|
2000
|
|
|
Minutu bat geratzen zen,
|
berak
bazekien. Kanposantuko hormara igo zen, ezin kantatu ahal izatearen errua berea zelako, eguzkia bere lozorrotik atera ezin ahal izatearen erruduna bera zelako, eta beraz bere burua eskaini nahi zuelako lehen martiritzat.
|
|
|
Aipatutako beste hiru elementuak hain dira neurrigabeak, hain amaigabeak, hain infinitu eta absurduak, ezen bere aulkitxoan jarrita lasai pentsatzen ari den gizon hori baita paisaia zoragarri hau orekatzen duena, paisaia hau existitzearen arrazoia. Munduaren zentroa da gizon hori,
|
berak
jakin gabe.
|
|
|
Eta orduan kantatzen hasi zen,
|
berak
zekien modu berezi eta bere bere hartan, lurrak haren baitarik nigar eginen balu bezala...
|
|
|
Haren ezpainetan" bai" irakurri nuen, baina ez boza entzuteraino. Torturatzailearena egiteaz nekatua, Ttipik
|
bere
jakin mina bertzela asetzeko bidea aurkitu zuela egin nuen neure baitan. Kristinari bere ekarri arruntean ederraren oparia erregutu nion zehar begiz.
|
|
|
Barkabera naiz, bai neure buruarekin, baita bertzeekin ere, hurrenez hurren: istant bat lehenago olatu hormatuen artean itoa irudikatu nuenari neure gupidaren dohaina egin nion,
|
berak
jakin gaberik.
|
|
2001
|
|
|
Ezin liteke.
|
Berak
jakingo luke horrela balitz. Baina egia esan, onartu du berekiko, ia bi aste ditu Anartzekin hitz egin gabe.
|
|
2002
|
|
|
Baina hala ere, azken bi aipamen egin nahiko nituzke. Bata, bekatari berezi bati(
|
berak
badaki zergatik). Eta bigarrena, euskararen bidera –ustekabean– ekarri ninduen irakasleari:
|
|
2003
|
|
|
Zilegi izanen zait ere salatzea Batista Ehulatei, gure aitatxi zena, ni sortu aitzin zendua, bere bi anaia ehuleak aspaldian Buenos Airesera joanak zituelarik, 1870ean deitu zuela Frantziak, eta hango gerlan ikasi zuela
|
berak
zekien frantsesezko kantu bakarra:
|
|
|
Hor abiatu zen Garyren drama.
|
Bere ingurukoek
bazekiten gezurraren berri. Alferrik zabaldu zuten berria, alferrik ibili ziren Paris osoari Ajar Gary zela jakinarazten.
|
|
|
Irribarretsu.
|
Berak
bazekien Avak zer proposatu nahi zion Oskarri eta nabari zen gustuko plana zuela. Derrepentean, Avak kruasana Oskarren ahoan sartu zuen eta bera, oinutsik, mahai gainera igo zen.
|
|
|
Irla galdua zirudien hitz horrek Oskarren hiztegian.
|
Berak
jakin gabe, ilusio bila alde egin zuen hirira. Eta ilusioz betea itzuliko zen herrira.
|
|
|
Lankide ez ezik, adiskidea ere badut.
|
Berak
dakizki nire istorio guztiak. Berarekin hainbeste denbora pasa izanak izugarri lotu gaitu.
|
|
2004
|
|
|
Segi dezagun bide
|
beretik
Jakin taldeko beste kide batekin, euskararen eta pentsamenduaren arteko lokarriak lotuak edo askatuak dauden jakite aldera. Lokarri horiek lotuak bide zeuden lehen.
|
|
|
Kultura eredu jakin baten garapen prozesuan sozializatzen ditu eskolak
|
bere
jakite gai, hizkuntza eta nortasun ikurrak. Nabarmentzekoa da, nik uste, Etxezarretaren ekarpen argigarri hori.
|
|
|
Ez dirudi Oteizak halakorik izan zuenik.
|
Berak
jakingo du hori inork baino hobeki. Nolanahi ere, ez dira atzo goizekoak gizajende larria euskaldundu eta alfabetatzeko ahaleginak.
|
|
|
Liviak ez daki hainbeste.
|
Berak
dakiena da Ginok ezin duela Tourrik ez Girorik irabazi, bere familiaren berri ez duela izan azken urteotan, eskalatzaile izandako faxista boteretsu batentzat ari dela lanean eta abizena aldatuta duela, Livia Scola, eta ezin du burutik kendu bera Livia Bucova dela, eta ez du burutik kendu nahi ere, ohore apur hori delako haurtzarotik geratzen zaion gauza bakarra. Hori, eta begi marroi eder bi.
|
|
|
Mireiaren lagun baten tesina lodia zen, liburu moduan koadernatua. Mireiak energiaren inguruko edozer irensten zuen, eta ingurukoak
|
bere
jakin minaz kutsatu. Aspaldi oparitu zion entsegu hura.
|
|
|
Ezagutu gabe ere, Amaiak eta RamÃrez kapitainak une
|
berean
jakin zuten elkarren berri zutela.
|
|
|
Une
|
berean
jakin zuten elkarren etsai zirela.
|
|
2005
|
|
|
Amona Kontxik bertatik segitu zituen, jakina, alabaren gorabeherak, senar emazteen krisialdi hartan. Hasteko, Benidormetik itzulitako egun
|
berean
jakin zuen Teresari gertatua.
