|
2000
|
|
|
nor ote jakintsuagoak, indiar ustez inorant haiek, skribatzen eta irakurtzen ere ez zekitenak eta bizitzeko deus guti behar zutenak, edo harat joan ziren konkistatzaileak, skribatzen eta irakurtzen jakin zezaketenak, baina deusekin asetzen ez zirenak? Nihil necesse sapienti est, erraiten zuen Senekak, eta baldin egia bada ezen jakintsuak ez duela deus ere behar, orduan, jakintsuagoak ziren indiar haiek konkistatzaileak baino, eta jakintsuagoa zen, halaber, don Fran tzisko bertze anitz jende baino, zeren eta honek ere deus guti
|
behar
baitzuen bizitzeko. Eta, baldin egia bada ezen jakintsuak bere burua ezjakintzat duela, nola erraiten baitzuen Publilio Siriarrak —Non pote non sapere qui se stultum intelligit—, jakintsua zen orduan don Frantzisko, zeren ikasleak baino gutiago dakiela aitortzen duen irakaslea, nola aitortu baitzuen berak, kontatuko dizut noiz, ez baitzitekeen bertzerik izan.
|
|
|
Eta egia da ez zebiltzala urrearen gutizian, baina egia da, halaber, ezen, halarik ere, urrezko aro batean bezala bizi zirela, zeren deus guti
|
behar
baitzuten bizitzeko eta zeren haietarik nornahi baitzegoen prest, baita bere buruaren ukatzeko ere, baldin hura guztien onerako bazen, nola manatzen baitu ebanjelioak, nahiz eta haiek ez zuten artean Kristoren hitzaren berri... eta, aitzitik, guk gizon zuriok bai, nahiz eta gero ez dugun haren hitzik betetzen, zeren ipintzen baitugu bat bedera eta bat bederaren probetxua bertzeenaren gainetik....
|
|
|
Baina, baldin haien paradisua ez osoa ez guztizkoa bazen, zeren, ororen buruan, lurrean egina lurrak kutsatua baita, halarik ere, haien bizimoldeak, hainbat alorretan, bekatuaren aitzineko paradisukoa oroitaraz zezakeen, eta, ondorez, nola indiar haiek deus ere ez baitzuten eta deus guti
|
behar
zuten bizitzeko, hala, nehork ez zuen bertzeen eritasunik edo heriotzarik desiratzen, heredentzia baten koberatzeko pentsuan, konparazione, gure artean gertatu ohi den moduan.
|
|
2001
|
|
|
‘Zer, hemen geratu
|
behar
duzu bizitzen ala? ’ galdetzen zioten.
|
|
2004
|
|
|
Hegoaldeaz bezainbatean, bi hizkuntza ditugu, baina kultur ikuspegi bat, espainierarena alegia. Azken batean, euskarak bere independentzia
|
behar
du bizirik iraungo badu, zeren, kultur ikuspegi bakarra erdararena baldin bada, euskara soberan dago, eta soberan dauden hizkuntzak desagertu egiten dira beti. Euskarak bere ahotsa behar du.
|
|
|
–Ongia hedatu
|
behar
duzue bizi zareten artean.
|
|
2008
|
|
|
alde handi batekin, haatik, zeren txerria hiltzeak, bai etxekoentzat eta bai Nazariorentzat berarentzat ere, konotazio positiboak baitzituen, biktimaren soin atalak ezin utzizko mokadu gozo bihurtzeko posibilitateak gutxiagotzen du jale potentzialen errukia?, eta izebarenak ez? sentitu ere, sentitu baitzuen Nazariok, nola ez, bada, baldin eta ilobak izebari ziòn maitasunak are gordinago egiten bazuen bestela ere gordinegia zèn eszena, eta baldin eta mutilak buruan
|
behar
bazuen bizi senaren eskutik zetorkiòn galdera: –Eta zer, izebari gertatu zaiona niri ere gertatzen bazait noizbait???
