz.»
|
|
|
Saihestezin dugu hau. Nork
|
bere
eskubidea du nahi duenaren gainean oinarritzeko euskararekiko jarrera. Ez ote dugu eskubiderik abertzaletasunagatik euskararekin maitemintzeko?
|
|
|
Kymlicka k azaldu duenez, multikulturalismoarenarazoari buruzko hausnarketa bultzatu du. Horrekin batera, etorkinen eta
|
bertakoen
eskubideak, besteak beste, jartzen dira jokoan, hala estatu nazioaren eta hiritarren subiranotasunari nola identitate eta desberdintasunari buruzko auziak. Gainera, subiranotasunazegiten den galderaren alboan herrien autodeterminazioari buruzkoak ere erantzunegokiaren zain daude oraindik.
|
|
|
Al Andalusek “beharrezkotzat” jotzen du kontsumitzaileek jakitea merkealdi gisa eskaintzen diren artikuluek beren prezio normalean egon behar dutela, gutxienez hilabete lehenago, establezimenduan, eta kalitate bera izan behar dutela, akatsik ez dutela eta prezio baxuagoa izan behar dutela. Federazioak atzo adierazi zuen merkealdi honetan kontsumitzaileak
|
bere
eskubideak ezagutu behar dituela. Adibidez, produktuak akatsen bat badu, ez litzateke beherapena izango, saldoa baizik; beraz, beherapenetan dagoen bezeroak urteko gainerako hilabeteetan dituen berme berak eskatu behar ditu, federazioaren arabera.
|
|
|
Txanda horiek eguneko 24 orduetan daude eskuragarri. Aholkularitza juridiko espezializatu eta doako zerbitzu honen eginkizunen artean dago biktimari
|
bere
eskubideen eta erasotzailearen aurka egin ditzakeen ekintzen berri ematea. Azterketa honen helburua da ofiziozko txandako abokatuek erabiltzen dituzten zerbitzu horien ezagutza sustatzea eta beste zerbitzu batzuen sorrera bultzatzea, biktimaren eskubideak babesteko tresna eraginkorrak izan daitezen.
|
|
|
Proiektu hori azken urteetan garatu da eta, aurrekoak bezala, kontsumoaren arloko hezkuntza ekintzak eta programak garatzen ditu. Bi proiektuek kontsumitzaile “kritikoak, arduratsuak, solidarioak eta
|
beren
eskubideen defentsarekin eta eginbeharrak betetzearekin konprometituak” sortzea dute helburu, esan zuen Ekonomia eta Ogasun sailburu Angel Agudok. “Elkarrekin gehiago gara” proiektua Europako Batzordeko Espainiako Bulegoak sustatutako lehiaketa bat da, 10 eta 18 urte bitarteko gazteentzat eta 60 urtetik gorakoentzat.
|
|
|
Era berean, azpimarratu du araudi berriak “eskubide ekonomikoen kaltea bultzatzen duela” bere baimenik gabe operadore aldaketa bat jasaten duten eta telefono linean oinarritutako zerbitzu jakin batzuk kontratatuak dituzten erabiltzaileen artean, hala nola tarifa lauak, zerbitzu osagarriak edo deskontu programak. Haren iritziz, operadoreen arteko fax bidezko aldez aurreko komunikazioaren kudeaketa administratiboa, orain kenduta baitago eramangarritasun eskaeretarako, “gutxieneko karga da erabiltzailearentzat eta
|
bere
eskubideak babesteko duen bermeari dagokionez”. Horregatik guztiagatik, Internauten Elkarteak Osasun, Kontsumo eta Industria ministerioei eskatu die “arau kaltegarri horiek geldiarazteko”.
|
|
|
Bozketaren emaitza edozein dela ere, erabakia hartzeko behar den gehiengoak hartutako erabakiarekin bat ez badator, Batzordearen aktan boto disidentea jasotzeko eskubidea badago eta badago; izan ere, aktan jasota egoteak balio du hirugarrenentzako eta gai berari buruzko ondorengo akordioetarako. Jabeen Batzordera ez joate hutsak ez du esan nahi pertsona horrek botoari uko egiten dionik; izan ere, zilegi du eta
|
bere
eskubideen barruan dago botoa beste jabe bati eskuordetzea. Eskuordetze hori idatziz eginen da, honako hauek adierazita:
|
|
|
oso irudi positiboa du, agian gehiegi, bere buruaz:
|
bere
eskubideak hobekien defendatzen dituela uste du, hondakinen gaikako bilketan benetan baino gehiago laguntzen duela dio, eta gauza bera gertatzen da ariketa fisikoa egitean eta elikadura kontrolatzean, eta %26k bakarrik aitortzen du bizitza sedentarioa duela. Bere itxura fisikoak bere osasunak adina kezkatzen duela dio, elikadura zaintzen duela, ariketa fisikoa egiten duela eta ahal duen guztia egiten duela egoera onean egoteko, eta alderdi fisikoa zaindu eta nabarmentzea garrantzitsua dela ulertzen duela.