|
|
|
Eta ordutik galdera bera horren atzetik: neska laguna izanda eta harekin,
|
berak
dakienez, sexu jardun nahikoa naroa izanik, zergatik behar du gizon batek kanpaia jo. Horrek, bere sexuaren aurkikuntzaz gain, lehengusua beste modu batean ikusarazi zion.
|
|
|
Pentsa, Argentinara bidali nahi ninduten, zugandik urrun, eta berak zurekin elkartu ahal izateko lagundu zidan.
|
Berak
badaki zertan dagoen hau guztia, uste dut gure alde dagoela, benetan –isilune labur baten ostean jarraitu egin du– Azken finean, zuk Madokarengan jarri zenuen zure uste ona, ezta. Ez dugu ezer galtzen.
|
|
|
Naroak imajinatu du nori deituko dion.
|
Berak
dakiela, lagun bakarra du Tokio inguruan. Ingurura begiratu eta atseden apur bat eman diezaiokeena aurkitu du:
|
|
2006
|
|
|
|
berak
bazekiela
|
|
|
Agian
|
berak
bazekien
|
|
|
Paulok ere horixe esan zigun zure ama eta bioi, autoan eraman gintuen lehen aldian –burua mugitu du goitik behera eta ez du une batez ere begirada aurrean duen errepidetik altxatu, gidatzen bera balego bezala– Behin, nobioak zirenean, gidabaimena atera berria zuela, Paulok kostako errepidetik eraman gintuen biak. Lasai egoteko esaten zigun,
|
berak
bazekiela gidatzen eta, zuk orain esan didazun bezala, baina ez genion guk gidari onaren itxurarik hartzen eta benetan beldurtuta egin genuen bidaia hura. Pentsa, oraindik gogoratzen dut eta.
|
|
|
ez omen zitzaion berritsukeria gustatzen, eta isilik ematen zituen aldi luzeak, leihoaren edo libururen baten aurrean, bere oroitzapen edo gogoetetan galduta.
|
Berak
bazekien ikasi egin behar nuela, Elenarekin joan nintzen lehenengo eguneko elkarrizketan aipatu nion, eta behar hainbat ikasteko tokia eta astia izango nituela agindu zidan. Beraz, giro lasai horretan ematen genuen egun gehiena:
|
|
|
Gainera, ate txikitik bazen ere, erreginaren senarrarekin ahaidetzea kolpe polita izan zitekeen familia osoarendako, egoeraz profitatzen jakinez gero. Perzkinak auzoko emakumea haurdun uzten badu, ez du ahaleginik aski eginen
|
bere ingurukoek
jakin ez dezaten, bere emazteak bereziki. Bertzenaz, kasu.
|
|
|
Aspaldiko salbuespen batzuk eta Eiheralarreko erretore haragikoi horrena kenduta, Agerrek ez du inoiz esku artean izan bere hizkuntzan idatzitako fitsik, non ez den bere eskuak moldatua. Harriduraren ondotik jakin mina etorri da,
|
berak
jakintzat zituen gertakariak Migel Mailu eta Joanes Mailu delako horien begietatik berriturik. Eta hondar atalean eskandalua, izkribuaren egileak laidoak laidoari josi baititu Eliza egiazkoaren kontra.
|
|
|
Larru mina bezala, Agerreri, zenbaitetan, gorrotagarria zaio
|
bere
jakin gosea. Edo gorrotagarria baino areago, beldurgarria.
|
|
2007
|
|
|
ez zegoen Sandra izenekorik. Senarraren lankide guztiak,
|
berak
zekiela, gizonezkoak ziren, eta idazkariak Carina zuen izena. Auzokoak Maria, Frida, Inga, Selma, Ulma eta 70 urteko amona xahar bat ziren.
|
|
|
Mesedez eta faborez, esan diot. Baina
|
berak
badaki ez dudala jarraitzeko adorerik, eta labera altxatu da, pozarren, izokinaren bila.
|
|
2008
|
|
|
aita karmeldarrari, elizaren ordezkariari? obedientzia zor zion,
|
berak
bazekien hori, baina, horrekin batera, frai Millanen itzala sentitzen zuen aurkako norabidean tiraka, itzal hark Ernestinaren gorputzean gorputz hartu balu bezala; esan nahi baita Ernestinak bizi zuèn paradoxa erabatekoa zela, zeren argiarekin edo argi iturri batekin aldera zitekeèn elizaren ordezkariak, kapilau berriak, itzal ematen baitzion, estutasuna eta desosegua, eta elizak baztertutako frai Millanen itzalak, aldiz, argia, bakea eta atsedena.
|
|
|
bost urte, zeinetan Nazario ez baitzen geldi egon; aizitik:
|
bere
jakin min izugarriak batera eta bestera eraman zuen. Sugin sartu zen fabrikan, baina tornu batean ere lan egin zuen, fresagailu batean?
|
|
|
Eta heldu zion Gerardok Nataliari gerritik; ahalegindu zen mutila Natalia eramaten, pausoz pauso,
|
berak
zekien bezala, baina alferrik, Gerardok emandako pauso bakoitzari Nataliak bere balazta ezartzen baitzion:
|
|
|
Garik zirkinik egin gabe, arnasa hartu barik entzun du jantzi iluneko gizonaren azalpen geldo eta zehatza.
