|
2001
|
|
|
Bertan, Ramonek Bernardo Atxaga aurkeztu
|
behar
zuen eta horretarako," Atxagaren belaunaldi literarioaren aurretikotzat" jo zuen bere burua, eta belaunaldi literarioen kontu hau gehienetan eztabaidagarria bada ere, benetan argigarria suertatzen zaigu kasu honetan idazle honen ikuspuntu literarioaz jabetzeko. Aipatutako hitzaldian, honako berezitasunak egotzi zizkion Saizarbitoriak bere belaunaldiari:
|
|
|
Guztiarekin ere, garai oso nahasia izan zela esan
|
behar
dugu eta horrela, urteetan lan gatazkatik frankismoaren aurkako borrokara pasa zirela euskal herritarrak. Erregimenaren azken garaietan langile mugimendua areagotu egin zen.
|
|
|
" Orduan pentsatzen du oroitzapena bederen sostengatu
|
behar
duela eta bitakora kaier bat eskribatzen du ilunabarrero." (IGB, 11)
|
|
2002
|
|
|
Par. Zeragatik; erran dugunez, zerbaiteri ukhi behar deraukonak, lekhorean egon
|
behar
du eta ukhigaiaren ondoan, eta bertze hirurgarrenik tartean eztelarik.
|
|
2003
|
|
|
1962 diaren Arantzazuko kongresuak (1968) zarratzen duela esan dezakegu. Orain argitara dakargun Euskaldunak Madrilen elaberria ere, nahiz hurrengo hamarkadan lehiaketa batera bidaltzeko egiten dion sarreran dioenetik edo 1984an aurkeztu zuelakoa dugu, agirien faltaz buruz kalkulatu
|
behar
dugu eta, hirurogeiko hamarkadakoa delako susmoa dugu, zein urtetakoa den zehatz esaterik ez dago baina.24 Lehiaketarako alean" Irakurleari" egiten dion sarreraidatzian, bizkaiera eta batua nahaste darabiltzala, beren beregi diosku: " Urte asko dira novela hau idatzi nebala".
|
|
|
Hobe dogu dutxea ahalik eta arinen hartzea, zure amak ezer igarri ez daian. Mugi eperdia, eroan egin
|
behar
zaitut eta baina hitzok samurtasun osoz ahoskatu zituen.
|
|
|
Pazientzia pixka bat, atea ireki
|
behar
dut eta ziotson andereñoak gizonari, giltzak bilatzen zituen bitartean.
|
|
|
Gorputzak izara artean nahastuta, Arantxak zakila sentitzen zuen, atseginak min eman artean haragia bereizi eta arima ukitzen ziola. Alperrik ahalegintzen zen marruei eusten, Unaxen gerriko kolpeek leherrarazi
|
behar
zuten eta. Batez ere bien atseginak goiena jo zuenean.
|
|
2005
|
|
|
Gure gogoa isurgia makur horietatik zaindu nahi baldin badugu, egun guziez eramaten gaituen zirimola horretatik apur bat urrundu nahi badugu, pozoin horiek kutsa gaitzaten nahi ez badugu, xertatuak izan
|
behar
dugu eta ez nolanahika, uholdea izigarria baita, alde guzietatik jotzen baikaitu. Xerto hori, gure ustez, igandetako meza da.
|
|
|
Gero, ezkontza horren fruitua baita haurra, haur horrek ere eskatzen duela ezkontza ezin hautsia izatea, eta ez bakarrik beren zorionak. Haur batek aita eta ama biak
|
beharrezkoak
dituela eta berriki irakurtzen nuen bezala, dibortziatuen haurra sinistratua dela. Sail guzietan, beste haurren artean baino nahigabe gehiago bada haur horiekin.
|
|
|
Kanpotik sartu misionesten lema da Jondoni Joani Batistarena: Handitu
|
behar
du eta nik ttipitu (Jn 3,30).