|
|
|
Txoriak
|
behar
ditu bizitzeko,
|
|
|
Txikitan ere gustatu egiten zitzaidan beldurrarekin jolas egin edo ingurukoei beldurra eragitea. Batzuek amets handiak
|
behar
dituzte bizitzen jarraitzeko. Nik ez nuke bizi nahi arriskurik gabe, ez nuke bizi nahi etsairik gabe, haiek ere beldurra dutela sentitu gabe, esan zuen, eta kokotsarekin keinu bat egin zuen kai aldera.
|
|
|
Are gehiago: ...tzat berarentzat ere, konotazio positiboak baitzituen –biktimaren soin atalak ezin utzizko mokadu gozo bihurtzeko posibilitateak gutxiagotzen du jale potentzialen errukia–, eta izebarenak ez... sentitu ere, sentitu baitzuen Nazariok –nola ez, bada, baldin eta ilobak izebari ziòn maitasunak are gordinago egiten bazuen bestela ere gordinegia zèn eszena, eta baldin eta mutilak buruan
|
behar
bazuen bizi senaren eskutik zetorkiòn galdera: " Eta zer, izebari gertatu zaiona niri ere gertatzen bazait noizbait?" – barruan zerbait hautsi zitzaiola.
|
|
2009
|
|
|
–Gogorra izan
|
behar
zuen bizi zuena, hemeretzi urte baino ez zituen, eta gu ez ginen bertan egon, osagilea ari zen hizketan, noizean behin begirada niregana zuzentzen zuen, adi nengoen jakiteko?.
|
|
|
–Askotan esaten diot neure buruari izeba bezalakoa izan nukeela, Maria Bibiana maila batean ere baden bezala; baina nik hotsak
|
behar
ditut bizitzeko, musika eta kantua, jendearen txaloak?
|
|
|
–Askotan esaten diot neure buruari izeba bezalakoa izan nukeela, Maria Bibiana maila batean ere baden bezala; baina nik hotsak
|
behar
ditut bizitzeko, musika eta kantua, jendearen txaloak...
|
|
2011
|
|
|
Sistema sozial batek, herri batek, bere barneko osagarrien iraupena eta sormena bermatu
|
behar
ditu biziko bada, nolabaiteko autozentratzearen estrategia garatu behar du bere burua erreproduzitu nahi badu. Kanpoarekiko harreman orekatuak lortzeko, bere buruaren jabe izan behar luke hiztun herri orok. Elkarrekiko harreman orekatuak ez baitira lortzen norbere sistema nazionalaren beregaintasunik gabe. Zulo beltzaren irenspenetik bizirik atera nahi duen komunitateak nolabaiteko muga nazional babesleak behar ditu.
|
|
|
Hiztun herriak, lurraldea tarteko, dagokion eta zor zaion habitat egokia behar du ingurumena osatzen duten aldagai guztiak elkarren osagarri gertatuko badira. Hizkuntza bakoitzak bere bereak dituen ingurumari sozialaren eta fisikoaren osagaiak
|
behar
ditu biziko bada. Hizkuntza, lurraldearen zainetan errotu gabe, haizeak daraman orbelaren pareko da, nahiz eta orain euskarri fisiko hori Interneteko sare sozialarekin ordezkatu nahi digun zenbaitek.
|
|
2012
|
|
|
Jan egin
|
behar
dugu biziko bagara. Jaten ez duenari zuk zer esaten diozu, ez jateko?
|
|
2013
|
|
|
Gizartean ere, Francoren aurkako jarrera irmoa izan zen, eta horren aztarnak nabarmenak izan ziren iheslariekiko tratuan. Iheslariek lana
|
behar
zuten bizitzeko, eta usu lantegi abertzaleetan aritzen ziren, edota ezkertiarren lantegietan, ikastoletan, udalekuetan. Baionako portuak ere indarra zuen, eta enpresa anitz ari ziren haientzako lanean.
|
|
2015
|
|
|
Hori dena badaukazu, ez zeunden erratua zure sinesmenetan. Zuk, nik badakit, landareak eta zuhaitzak eta loreak eta fruituak
|
behar
zenituen bizitzeko, naturaren misterio jatorrizkoa, aldakuntza etengabearen miraria. Hori badaukazu han, hortxe eskura ezpainetan, jarrai dezakezu kantuan eta poemak idazten, hautsaren elurretik orain, baina betiko umorez eta melankoliaz, ahal bazenu, mesedez.