|
Bere
jakin mina ase bide du, ez baitu jakin zer galdetu.
|
|
|
Gizakiari eta munduari buruzko konprentsioa eta eroapena adieraz zitzakeen, baina baita nazka, etsipena eta nekea ere.
|
Berak
bazekiela iruditu zitzaidan ni susmatzen hasia nengoena: bi emakumeak elkar hartuta zeudela eta, beren apeta eta gutiziak asetzeko erabili gintuzten neurrian, ordezkagarriak ginela.
|
|
|
bost urte, zeinetan Nazario ez baitzen geldi egon; aizitik:
|
bere
jakin min izugarriak batera eta bestera eraman zuen. Sugin sartu zen fabrikan, baina tornu batean ere lan egin zuen, fresagailu batean... bulegari ere izan zen fabrikan egin zituèn azken lauzpabost hilabeteetan.
|
|
|
Eta heldu zion Gerardok Nataliari gerritik; ahalegindu zen mutila Natalia eramaten, pausoz pauso,
|
berak
zekien bezala... baina alferrik, Gerardok emandako pauso bakoitzari Nataliak bere balazta ezartzen baitzion: hots, bere kontrapausoa; kontrapauso haiek, haatik, ez ziren guztiz kontrakoak –bai norabidean, ez magnitudean–, edo, bestela esanda, mugimendu eta kontramugimendu haiek ez ziren, neurriaz denaz bezainbatean, simetrikoak, eta Nataliaren ahalegina ez zen, ondorioz, Gerardoren pausoen eragina eta haren iniziatiba ezabatzeko modukoa, baina bai dantzaren mugimendu harmonikoak eragozteko modukoa, Nataliak hasieratik gauzak bere tokian utzi nahi balitu bezala:
|
|
|
Ernestinak, beraz, aski izan zuen hilabete eskasa zeruaren antza zuena infernu bihurtzeko: aita karmeldarrari –elizaren ordezkariari– obedientzia zor zion,
|
berak
bazekien hori, baina, horrekin batera, frai Millanen itzala sentitzen zuen aurkako norabidean tiraka, itzal hark Ernestinaren gorputzean gorputz hartu balu bezala; esan nahi baita Ernestinak bizi zuèn paradoxa erabatekoa zela, zeren argiarekin edo argi iturri batekin aldera zitekeèn elizaren ordezkariak –kapilau berriak– itzal ematen baitzion, estutasuna eta desosegua, eta elizak bazt... Ernestina, beraz, zalantzak erdibitua zegoen, baita zalantzak eragindako egonezin existentzialak hartua ere, mementorik okerrenean doi –oheratu aitzin, gelan belaunikatu eta gauero eskatzen zion guztiahaldunari bidal ziezaiola zeinu bat:
|
|
2009
|
|
|
Baina herentzia legeen ikerketak eta gaixoak sendatzen ibiltzeak berak bere enpeinuen hutsala irakatsi dio. Biziak
|
berak
daki zer komeni zaion, ez du zientziaren laguntza beharrik: hori argitu zaion egunean, sa foi en la vie, qui le poussait à en aider l, action, et réparant les forces vitales, s? était élargie encore, lui avait donné la certitude supérieure que la vie se suffisait, était l, unique faiseuse de santé et de force?
|
|
|
–
|
Berak
bazekiela jende haiek bertan zeudela lurperaturik! Ezinen luke erran hezurrak ezustean bota zituela!
|
|
|
Pentsa:
|
berak
bazekien Anaren hilketa neure gain botako zutela. Giltzak edukita, arazorik gabe hona sartu eta nahi zuen guztia miatuko zuen.
|
|
|
Egin behar dugun lehenengo gauza, beraz, lur puska hau uharte bat dela ziurtatzea da, ez dadila gero gertatu ez dela uharte bat, artxipielago bat edo istmo bat baizik? Eta era
|
berean
jakin behar dugu bertan jenderik bizi den ala ez, zeren jendea bizi baldin bada, akaso ez gara ongi etorriak izango.
|
|
|
Ez zait gustatzen ni baino inteligenteagoa delako. Eta
|
berak
badaki. Eta agerian uzten du behin eta berriz.
|
|
|
Mutikoak bazekien. Eta nik badakit
|
berak
bazekiela. Eta elkar ulertze eta ezinikusi hau (ez dira, ez, bi sentimendu bateraezin) gaur egunera arte mantendu da.
|
|
|
Rosaren besoetara etorri zen hiltzera, lau hankan, begiak horituta eta zahar. Ordurako jada ez zekien hitz egiten baina, jakin izan balu, eskerrak emango zizkion Ozeano Atlantikoan bere sotora abesten sartu zen Rosa Busturiri, behin Baionatik etorri zen ehiztariari bera salbatzearren tiro eman ziolako eta
|
berak
jakin zuelako ulertzen beste inork ulertuko ez zuena. Otsoak libre egiten zuela.
|
|
|
Duela hogei urte desagertu zen nire semea.
|
Berak
jakingo du non dagoen. Dena dakien eraztun magikoa dauka, badakizu.
