|
2000
|
|
|
" Cod, A Biography of the Fish That Changed the World". Aski ikuspegi berezia
|
behar
zuen idazleak bakailaoa munduaren aldatzearen ardatz hartzeko. Interesgarri izan zitekeenik ere duda handiko genuen.
|
|
2002
|
|
|
Zenbat falta zaigun ikusten duenak, nola esan urrunegi joan garenik? Irakurle sail bakoitzak eta irakurleak ere prestatu behar ditugu, ez bakarrik idazleak gogoko duen bazka hartu
|
behar
luke idazleengandik. Hemen eta bestetan, inorentzat ez diren irakurgaiak dituzu okerrenak"
|
|
2003
|
|
|
Egun, telebista tarteko, batzuetan, idazlea goresten da eta testua gutxiesten. Pertsona ona izan
|
behar
du idazleak. Ez dut uste T. S. Elliot pertsona atsegina zenik, edo Borges edo Cernuda bera, baina beren testuak ederrak dira, magikoak, onak.
|
|
|
Artikulu bildumak ziren besteak, testu bildumak, haur literatura. Izan ere, esaten zuen E. H. Beregorrek, behin eta berriro publikatu
|
behar
du idazle batek edo, beste era batera esanda, behin eta berriro disimulatu behar du idazle batek. Bestela berehala esango diote idazle horri egunero mozkortzen delako ez duela idazten, edo buruak klonk egin diolako ez duela idazten.
|
|
|
Artikulu bildumak ziren besteak, testu bildumak, haur literatura. Izan ere, esaten zuen E. H. Beregorrek, behin eta berriro publikatu behar du idazle batek edo, beste era batera esanda, behin eta berriro disimulatu
|
behar
du idazle batek. Bestela berehala esango diote idazle horri egunero mozkortzen delako ez duela idazten, edo buruak klonk egin diolako ez duela idazten.
|
|
|
Aipatu dugun UPV EHU/ Renoren kasuan beldurra ematen du ikusteak Atxaga izan dela itzulia izateko aipatu den lehen egilea. Itzulpen subentzionatua gutxien
|
behar
duen idazlea alegia. Bide komertziala egina duen idazle bakarrenetarikoa.
|
|
|
joan
|
behar
du idazleak irakurleen bila.
|
|
2004
|
|
|
Erriak" erruz" esaten ba du," erruzkiro" esan
|
bear
dute idazle apaintzale batzuk, politagoa delakoan edo. Okerreri oriek zearo gugandik erauzi artean, ez dugu euskera salbatuko.
|
|
2006
|
|
|
Uste dut idazleak erantzukizuna, ditxosozko konpromisoaren sinonimotzat hartu barik, izan behar duela bere obraren hedapenean argitaratzea erabakitzen duen heinean. [...] Idatzi eta argitaratzeaz gainera, herriz herri, institutuz institutu joan
|
behar
du idazleak liburuari buruzko azalpenak eman eta irakurleen zalantzak argitzera. Baietz uste dut.
|
|
2007
|
|
|
–Abiatu aurretik hautua egin
|
behar
du idazleak: ea pinpilinpausez idatziko duen, ala juduen patuaz?
|
|
2008
|
|
|
Euskadi Sariaren kasuan, kasu guztietan ez. Sariaren ondoren egon
|
behar
du idazlearen partetik inpultso hori baliatzeko nahia, komunikabideei jokoa ematekoa, hitzaldiak ematekoa, eta abar. Bi kasu:
|
|
|
EAEko nahiz Nafarroako Euskal Hizkuntza eta Literatura (EHL) irakasgairako curriculuma aztertzen hasita, lehenago aipatutako historizismoaren zantzuak antzeman daitezke. Hain zuzen ere, curriculumek zehazten dute ikasleek irakurri eta landu
|
behar
dituzten idazleak historiografia literarioak nabarmendu dituen berberak direla. Adibide bat jartzearren, hona hemen EAErako proposatzen dena ebaluazio irizpideen atalean:
|
|
|
Euskadi Sariaren kasuan, kasu guztietan ez. Sariaren ondoren egon
|
behar
du idazlearen partetik inpultso hori baliatzeko nahia, komunikabideei jokoa ematekoa, hitzaldiak ematekoa eta abar. Bi kasu:
|
|
|
fokua, edukia, antolamendua, estiloa eta itunak. Fokuari dagokionez, irakurleen kontzientzia garbia izan
|
behar
du idazleak, garbi izan behar ditu idatziaren helburua eta asmoa. Argia eta bereizia edo lausoa eta nahasia izan daiteke fokua.
