|
2001
|
|
|
Proteinak osoenak eta balio biologiko handienekoak dituen elikagaia da arrautza, eta nutrizio arloko adituek erreferentziazko proteina patroia dela diote. Organismoak bere giza proteinak eratzeko
|
behar
dituen funtsezko zortzi aminoazidoak proportzio ezin hobean dituelako gertatzen da hori. Zuringoa (gardena) urez (%86) eta balio biologiko handiko proteinez (oboalbumina, besteak beste) osatuta dago.
|
|
2002
|
|
|
(asea izan, asegabea izan): energia iturri da, gorputzeko tenperatura egonkor mantentzen du, bihotza, giltzurrunak eta beste hainbat organo funtsezkoren inguru osoa biltzen du, bitamina liposolubleak (A, D, E, K) garraiatzen ditu, hainbat hormona osatzeko ezinbestekoa da gantza eta organismoak berez ezin sintetiza ditzakeen baina eguneroko elikaduratik ezinbestez erdietsi
|
behar
dituen funtsezko gantz azidoez (linoleikoa eta linolenikoa) hornitzen gaitu.
|
|
2003
|
|
|
Gantz azido esentzialak (linoleikoa eta linolenikoa): Organismoak sintetizatu ezin dituen eta elikaduraren bidez ordeztu
|
behar
dituen funtsezko elementu horien ekarpen eskasa ilearen erorketa jarraituarekin lotzen da, eta azala lehortzea eragiten du. Elikagai ugarienak hauek dira:
|
|
2005
|
|
|
Sendagileak jakin
|
behar
duen funtsezko datu bat, horrelako kasuetan, umeak horrelako otitisaren hasiera da: diagnostikoa agertu denetik ondorengo sei hilabeteetan egiten bada, tratamendu medikoa ezarri eta bilakaera ona izaten da kasu gehienetan; epe hori igarotakoan detektatzen bada, aldiz, oso litekeena da pronostikoa okerragoa izatea eta, areago, kirurgiara jo behar izatea.
|
|
|
Gazta hau, beraz, balio biologiko handiko proteina iturri baliotsua da: gure organismoak ezin sintetiza ditzakeenez, kanpotik (dietaren bidez) ekarri
|
behar
ditugun funtsezko aminoazido ugari dauzkalako.
|
|
|
Zer jarrera du Batzordeak kasu honetan? «Animaliak elikatzeko erabiltzen diren gehigarri eta substantzia guztiak etengabe berrikusi behar dira» Iodoa izaki bizidun guztiek
|
behar
duten funtsezko aztarna elementua da. 70/ 524/ EEE Zuzentarauaren arabera ebaluatuko ditugu animalia espezie desberdinentzako dituzten eskakizun fisiologikoak, eta gaur egungo maila baimenduen arabera ematen den iodoak gizakien edo animalien osasunean edo ingurumenean ondorio kaltegarriak izan ditzakeen aztertuko dugu.
|
|
2006
|
|
|
%23 da eta proteina horiek balio biologiko handikoak dira, gainera, gure organismoak
|
behar
dituen funtsezko aminoazido guztiak dauzkatelako.
|
|
|
Araua betetzea Arau berriek pentsuei eta elikagaiei buruzko legeria zabala bateratzen dute, eta kontsumitzaileak babesteko beste bide bat dira. Elikagai eta pentsu enpresen ustiatzaileek izan
|
behar
duten funtsezko betebeharretako bat da oinarrizkoena, pentsuei eta elikagaiei buruz indarrean dagoen legeria behar bezala betetzea. Ez da lan erraza, baldin eta gaiari buruzko legeria zabalari erreparatzen badiogu, eta elkarren artean oso eremu desberdinak eta sakabanatuak hartzen baditu.
|
|
2007
|
|
|
Ohiko zukuek ez bezala (proteina %100 begetala baino ez dute), edari horiek arrautzaren landare eta animalia proteinak ematen dituzte. Horiek hain dira osoak, ezen erreferentzia patroi gisa hartzen baitira beste elikagai batzuen proteina kalitatea zehazteko, gure organismoak
|
behar
dituen funtsezko aminoazido guztiak baitituzte proportzio ezin hobean. Anoa= 200 ml= baso bat edo brick txiki Zuku komertziala Edaria arrautza eta frutak Energia (kaloriak) Proteinak (gramoak) 0,8 1,8 Karbohidratoak (gramoak) 26,4 25,4 Koipeak (gramoak) 0 1,0 Arrautza proteinak dituzten edariek ere azukreak (frutetatik eta erantsitako azukreetatik datozenak), koipe pixka bat eta bitaminak ematen dituzte, hala nola C. Bere mineraletatik potasioa eta magnesioa gailentzen dira.