|
|
|
Iruditu zitzaien ez zituztela gizonaren hitzak ongi ulertu. Han gelditu
|
behar
zuela bizitzen esan ote zuen. Baina, non han?
|
|
|
Eta ez ginen bakarrak. Arkameko pobreok zulo guztiez baliatu
|
behar
genuen bizitzeko: arkupeak, behea jotako etxeak, zubiak...
|
|
|
Hazi honek beregan zuen hilezkortasuna, Adan oraindik hilezkorra baitzen, eta lurrean zain egon zen gorpu bat topatu arte. Hazi hilezinak gorpu hori topatu zuenean sortu zen lehenengo banpiroa, hilezina, baina bizitzaren isuria den odola
|
behar
zuena bizitzeko.
|
|
|
Badaki, ez lehenago eginiko, ez oraingo mundu eginikoa izan daitekeela gure herriaren lekua. Mundu berri bat
|
behar
dugu bizitzeko. Ilunean haztamuka bakarrik eraikiko duguna, eraikitzen ari garena.
|
|
2016
|
|
|
oinarriek ez zituzten aintzatesten langile klaseko emakumeen baldintzak; izan ere, borroka are funtsezkoago batean buru belarri zebiltzan haiek: dirua
|
behar
zuten bizitzeko. Jaiotza kontrolaren aldeko lehen aldarrikapenok, beraz, ondasun materialak zeuzkaten emakumeei begira egin ziren, eta, hori dela-eta, emakume pobre eta langile asko ez ziren aise identifikatzen jaiotza kontrolaren mugimendu hasiberri harekin.
|
|
|
Denboraz, baina, itzaltzen joan zen. Arrosa bat zen, lili eder bat, eta argia
|
behar
zuen bizitzeko, etxea bildu zuen keinu batekin, adieraziz bezala hura ez zela preseski eguzkiak ferekaturiko toki bat?. Espero dut leku eder batean egotea.
|
|
|
Halaber, gizakiak elikatzeko behar dituen landareek lurzorua
|
behar
dute bizi ahal izateko.
|
|
|
dirua
|
behar
dugu bizirik irauteko
|
|
2017
|
|
|
Heldulekuak
|
behar
baititugu bizitzen jarraitzeko. Heldulekuak dira gure salbamendu flotagailuak, ito ez gaitezen, itsasoak zabalegia irudi ez dezan gure begietara.
|
|
2018
|
|
|
Egoera azaltzen, telefonoz baino ez bazen ere. Baina ikara horiek gainditu
|
behar
zituen bizitzen jarraitu ahal izateko.
|
|
2019
|
|
|
Hala, gizonak emakumearengan maite eta gorroto duena, bai maitalearengan eta bai amarengan? aberezko bere destinoaren irudi finkoa da, hau da, existentziarako
|
behar
duen bizia, finitutasunera eta heriotzara kondenatzen duen bizi hori bera. Jaiotzen den egunean bertan, gizona hiltzen hasten da:
|
|
|
–Bai, esan zion Meisli?, pozik egon
|
behar
genuke bizitzea egokitu zaigun garaiarekin, noiz eta osagileek aurkikuntza hain bikain eta ugariak egin dituztenean eta gure ongizaterako baliatzen.
|
|
|
–Gizon galaia izan
|
behar
zenuen bizi zinenean.
|
|
|
–Ertzainak adi adi begiratzen zion?. Herrira jaitsi
|
behar
zenuke bizitzera.
|
|
2020
|
|
|
Haren hitzetan, familia tradizionalaren egitura aldatzearekin batera, moldatu egin da kapitalaren ituna ere, eta horrek berekin ekarri du emakumea lan merkatuan sartu ahala soldatak apaldu izana eta kontratuak ezegonkortu izana. " Orain, familiek bi soldata
|
behar
dituzte bizitzeko, eta zaintza lanetarako beste pertsona batzuk azpikontratatzen dira, horretarako gaitasun ekonomikoa dagoenean".
