|
2000
|
|
|
6) Ekarri
|
bear
ziran
|
|
2003
|
|
|
Etzuten hartzen dirurik ayudanteek euren lanagatik. Astean lau bider etorri
|
behar
ziran ikasleei problemak eginarazteko, eta ulertzen etzutena azaldu, etorri etziranen izenak hartu, bildu paperak bukatzen zutenean, eta gero aztertu danak ondo etxean, markatu bakoitzari merezi duena numeru batekin eta urteko ikastaroa bukatzen zanean eraman catedráticoari, aginduta zegoan bezela, tokatu zitzaizkion ikasleen izen zerrenda luzea bakoitzak merezi zituan puntuekin.... Anitz orduko lana eta Txominek arreta handiz egina, ezpaita ahuntzaren gaberdiko estula, problemak milaka aztertzea, bakoitzari merezi zuena ematen saiaturik, kontzientzi garbi batek eskatzen duan bezela.
|
|
|
Nahi ta berez, abade baten zeregina zelakoa eta nogazkoa dan jakinik, edonork ulertzekoa izan (artean bildurrik izan ez balitz) abadegeiak, gero joan ziran herrietako hizkuntzan be jantziak egon beharra. Don Karmelo irakasle lanetan zehatza eta arduratsua zanez, bere lana ez eban mugatuko irakaste hutsera; ondo gertauko zituan ikasleei zehetu beharreko gaiak; handik hemendik zuzenduko zituan horretarako
|
behar
ziran liburu eta materialak; irakatsi ahala ikasgaiok idatziz atonduko zituan eta ikasleai polikopia bidez banandu: batean euskal testuen lorategiak zirala bizkaierazkoa lehenengo, gipuzkerazkoa hurren, bestean euskeraren joskeralegeen azalpen zehetua zala, harakoan euskal literaturaren historia laburra zala...
|
|
2006
|
|
|
Ama eta bost anaiak be horretan ziharduen. Mea gordina tromeletan desegin ostean, geratzen ziran zati txikarrak eskuz, narrutzen ginduezan harriak harrien kontra gogor igurtziz garbitu
|
behar
ziran. Ur lohietan ezari ezarian buztin lupeztua, atzazkol odolduak be lagaten genduzan.
|
|
|
Inoiz jaiegun baten Portugaleteko kaietan paseoa egiten joaten baginan, eta errekeaz bestaldeko auzo aberatsak ikusirik nondik gentozan unetxo batez ahazten genduanean, orduan be ez eban inoiz irriñorik egiten bizitzak mesfidati eta itzal bilakatutako galiziar harek. Azkenez, Buenos Aireseko muinoan zetzan ospitalerako eskilaren aurrera heldu ginan, ateraino
|
behar
ziran ehun eta hogei harmaila suntsitzaileen aurrera. Lar, hil zorian joiazan beharginentzat.
|
|
|
Zenbat?
|
Behar
ziran guztiak. Derrigorrezkoa bazan, beharginek egoera haretan be huelgara joko eben akordeoiak erosteagaitik.
|
|
2008
|
|
|
Gurean, behintzat, ez zan alperkerian egoteko astirik izaten, neba arreba asko izan arren. Ganera, seme alabak Jaungoikoak emon ahala onartu
|
behar
ziran edo, nire lagun Markoxek esaten dauan moduan, praile batek bedeinkatu ahala. Plangintzarik izan balitz, nik neuk ez neukan jaioteko aukera handirik; pentsa!
|
|
|
Askaurre txokoan pilotuta geratzen ziran artaburuak zuritu egin
|
behar
ziran gero; ganeko maluta zuria kendu. Artozuriketan zenbat kontu eta kantu!
|
|
2009
|
|
|
// Txarri urrau egunen satitxuten san, satitxu aittek itte (n) saun. Eta gero okelak txikertu
|
behar
ziran: Bai pernillek eta, guk urrau egunerarte gero itxi itte (n) giñutzen, otzitxu arten.
|
|
2010
|
|
|
Urtean mila kilo limoi erosten ebezan, eta litro asko eta asko ur erabilten zan, gaseosea egiteko. Ganera, botilak bueltatzekoak ziran, eta horreek be ondo garbitu
|
behar
ziran.
|
|
2011
|
|
|
Soloa eta ortua ziran ezkero etxerako
|
behar
ziran edo plazan saltzeko ziran elikagaien iturri nagusia, horretan egiten eben baserritarrek lanik gehien.