|
|
|
Eskaera ikastetxe bat baino gehiagora aurkeztuz gero
|
bere
eskubidea galduko du eskatzaileak.
|
|
|
Ikasleak haren barrutitik kanpoan dagoen ikastetxeren batean matrikula eginz gero,
|
bere
eskubidea galduko du jantokiko eta garraioko dirulaguntzak hartzeko.
|
|
|
Edo erdaldunek baino eskubide gutxiago dituztela? Egingo al litzateke kanpainaren bat euskalduna
|
bere
eskubideez jabe (ohar) dadin, bere hizkuntz esparruez jabe (nagusi) dadin. Abiatuko al litzateke iritzi oharraldi bat, oldarraldi bat, euskaldunari kaleaz eta gizarte arlo guztiez jabetzen saiatzeko iradokiz?
|
|
|
Zer eragin espero daiteke gure herriko baldintza historiko eta soziolinguistikoak ezagututa, besterik gabe buletinean argitaratutako lege aldaketetatik? Zergatik lotsa hori, beldur hori, euskaldunari legeak
|
bere
eskubideak babesten dituela goraki esateko. Zenbat aldiz urratzen dira lege horiek egunero gure herrian?
|
|
2005
|
|
|
Pixkanaka harremana sakondu eta pertsona horri
|
bere
eskubideei buruz eta bere esku diren baliabideei buruzko informazioa eskaintzen diote. Elkarteak gelatxo bat du, non nahi duen oro elkartzen den hainbat aktibitate egiteko.
|
|
|
Action Aiden lerroetan sistemaren iraultzarako deirik ez da aurkituko, horretan ez da susmagarria. " Sekula ezagutu den ongizate eta aurrerapen teknologiko aldi onenean bizi gara, eta aldi
|
berean
eskubide sozial eta ekonomiko oinarrizko gehienak era errutinarioan bortxatzen dira neurri masiboan. Nazioarteko laguntzak garrantzia berezia du eskubide horiek zabaltzeko.
|
|
|
Izan ere, kontsumitzaileen eskubideen arloa korapilotsuegia da bide bakarretik ulertzeko. Alegia, askotan kontsumitzailea bera ere kontzientea ez den bideen bidez urratzen zaizkio
|
bere
eskubideak.
|
|
|
Finkaren gaineko eskubide erreala duenak
|
bere
eskubidea Erregelamenduko arauen arabera inskribatzea eska dekribatu finka horren gaineko jabaria.zake, finkaren jabeak ez duenean ins
|
|
|
Gorago aipatu pertsona horiek ondasun jakinak zehaztu dituztenean seniparteak ordaintzeko, edota horien bermea ondasun zehatzen gain finkatu dutenean, senipartedunak ondasun horien gain bakarrik gauzatu ahal izango ditu
|
bere
eskubideak, oinordetza tituluak edo banaketa egintzak xedaturikoaren arabera.
|
|
|
Hutsalketa akzio, ezeztapen akzio eta akzio suntsiarazleak ezin dira hirugarrenaren kontra egikaritu, hirugarren horrek
|
bere
eskubideei buruzko tituluak inskribatu izan baditu lege honek xedatutakoaren arabera.
|
|
|
Tituluan jasotako eskubidearen inskripzioari ezezkoa eman zaionean edo inskripzio hori eten denean, oharra sinatu ostean eta interesdunak hala eskatuz gero, idazkuna egiteko aurkeztu diren agirien akatsak ongitu, zuzendu edo baliozkotzeko bideak zehaztu behar ditu erregistratzaileak, «oharbide» izeneko atal batean; hala ere, interesdunak askatasun osoa du akatsak ongitzeko,
|
bere
eskubidea babesteko bidezkoen deritzen bideak erabilita.