|
|
|
Historia egiteko dago oraindik. Edozein lorategitan bezala, bizirik jarraitu
|
behar
zuenak bizirik darrai eta hil behar zuena akabatu da. Hildakoetatik sortuko dira, halere, behin eta berriz kimu berriak.
|
|
|
–Lorategia leku aproposa da bereizten ikasteko zerk jarraitu
|
behar
duen bizirik eta zerk hil –aholkatu zion.
|
|
2021
|
|
|
Axular eta Cervantes hilabete berean hil ziren baina euskal literaturak, salbatuko bada, biak
|
behar
ditu bizirik. Batek euskara batuaren eta euskalkien arteko talka guztien soluzioen bideak zabaltzen dizkigu.
|
|
|
Identitate sozialak eta sinbolikoak gara. Horrek esan nahi du besteak
|
behar
ditugula bizitzeko, besteak behar ditugula gure mundua irudikatzeko eta besteak behar ditugula gu nor garen jakiteko eta norbait izateko. Eta erantzun horiek guztiak ez daude norbanakoarengan, besteen aitorpen edo interpretazio ahalmenean baizik.
|
|
|
Erroak eta identitatea berritu eta garaietara egokitu behar dira baita ere, eboluzionatu egin
|
behar
dute bizirik iraungo badute. Arkitekturaren esparruko adibide bat txinatar arkitektura garaikidea da.
|
|
|
Jesús Galeán Lasheras izan zen horietako bat. Horrela deskribatu zituen berak eta bere familiak pairatu
|
behar
zituzten bizi baldintzak udaletxeari igorritako eskakizunean:
|
|
|
Nobelako protagonista ikusitakoarekin hunkitu zen eta etxoletako biztanleek pairatu
|
behar
zituzten bizi baldintza latzekin enpatizatu zuen. Berdina gertatuko zitzaien Tiburcio eta Jose Mariari, Deustuko bi ikasleei.
|
|
|
Oso tristea da hau guztia egin behar izatea jendea Txurdinagan dagoen egoeraren jakitun izan dadin". Ijitoek ere, pairatu
|
behar
zituzten bizi baldintzak salatu zituzten: urteak zeramatzaten barrakoietan bizitzen, higienerik eta baldintza duinik gabeko etxoletan.
|
|
|
Ez natzaizu errieta egiten ari, Itziar, baina ez bazenu hil, sikiera Jon Andoni horren gogoan bizirik iraungo zenuen, jakina da-eta hildakoek bizien oroimena
|
behar
dutela biziari eusteko, eta zure anaiaren eta senargaiaren jarrera ikusita... ematen du ahaztu egin nahi zaituztela, egin zizutenagatik besterik ez bada ere.
|
|
|
|
behar
zenutelako bizi
|
|
|
–Sikomoroak handiak eta onak dira –esan zuen Juniusek– Niri iruditzen zait gauza on edo gauza atsegin batek oso handia izan
|
behar
duela bizirik irauteko. Gauza on txikiak hondatu egiten dituzte beti gauza txar txikiek.
|
|
2022
|
|
|
–Horregatik
|
behar
nauzu bizirik, ezta. Nik jarriko dut martxan kutxa hori pieza horiek guztiak batzean.
|
|
|
–Ez du axola... –esan zuen, bere bizitzan lehendabiziko aldiz zeregin bat zuela ulertuz– Horregatik mantendu
|
behar
nauzu bizirik, ezta?
|
|
|
Oiartzabal buruzagia zain duzu bere bulegoan –entzun zuen belarrikotik. " Benetan, egunen batean belarriko madarikatu hau hartu, errekara bota, eta Tannhäuserreko ateetatik haratago joan
|
behar
dut bizitzera. Erradiazio gaindosi bat izango dut, bai, baina bakean utziko naute behintzat...".
|
|
2023
|
|
|
Aitari otu zaio alde zaharretik Abandora joan
|
behar
dutela bizitzen, aberatsagoak han bizi direla, etxeak berriagoak direla-eta. Beraz, nahas mahas handia dago, ama dena lotzen etxe berrira eramateko, eta Adelari egitekoak agintzen.
|