|
|
|
Une hartan, baina, ez zuen, Teofilo Mariak uste bezala, Domingok hitz egin, Damasok baizik; Damaso, izan ere, isilik zihoan, anaien hizkimizkiak entzuten, zetatarren aurkako bataila hartan protagonista bera izan zen arren;
|
berak
bazekien, ongi jakin ere, bere balentria kasualitatearen fruitua izan zela maila handi batean, amildegi baten aurrean itsuak bakarrik ematen baitu pauso bat aurrera, eta bera ere, betaurrekorik gabe, itsu baitzegoen une hartan, gero zorte ikaragarria izan bazuen ere, bere ezusteko erreakzioan Abelardo harrapatu baitzuen, betean harrapatu ere, hura k.o. utziz; bazirudien, beraz, bere ordua iritsia zela, besteen errekonozimendua jasotzekoa, txalo eta zorion, baina ordu hura ere iritsi orduko joan zitzaion, antza, konortea galdu orduko ostu baitzion Abelardok protagonismoa, Damasok handik bizpahiru minutura berreskuratu zuena Abelardo bere onera etortzean:
|
|
|
Regina Aldasorok ongi oroitzen zuen, oroitzeko moduan zegoen behinik behin? nola, behin batean, senarrarekin hiriko karriketatik paseatuz zihoala, kalean pintatzen ari zèn hiriko margolari ezagun bat ikusi zuen, bere tripodearekin eta pintura tresnekin; hiru koadro zituen lurrean, bakoitza tripodearen hanketako batean bermatuta, eta laugarren bat egiten ari zen, Artzain Onaren katedralera jotzen zuèn kalea helburu zuena; eta nola Nazariok
|
bere
jakin mina baitzuen, pintorearekin hizketan hasi?. Aizu, badiaren koadro hau asko gustatu zait: zenbatean daukazu??
|
|
|
Eta egun batean joan zen pintorea Regina enera, joan zen bi egunetan? eta nola Reginak ere
|
bere
jakin mina baitzuen, galdera asko egin zizkion, baita pintoreak, enkarguarekin poz pozik zirudienak, luze eta zabal erantzun ere. Solasaldi haietatik, baina, margolariaren komentario bat geratu zitzaion Reginari oroimenean itsatsita:
|
|
|
Eta bere arrazoia ematen zigun, jakina: . Nik ez dakit ezer,
|
Berak
daki guztia?. Edo esaten zigun:
|
|
|
hartzen zuen hartarako bat, sartzen zion gaixoari batetik nahiz bestetik, ukitzen zion nerbio bat, trigeminoa?
|
berak
zekien moduan, eta horratx!, hasten ziren herrenak ibiltzen, gorrak entzuten eta suerte guztietako gaixoak beren suertea goratzen!; hain fama handia hartu zuen, non esperantza galdutako eri asko eta asko hurbildu baitzen hiriburura, ehunka eta ehunka, milaka ere bai?, medikuaren kontsultatik pasatzeko; halakoetan ohi den bezala, ordea, berehala banatu zen bitan jendearen iritzia: batzuk aldekoak, doktore hura mediku onentzat zutenak, eta aurkakoak besteak, iruzurtitzat zutenak:
|
|
|
Nazario berandu gabe joan zen medikuaren kontsultara: hartu zuen sendagile famatuak, sartu zion Nazariori ezkerreko sudurzulotik lehenik eta eskuinekotik gero, ukitu zion trigeminoa
|
berak
zekien moduan, eta horratx: Nazario ez zen sendatu!; aitzitik:
|
|
|
bi irtenbide zituela funtsean: edo itsasontzi batean zeharkatuko zuen mundua, airez egin ezin izan zuena urez egin zezakeelakoan, etxeko beste ardi beltzak utzitako arrastoaren bidetik, edo Albertorengana joango zen, lurra zeru bihurtzeko esperantzan, iraultzaren bidez; eta, hala eta guztiz ere, mutilak bere aukera egina zuen ordurako, bertatik
|
bertara
jakin baitzuen, fabrikan lehentxeago bizi izandako esperientziaren ondotik, bera nekez izan zitekeela proletario bat: haien alde zegoen, hartan ez zuen jada zalantzarik?, haiekin bat egiteko moduan ere egon zitekeen une jakin batzuetan, halaxe erakutsi zuen, istripua izan zuèn langilearen alde lerratu zenean?, baina bazekien, halaber, ezin zitekeela haiek bezalako langile bat izan?
|
|
|
Nik ez nuen gisa
|
bereko
jakin minik agertzen haren aferez den bezainbatean. Lehen egunetan, begiek ihes egiten zidaten haren ganberaren zoko mokoetara, La Molleren burua non ote.
|
|
|
Non gorde?
|
Berak
jakin behar zuen. Enekotek egia erran bazidan, ni Pauetik kanpora eramateko erabakia ez zen printzearen jakin gabean hartu.
|
|
|
Auschwitzen hildako euskal hiritar bakarrenetakoari buruzko erreportajea argitaratu, argitaratu nuen azkenean. Baina idazten amaitu nuen egun
|
beretik
banekien zalantzak jarraitu egingo ninduela. Eta Higinia Luzi marradun pijamaz jantzitako argazki hori egin bazioten?