|
|
|
Testu koherente batean antolatu behar ditu ideiak eta proposizioak. Lotura ezarri behe mailako (ortografia, puntuazioa?) eta goi mailako (helburuak, estrategiak?) faktore kognitiboen artean, eta testua ekoitzi
|
behar
du idazleak (Bereiter eta Scardamalia, 1987). Hala, aurrera eramango du testuaren jomuga edo plana.
|
|
|
– Lehenik, zertaz eta norentzat idatzi behar duen eta zer testu egitura erabiliko duen erabaki
|
behar
du idazleak. Gaiari buruzko informazioa, ideiak, ezagutzak eta bizitzako gertaeren oroitzapenak eskuratu behar ditu epe luzeko oroimenetik.
|
|
|
Plangintza fasean esku hartzeko, arlo horretan kalteturik dauden moduluen diagnostiko zehatza egin behar da. Lehenik, planifikatu egin
|
behar
du idazleak idatzi behar duena. Plangintzaren diagnostiko zehatza eginez hasi behar du.
|
|
2009
|
|
|
Idazlearentzat estilo kontua da dena (UBM, 11; ik. orobat, 75 eta hurr.). Baina estiloa, norbere sentipenari dagokion hizkera asmatzea da. Tokian tokiko hitz egokia edukitzea(, soroak hazia bezala
|
behar
du idazleak hitza?). Eta euskal idazleari, beti hizkuntza bat baino gehiagotan bizi baita, nahi lukeen bezalako, edo beste literatura batzuetatik ohitua dagoen bezalako lexiko bat eskura falta zaio, horren alde on eta txarrekin.
|
|
|
Hartutako bidetik jarraituz, eta corpus berriez baliatuz, adi egon du Euskaltzaindiak idazleen jokabideari, izango baita zuzendu beharrekorik, edo argitu beharreko zalantzarik eta ekarpen baliozko eta aberasgarririk. Beren adierazpideak etengabe berritu
|
behar
dituzte idazleek, eta horiek galbahetzea izango da Euskaltzaindiaren egiteko nagusia, forma egokiak berretsiz eta euskara batuaren bidea zein den seinalatuz, horretan dihardutenen lagungarri.
|
|
|
Ez du azaltzen benetan ona edo txarra den eta irakurleak ez du modurik idazle onak zeintzuk diren jakiteko. Kritika akademikoa beharrezkoa da herri honetan, eta esan
|
behar
du idazle onek liburu txarrak ere idazten dituztela, baita liburu txukunak egiten dituzten eta horren ezagunak ez diren idazleak badirela ere.
|
|
2010
|
|
|
larri zaurituta
|
behar
duela idazleak.
|
|
|
Egia da idazle batzuen bizitza ez zaidala inporta, zenbat maitale izan zuten, sexu gustuak, edota zein jatetxe zuten maiteen. Baina onartu
|
behar
dut idazle batzuen lanek Siberian uzten dutela neure bihotza.
|
|
2011
|
|
|
Saltokitik atera eta autora bidean begiz jo nuenean ohartu behar izango nuen minigonaren azpitik hanka zuztar gizenegiak erakusten zituela, ezpainetako gorria esajeratuegia zuela edo ilaje kardatuak urratuak eragin zitzakeela ingurukoen aurpegietan. Hori guztia ikusi nuen, baina emakumeei buruz idatzi
|
behar
duen idazle batek hori eta gehiago eramaten jakin behar duela erabaki nuen. Nire pausoa bere pausajeari egokitu ezinik egin genuen bidea, oso trakets alegia (beldur nintzen bere takoiren batek ez ote zidan oina hondatuko), eta igogailuak aurrez aurre jarri gintuenean jakin nuen sekula ez nintzela emakume haren aurreikuspenen mailara iritsiko.
|
|
|
Zoritxarrez, beren kontinentearen hizkuntz hesitura horretatik kanpo bideak markatzen egon
|
behar
zuten idazleak ere inperialismoak inposatutako hizkuntzen arabera definituak izatera eta beren burua halaxe definitzera pasatu ziren. Beren sentimenduetan eta arazoen artikulazioan jarrerarik erradikalenak eta afrikazaleenak agertzen zituztenean ere, axiomatzat hartzen zuten Afrikako kulturen berpizkundea Europako hizkuntzetan zetzala.
|
|
|
izkuntza dena, lamiñen ipuiak, basojauna, baserria, korrika apostuak, aitonen semeen istorioak eta abar. Auetxek osatzen dute, zure ustez, beste anitzen ustez bezela, euskalduntasuna; eta euskaldun literatura egiten asi geran ezkero, oietzaz mintzatu
|
bear
dugu idazleok, eta ez beste ezertaz ere. Auetzaz kanpo?