|
|
2008
|
|
|
Mugarik Gabeko Medikuen (MSF) iritziz, desnutrizio akutuak eragindako txikientzako tratamendu eraginkorra dira elikagai terapeutikoak. Elikagai horiek bi urtetik beherako haurrek gaixorik ez erortzeko
|
behar
dituzten funtsezko elikagaiak dituzte. Sendatze tasak %90 baino handiagoak dira, baina MSFk salatu du:
|
|
|
“Eskola liburutegia hezkuntza prozesuaren zati bat da”, Eskola Liburutegiei buruzko UNESCOren Manifestuak jasotzen duen definizio horrek ez du zalantzarik hezkuntza komunitateak erakunde horiei eman behar dien benetako garrantzia zein den; izan ere, eskola bateko liburutegi orok eman
|
behar
dituen funtsezko zerbitzuak funtsezkoak dira ikasleentzat ezinbestekoak diren trebetasunak eta ezagutzak garatzeko. Ikasleen artean irakurtzeko ohitura eta plazera irakastea eta sustatzea, informazioa bilatzeko eta erabiltzeko trebetasunei ekitea, hainbat ideia, esperientzia eta iritzirekin harremana izan dezaten baliabideak eskuratzen laguntzea edo kultura eta gizarte arloko kontzientziazioa eta sentsibilizazioa bultzatzeko jarduerak antolatzea dira, besteak beste, eskola liburutegi guztiek lortu beharreko helburuetako batzuk.
|
|
|
barietatea, oreka eta moderazioa. Pertsona bakoitzak osasuntsu egoteko
|
behar
dituen funtsezko elikagai guztiak eta energia eman behar ditu. Mahai orotan, Mediterraneoko labore tradizionaletako produktuak nagusitu behar dira:
|
|
2009
|
|
|
Perka haragia trinkoa da, zapore leunekoa, proteina ugarikoa (%21), ia gantzik gabea (%1) eta energia ahalmen apala (96 kaloria 100 gramoko). Arrain honen proteinak, beste edozeinenak bezala, balio biologiko handikoak dira, organismoak bere proteinak osatzeko
|
behar
dituen funtsezko aminoazido guztiak dituztelako. Perkaren nutrizio osaeran, CONSUMER eroski ren Arrain eta Itsaskien Gidan islatzen den bezala, perkak burdina gehiago duela (1,1 mg/ 100g) baino ez da nabarmentzen, baina itsaskiek eta haragiak baino erdi gehiago geratzen da.
|
|
|
Zergatik horiek? Edozein gizartek izan
|
behar
dituen funtsezko balioak direlako. Munduko populazioaren zati handi bat baztertzen duten prozesuei erantzuteko sortzen dira Sortzen ari diren eskubideak herritar guztienak dira.
|
|
|
Haurrek, tamaina ertaineko helduek eta jarduera fisiko handirik egiten ez dutenek ezin hobeto jan ditzakete astean 4 arrautza; eta gorputz handia dutenek edo kirola maiz egiten dutenek astean 7 arrautza jan ditzakete. Arrautza bat… bertute Funtsezko elikagaia da dietan, balio biologiko handiko proteina ugari dituelako (%13); hain zuzen, beste elikagai batzuen proteina kalitatea zehazteko eredutzat hartzen dira,
|
behar
ditugun funtsezko aminoazidoak proportzio ezin hobean baitituzte. Gogora dezagun gure organismoak ezin duela proteinarik sintetizatu funtsezko aminoazido bakarra falta badu.
|
|
|
Zer da ongarri ekologikoa? Ongarri ekologikoak fauna eta florarako elementu kimikorik gabeko substantziak dira, landareak hazi eta garatzeko
|
behar
dituen funtsezko elikagaiez osatuak. Lurzorua ongarri organikoz ongarritzea, lurrari beharrezko elikagai guztiak emateko.
|
|
2010
|
|
|
Arrautzaren bertuteak Arrautza funtsezko elikagaia da dietan. Proteina osoagoak eta balio biologiko handiagokoak ditu (%13), eta beste elikagai batzuen proteina kalitatea zehazteko eredutzat hartzen dira, organismoak
|
behar
dituen funtsezko aminoazidoak proportzio ezin hobean baitituzte. Gantz ekarpena (%11) gorringoan kontzentratzen da, eta gantz asegabeak nagusitzen dira saturatuen gainetik, profil lipidiko osasungarria baita.
