|
2000
|
|
|
Batzuetan, zuzenean egiten du honen erreferentzia: pertsonaiek
|
bere
buruaz beste egiten dute, heriotza ezinbestean datorkie,... Beste batzuetan, ostera, heriotzaren zantzuak aurkitzen ditugu:
|
|
|
Izan ere, pertsonaiak egoera edo arazo larri baten ondorioz, indarkeria erabiltzera joko du: hilketa, heriotza,
|
bere
buruaz beste egitea,... Atal honetako ipuinetan elementuak behin eta berriro errepikatzen dira, bukaera beti heriotza izanik.
|
|
|
Hori dela-eta, eta Bilbora trenez igortzen zituen pakete batzuengatik Julen atxilotu egingo dute. Ondorioz, ziegan hartuko du
|
bere
buruaz beste egiteko erabakia.
|
|
|
atzera aurrera asko daude, irakurleari loturak egitea eskatuz. Narrazioa protagonista
|
bere
buruaz beste egitera doan unean hasi eta ekintza hori burutzean amaitzen da. Hortaz, heriotzaren aurretik eginiko atzerakako begirada da testuratzen dena.
|
|
|
Bestalde, prolepsiak ez ditu sarritan erabili: batik bat, hasieran
|
bere
buruaz beste egitera dihoala iragartzen duenean ikus ditzakegu. Hortaz, barne prolepsiak dira gehienak, lehen mailako narrazioaren denboraren barruan kokatzen dira-eta.
|
|
2001
|
|
|
Nobela honetako protagonistaren antzera, erremediorik gabe ohetik mugi ezinik dagoen Malone beckettiarrak ezin du" ni" esan, baina, aldi berean, ezin du berataz ez den ezertaz hitz egin. Ene Jesuseko protagonistak ezin du istoriorik asmatu, azken batean,
|
bere
buruaz beste ezertaz ez baitu hitz egiten. Existentzialismoaren ondoriorik bortitzena onartu beharrean gaude:
|
|
|
Finean, biek heriotza eta bakardadea ezagutuko dituzte beren bizitzen amaieran: bata fusilatuta hilko da, besteak,
|
bere
buruaz beste egingo du.
|
|
|
Millas margolariak bere Ophelia ezagunerako modelo erabili zuenetik maite zuen Rossettik Siddal eta elkarrekin prometituta (10 urtez) egon ondoren, 1859an ezkondu omen ziren. Alabaina, 20 hilabete beranduago, bigarren haurraren esperoan zegoelarik, laudano sobredosi batekin egin zuen
|
bere
buruaz beste Siddalek. Bere penaren amildegian, Rossettik argitara gabe zituen poema guztiak Siddalen zerraldoan sartu zituen eta hantxe utzi, handik 7 urtera berriro aterarazi zituen arte.
|
|
2002
|
|
|
Mirandek
|
bere
buruaz beste egin zuen 1972ko Eguberrian. Haren heriotzaren ondoren, autore madarikatuaren mitoak areagotu egin zuen euskal literatur komunitateak haren obrarekiko zuen jakin mina. c) Eleberri soziala (Gereño, Peillen, Amuriza...); alegorikoa (Zarate, Lertxundi...), poliziakoa (Gereño...)
|
|
|
Istorioa 1973 inguruan hasi eta 1984an bukatzen da, Komando Autonomo Antikapitalistek Enrique Casas PSOEko senataria hil ondoren. Gertakizunek aurrera egin ahala, Zabalegiren eta Abaituaren biografiak elkar gurutzatuz doaz, eta heriotzaren, giza bakardadearen eta ezintasunaren gaiak hain bihurtzen dira obsesibo, non Iñaki Abaitua protagonistak
|
bere
buruaz beste egiten baitu amaieran.