|
|
|
Horreen ganean egoten ziran beste kuartuak, salea eta eskusadua (eskusue') (etxe askotan ez egoan), eta azkenez, kamarea eta lastategia (la.stidxe). Lehenago etxeetan
|
behar
ziran gauzak baino ez ziran eukiten, ez gaurko lez. Kuartuetan, esaterako, ohea, erropea gordeteko armairua, komoda bat (ez beti) eta medikua etorrenerako palanganea eukiten ziran.
|
|
|
lotara joan aurretik ha beheko suan ipini eta hurrengo goizean hauspoagaz putz egitea nahikoa izaten zan haren txingarretatik gaueko sua bizituteko. Hauspoagaz batera, tenazak (egurra, txingarrak nahi hautsa mobiduteko), parrillea (jatekoa erreteko), treberea (berotu
|
behar
ziran jatekoen ontziak ganean ipinteko), talo burdina edo palea (taloa egiteko) eta laratzua (galdarak edo lapikoak eskegiteko) be eukiten ebezan.
|
|
|
Orduko tabernak, izan be, ardandegi hutsak ziran gehienak. Baina batzuk, taberna eta denda izan dira aldi berean; Andramari eta Meakaurrekoak, edanleku izanaz ganera, etxean
|
behar
ziran hainbat jenero be saltzen eben: jan edan gauzea (orioa, azukerea, atxikoria), tabakorria, oinetakoak (abarka abarketak) eta holan.
|
|
|
Beharrerako idiak, behiak eta astoa eukiten ziran normalean: idi edo behi buztarria, soloak erein aurretik prest ipinteko
|
behar
ziran lanabesak tiran eroateko: golde edo makinea, area, itailak, narra, arpelarria eta halakoak.
|
|
|
Gainerako jatorduetan ez zan segurua, baina eguerdian eta gauean, bazkaritan eta afaritan, alkarregaz batera jaten eben etxerik gehienetan. Salbuespen bakarra basoko beharrak egin
|
behar
ziran sasoian izaten zan, sarritan gizonek basoan bertan bazkaltzen eben eta.
|
|
|
Se pague astillatu itxen da, uretan euki esik. Noz ebagi
|
behar
ziran. Ori, negun edo, keixak eldute oten sanien oten san busterrigiñe emen.
|
|
|
Iurretako urte hareetako oroipen gogoangarritzat dot Arantzazura larogei gaztek egin genduan erromesaldia. Batu egin
|
behar
ziran gero larogei! gazte, neska eta mutil.
|
|
|
Julianek berak jarriko ebazan ekonomi aldetik
|
behar
ziran guztiak eta Markinako" Extensión Agraria" ko zuzendaria eukan baserriko teknika ikasketak emoteko. Hamabost eguneko internaduko bizitza eratzea eta beste irakasgai guztiak eratzea, geure kontura.
|
|
|
Gurasoen ordezkaria adiskide handia nebalako izango zan ziur asko niri egitea. Egiari berea zor jakolako esan neban nik, saritxu bat eskuratuta esan
|
behar
ziran berben bidez, han biok bardin agertu arren, Maria Luisarena zala omenaldiaren ehuneko larogeta hamabosta eta ehuneko bosta, goia jota, neurea, sartutako orduak eta izandako ardurak be batez besteko horretan ibiliko ziralako.
|
|
|
Ehun ikasgaitik, bat jarri eutsen, testuaren bazter baten egoana, ekialdeko artea. Azaldu
|
behar
ziran hogei filminetatik, artistearen lan bakotxa osotasunean jarri barik, igarri ezin leikean zatitxu bat bakarrik hogeietan. Jakina, inork be ezin gainditu halako azterketa basatirik.
|
|
|
Haren Idazlan guztiak ateratzen niharduala eta alkarrizketan genbiltzala zalantza batzuen aurrean erabakiak hartu
|
bear
ziran... Haren testuetako bizkaierazko esaera batzuk era ezberdinetan agertzen ziran gauza bera azaltzeko, eta aukeratu beharra egoan; asko kostatzen jakon aukeratzea:
|
|
2012
|
|
|
Batez bere basemetan
|
behar
ziran jeneroak egiten ebezan: neum guztietako otzarak:
|
|
2013
|
|
|
Gero biren artean trontzeagaz ebagiten ebezan. Neurrian ipini
|
behar
ziran, eta kontrola eroan. Basotik burdietan ekarten ebezan gero apeaderoraino, harik eta kablea ipini eben arte Urkizuraino bajetako.