|
|
|
Bartzelonako Unibertsitate Autonomoko (UAB) Pedagogia Aplikatua Saileko Hezkuntza Teknologiako irakasle titularra da Pere Marquès. Gure herrialdeko aditu handienetako bat da ikasgelan aplikatzen diren teknologia berrietan, eta hezkuntza programa guztiek izan
|
behar
dituzten funtsezko bost ezaugarri hauek zehazten ditu: helburu didaktiko batekin eginak izatea, ordenagailua euskarri gisa erabiltzea, interaktiboak izatea —ikasleen lan erritmoari berehala egokitzea eta egokitzea—, Irakasleek eta gurasoek aldez aurretik gainbegiratu behar dute haurrek eta gazteek erabiliko duten materiala.
|
|
|
Eskemak modu ordenatuan erakutsi behar du testuaren edukia Eskemarekin, ikasleak analisirako gaitasun nahikoa erakusten du, testuko ideia nagusiak atera eta hierarkizatzeko eta haien arteko harreman egokiak ezartzeko. Eskemak modu ordenatuan erakutsi behar du edukia, eta egitura orokorra islatu
|
behar
du funtsezko kontzeptu edo hitzekin. Maiz egiten diren akatsak:
|
|
|
“Down en sindromea duen seme bat izatea ez da gure izateko arrazoi bakarra”, gogoratzen du Down Españak. Gurasoek beren beldurrak kontrolatu eta seme alabak pertsona heldu gisa tratatu
|
behar
dituzte Funtsezkoa da seme alaba guztiei tratu bera ematea, bereizkeriarik gabe, bakoitzak bere bertute eta mugez jabetu dadin. Gainera, anai arrebak “funtsezko ikaskuntza iturri” dira, pertsonen arteko harremanak sustatzea eta erabakiak hartzeko gaitasuna bultzatzea.
|
|
2011
|
|
|
Aukera horrek, beste hizkuntza batzuetako hizkuntza ezagutzak indartzeko eta zabaltzeko modu egokia izateaz gain, aukera ematen dio ikasleari kultura arteko ikuspegia eta lan esparruan balio handia duten gaitasun pertsonalak eskuratzeko, hala nola heldutasuna, egokitzeko erraztasuna edo independentzia. Edozein ikaslek eman behar duen urrats nagusia bere ikaskuntza helburuak definitzea da Aldi batez beste herrialde batera joateko erabakia hartu ondoren, edozein ikaslek eman
|
behar
duen funtsezko pausoa bere ikaskuntza helburuak definitzea da: non ikasi nahi dut?
|
|
|
Bilatu eta interpretatu. Ikasle guztiek ikasi
|
behar
dituzten funtsezko bi urratsak dira, hiztegiari ahalik eta etekin handiena ateratzeko. Tresna didaktiko horrek balio handia du ikaskuntzarako, ez bakarrik hizkuntzaren arloan, baita ezagutzaren beste esparru batzuetan ere.
|
|
|
Tutorea ere irakasgaia lantzeko erabil daitezkeen material egokienei buruzko gomendioak lortzeko figura egokia da. Ikasleak indartu
|
behar
dituen funtsezko edukiak zehaztu ondoren, komeni da eguneroko lan jarraibide bat markatzea, irakasgai horretan pixkanaka aurrera egin dezan. Hainbat estrategia eta baliabide konbinatu daitezke, ikaskuntza motibatzaileagoa eta aspergarriagoa izan dadin ikaslearentzat.
|
|
2012
|
|
|
Horregatik, emaginak erabakiak hartzeko prozesuaren atal bakoitzean sartzen dira emakumeak eta haien familiak, eta haurdunaldi osasuntsua eta, gainera, erditze naturala lortzeko zainketa plana garatzen dute. Lehen mailako amei aholkuak ematen dizkie UIZk emaginek emakumearen eta ugaltze adineko haien familien osasuna sustatzeko duten zeregin berezia definitzen du, eta osasuneko profesional horiek izan
|
behar
dituzten funtsezko eskumenak ematen ditu. Haurdunaldia emaginera joan daiteke, zalantzak argitzeko.
|
|
|
Esnearen eklampsia edo sukarra da perra laktanteei eragiten dien kaltzio gabezia. Neonato txakurkume goseteek
|
behar
duten funtsezko elikagaietako bat da, eta txakurren ama behar duten kopuruan ematen saiatzen da. Hala ere, erditu ondoren ahuldu egiten da, eta bere gorputzak ez du beti izaten kamioiak eskatzen duen abiadura berean.