|
|
2012
|
|
|
Ados al zaude? Ematen du idazten duenean jendearengandik aparte egon
|
behar
duela idazleak, eta bizitzen ari denean, jendearekin. Uste dut idazleak bilatu behar duela modu bat idazteko eta, aldi berean, jendearekin egoteko.
|
|
|
Bakoitzak nahi duenaz idazteko askatasuna du, baina norbaitek euskal gatazkaz idazteko erabakia hartzen badu eta bizpahiru liburu gai horretaz idatzi ondoren ez badu ETAk egindako kalte bat bakarra ere narratzen, estatu espainiarrak eragindako kalteak bakarrik kontatzen baditu, errealitatearen parte bat ezkutatzen ari da. Bere subjektibotasunetik objektiboa izaten saiatu
|
behar
du idazleak, ezein alderdi politikoren morrontzarik gabe, errealitate osoa ikusten ahalegintzeko, eta ez bere alderdi edo koalizio politikoari komeni zaion errealitatearen zatia bakarrik. Adibidez, euskal ezker abertzaleko zinegotzia den idazle bati asko kostatuko zaio ETAk eragindako hilketez idaztea, estatu espainiarrak eragindako hilketez idaztea eskuineko espainiar aberri zale zinegotzia den idazle bati asko kostatzen zaion bezala, horregatik alderdi edo koalizio politikoetako afiliatu edo kargudun izatea ez da joera onena idazle batentzat, morrontza politikoa izango duelako beti.
|
|
|
Azkenik, garrantzitsua da hedabideek idazleak ezagutarazteko egin dezaketen lana. Hedabideek eskaini
|
behar
dute idazle eta lanen informazio sakona eta gaurkotua (alegia, ez da komeni denbora gehiegi igarotzea lana argitaratzen denetik hedabideetan tartea eskaini arte). Bukatzeko, saihestu egin behar dute erdigunean ez dauden idazle guztiei leku bera ematea, horien artean ere badaude-eta aldeak.
|
|
|
Azken urte hauetan, zergatik ez dakidala, hainbeste aldatu da ze ia ezagutu ere ez baitut egiten". Erretratu hori iragarpen bat da, baina nola jakin
|
behar
zuen idazleak. Hotel horretantxe emango zituen Okupazio garaiko lehen egunak eta bertan hasiko zen Suite frantsesa idazten, odolak irakite tenperatura iristen duen nobela postumoa.
|
|
|
Dena dela, Bastarrikari ipinitako arauari eusten dio Txillardegik: ikasi egin
|
behar
du idazleak euskara klasikoengandik eta herritar euskaldun jatorrengandik, eta ez bere aldetik eta baitatik asmatzen jardun. Berrizalekeriaren guztiz aurka jarraitzen du kontzeptu modernoak adierazteko hitzen kontuan; euskal jendearentzat, ikasientzat ere, ulertzeko zailak, sarritan ulertezinak, direlako horrelakoak.
|
|
2013
|
|
|
Blaise Adémaz nehor gutxi interesatu da, eta gauza gutxi idatzi da. Ikerlan honen kasuan, ordea, arreta hein bat ezarri
|
behar
dugu idazle honengan. Alabaina, gerla garaiko editorial gehienak ez ziren Manex Hiriart Urrutirenak izan, entzutetsuenak haiek baziren ere.
|
|
2014
|
|
|
4 Zertarako
|
behar
du idazleak kritika?
|
|
2015
|
|
|
Joanes pertsonaia ez baizik haren sortzaile Domingo de Agirre zena ekarri nahi dut orriotara: txorakeria bat da arrazoia, aitzakia hutsa, baina beste ezertan ez balitz ere liburuak sortzean izan
|
behar
du idazleak askatasuna gogoak emandako txorakeriak egiteko, aitzakia beharrik gabe.
|
|
|
Zer moduz zoazte ondo pentsatutako gezur borobilak idatzi
|
behar
dituzuen idazleok. Autorregulazio
|
|
|
120. " Irakurleok agian hasi
|
behar
dugu idazleei irakurri dizkiegun liburuak eta idatzaldiak sinatzen. Esateko nola jaso genuenpolitikari buruzko hura (zein gero literaturaz zen) Otxarkoagako herriko taberna berrian modu ia klandestinoan, inon zabaltzeko modukoa ez omen zelako (eta nola konplize sentitzen den norbera halakoetan), eta nola bigarren bat jaso genuen modu laxoagoan (laxorik baldin badago ezergure herri arraro honetan) eta nola badugun borroka bat guk denok erantzun beharraren eta nahiaren eta ezinaren artean; zer kontatzeko, baina (baina).