|
|
2009
|
|
|
Sutegiko beharra eta herradurak ipintzea ezin egin litezke ingude bakarrarekin. Sutegikoak handiagoa izan
|
behar
du eta punta lodiagoa dauka. Horretara, hagatxo eta burdinari buelta handiagoa errazago ematen zaie.
|
|
|
Etxea zoritxarretatik babesteko helburuz ipintzen zuten. Erradurak, baliagarria izateko, bidean aurkitutakoa izan
|
behar
zuen eta buruz behera ezarri behar zen. Espiritu txarrak etxetik aldentzen ei zituen.
|
|
|
Mezatatik irtenda etxera bueltatzen ziren gehienak, bazkalordura arte lan egin
|
behar
zuten eta.
|
|
|
Unparatik, esaterako, Lemoizeko eskolara joaten ziren umetan. Bide luzeegia zen joan etorria egin eta etxean bazkaltzeko, arratsaldean ostera be eskolara
|
behar
zuten eta. Halakoetan, txokolate ontza bat eta sagartxo bat hartzen eben jatabear gazteek.
|
|
|
Gerra aurretik Plentzia eta Gorlizeko hiltegietara eroaten zituzten ganaduak sarri. Gero, bueltan, beldur itzela izaten zuten Katiluzubi edo lapurzubitxi igaro
|
behar
zuten eta.
|
|
|
Gari jotea, garia jotzea izaten zen hurrengo beharra. Egun beroa eta eguzkitsua izan
|
behar
zuen eta Santiago ingurua izaten ei zen beti garia jotzeko sasoirik onena.
|
|
|
Patxo, esan eik arin" Neure Jesukristo Jauna", jan egin
|
behar
haut eta!
|
|
2013
|
|
|
Une larri hartan bertsoak salbamenduzko euskarri bilakatu ziren berriro ere. Antoniok, kantuaren bidez, etorkizunerako testigantza geroan utzi nahi izan zuen, munduan jakin zedin euskaldun errugabeak hil
|
behar
zituztela eta, era berean, zabal zitezen Zapirainen etxean zeuzkaten balioak: fedea, euskara eta etxekoen maitasuna.
|
|
|
Etorkizunari aurre egin nahi dion gizar173 Biriatuko elizako horman idazkun hori agertzen da, Lehenengo mundu gerran Biriatuko seme hildalkoei eskainia. Izenburu bera jarri zion Unamunok atzerrian idatziko poema bati. teak iraganaldiko auziak bere gain hartu behar ditu, urteetan isilduak egon diren testigantzak ikertu
|
behar
ditu eta etorkizunarekin konpromiso sendoa agertu behar du. Joxe eta Salbador Zapirainen testigantza traumatikoak gizarte osoaren memoria sozialak dira, eta bat egiten dute Todorov en esanarekin:
|
|
2015
|
|
|
Hans Magnus Enzenberger ek oso artikulu zipotza idatzi zuen Sarri kartzelan bisitatu eta gero. Erreportaiak egin
|
behar
zituela eta joan zen hara eta gero erretratu injustua eta gezurteroa egin zuen. Bada, Magnus Enzenbergerri esango nioke:
|
|
2018
|
|
|
Sentitu sentitu, ez zuen deusik sentitzen. Baina horrela izan
|
behar
zuela eta, ez zuen inoiz ahoko berbarik atera horrezaz. Konformitate handikoa azaltzen zen.
|
|
|
Baina argi zeukan zeinek behar zuen izan jokabidea: lehenbizi bere burua salbatu
|
behar
zuen eta gero gerokoak; agian trangak ipintzen hasi gauzei. Eta hori ulertzen zuen; beharrezkoa baldin bazen, eta gauzak bide onetik eramateko, derrigorrezkoa izatekotan.