|
|
|
Eta bere arrazoia ematen zigun, jakina: " Nik ez dakit ezer,
|
Berak
daki guztia". Edo esaten zigun:
|
|
|
Kontua da hiriburuko mediku batek izugarrizko fama hartu zuela garaitsu hartan, herrenak, gorrak eta suerte guztietako gaixoak era ezin errazagoan sendatzen zituelakoan: hartzen zuen hartarako bat, sartzen zion gaixoari batetik nahiz bestetik, ukitzen zion nerbio bat –trigeminoa–
|
berak
zekien moduan, eta horratx!, hasten ziren herrenak ibiltzen, gorrak entzuten eta suerte guztietako gaixoak beren suertea goratzen!; hain fama handia hartu zuen, non esperantza galdutako eri asko eta asko hurbildu baitzen hiriburura –ehunka eta ehunka, milaka ere bai–, medikuaren kontsultatik pasatzeko; halakoetan ohi den bezala, ordea, berehala banatu zen bitan jendearen iritzia:... batzuk aldekoak, doktore hura mediku onentzat zutenak, eta aurkakoak besteak, iruzurtitzat zutenak:
|
|
|
Nazario berandu gabe joan zen medikuaren kontsultara: hartu zuen sendagile famatuak, sartu zion Nazariori ezkerreko sudurzulotik lehenik eta eskuinekotik gero, ukitu zion trigeminoa
|
berak
zekien moduan, eta horratx: Nazario ez zen sendatu!; aitzitik:
|
|
|
horregatik sentitu zuen Domingok bertigo hura, eta horregatik nora ezean; mutilak, baina, bere oroimena zuen, bizpahiru segundoren buruan erreakzionatu zuena eta jakinarazi ziona –hura ez zen Domingok gai haiek aintzakotzat hartzen zituèn lehen aldia– bi irtenbide zituela funtsean: edo itsasontzi batean zeharkatuko zuen mundua, airez egin ezin izan zuena urez egin zezakeelakoan, etxeko beste ardi beltzak utzitako arrastoaren bidetik, edo Albertorengana joango zen, lurra zeru bihurtzeko esperantzan, iraultzaren bidez; eta, hala eta guztiz ere, mutilak bere aukera egina zuen ordurako, bertatik
|
bertara
jakin baitzuen, fabrikan lehentxeago bizi izandako esperientziaren ondotik, bera nekez izan zitekeela proletario bat: haien alde zegoen –hartan ez zuen jada zalantzarik–, haiekin bat egiteko moduan ere egon zitekeen une jakin batzuetan –halaxe erakutsi zuen, istripua izan zuèn langilearen alde lerratu zenean–, baina bazekien, halaber, ezin zitekeela haiek bezalako langile bat izan... langile haiek, oro har, fabrikaren errealitatea hartzen baitzuten abiapuntutzat –beharko, gehienak familia baten erantzukizunaren pean! –, nondik beren solidaritatea eta beren borrokak planteatzen baitzituzten, fabrikatik ihes egin gabe; Domingok, aldiz, familia baten erantzukizunik ezean, behin egin zuen ihes fabrikatik eta mila aldiz egingo zuen, solidaritatea eta borroka baino lehenagokotzat jotzen baitzuen arnasa, eta fabrikak, bere giro ezin arnastuzkoarekin, arnasarik gabe uzten baitzuen:
|
|
|
Une hartan, baina, ez zuen, Teofilo Mariak uste bezala, Domingok hitz egin, Damasok baizik; Damaso, izan ere, isilik zihoan, anaien hizkimizkiak entzuten, zetatarren aurkako bataila hartan protagonista bera izan zen arren;
|
berak
bazekien, ongi jakin ere, bere balentria kasualitatearen fruitua izan zela maila handi batean, amildegi baten aurrean itsuak bakarrik ematen baitu pauso bat aurrera... eta bera ere, betaurrekorik gabe, itsu baitzegoen une hartan, gero zorte ikaragarria izan bazuen ere, bere ezusteko erreakzioan Abelardo harrapatu baitzuen, betean harrapatu ere, hura k.o. utziz; bazirudien, beraz, bere ordua irits... hura, baina, ez zen jada gauza bera, jantzi berria eta adabakiz josia gauza bera ez diren bezala; bizitza osoan horrelako memento baten zain egon –etxeko bigarrena baitzen Damaso, azken batean:
|
|
|
...duan zegoen behinik behin– nola, behin batean, senarrarekin hiriko karriketatik paseatuz zihoala, kalean pintatzen ari zèn hiriko margolari ezagun bat ikusi zuen, bere tripodearekin eta pintura tresnekin; hiru koadro zituen lurrean, bakoitza tripodearen hanketako batean bermatuta, eta laugarren bat egiten ari zen, Artzain Onaren katedralera jotzen zuèn kalea helburu zuena; eta nola Nazariok
|
bere
jakin mina baitzuen, pintorearekin hizketan hasi –" Aizu, badiaren koadro hau asko gustatu zait: zenbatean daukazu?" esan zion, halako batean–, pintoreak prezioaren berri eman –" Prezio ona da, eta eraman egingo dut" esan zuen Nazariok jarraian–, eta orduantxe hitz egin zuen Reginak:
|
|
|
Eta egun batean joan zen pintorea Regina enera, joan zen bi egunetan... eta nola Reginak ere
|
bere
jakin mina baitzuen, galdera asko egin zizkion, baita pintoreak, enkarguarekin poz pozik zirudienak, luze eta zabal erantzun ere. Solasaldi haietatik, baina, margolariaren komentario bat geratu zitzaion Reginari oroimenean itsatsita:
|
|
2010
|
|
|
Baina orduan ere, aitagurea errezitatu eta etengabe errepikatzen nuen, egin bedi zure nahia?: nik ez nuen hura ulertzen, nola ulertuko nuen, bada, Jainko akasgabe batek horrelako munstro bat egitea, akatsez josia!?, baina Jainkoak bai, eta hura zen inportanteena,
|
Berak
bazekiela, nahiz eta gauza bat zen buruz esatea eta bestea bihotzean sentitzea, hain egiten zitzaidan latza batzuetan Jainkoaren ausentzia?. Aita, zergatik utzi nauzu bazterrera??