|
|
2014
|
|
|
Horregatik, garrantzitsua da leku praktikoa izatea, non elikagaiak «desager» daitezkeen txokorik ez dagoen. Txikiak izan arren, tiraderak edo beste konpartimentu batzuk eduki edo ez, jakitegi bat
|
behar
duten funtsezko alderdiak antolaketa eta higiene ona dira. Beraz, espazioa ahalik eta gehien nola aprobetxatu aztertzea funtsezko faktorea da, baita zatitan banatzea ere, elikagaiak etiketa ikusi ahal izateko moduan jartzea, erraz iristeko moduko leku batean gehien erabiltzen direnak mantentzea eta noizean behin gutxi gorabehera hilean behin berriro antolatzea.
|
|
|
Aukera izanez gero, ez dago gehiago eskatzea jatorrizko bati dokumentua berrikusteko, enpresei bidaltzen hasi aurretik. Hauek dira, besteak beste, curriculum on batek ingelesez izan
|
behar
dituen funtsezko alderdiak: Laburtasuna:
|
|
|
Irudia: hugabub Elikadura osasungarria edoskitzaroan Bularra ematen duten emakumeen dietak gantz osasungarriak eta fruitu lehorrak eduki behar ditu, energia ematen dutenak Amaren esneak, muturreko kasuetan izan ezik, adibidez, desnutrizioa edo dieta begetariano hertsiak, haurtxoak
|
behar
dituen funtsezko mantenugai guztiak ditu. Horregatik, elikadura osasungarria jarraitzen duten emakumeek ez dute ohitura hori aldatu behar seme alabei bularra ematen dieten bitartean.
|
|
|
Modalitate asko daude, jabetza pribatua urratzen denean soinua emititzen dutenak, irudien grabazioa sartzen dutenak, teknologia berriak ahaztu gabe, are eraginkorragoak eta tarifa lehiakorragoak dituztenak. Segurtasun enpresak mantentze lanen eta euskarri teknikoaren zerbitzu ona eskaini
|
behar
du Funtsezkoa da segurtasun enpresak etxe bakoitzaren ezaugarriei buruzko eredu bat eskaintzea, baina, horrez gain, mantentze lanen eta laguntza teknikoaren zerbitzua bermatu behar du urte osoan eta eguneko edozein ordutan. Eta ez bakarrik babes funtziorako, edozein matxura edo hondamen konpontzeko, baita funtzionamenduari buruzko zalantzak argitzeko ere.
|
|
2017
|
|
|
Hori dela eta, kezka handia dago gurasoentzat. Haurtxoaren ametsak izan
|
behar
dituen funtsezko baldintza batzuk zehazten ditu artikulu honek: ahoz gora etzanda egon behar du beti, koltxoi sendo eta sendoa, gutxienez bi urte arte, burkorik gabe, eta hasieratik errutina batzuk ezartzen saiatu behar da, denbora eta lo ohitura osasungarriak uztartzeko.
|
|
|
Eta animalia jatorriko gantz gisa dator, baina baita energia ugariko hazi batzuen barruan ere. «Txakurrentzako elikadura koipeak
|
behar
dituzten funtsezko gantz azidoak ematen dizkie, baina gorputzak ezin du sintetizatu», aitortzen du albaitariak John E. Bauer Texasko Unibertsitateko (AEB)). Zergatik dira garrantzitsuak gantz azido horiek?
|
|
2019
|
|
|
Enpatia. «Zaintzaileak izan
|
behar
duen funtsezko ezaugarrietako bat da», dio Carlos Martínezek, zahar batzuk konplikatuak baitira eta egoera mingarriak, zailak… gertatzen baitira. Zaintzaile perfektua da bere lekuan jartzeko gai den pertsona, batzuetan zaila bada ere.
|
|
2022
|
|
|
Elikadura aldaketa Elikadura desegokia bada, albaitariak txakur ilea indartzeko pentsu egokia. «Txakurrarekin pertsonekin bezala gertatzen da: dieta desorekatu batekin elikatzen bada,
|
behar
dituen funtsezko elikagaiak ez baditu, txakurrak ilean salatuko du», dio Gonzálezek. Garrantzitsua da dietak behar adina izatea gantz azidoak larruazalaren hidratazioa eta iragazgaiztasuna hobetzen dute.
|
|
2023
|
|
|
Azido aspartikoa aminoazido ez funtsezkoa da, eta horrek esan nahi du beste aminoazido batzuetatik abiatuta egin dezakeela. Fenilalanina, berriz, gure organismoak sintetizatu ezin dituen eta elikagaietatik lortu
|
behar
dituen funtsezko zortzi aminoazidoetako bat da. Elikagaien Segurtasunerako Kataluniako Agentziak dioenez, «esne edalontzi batek sei aldiz fenilalanina gehiago eta hamahiru aldiz azido aspartiko gehiago ditu gozatutako freskagarri edalontzi batek baino».
|