|
|
|
Gero, egun argia zela ikusiz, beldur ikaraz bete zuten goizalde parteko burutazio gaiztoak etorri ahala moztu
|
behar
zituela eta, soinekoak aldatzen hasi zen kalera irten eta zerbait hartzeko idearekin. Bide batez gozotasun pixka bat izateko ere, Divina Pastorak gauen aurkitutako mutil gazteaz hausnarketan aritzea izango zela hoberena erabaki zuen.
|
|
2019
|
|
|
Arloa sakonki aztertu ahal izateko, autorearen eleberri guztietako pertsonaien arteko harremanen xehetasunak kontuan hartu
|
behar
genituzke eta horrek azterlan honen mugak gainditzen ditu. Gure lan honetan eginiko ibilbidearen ondorio gisa, bigarren aldiko zenbait lanetan zentratuta, eta aztergai nagusi dugun eleberrian ikusiaren arabera, egileak sorturiko pertsonaien eta ahots narratiboaren erregistroari esker, uste dugu ekarpen guztiz estimagarria egiten duela genero indarkeriaren ezagutzarako, nahiz gizarte patriarkalari buruzko hausnarketarako.
|
|
|
Errekurtso horien bitartez, pertsonaien ezintasunak agerian geratzen dira eta egoera gogor horiei aterabidea emateko funtzioa dute. Aldi berean, ironia eta umorearen erabileraz irakurlea probokatzea du helburu Saizarbitoriak, horiek detektatzen jakin
|
behar
duelako eta, narratzailearen atalean esan bezala, irakurlea etengabe interpelatua delako: bere konplizitatea eta ernetasuna ezinbestekoak dira kontalariaren ez fidagarritasuna eta erregistro ironikoa detektatzeko eta ondoko hausnarketa eginarazteko.
|
|
|
Prousten ideia hori geurera ekarriz, gehitu daiteke bi eleberrietako narratzaile/ protagonista nagusiei gauza bera gertatzen zaiela. Gertatukoa idazteko
|
beharra
dute eta Bihotz bi. Gerrako kronikakeko protagonistak dioen bezala:
|
|
|
Gaua Adolforekin etxetik kanpo pasa eta Flora zortziak aldera etxera iristen denean, ohe ertzean esertzen da eta narratzaileak similitudo edo konparazio bat egiten du margolanarekin: Jarraian Florak alde egin
|
behar
duela eta mesedez, historiarik ez hondatzeko eskatzen dio bere Senarrari. Beraz, abandonuaren irudia eta alde egin behar duen pertsona baten irudia adierazten da hemen.
|
|
|
Gizarte patriarkalean ezaugarri maskulinoak izateko (boterea, indarra, nagusitasuna...) gizonak halako betebehar batzuk ditu: lehenik, emakumeen ezaugarrietatik argiro urrundu behar da, nagusitu egin behar du besteen artean, emozionalki gogorra dela erakutsi
|
behar
du eta autonomia eduki behar du, eta beste guztien aurretik bereari eutsi behar dio. Betebeharreko arau horiek iristeko, jakina, era bateko edo besteko indarkeria edo bortxakeriaz baliatzea zilegi zaio, hala fisikoa nola psikikoa.
|
|
|
Helburua kontuan izanik, lanaren amaieran liburu hau batxilergoan lantzeko material xume bat prestatu nahi izan dugu, gure gazteak baitira etorkizuna alda dezaketen bakarrak. Horretarako, baina, irakasleek genero alderdia lantzeko formakuntza jaso
|
behar
dute eta adibidez, Irakaskuntzako Master Ofizialetan ezer gutxi irakasten da gai honen inguruan. Aniztasunaren trataerari, teknologia berrien erabilerari, konpetentzia metadiziplinarrak lantzeari garrantzi handia ematen ari zaion moduan; generoaren alderdia ikasleekin lantzeko tresnarik ez dugu jasotzen irakasleok.