|
|
2016
|
|
|
«Hain zuzen, Cervantesen lanaren indarrak sutzen ditu kritikariak; haren lanak bizitzarekin duen antzaren sekretuak, alegia. Flaubertek esaten zuen jainkoa sorkuntzan dagoen bezala egon
|
behar
duela idazleak ere bere nobeletan. Jainkoak dena sortu zuen, eta, halere, ez da inon ageri, isilean, itxuraz absente, axolagabe.
|
|
|
Hori ametsa litzateke, eta ez dakit osasuntsua den ere. Baina izanak izan eta hortik bi euro aterako ez baditu ere, guztiz profesionala balitz bezala jokatu
|
behar
du idazleak beti beti beti?.
|
|
|
–Bi aldiz pentsatu gabe sortu eta idatzi
|
behar
zuen idazleak (idazkera automatikoa): bere
|
|
|
Zer moduz zoazte ondo pentsatutako gezur borobilak idatzi
|
behar
dituzuen idazleok. Autorregulazio jarduera honetan egingo duzue hausnarketa.
|
|
|
Espainiako Estatuan ere antzeko arazoari egin behar izan zioten aurre. Poliziarik edo detektiberik ezean, kasik nobela berri bakoitzerako pertsonaia egokia asmatu
|
behar
lukete idazleek, horrek dakarren lanarekin. Aldiz, kontuak kontu, halako komisario edo polizia edo inspektore bat asmatuta, lan hori guztia aurreratzen dute, eta horrela errazagoa da 20 nobela, demagun, egitea.
|
|
2017
|
|
|
Literaturaren" osasun onaren" seinale ere izan da sortu berri duten elkartea, eta etorkizuna bermatzeko literatura" zaindu" behar dela uste du. " Bat egin
|
behar
dugu idazleok, eta prestigioa eman liburuei eta literaturari; horretarako sortu gara, Nafarroako hitzei indarra emateko".
|
|
|
Euskal Herriko Unibertsitateko fitxa bat eta BNFko (Bibliothéque Nationale de France) beste bat, Interneten aurkitzen direnak. Bi instituzio hauen fidagarritasun maila altua da eta erreferentziazkoak izan
|
behar
lukete idazle baten datuak biltzeko.
|
|
|
Bi aldiz pentsatu gabe sortu eta idatzi
|
behar
zuen idazleak (idazkera automatikoa): bere horretan adierazi behar zuen inkontzientean zeukana.
|
|
|
Esan nahia
|
behar
du idazleak, esan beharra. Mundua ulertzeko eta sortzeko libertatea, eta heldulekuak.
|
|
2018
|
|
|
Gizonaz gauza sobera banuke, arren solaza mugatu
|
behar
dut idazlearen alorreala. Izkiribaino joria eta polifazetikoa izan da, literaturako sail hanitx lantu beitu tai gabe, haatik nausiki olerkia eta trajeria.
|
|
|
izan zaitez egiantzeko. Irakurleek muturren aurrean zutena sinetsiko bazuten, sinesgarri egin
|
behar
zuen idazleak, eta artez egin zuen hori Scottek Ingalaterrako Erdi Aroa irudikatu zuenean. Ez da kasualitatea, beraz, emari hartatik sortu izana XIX. mendeko nobelagintza errealistaren enborra.
|
|
|
Epaltzak bere lan prozesuaren nondik norakoak eman zizkigun. Liburu bat idaztea sorkuntza lana dela adierazi zigun, zerbait kontatzeko izan
|
behar
duela idazleak, baina hori ez dela nahikoa, kontatu nahi duena era egokian kontatzen jakin behar duela, sofistikazio puntu batez. Zerbait kontatu ahal izateko hiru pausu eman behar dira:
|
|
|
Onena da. Arotza izan
|
behar
zuen idazlea beharrean.
|
|
2019
|
|
|
Bada, nire ustez jendetasuna eduki behar du editoreak. Ulertu
|
behar
du idazle guztiak ez direla berdinak, lan guztiak ez direla berdinak. Adibidez, niretzat, Raymond Chandlerren libururik onena seguru aski izango da The long goodbye [Ez adiorik; Xabier Olarrak itzuli eta Igelak argitaratua].
|
|
|
Literaturaren autonomia fundatzen duen artean egin
|
behar
du idazle euskaldunak edozein ismorena. XVI. mendeko galeaduna bezala gaude, ubera bila oraindik.