|
|
|
Zuzeneko jabaria zein jabari erabilgarria duen ugazabak lor dezake foroak, azpiforoak eta izaera
|
bereko
eskubide errealak inskribatzea, bai eta, hurrenez hurren, zuzeneko jabaria nahiz jabari erabilgarria inskribatzea ere; horretarako, hauxe aurkeztu behar du: foroa eratu edo aintzatesteko eskritura publikoa; adiskidetze egintzen eta epaiketa bidezko mugaketa, lur neurketa eta lainen lekukotza; eta notarioaren aurrean egindako hitzarmenaren bidez onetsitako agiri pribatuak, baldin eta agiri horietan foroa eratu edo aintzatesten bada, edota
|
|
|
Halakoetan, kasuaren konplexutasuna kontuan hartuta bidezkoa izanez gero, inskripzioan interesa duenak irizpen loteslea edo ezloteslea eska dezake; irizpen loteslea eskatuz gero, Erregistroko egoera juridikoari eutsi behar zaio, eta akatsa ongitzeko bidea bat etorri behar da irizpen horren edukiarekin. Hala eta guztiz ere, interesdunak askatasun osoz ongi ditzake akatsak,
|
bere
eskubideak babesteko egokitzat jotzen dituen bideak erabilita.
|
|
|
Zuzendaritzan sartzen den notario edo erregistratzaileak bere jatorrizko lerrundegian zituen eskubideei eutsiko die; hala ere, da lerrundegi horretara itzuli, harik eta Zuzendaritzan bost urte eman arte eta ditu
|
bere
eskubideak sendotu Zuzendaritzako lerrundegian.
|
|
|
Ondasun higiezinen gaineko harreman juridiko batzuk Erregistroan ez sartzeak eragindako zehaztugabetasuna zuzentzeko, titular interesdunak ondoko bideok ditu: lehenik,
|
bere
eskubidea inskriba dezake, hori bidezkoa gertatzen bada; bigarrenik, geldiarazitako segidako traktua berriro has dezake, lege honen VI. tituluan xedatutakoaren arabera; eta, hirugarrenik, zuzenketa agintzen duen ebazpen judiziala erabil dezake.
|
|
|
Gobernuari badagokio herri zerbitzurako obren ustiapena ematea eta obrak zuzenean eta esklusibotasunez lotzen bazaizkio zerbitzu horri, obren gaineko hipoteka zuzenean ezereztuko da, emakidadun hipotekatzailearen eskubidea suntsiarazen denean, azkentze hori agerrarazten duen tituluaren bidez. Emakidadunak
|
bere
eskubidea suntsiarazteagatik kalte ordaina eskuratu badu, emakidadun horrek egiaztatu behar du kalte ordainaren zenbatekoa zainpean jarri duela, hipoteka ezereztu ahal izateko.
|
|
|
Legearen 96 artikuluaren kasuan idatzoharraren epea luzatzeko, interesdunak eskabidea aurkeztuko dio epaile edo auzitegiari, inskripzioaren etetea eragin duen akatsa ezin ongitu izanaren arrazoia azalduz, eta eskabidearekin batera,
|
beraren
eskubidea justifikatzeko frogak aurkeztuko ditu.
|
|
|
Testamentugileak jaraunsle zehatz batzuei edo gainerako legatu hartzaileeinak hauxe eska dezake, aurreko artiku aldizkako errenta edo pentsioak ordaintzeko agindua ematen dienean, betebehar hori modu pertsonalean ezarri gabe, orduan legatu hartzaile onuraduluan ezarritako epean:
|
bere
eskubidearen
|
|
|
Aurreneurrizko idatzoharrik lortu ez duen pentsiodunak ere edozein unetan eska dezake
|
bere
eskubidea bermatzeko hipoteka era dadin. Hipoteka hori eratzen da jaraunslearen esku dauden jarauntsiko ondasunen gain, edota kargatutako jaraunsle nahiz legatu hartzaileari adjudikatu zaizkion ondasunen gain, aurreko artikuluan xedaturikoaren arabera.
|
|
|
Pentsiodunak
|
bere
eskubidearen aurreneurrizko idatzoharra lortu badu eta idatzoharrean jasotako ondasunak legatua ziurtatzeko adinakoak badira, pentsiodun horrek ezin eska dezake hipoteka beste ondasun batzuen gain eratzea. Ondasunok askiezak izanez gero, pentsiodunak eska dezake hipotekaren osagarria eratzea, beste ondasun batzuen gain; azken horiei dagokienez, alabaina, aurreko artikuluaren bigarren lerrokadan xedaturikoa izan behar da kontuan.