|
|
|
Millas margolariak bere Ophelia ezagunerako modelo erabili zuenetik maite zuen Rossettik Siddal eta elkarrekin prometituta (10 urtez) egon ondoren, 1859an ezkondu omen ziren. Alabaina, 20 hilabete beranduago, bigarren haurraren esperoan zegoelarik, laudano sobredosi batekin egin zuen
|
bere
buruaz beste Siddalek. Bere penaren amildegian, Rossettik argitara gabe zituen poema guztiak Siddalen zerraldoan sartu zituen eta hantxe utzi, handik 7 urtera berriro aterarazi zituen arte.
|
|
|
Historiaren amaiera ezin dramatikoagoa da: Miren gaitz batek jota hiltzen da eta Leturiak
|
bere
buruaz beste egiten du. Absolutura iristeko bidea zelakoan Maitasunean ipinitako itxaropena zapuztu egiten zaio protagonistari.
|
|
2003
|
|
|
Ainhizek ez zion oztoporik ezarri. Gustura laga zuen
|
bere
burua bestearen jokoen menpe.
|
|
2005
|
|
|
giza gaizo bat bezala hil zen, alkoholak errea, 42 urtetan... Zabala medikua,
|
bere
buruaz beste egin zuena. Goytino, notario eta kazetaria, hiri hartako frantsesetan famatuena bezala ekarria garai beretan, aberats okitua izana eta bere bizia, herresta batek bezala bururatu zuena, bakartasunean:
|
|
|
Oraino gutiago emazten eskutan. Emazte horrek
|
bere
buruaz beste egin zuen, oso oso bakan baizik ikusten ez dena Afrikan.
|
|
|
Mundu berri honek eman ditzakeen tresna eta girgileria guziak eskutan dauzkagularik, afrikarrak gu baino urosago dira! Han egon naizen 12 urteetan suprefetura osoan ez dut bi aldiz baizik entzun norbaitek
|
bere
buruaz beste eginik. Gure asurantza, bankoko txartela, RMI eta gainerakoekin, dotzena bat ehun gaztek beren buruaz beste egiten dute Frantzian, urte bakotx, 15 urtekoetan.
|
|
2006
|
|
|
Antselmo Handia, Hungariako erregea, ikaragarri perfekzinozalea ei zan. Behin, melankolia sakonak jota, eta ameseta txar tristeen artean,
|
bere
buruaz beste egitea erabagi eban. Hain ardura handia hartu eban gorteko kontu guztiak ondo lotuta ixteko, ze, begiak betiko bildu baino lehen, urteak eta urteak igaro ebazan bere gorteko kontseilariakaz batera arazoak konpontzen, itunak sinatzen eta audientziak egiten.
|
|
2007
|
|
|
Kapitaina izan ezik, danak bizirik urten eben barkutik. Kapitainak bat egin eban barkuagaz,
|
bere
buruaz beste.
|
|
2015
|
|
|
Horrekin batera, baina, berri dramatiko bat ere ematen zuten: Euskadi Siouxeko lehen zuzendariak, Jose Mari Agirre Alcaldek,
|
bere
buruaz beste egin zuen. Egokiera aprobetxatzen zuten, ordea, aldizkari berri batzuei ongietorria egiteko, Ere eta Muga izenekoei, eta baita izenik aipatzen ez zuten hirugarren bati ere, zeinari buruz honakoa zioten:
|
|
2017
|
|
|
Bestean, narratzaile intradiegetiko bihurturik eta mise en abyme egitura sorraraziz, Iñaki Abaituak berak Hamaika pauso izenburuko nobela idazten du, zeinean Daniel Zabalegiren heriotza eragin zuen jazoera katea kontatzen baitu.196 Eleberri honetan ere in extrema res heldu dio Saizarbitoriak kontakizunari, ezer baino lehen istorioaren amaiera aurkeztuz: Iñaki Abaitua jakitun da ordu gutxi batzuen buruan hilko dela, eta etsipen, angustia zein porrot existentzial erabatekoa islatzen duten pentsamendu eta oroitzapenak aletzen ari da, irakurleongan kontakizunaren bukaerara arte erabat baieztatzerik ez dagoen susmoa piztuz,
|
bere
buruaz beste egingo duela, alegia.