|
|
2021
|
|
|
LI2: Niri irakasleak esan zidan zerbait aldatu
|
behar
nuela eta okerrago gelditu zen. Eta gero gainera, aurkezterakoan, bere partea txarto zegoela esan zuen eta berak egin zuen!".
|
|
|
Edonola ere, erreferentziazko lege dokumentua den heinean, curriculumak hainbat elementu ezartzen dituela oroitarazten du EIAE3 k eta horiek testuliburuak nahiz material didaktikoa baldintzatzen dituztela erabat. Curriculumaren inguruko modu bateko edo besteko ezagutza izanda ere, irakaslea ikasturtean egin
|
behar
duenaz eta lortu beharrekoez jabetuta dagoela argitzen du, eta horrek nolabaiteko" estresa" eragiten duela irakasleengan, ugariak eta askotarikoak baitira eskakizunak. Irakasle roletik mintzatzen da bide berean IE2 ere eta curriculumak duen abstrakzio edo orokortasun mailan kokatzea" zail" egiten zaiola aitortzen du, eta horrezaz gain, lege markoaren eta gelako errealitatearen artean arrakala antzematen duela gaineratzen du.
|
|
|
goazen disfrutatzera irakurketarekin, eta ez: " Liburu hau irakurri
|
behar
duzu eta egidazu eskema bat". Nik uste dut oraindik funtzionatzen dugula horrekin".
|
|
|
Eta, bizi duten saturazioaren ondorioz, ezin izaten diotela denari modu egoki eta lasai batean heldu. Hortaz, autoestimua galtzea, frustrazioa edota ezinegona moduko ondorioak gero eta ohikoagoak dira gazteengan, eta nahi dutena,
|
behar
dutena eta ahal dutena bereiztea kostatzen zaien zerbait da. Hala ere, hori ez da gazteek bizi duten egoera soilik, oro har, mendebaldeko gizarteetako fenomeno orokorra dela esan daiteke, gainera, sustatzen eta bilatzen den joera izatera iritsi dena.
|
|
|
goazen disfrutatzera irakurketarekin; ez: " Liburu hau irakurri
|
behar
duzu eta egidazu eskema bat"".
|
|
|
Horrezaz aparte, beste bi zailtasun erantsi daudela zehazten dute: lehenbizi, irakasleak bitarteko berri edo ez hain berri, batzuen kasuan horiek ezagutu
|
behar
dituela eta erraztasunez moldatzera iritsi, eta bigarrenik, horiei balio pedagogikoa ikusi eta didaktikoki erabiltzeko pausua eman. Eta, urrats hori eman ahal izateko, konfiantza eremutik atera eta beldurrak astindu behar direla nabarmentzen du DGIR1 ek, horiek norbere guztiak egiteko moduetan txertatu ahal izateko:
|
|
|
Eta ohitura bat badaukate ozen irakurtzeko, tertulia guztietan dinamika horrela da: txanda eskatzen dute hitz egiteko eta" ba nik aukeratu dut paragrafo hau", eta irakurri
|
behar
du eta gero esan zergatik edo azaldu. Ozeneko irakurketa horrek, kurtsoan zehar ikusten da ze aldaketa dagoen, edo 3 mailatik 4 mailara.
|
|
|
Uste dut baietz. Gehiago dira edukia erakutsi
|
behar
dutela eta listo. Ez direla asko ausartzen hortik ateratzen.
|
|
|
" Ikasleek jarrera parte hartzailea eta aktiboa izan behar dute. Ikasle kritikoak behar ditugu, baina horretarako prestatu
|
behar
ditugu eta bidea erakutsi. Protagonismoa eta haien ikaskuntza prozesuaren ardura haiei ematen badiegu, horretara eramango ditugu".