|
|
|
Hobekuntzen zenbatekoa eskatuz gero, ugazabak ezin oztopa dezake betebehar nagusia betetzea,
|
beraren
eskubidea gauzatu behar duela esanez. Kontrara, kreditua ordaintzeko finka besterentzen denean, horren preziotik kobratu du berari dagokiona.
|
|
|
Legearen 38 artikuluko azken lerrokadak zehaztutako kasuan, hirugarren edukitzaileak prozeduran parte hartzeko eskubidea izango du, lege horren 134 artikuluaren arabera, baina legearen 126 artikuluaren ondoreetarako zitazioa egin dakion, edukitzaile horrek
|
bere
eskubidea inskribatu behar du, Prozedura Zibilaren Legeko 1489 artikuluak ezarri zamen ziurtagiria eman aurretik.
|
|
|
Espendientea norekin egin eta pertsona horri balioespena ordaindu zaiola egiaztatzeko akta, baldin eta pertsona horrek espedientepeko finkaren ziurtagiria aurkeztu badu, finka hori ez bada inskribatu inoren izenean eta pertsona horrek behar bezala frogatu badu
|
bere
eskubidea.
|
|
|
Legatu moduan ondasun higiezin zehatzak nahiz ondasunon gaineko kreditu edo pentsioak hartzen dituenak edozein unetan eska dezake
|
bere
eskubidearen aurreneurrizko idatzoharra egitea.
|
|
|
Genero edo kopuruko legatu hartzaileak
|
bere
eskubidearen balioa aurreneurrizko idatzoharrean jartzea eska dezake, testamentugilea hil eta hurrengo ehun eta laurogei egunetan. Idatzohar hori egin daiteke jarauntsiko edozein ondasun higiezinen gain, baldin eta ondasunak balio hori estaltzen badu.
|
|
|
Espeziekoa ez den legatu hartzaileak ez badu erabiltzen
|
bere
eskubidea 48 artikuluko epe horretan, gerogarrenean jaraunslearen esku dirauten ondasunen gaineko aurreneurrizko idatzoharra bakarrik eskatu ahal izango du; hala ere, idatzohar horrek ez du ondorerik sortuko aldez aurretik jarauntsiko ondasunen gaineko eskubideren bat eskuratu edo inskribatu duenaren kontra.
|
|
|
Legatuaren edo jarauntsi eskubidearen idatzoharra epailearen aginduz egin behar denean, interesdunak epaile edo auzitegi eskudunarengana joko du,
|
bere
eskubidea azaldu, eskubide horren oinarri diren tituluak aurkeztu eta idatzohartu nahi dituen ondasunak zehazteko. Epaile edo auzitegiak ahozko epaiketan interesdunei entzundakoan, probidentzia emango du, uziari edo oniritzia emanez.
|
|
|
Legearen bigarren artikuluak xedatzen duenez, lerrokada horietan aipatu eskubide errealak edo jabaria adierazi, eratu, aintzatetsi, eskualdatu, aldarazi edo azkentzeko tituluak ez ezik, izaera
|
bereko
eskubideei buruzko gainerako tituluak ere inskribatu behar dira, baita eragin erreala duen beste edozein egintza edo kontratu ere, baldin eta, zuzenbidean izen berezirik izan ez arren, egintza edo kontratu horrek berehala nahiz etorkizunean aldarazten baditu ondasun higiezinen gaineko jabari ahalmen batzuk edo eskubide errealei datxezkienak.
|
|
|
Zerbitzutik banandutako erregistratzaileak baxa hartuko du lerrundegian eta
|
bere
eskubide guztiak galduko ditu, aurreikuspenaren ondoriozkoak izan ezik, horiek bidezkoak direnetan.
|
|
|
Erregistratzaileak senarraren izenean inskribatu baditu zenbatetsitako ezkonsariko ondasunak, orduan ofizioz egingo du hipoteka inskripzioa emaztearen alde, salbu eta emazteak uko egin dionean
|
bere
eskubideari, edota hipoteka bestelako ondasunen gain eratu denean.
|
|
|
Agiriok zein pertsona edo agintarirengandik etorri eta horri itzuliko zaio, pertsona horrek
|
bere
eskubidea erabil dezan nahi izanez gero, edota agintariak, hala denean, bidezko deritzen probidentziak eman ditzan. Bigarren lerrokadaren arabera eginiko idatzoharrak legearen 96 artikuluan zehaztuako epea igarotakoan iraungiko dira, baldin eta epe horren barruan, interesdunek erregistratzailearen aurrean idatzi eta berretsitako eskabidearen bitartez ez badute egiaztatu idazkunetarik bati lehentasuna ematea hitzartu dutela, edota auzitegiengandik lehentasunadierazpena lortzeko demandarik jarri ez bada.