|
|
|
Izan banintzen, uste dut nik, txikitatik. Baina ez da nahikoa norberak esatea, besteek aitortu behar dute, ikusi egin
|
behar
dute idazlea zugan... Zirkuitu estandarrera sartzea Susari esker izan zen, eta hori beti eskertuko diot”.
|
|
|
Izan ere, lan honen ernamuina kezka bat da: ohartuta emakumezkoek idatzitako literatur lanetan zer famatzen den eta zer zigortzen, zenbat baldintza bete
|
behar
dituzten idazle izateko igotzea ezinbesteko bilakatu den eszenatik onik irten nahi badute, eta bete beharreko baldintza askotan estraliterario (txatxu, astun, demodé) horiek isla zuzena dutela testuan, hausnartu nahi izan dut zenbateraino eragin diezaiokeen eta nola idazlearen gorputzak literatura idazten duen pertsonari, egiletasunari, testuari eta irakurleari.
|
|
2020
|
|
|
Michel Leirisek idaztea tauromakiarekin konparatu zuen; idazle izatea, letretako gizona beste gabe, ez da aski; zeregin aspergarria da hori, arriskua falta zaio. Plazan zezenaren aurrean bakarrik dagoenaren antzeko izan
|
behar
du idazleak, bizitza arriskatzeko eta adarkadak hartzeko prest. " Idatzi beharrak beldurra ematen du", aitortzen du Azurmendik (1997:
|
|
|
[...]. Eta bestelako euskara
|
behar
zuten idazle berriok. Euskara utilitario, sinple, praktikoa.
|
|
|
[...]. Eta bestelako euskara
|
behar
zuten idazle berriok. Euskara utilitario, sinple, praktikoa.
|
|
2021
|
|
|
Zinezko jakituriaren sotoetan erdi gorderik bizitzen jakin izan zuen Pierre Hadot ek berretsi ohi zuenez (Hadot 2009, 105 or.), idazle baten obra behar bezala ezagutzera iritsi ahal izateko, argi eta sakon begiratu behar zaie hiruzpalau galderak ekarraraz ditzaketen erantzunei. Galdera sakonak eta, guztiarekin ere, formulazio xume hauetara laburbil litezkeenak, hots, zer idatzi
|
behar
du idazleak, zer idatzi ahal du?
|
|
|
Euskaraz, malguak, adierazkorrak eta biziak iruditzen zaizkit Fernando Morillorenak eta oso onak Jon Alonsorenak. Literatura guztiek
|
behar
dituzte idazle kaustiko eta humano batzuk, eta guri, zorionez, Jon Alonso tokatu zaigu. Ipuin eta nobela ezin ederrago batzuen egilea izateaz gain, berari egokitzen zaio nire ustez beste inori baino hobeto Billy Wilderri buruz eman zuten definizioa:
|
|
|
Bukatu dela arrazoi filologikoen aroa, eta euskaldunen komunitatea gero eta gutxiago hunkitzen dutela filologoen eta filologo usteen diskisizioek. Horiek horrela, hizkuntzaren kezka dugunok erabilerari begiratu behar diogu, baina erabilera ponderatuari, zeinetan zenbaki absolutuek adina pisu izan
|
behar
baitute idazle onen jardunak –‘on’ hitzaren esanahirik zabalenean–" 40.
|
|
|
Irakurri, ariketa literarioari buruz eman den master class onena da. Cervantesen eta lagun imajinario baten arteko elkarrizketaren bidez kontatzen zaigu zer egin
|
behar
duen idazle batek arrakasta izateko –nola lortu kritikoen txaloak, nola eman jakitun itxura, nola engainatu sistema prestigioa lortzeko– eta zer egin behar duen ondo idatzi nahi duenak: asmoak argi utzi, berba egokiak eta esanguratsuak erabili, eta esan nahi duena oztoporik eta iluntasunik gabe esan.
|
|
|
Egunen batean humanitateak ikasiko du beharbada gure buruan dagoena beste buru batean jartzeko modu sofistikatuagoren bat, momentuz hitzak ditugu. Horiekin moldatu
|
behar
du idazleak.
|
|
2023
|
|
|
Poesian, Amua (Elkar, 2019) izan zuen aurrekoa, eta harekin hasitako zikloa Uda betea rekin itxi zuela sentitzen zuen iazko martxoan, liburuaren aurkeztu zuenean. Edonola ere, obra berri bati ekitean, ordura arte egin gabeko zerbait edo era berriren batean egiten saiatu
|
behar
du idazleak, haren ustez; eta berak lan berrian argitasunari zuzenean begiratu ziola iritzi zion. «Liburu berriak badu Amua ko poetikaren antzik, baina liburu hau, konkretuki, pozari eskainitako lan bat dela uste dut».
|