|
|
|
Baina ohikoa zan, abadea bazkarira etortea. Konbidaduek, lehen be egiten ebezan erregaluak, etxerako
|
behar
ziran gauzak. Batzuk diru apurren bat be emoten eutseen ezkonbarriei.
|
|
|
Oiloak azterka (astraka) egiten eben soloetan; horregaitik, gallinerue egin, lehor barik bada be, eta han zarratuta ipini
|
behar
ziran. Kanpoan soltean ibili ezkero, otea eukiten eben lo egiteko.
|
|
2015
|
|
|
Eurak garbitzea ez zan behar makala: lehenengo gatzagaz igurdi danak eta gero bananbanan uretatik pasau
|
behar
ziran. Egosi eta lurrezko kazuelan egiten ziran txorizoagaz, pernilagaz eta piperragaz.
|
|
|
Basoak solo egiteko behar handiak emoten ebazan: sustraiak arratxurreaz librau
|
behar
ziran eta kateakaz eta ganaduakaz atera. Ostean, makinatu, karetu, eta area, are narra eta narra pasetan jakozan.
|
|
|
Baina, jenero hori guztiori batzeko, lehenik eta behin, soloak prestau egin
|
behar
ziran. Lurrak neguan makinatu eta erreten ixten ziran.
|
|
|
Konejuak be hilten ziran. Kordel bategaz atzeko kaderatik eskagi, kutxilloaz kokota ebagi eta sangrau egin
|
behar
ziran. Gero, narrua kendu goian hasi eta beherantza apurka apurka, goitik behera zabaldu, garbitu eta listo.
|
|
|
Alkarregaz akorduan jarrita egiten zan, esate baterako, Etxean egin
|
behar
ziran behar gogorretan alkarri laguntzen eutseen beti: txarri hilteetan, soloak ereiten, gari joteetan...
|
|
2017
|
|
|
Oscar Elgezabalen barri lehenengoz Nicasioren bidez jakin neban; kirolzale amorratua genduan, eta Oscar txirrindulariaren zaletu sutsua. Entzun egin
|
behar
ziran, harek Oscarregaitik esaten zituan laudoriozko berbak, eta gu adurra dariola berari entzuten. Ha lako esprinterrik ez ei egoan inon be; Miguel Poblet, orduko gazteen idolo nagusiak be estuak pasau eragiten ei eutsazan.
|
|
2020
|
|
|
Eta, kasu, De Riemaker' ek ezin zezakean hobeki joka: garantia gisa utzi
|
behar
ziran 40.000 liberak (bahitura modura, alegia) berak eman ditu. Hobe ezin zezakean joka gizajoak.
|
|
2021
|
|
|
Donostiako Anoetan bizpahiru dozena radio entzule zituzten pertsulariek. Parisen aldiz, ehunka edo miliunka kontatu
|
bear
ziran radio frantsesa, radio inglesa, alemana eta española entzun zutenak pertsolarien txapelketa aipatzen. Gainera radio ingelesak oren laurdeneko galde erantzunak izan zitun Eskualtzaleen Biltzarreko presidenta Dassance jaunarekin.
|
|
|
Donostia’ko Anoetan bizpahiru dozena radio entzule zituzten pertsulariak. Paris’en aldiz ehunka edo miliunka kontatu
|
bear
ziran radio francesa… radio inglesa… alemana eta española entzun zutenak eskualdun pertsularien txapelketa aipatzen. Gainera radio inglesak oren laurdeneko galderantzunak izan zitun Eskualzaleen Biltzarreko Presidenta Dassance jaunarekin.
|
|
|
Herri batzarrak egiten batera hasi ziran, eta gero bata besteagandik aldendu egin ziran ideologiaz. Lehenengo, hauteskunde orokorrak, estatalak egin ziran, eta geroago, herrikoak egin
|
behar
ziran. Zeanurin alderdi bi aurkeztu ziran herriko udalerako:
|
|
|
Ez genduan pentsetan beste era batera izan eitekeanik be, eta egin behar zana egin egiten genduan. Egunak ez eban emoten beharrak amaitzeko, eta gauez jarraitzen zan, amaitu egin
|
behar
ziran eta. Ni hasi nintzanean, hogeta bi lagun ginan.
|
|
|
Belgikan be egonaldiak egiten genduzan, aste bat edo bi. Honeetan guztietan hizkuntzak jakin
|
behar
ziran, eta itzultzaile bategaz ibilten nintzan beti. Bidaia bat egin genduan beste lankide bik eta hirurok (Jose Mari, Ziortza eta ni), Saab Scania ra.