|
|
|
11 Prozedura honetan emandako ebazpen irmoa betearazten hirugarren pertsona agertzen bada, finkaren okupatzaile moduan betearazpen horren aurka eginez, pertsona horri hamar eguneko epea emango zaio, ager dadin eta bere aurkajartzea idatziz egin dezan; idazki horrekin batera,
|
bere
eskubidearen oinarri gisa erabili duen titulua edo frogak aurkeztu behar ditu, kauzio egokia jarri eta gero. Aurkajartzea intzidenteen izapideen arabera gauzatuko da.
|
|
|
Kasu horietan, hipoteka hartzekodunak eraikin osoaren aurka jo behar du,
|
bere
eskubidea gauzatzeko.
|
|
|
Ezkonsari moduan eman beharreko ondasunen ugazaba emakume adin nagusikoa bada eta horrek ondasun horien gaineko xedapen askea badu, senarrak ez du zertan bete aurreko lerrokadan ezarritako betebeharra, emazteak uko egin ahal diolako betepen hori eskatzeari, baina kasu horretan, notarioak
|
beraren
eskubidearen berri eman behar dio emazte horri, 249 artikuluaren ariora.
|
|
|
Finka bakoitzak legezko hipotekaren ondoriozko erantzukizuna izango du legearen 194 artikuluak ezarritakoaren arabera, bai eta ondasun higiezinaren gaineko zuzeneko eta banakako kontribuzio zein zergen ondoriozkoa ere, eta estatuak, probintziek nahiz herriek lehentasuna izango dute horiek kobratzeko, beste edozein hartzekodun nahiz hirugarren eskuratzaileren gainetik, nahiz eta horrek
|
bere
eskubidea Erregistroan inskribatuta izan. Aurreko lerrokadan zehaztutako kontribuzio zein zergak ez direnetan, eskubide erreala enbargoaren aurreneurrizko idatzohar egokiaren bidez inskribatu bada kobratze eskubidea Erregistroan agerrarazi baino lehen, harako lehentasunak ez du ukituko eskubide erreal horren titularra.
|
|
|
Jabari titulu idatzirik ez duen jabeak edo, titulu hori izan arren, edozein arrazoi dela eta berori inskribatu ezin duenak lor dezake
|
bere
eskubidea inskribatzea, legearen 201 artikuluan xedatutakoaren arabera.
|
|
|
Idazki horrekin batera, nahitaez aurkeztu behar dira legearen 201 artikuluaren bigarren erregelan ezarritako ziurtagiriak eta, horrez gain, interesdunak dituen agiriak
|
bere
eskubidea egiaztatzeko, agiri horiek zein artxibotan dauden zehaztuz, hala behar denean.
|
|
|
Ondasunak norengandik etorri eta 269 artikuluak pertsona horren kausadunentzat xedatzen duena aplikatuko zaie titular inskribatuaren kausadunei ere; espedientea eragin duenari ezin eska dakioke azken inskripziotik
|
beraren
eskubidea eskuratu arte gertatu diren eskualdaketak zehaztu edo egiaztatzea.
|
|
|
Aktari legearen 203 artikuluak aipatu ziurtagiriak gehituko zaizkio, bai eta interesdunak
|
bere
eskubidea egiaztatzeko aurkeztu dituen agiriak ere.