|
|
|
LI6: Eta gainera, nik, adibidez, irakurtzen dudanean liburu bat nahi dudalako eta plazeragatik, disfrutatu egiten dut irakurtzen baina eskolan bidaltzen digutenean eta nola badakidan derrigorrezkoa dela, gero azterketa bat egingo dugula eta nota bat
|
behar
dudala eta dena, presio bezala sentitzen dut irakurtzean eta irakurtzen dut baina ez gustura, pentsatzen nagoelako ez dakit ze egunerako derrigorrez, irakurri behar dut ondo ze enteratu behar dut denetaz ze gero azterketan badaukate galdetzea... Eta orduan ya ez dut disfrutatzen.
|
|
|
Hartara," irakurle konpetentea" vs" irakurle eredugarria" formatu nahi bada" irakurketa konpetenteaz" ari da Zayas (op.) ere, jarduera gisa, batetik, literaturak dagokion funtzio soziala berreskuratu
|
behar
du eta, horrela, komunitatearen bagage literarioaren transmisiorako zein formazio etikomoralerako duen balioa eman behar zaio; eta, bestetik, literaturaren didaktikak ikuspegi historizista" antzua" zokoratu luke, bat, funtzio sozialik eta hezigarririk ez duelako, eta, bi, nerabeak interesatzeko gaitasunik ez duelako (op.). Zentzu horretan, horiei honako arazoak gehitzen zaizkio BHko literaturaren irakaskuntzan (Colomer, 2010):
|
|
|
" Adibidez, badira DBH n literatur tertuliak baina gero zer? Ikasleak 30 orrialde irakurri
|
behar
ditu eta hitz bat azpimarratu, eta hitz horrekin zer egiten den inork ez daki. Eta irakasleak ez daki literatur tertulia batean zer egin".
|
|
|
[...] Eta hor sortzen zait niri zalantza. Obrak proposatu
|
behar
ditugu eta obra horien lanketak edo zera esan: profila hau baldin bada, ze minimo landu lituzketen".
|
|
|
Aldi berean, gogo aldarteak ezegonkortasun handia duen garaia izaki, kontzientzia emozionala eta afektuzko egoeren eraginari buruzko ezagutza handitzen dira. Horren guztiaren ondorioz, emozioek BHn ikusgarritasuna
|
behar
dute eta" hezkuntza emozionalaren garrantzia eta beharra" justifikatzen da (op.: 111).
|
|
|
" Eta gainera, nik, adibidez, irakurtzen dudanean liburu bat nahi dudalako eta plazeragatik, disfrutatu egiten dut irakurtzen baina eskolan bidaltzen digutenean eta dakidanez derrigorrezkoa dela, gero azterketa bat egingo dugula eta nota bat
|
behar
dudala eta dena, presio bezala sentitzen dut irakurtzean eta irakurtzen dut baina ez gustura, pentsatzen nagoelako ez dakit ze egunerako derrigorrez. Irakurri behar dut ondo ze enteratu behar dut denetaz ze gero azterketan badaukate galdetzea...
|
|
|
Kontsumoa bera da aldatu den elementuetako bat; nola eta nondik kontsumitzen duten. Pantailak izugarri eragin digu, eta informazioa gaur egungo gazte batek nondik lortu
|
behar
duen eta zer den fidagarria oso zail dauka jakiteko. [...] Ondorioz, horretatik harremantzeko moduak ere aldatu dira, komunikatzeko moduetan.
|
|
|
Horri lotuta, artistak zerrendatzen hasi ginen eta konturatu ginen gehienak gizonezkoak zirela. Orduan, esan genuen emakumeak ere agerrarazi behar eta ezagutarazi
|
behar
ditugula eta, horretaz gain, nahi dugu ikasleak inguruko artistengana hurbiltzea. [...] Beraz, bi helburu hauek kontuan hartuta, jarri nahi ditugu gazteak sortzen baina euskal kulturari begira edo".
|
|
|
Ikasleak sormenera eraman behar direla defenditzen du IEE1 ek ere. Bere hitzei helduta, literaturak" sortzaileak sortu"
|
behar
ditu eta, hortaz, arloaren didaktikak hori izan luke helmuga:
|