|
|
|
Narzisismo horren erakusgarri deitoragarria da Rossettik bere emazte Elizabeth-ekin izandako jokaera. Elizabethek
|
bere
buruaz beste egin zuen ezkondu eta hogei hilabetera, Rossettirekin izandako bizimodu penagarri, zoritxarrekoak bultzatuta, ziur aski. Senarrak argitara gabe zeuzkan poemak lurperatu egin zituen zerraldoan sartuta, Elizabeth-i eskainitako hondarreko maitasun froga modura, antza.
|
|
|
Iñakik konpromiso purua ezinezkoa dela aldarrikatuta ere, ez du sekula bazter utziko kolektiboarekiko bat egite perfektua erdiesteko ametsa, ez du sekula lagako bat egite horretatik identitate indibidual erabat zehatz eta osatua eskuratzeko ideala. Askaerarik gabeko nahi eta ezin baten erdian harrapaturik geratuko da, beraz, idealaren nostalgiari atxikita, harik eta azkenean, bere sufrimenduari amaiera emanez,
|
bere
buruaz beste egin dezan arte.
|
|
2018
|
|
|
Laster etorriko zirela ostera ere pastilekin pentsatuz bakarrik, atzera ere sortu zitzaion
|
bere
buruaz beste egiteko akordua.
|
|
2019
|
|
|
Honelako pasarteen bidez, ikus dezakegu bikotearen artean benetako gerra bat dagoela, etengabeko irainak eta errespetu faltak bizi dituztela (146, 147). Florak ezin du gehiago, eta
|
bere
buruaz beste egitearekin mehatxatzen du sarri. Honelakoetan," bizitzeko gogoa kendu didazu, pepelerdo miserablea, hil egin nahi dut" (40) eta" hil egin nahi dut eta hil egin nauzu" (42) bezalakoak oihukatzen ditu.
|
|
|
Bestalde," epaitu, kritikatu eta zuzendu" azpi faktorea (4.1), aurrerago aipatu bezala, batez ere elikagaien prestaketari dagokion gaietan errepikatzen da, baina orokorrean, narratzaileak ez du larderia edo intimidazio horren datu gehiagorik ematen. Gainera, Florak
|
bere
buruaz beste egiteko mehatxuen ondorioz ikus dezakegu jokabide suntsitzaileak (4.3) daudela harreman honen atzean, aurretik aipaturiko xantaia emozionalak ere hori adierazten digu. Hala ere, narratzailea aitortza bat egiten ari da, eta etengabe bere burua zuritzen ari denez, irakurleari geratzen zaion sentsazioa da ez duela guztiz egia esaten eta hainbat egoera isildu egin direla.
|
|
|
Diskurtsoa amaitu, aldiz, galdekatzen duen epailearen mahai gainera ofizialak ekartzen duen argazkiaren aipamenarekin amaitzen du. Beltranek
|
bere
buruaz beste egin duela adierazten dio epaileak: " Browning batekin konpondu ditu horrek bere arazoak munduan" (282).
|
|
|
" El suicidio machista" lanean Andrés Montero Gómezek dioen moduan (2006), kasu askotan gertatzen da emaztea hil ondoren hiltzaileak
|
bere
buruaz beste egitea. Gehienetan pentsatzen da biktimarioak bere larritasunean erruari, gizartearen arbuioari edota zigor penalari ihes egiteko aurkitzen duen irtenbide desesperatua dela bere burua hiltzea.