|
|
|
Politikaz ez ezik, arteaz ere mintzatzen baitzitzaidan, eta, gerra bukatuta gero, erakusketa bat baino gehiago ikusi baikenuen elkarrekin, bizpahiru Munichen.
|
Bere bidez
jakin nuen espresionismoaren maisu handiak estimatzen, pinturari lotutakoak batez ere, Die Brücke taldekoak. Ernst Ludwig Kirchner, Fritz Bleyl, Eric Heckel, Karl Schmidt Rottluff, Emil Nolde, Max Pechstein, Cuno Amiet, Otto Mueller??, eta Der Blaue Reiter taldekoak bereziki. Franz Mark, Vasily Kandinsky, Paul Klee, Alexei Yavlensky, Marianne Werefkin, August Macke, Gabriele Münter?, beste izen... Munch, Kokoschka, Georg Grosz?
|
|
|
Azkenean, don Anizeto kalonjeak argitu zizkigun gauzak, bisitan, ez nizuke zehazki esango bisita hura ama gaixotu baino lehen edo gaixotuta gero izan ote zen?? etorri zitzaigùn egun batean; nik banekien don Anizetoren zuhurtziaz kontu hartan guztian, eta
|
berak
bazekien amaren eta bion jokabide inozoaren berri; nik ez dakit don Anizetok amari zerbait esan ote zion bisita hartan, baina ni ikusi ninduenean. Ada eta izeba Ernestinarekin nengoen une hartan?, bere galdera egin?. Libre al zaude memento batean, Gabino???
|
|
|
–Lehendakariak jakin nahi du honen aurrean zer esan behar duen edo sinesgarritasuna eman behar dion, batzuk alde batetik azaltzen zaizkiolako, eta beste batzuk beste aldetik.
|
Berak
jakin nahi du zer egin behar duen. Ezin du albora laga, baina faltsuak badira, ezin dugu atera eta gaizki gelditu?.
|
|
|
Eta Ignacio Barandiarani [EHUko Historiaurreko katedradunari] deitu nion, bera Zubialdeko faltsifikazioa argitzen aritu zelako. ?
|
Berak
jakingo du zer egin?, esan nuen niretako. Etxean harrapatu nuen.
|
|
|
McKenzie da gakoa!
|
Berak
badaki non dagoen maskara! Zergatik ez duzue jarraitu, artaburuak?
|
|
|
Frederickek baleki nireak egin duela, bost kale ibiltzeak Tennessee bezalako ontzi batean munduari bira emateak baino ahalegin handiagoa eskatzen didala.
|
Berak
baleki ohe honetan kateatuta nagoela, eta dagoeneko ez naizela hemendik mugituko, nire begiek ez dutela inoiz beste paisaia, olatu edo hondakin miresgarririk ikusiko?
|
|
|
Bere aita zenak gurasorik ote zuen ez zekien inork, ezta amak berak ere, baina Amaiak noizbait ikertu nahiko zuen. Izan ere, posible zen handik zehar amona eta aitonaren bat izatea,
|
berak
jakin gabe. Bai, ikertu egin behar.
|
|
|
Baina orduan ere, aitagurea errezitatu eta etengabe errepikatzen nuen" egin bedi zure nahia": nik ez nuen hura ulertzen —nola ulertuko nuen, bada, Jainko akasgabe batek horrelako munstro bat egitea, akatsez josia! —, baina Jainkoak bai, eta hura zen inportanteena,
|
Berak
bazekiela... nahiz eta gauza bat zen buruz esatea eta bestea bihotzean sentitzea, hain egiten zitzaidan latza batzuetan Jainkoaren ausentzia —" Aita, zergatik utzi nauzu bazterrera?" esan zuen Kristok gurutzetik—, Lisieuxeko Teresari egiten zitzaion bezala, inor gutxik pairatu baitu Jainkoaren ausentzia eta fedearen laiotza hark baino gehiago... hari ere, zenbat eta Jainkoari ... hain ilun, non, bere bizitzako azken hilabeteetan, ez zerurik ez Jainkorik ez zela iruditzen baitzitzaion...
|
|
|
Politikaz ez ezik, arteaz ere mintzatzen baitzitzaidan, eta, gerra bukatuta gero, erakusketa bat baino gehiago ikusi baikenuen elkarrekin, bizpahiru Munichen.
|
Bere bidez
jakin nuen espresionismoaren maisu handiak estimatzen, pinturari lotutakoak batez ere, Die Brücke taldekoak —Ernst Ludwig Kirchner, Fritz Bleyl, Eric Heckel, Karl Schmidt Rottluff, Emil Nolde, Max Pechstein, Cuno Amiet, Otto Mueller... —, eta Der Blaue Reiter taldekoak bereziki —Franz Mark, Vasily Kandinsky, Paul Klee, Alexei Yavlensky, Marianne Werefkin, August Macke, Gabriele MÃ... Munch, Kokoschka, Georg Grosz... nire estetika partikularrean bere indarra izan zutenak.