|
|
|
Beraz, hartaz gogoratzen zen amona Kontxi, baina honek bazuen beste kezka bat une hartan, berak ere
|
bere
eskubideei eutsi behar baitzien, azken batean:
|
|
|
Langilea zen arren, eta oso gainera,
|
bere
eskubideak defendatzen zituen emakumea zen amona Kontxi, giltzapean bi urte egin zituena, Francoren garai ilun hartan, zergatik eta, greba bat bultzatu zuelako, automobilen motorreko piezak ekoizten zituèn fabrika automatizatu batean. Greba gogorra izan zen hura, bestalde:
|
|
|
Baina berak, etxeko jaunak? jakin behar zuen hura,
|
bere
eskubidea baitzen, baita bere obligazioa ere une hartan eta, ahotsa goratzen zuela, errepikatu zion:
|
|
|
Leongo Probintzia Auzitegiak berretsi egin du hiri horretako Lehen Auzialdiko 3 Epaitegiak emandako epai bat, auto kontzesionario bat kondenatu zuena 500 eurotik gorako auto gidariari kalte ordaina ematera, pneumatiko desegokiak zituen ibilgailu berri bat eman ziolako. Europako Auto Gidari Elkartuek (AEA) adierazi duenez, epaiak dio ezin dela emakidadunaren erantzukizuna alde batera utzi; izan ere, auto gidariak “ibilgailua jasotzeko agiria sinatu zuen, eragozpenik jarri gabe”; izan ere, “horrek ez du esan nahi
|
bere
eskubideak erabiltzeari uko egiten dionik”; izan ere, pneumatikoak jarri zizkioten, eta ez ziren eskaerak izan eta ez ziren autoarentzat egokiak. Kasua markaren kontzesionario ofizial batean Peugeot 206 berria erostearekin hasi zen.
|
|
|
Igoera handiagoa izan da urtearen hasieran; izan ere, aurtengo urtarrilean 208 erreklamazio erregistratu ziren, 2004ko hilabete bereko 55 erreklamazioen aldean; otsailean, 171 izan ziren, eta iazko bigarren hilabetean, berriz, 43; martxoan, 153; martxoan, 2004ko martxoan, 73; apirilean, 138; eta joan den ekitaldiko hilabete berean, 101, eta maiatzean, 68 erreklamazio erregistratu ziren, eta 2004ko maiatzean, 49 Erreklamazioen arrazoi nagusiak izan ziren tentsioa jaistea eta horniduraren fakturarekiko desadostasuna, irakurketarekin desadostasuna eta hornidura etetea eta etetea. Erreklamazioen gehikuntza horren arrazoia da herritarrak gehiago jabetzen direla erreklamazio bideez, eta hobeto ezagutzen dituela
|
bere
eskubideak eta nola defendatu, Kontsumo Zuzendaritza Nagusiak adierazi duenez. Andaluziako Juntak azaldu duenez, herritarrak erreklamatzeko erreklamazio orri bat eskatu behar du, eta hamar egunetan erantzuten ez badute, Autonomia Erkidegoko Administrazioko Kontsumo Zerbitzuetara jo.
|
|
|
Bestalde, gai horiei buruz gero eta kontzientzia handiagoa dagoela uste dut, eta horrek gauzak pixka bat aldaraz ditzake. Oso zaila da esatea hemendik hamar urtera aldaketa erradikala izango dela, baina argi dago ingurumen eta gizarte gaiekiko kontzientzia gero eta handiagoa dela, batez ere Hego Amerikan,
|
bere
eskubideak errespetatzeagatik eta bere ingurunea kutsatzea nahi ez dutelako borrokatzen baita. Nik ikusten dut gaur egun dagoen kontzientziazio mailak egoera alda dezakeela urte batzuetan, baina hobeto.
|
|
|
Ondoren, Ministerio hori eta baldintza orrien elementu nagusien laburpen fitxa argitaratuko ditu Estatuko Aldizkari Ofizialean (BOE). Hortik aurrera, edozein pertsona fisiko edo juridikok,
|
bere
eskubide edo interes legitimoak ukitutzat jotzen baditu, bi hilabeteko epea izango du nahi den erregistroari aurka egiteko. Horretarako, erregistroaren aurka egiteko eskaera egingo du, autonomia erkidegoko organo eskudunari edo Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Ministerioko Nekazaritzako Elikagai Industriako eta Elikadurako zuzendari nagusiari zuzendua, izenaren lurralde eremuak autonomia erkidego bat baino gehiago hartzen baditu.
|
|
|
Orain, Europar Batasuneko Erregelamendua, 1992koa, aplikatu eta Espainiako zuzenbidera (1999an) egokitu edo argitu ondoren, beharrezkoa da oposizioko barne prozedura arautzea, erregistro eskaera Europako Batzordeari bidali aurretik. Kontua da estatu kideko agintari eskudunek eskaera eskualdatu aurretik aztertzea, izan ere, edozein pertsona fisiko edo juridikok aurka egiteko eskubidea du,
|
bere
eskubide edo interes legitimotzat jotzen duena babesteko. Alde horretatik, estatu kideek oposizioko barne prozedura bat dute, barne oposizioak ebazteko aukera emango diena, orain arte Europar Batasunean indarrean dagoen prozeduraren bidez aztertu ezin zirenak.
|