|
|
|
Ez da, beraz, errudun sentimendua bizitzea eragozten diona, zeren erasotzaileek ez baitute gizartearen zigor moralik espero, eta badago ere, ez dute aintzakotzat hartzen, beren egoera inork ulertzen ez duelako, bikoteaz kanpoko inork ez dezakeelako" ulertu" barruan gertatzen dena. Ez du gizartearen edota kartzelaren beldurrik, ez behintzat
|
bere
buruaz beste egiterainokorik. Montero Gomezen iritziz, suizidioa ere matxismoaren ondorio da:
|
|
|
Boothek zehazturiko kontalari mota honen baitan ikerketek garatu duten teoriaren arabera, ez fidagarritasun horren zantzuak sor ditzake testuak berak, baina baita idazle irakurlearen balore nahiz esperientziak ere. Boothen arabera, autore errealak bere subjektibotasuna bere narratzailearen atzean kokatzen duen egile inplizituaren bitartez transmititzen du,
|
bere
buruaren beste bertsio bat balitz bezala (70). Hau da, ez da pertsonaiaren karakter psikologikoa edota izaera kontuan hartu behar dena ez fidagarritasun hori adierazteko:
|
|
|
Gertaerei dagokienez, momentu edota egoera ironiko ugari aurkitzen dira, bikote harremanarekin loturikoak. Adibidez, Florak
|
bere
buruaz beste egiteko imintzioak egitean, gorputz erdia leihotik ateratzen du eta Senarrari amak oparitu zizkion loreak zapaltzen dizkio. Senarrak aipatzen du balsamina loreak maitaleek bakea berreskuratzeko balio duela eta benetako maitasunaren sinboloa dela.
|
|
|
Hala ere, horren aurrean, Senarrak" gauzak nola diren" (42) esaten du, ironia hori narratzaileak berak azpimarratzen duelarik. Aldi berean, leihotik
|
bere
buruaz beste egiteko itxurak egiten eta modu iragarle batean Gustav Doré artistaren Jezabelen heriotza irudia ikusten duenean, bertatik botata hiltzeko erabakia hartzea ere ironikoa da. Izan ere, koadro honetan, Jezabel leihotik behera erorita hiltzen den momentua errepresentatzen da.
|
|
|
Ile xerlo hori oso elementu garrantzitsua da eleberrian, pubiseko ileak baitira eta Adolforenak diren ustearekin, Flora leihotik behera bota baino lehen, eskuan sartzeko gorde ditu, poliziak pentsa dezan bere amorantea izan dela emakumea hil duena. Hala ere, amaieran jakiten da ile horiek ez zirela Adolforenak, Senarrarenak baizik eta poliziak uste du agian Florak
|
bere
buruaz beste egin duela eta Senarrari leporatu nahi izan diola hilketa, ileak eskuetan hartuz. Beraz, ironikoki, ile xerlo horrek salba dezake, baina aurrerago epailearen deia jaso (281) eta irekia geratzen da Senarraren etorkizuna.
|
|
|
Floraren lagunak, Peggyk, Senarra aguantaezintzat du (166), eta Adolfok historia gaizki bukatuko dela ohartarazten dio (180), baina berak aurrera jarraitzen du eta horrek manipulazioa eta xantaia onartu dituela adierazten digu. Honetaz gain,
|
bere
buruaz beste egiteko mehatxuen bidez ikus daiteke psikologikoki ongi ez dagoen emakumea dela, eta tratu txar psikologikoek sorturiko minaren erakusle dira. Horregatik ez da guztizko gezurra kontalariak disozioazio emozional osoz iradokitzen duenean Florak onartua zuela bere amaiera tragikoa:
|
|
|
separatzea erabaki du, baina gupidak eta erromantizismo oker ulertuak Senarraren ondoan irautera eraman du, hark behar duela sinetsarazi baitio, eta dagoeneko urte asko inbertitu duelako bere harreman petral horretan beste gabe uzteko. Neurri batean, beraz,"
|
bere
buruaz beste" egitea hautatu duela onar daiteke, Senarrak berak aitormenaren amaieran iradoki bezala: uztea ezinezko egiten zaionez, hil dezan onartu du.
|
|
|
43 Bradburyren eleberriko senarrak emaztea heriotza hautatzera eraman du artez edo moldez, bestela esanda, emozionalki Howardek bere emazte Barbara
|
bere
buruaz beste egitera eraman du, Flora amoranteak, psikoanalistak, aurpegiratu dion moduan.
|