|
|
|
Azkenean, don Anizeto kalonjeak argitu zizkigun gauzak, bisitan —ez nizuke zehazki esango bisita hura ama gaixotu baino lehen edo gaixotuta gero izan ote zen... — etorri zitzaigùn egun batean; nik banekien don Anizetoren zuhurtziaz kontu hartan guztian, eta
|
berak
bazekien amaren eta bion jokabide inozoaren berri; nik ez dakit don Anizetok amari zerbait esan ote zion bisita hartan... baina ni ikusi ninduenean —Ada eta izeba Ernestinarekin nengoen une hartan—, bere galdera egin —" Libre al zaude memento batean, Gabino?" — eta halaxe hitz egin zidan, gero, etxeko atarian: " Guztia iruzurra izan da, Gabino.
|
|
2011
|
|
|
Baina hire begiek nireekin topo egiten zutenero, eta egun gogoangarri hartan beste jomugarik ez zutela esango niken, nireek hireak bezalaxe, bestalde?, zergatik ongi ez nekiela, ezin nionan eutsi hire begiratu goxo baina aldi
|
berean
jakin nahizko hari, konplize, heuk gerora onartuko hidanez: hitz horrek dituzkeen konnotazio txarrak ez ahal hituen, behintzat, gogoan izango orduan?, inoiz aitortu ez ninan beldur haren mende banengo bezala.
|
|
|
Kaligrafiaren iraungitze prozesu horrek neure sakoneko izaeraren gaixotasunen batekin loturak zituela iruditzen zitzaidan batzuetan, baina aldi
|
berean
banekien sormena piztuenik nuen egunetan idazten nuela narrasen. Nire kaligrafiaren krisialdiak sormen aldi horietako batean jo zuen goia.
|
|
|
Gau horretan, ordea, zerbait lehertu zitzaidan barrenean. Hasiera
|
beretik
nekien edo sumatzen nuen behintzat Nadia izango zela nire azken aukera, nire azken maitasuna. Adin batetik aurrera horrelako burutazioak izaten ditugu, beharbada horrek ernegazio puntu batekin jokatzera eraman ninduen, eta ematen nuen pauso bakoitzeko berarengandik urruntzea besterik ez nuen lortu.
|
|
|
–Begira, Javier, kooperatiba bat daukagu, ezertxo ere ez dakigu zinemaz, baina 35 mm-ko labur bat egin nahi dugu?, eta berak segituan erantzun zigun ez kezkatzeko, lagunduko zigula ezer kobratu gabe. Txantreako kooperatibakooi funtzio desberdinak egiten erakutsi zigun, eta gaur egun, zinemaz dakizkidan gauza asko eta asko
|
berari esker
dakizkit. Gainera, lagun handiak gara eta oso hitz gutxirekin ulertzen diogu elkarri, lana izugarri erraztuz.
|
|
|
Martin Tomasen arrebarekin eskolan ibilitakoa ere bazen.
|
Berak
zekiela, eta udaltzain batek badaki zer edo zer, herrian ez zuen inork sekula borroka batean ikusi, erdian jartzeko ez bazen.
|
|
|
Mugako liskarra atera zen hizpidera. Beckek erran zion
|
berak
bazekiela zer gertatu zen mugan, baina sekretua zela.
|
|
2012
|
|
|
Hala ere, askotan nahiago izaten zuen bakarrik ibili, Manuelek sarri hutsegiteak baitzituen. Julenek bazekien bera ere ez zela perfektua, baina era
|
berean
zekien Manuel baino hobea zela. Eta dikotomia horrekin, Manuel estimatzen ikasi zuen.
|
|
|
Ainhoak ez zuen zer esan jakin; egia esan, ez zuen horretan pentsatu. Ez,
|
berak
zekiela, inork ez zion gorrotorik, ez behintzat horrelako gauza bat egiteko beste. Ez, ez zuen inolako susmagarririk, eta gainera nahiago zuen horretaz ez pentsatu.
|
|
|
–
|
Berak
jakingo dik; nik jarraitu nahi diat, baina ez duk nirekin etorriko. Orain libre duk bidea.
|
|
|
Ordurako, Klaudiak liluratuta ninduen. Nire unibertsoaren arruntasunean tsunami baten antzera sartu zen bere benetakotasunarekin,
|
berak
jakiteke eta ezer berezirik egiteke. Alaia, ederra, ausarta, indartsua iruditu zitzaidan.
|
|
|
Baina Benitok ikasketa eder bat eskaini zidan, agian
|
berak
jakin gabe. Egotik are gehiago aldentzeko beharraz ohartu ninduen bere jarrerak, are gehiago neu izateko beharraz, neure nortasun eta bide propioarekin.
|
|
|
Noiz konturatuko da gizakia zorigaitza berak sortzen duela, bera dela zorigaitzaren injinerua, eta berak dakiela ondoen desegiten ere? Bere obra
|
berak
daki ondoen ikusten eta aztertzen, ez beste inork.