|
|
|
Pentsau Arangurenen, laurehun metroko altueran, halango edurtzea baegoan, Ubiden, seirehun metrotan, zelango kapea egongo zan. Ubidetik Saldropo zeharkatu eta Arangureneraino, normalean, pare bat ordu
|
behar
ziran bidealdi hori egiten. Engrazi heldu zanean, Jesusak ikaratuta urten eutsan portalera, ea denporale haregaz zelan etorren itaunduez, eta berak:
|
|
|
Esne behiak ipini ebazan, zortzi bat, eta solobeharretarako, idi parea erosi. Idiak amortizau egin
|
behar
ziran, eta etxeko beharretatik aparte, auzokoak be egiten ebazan. Apeak atera, matarrasak botaten ziranean, edo pinuak atera, basotik kargalekura.
|
|
|
Zahar edo gaixo hori egoan etxera heltzen ginanean, han egozanek belaunikatuta hartu behar izaten ginduezan. Behin zahar edo gaixoari Gure Jauna emon eta
|
behar
ziran errezuak egin eta gero, abadeari gosaria emon behar izaten jakon. Eta zelango gosariak!
|
|
|
Bai kalbarioak eta bai maiatzeko lorak egiteko, etxeko salako mahai ganean altara bat prestetan zan, eta bakotxerako
|
behar
ziran irudiakaz hornitzen zan mahaia. Maiatzeko loretarako, arreba txikiaren zeregina zan Ama Birjineari lora freskoak ipintea.
|
|
|
Don Pedrok ni baino helduagoak ziran gazteai esan eutsen laguntzeko, baina geu be, gaztetxoagoak, eurakaz jatsi ginan Lanbreabera, Tomaseri lagun egiten. Tomasen etxera heldu ginan, eta ate aurrean lau bost eskilara igon
|
behar
ziran. Berak ateari heldu arte lagundu geuntsan, eta han non urteten dauen Kazinta andreak:
|
|
|
Aranguren aitaren baserria zan, eta aitak konpondu eta barriztau egin eban, eta bertara joan ginan biziten. Konponketa hori egiteko, materialak ekarri
|
behar
ziran, baina kaminorik ez egoan. Ipiñako eleizaraino bakarrik.
|
|
|
Material horreek Kandidoren GMCagaz ekarri
|
behar
ziran, baina kamioiak ezin eban pasau hango pasabidetik. Bidea egin behar zan, eskuz.
|
|
|
Ordu horretarako, astoan eroan behar izaten zan. Baina aurretik behiak batu
|
behar
ziran. Horrek esan gura eban goizeko hiruretan jagi behar ebela gurasoek.
|
|
|
Ezkerretik: Igor, Jon, Eider, Aitziber, Ernesto (dultzaineagaz), Ibai, Jabier (Oihan semea besoetan) eta Itsasne.
|
behar
ziran guztiak hutsik barik errezau behar izaten ziran. Eta bolada baten, aita bera izan zan errosarioaren gidaria.
|
|
|
Gure ama hil zanean, hiru ume txiki eta jaiobarri bat etxean zirala, erabagiak atoan hartu
|
behar
ziran. Aitak gure arreba zaharrena bere arreba Urbanagana eroan eban, Arangurenera.
|
|
|
bosteun eta larogeta amalauan, Txildeberto Erregearen seme Teodoreto eta Teodoriko agertu iakozan ostera bere, iñoiz baizen indar geiagogaz, euskaldunai arpegi emotera: gureak ustakida geiegian egozan, eta ez ziran batu garaian eta
|
bear
ziran aiñan, eta prankotarren odolagaz erreka zabal gorriak egin bazituen bere, menderatuak zian ziran. Euskaldun bakotxak eun prankotarren kontra iardun eieban, eta milla listor bere, artz andi bat itoteko maikoa dira, guztiak bat egin ezkero.
|
|
2023
|
|
|
Auzoko gainerakoak be etxera hurreratzen ziran laguntzeko. Hiru lau lagun
|
behar
ziran, gitxienik, txarriari eusteko. Txarria txarritokitik aterateko, burdinazko gantxoa sartzen jakon samatik.
|
|
|
Geron pixarretik ahal gendun guzia beinepin, ikusi mukusin zetozen mingain txorrotxak zer ebakirik eduki etzezaten. Arrioan ekarri zituzten katilotxorik politenak eta beste gainerako
|
behar
ziran puskakjarri genitunean, txokolate ta patar goxoa erosten ez ibiltzeko, hortatik zetozenak nahikoa ekarriko zutela ta.
|