|
|
|
|
Berak
badaki euskal gizarte honetan agertzeko emotibitate gehiegi daukala. Kantariaren mozorroa perfektu etorri zaio horretarako.
|
|
|
Oinetako bizartxoak, bereziki, dastatzeko balio dute, eta esan genezake euliek oinekin zapaltzen duten oro dastatzen dutela. Txuleta baten gainean zein gorotz mokordoan pausatu, une
|
berean
dakite euliek non dauden, eta nolako jakia duten oinpean. Zerbait atseginaren gainean pausatzen badira (txuleta edo gorotz izan), nahikoa dute aho zupatzailea luzatu eta zupa miazka hastea.
|
|
|
Eskuak sikatzen dagoela, etxeko goiko aldera daramaten eskailerei begira geratu da. Ezin
|
bere
jakin mina ase gabe utzi. Poliki poliki hasi da eskailerak igotzen.
|
|
|
–Eta? , aukeraz baliatu zen Fran ikatza
|
bere
jakin minezko opilari hurreratzeko, esango al zenidake zertzuk diren botilen barruko labezomorro moduko horiek?
|
|
|
iradoki egiten nion hau edo hura; gerora ohartu nintzen haren jakituria, haren jenialitatea lardaskatu baino ez nuela egiten.
|
Berak
daki, beti jakin ere, zer den onena, baita noiz eta nola egin behar den ere. Erabat sinetsita nago munduan ez nukeela haren mailako sukaldari bakar bat ere aurkituko, ezta?
|
|
|
Onik edo... , informazioa tantaka ematen saiatzen zela iruditu zitzaion Juleni, konturatuko balitz bezala
|
berak
zekiena Julenen intereseko zela eta, hartara, gehiago entzun nahi bazuen erreguka eskatu ziola.
|
|
|
Julen aho zabalik zegoen saltzailearen azalpena entzuten.
|
Bere
jakin mina hain biziki piztu zuen auziaren inguruan hainbeste informazio kolpera etortzeak, eta hain ustekabean. Ahaleginak egin behar izan zituen lagunaren jarduna eteteko, dena asimilatzeko beta izan zezan:
|
|
|
Uste dut lotsaz gorritu ere egin nintzela ideia hori bururatu zitzaidanean. Zirimolari
|
berari buruzko
jakin min handi batek hartu ninduen geroxeago. Sentitu nuen, benetan, haren zokoak esploratzeko desira, baita egin behar nuen sakrifizioa ordainduz ere; eta lehorreko lagun zaharrei ikustekotan nintzen misterioen berri eman ezina, horixe nuen penarik handiena.
|
|
|
Horrek bere onetik atera zuen ama. Esan zidan bazekiela alferrikakoa zela aitari gai horretaz hitz egitea, hark oso ongi zekiela zer komeni zitzaidan, eta ez zidala baimenik emango nire kalterako izango zen zerbait egiteko; harritua zegoela, aitarekin izan nuen hizketaldiaren ondoren, eta,
|
berak
jakin zuenez gero, aitak nirekin erabili zituen hitz atsegin eta maitasunezkoak entzun ondoren, gauza horiek bururatu zitzaizkidalako; eta, hitz batean, neure burua alferrik galdu nahi baldin banuen, ez zegoela zereginik, baina ziur egon nintekeela haiek ez zutela horretarako baimenik emango. Berari zegokionez, ez zuen nire hondamenean esku hartu nahi, eta nik nuen inoiz esan amak baimena eman zidala aitak ukatutakoa egiteko.
|
|
|
Lege hausteei zegokienean, errudunak ziren bata bestearekiko, eta nik ez nuen horretan zerikusirik. Nazio lege hausteak ziren, eta Jainkoaren zuzenbidearen eskutan utzi behar nituen, bera baita nazioen gobernaria, eta
|
berak
baitaki, nazio zigorren bidez, nazio lege hausteengatik bidezkoa den ordaina ematen, eta berak, gogoko duen moduan, jendaurreko epaiketak ezartzen jendaurrean iraindu dutenei.
|
|
|
Hain ona zen hura, hain adeitsua, hain eskuzabala! Eta, bestalde, baldin berari mesede hura egiteko zalantzarik bazuen,
|
berak
jakingo zuen noski hartara behartzen, begi kliska bakar batez elkarren arteko amodio galdua gogoraraziz. Beraz Huchette alderantz abiatu zen, aspaldi gabe hain bortizki sumindu zuen hartaraxe korrika eskaintzera zihoala ohartu gabe, eta pailardiza hartan izpirik ere erreparatu gabe.
|
|
|
Hala, Napoleonek ospea irudikatzen zuen eta Franklinek askatasuna; Irma, agian, erromantizismoari amore ematea izan zen; baina Athalie antzerki frantseseko obra hilezkorrenari omenaldia. Zeren bere konbentzimendu filosofikoek ez zituzten eragozten bere mirespen artistikoak; beregan, pentsatzaileak ez zuen inola ere itotzen gizon sentikorra;
|
berak
bazekien diferentziak ezartzen, irudimenaren arloa eta fanatismoarena banatzen. Tragedia honetatik, adibidez, ideiak gaitzesten zituen, baina estiloa miresten zuen; gogamoldea madarikatzen zuen, baina zertzelada guztiak txalotzen zituen, eta pertsonaien kontra haserretzen zen, beraien diskurtsoaren alde suhartuz.
|