|
2009
|
|
|
–Zer egin
|
behar
zuen Domingok, aitak horma bat jarri bazion aurrez aurre?
|
|
|
zergatik ez zion esaten egia, zen bezalakoa??, zazpi anai arreba izan zirela, eta kito!; non utzi zuen, bada, Benjamin Maria?; Txaro: bere azken aurkikuntza, adiskide berria eta balizko adiskide mina, bere egoera ilunari. Adak behin edo behin sentitua
|
behar
baitzuen Domingorekiko harreman platonikoek kale itsu batera eraman zezaketela, argi izpi batzuk ekar ziezazkiokeena?; zer harreman klase eraiki behar zuen, ordea, Txarorekin, baldin eta hasieratik beretik gezur handi bat ipintzen bazuen oinarri?
|
|
|
Izeba Ernestinarentzat, aldiz, hitz ikaragarriak ziren haiek, izango ez ziren, bada! Hain ikaragarriak, gaiztoa bezain ez osasuntsua
|
behar
zuen Domingoren desioak, eskatzen ari ez zitzaion, bada, berari (izebari) anaia anormal bat, azken batean!?, non, istantean, beste ikaragarrikeria batekin erantzutekotan egon baitzen, eskua ere altxatu zion izebak, errieta egitera balihoakio bezala?, mutilak muga guztiak hautsi zituela-eta; nola erantzungo zion, baina, horrela bere iloba kuttunari. Beste ikuspuntu batetik, gainera, eskua jaitsi eta guztiz eztitu zuen izebak bere begitartea?, ikaragarriak bezain inozenteak ziren ilobak ahoskatutako hitzak, ikusi besterik ez zegoen zer aurpegi jarri zion Domingok, bere begirada xalo bezain tolesgabearekin errugabetasunaren irudia osatzen zuela?
|
|
|
aahhh eta aahhh!?. Hainbeste joan etorriren ondoren, ordea, norbaitek konturatu
|
behar
zuen Domingoren jardunaz, hura ezkutuan eta isilpean ibiltzen ahalegintzen zen arren; Maria Bibiana ohartu zen lehenbizi, Domingo ganbararako eskaileretan gora ikusi zuèn egun batean, ia kasualitatez; Domingo arin zihoan, soinurik egin gabe; behin edo bitan, baina, gelditu eta alde batera eta bestera begiratu zuen, gora eta behera, zerbaiten zelatan balego bezala, gero pausoa arintzeko berriro; ... ikustekoa ikusi zuen arte, Domingo gela debekatuan sartzen, no tocar, peligro de muerte; pilpira ezin azkarragoetan zebilkion bihotza Maria Bibianari, jakin ez anaiaren atzetik isilpean ibiltzeak sorrarazten ziòn tentsioagatik, edo ikusi zuena ikusteagatik, orduantxe ohartu baitzen ezen Domingok, zeraren?
|
|
|
–Noiz hasi
|
behar
duzu Domingo Katagorri eta Damaso Muskerren abenturak kontatzen?
|
|
|
haren tonto aurpegiak, bat batean itzali zitzaion begietako bizitasuna eta ezpainak erdi erori? ez zuen besterik adierazten; halako zerbait
|
behar
zuen Domingok, jarraian. Barkatu, esan baitzion Miryami, bankutik altxatu eta eskuekin halako keinu bat egiten zuela, zera esaten ariko balitzaio bezala:
|
|
|
Eta Domingok izugarri zabaldu zituen begiak, edozein altxor bilatzaile harrituk bezala, noiz eta aurkitzen duen ezen bizitza osoan bilatu izan duen altxorra, hain eskuragaitza zirudiena, eskumenean daukala, begien aurrean, alegia?, betidanik eduki ere? Etxerako bidean zihoala, gogoan
|
behar
zituen Domingok hiriko zerua zeharkatzen zutèn abioiak, hiriak, garai hartan, bi gune zituen, pilotuek airedromotzat hartzen zituztenak: bata hondartza puska bat zen, kartzelarekin muga egiten zuena, eta bestea hiri inguruan kokatua?, buruan zuèn lehenengo aireplano hura bereziki:
|
|
|
...zion galdera, non pentsatzekoa baita Adak zerbait gordetzen ziola pentsatzen zuela, baina Adak ezetz esaten zion, ezetz eta ezetz, inoren susmo txarrik piztu ez zezakeèn jarreran, hain ziren biribilak eta hain erabatekoak ezpain begien ezezkoak; esan nahi baita Adari ez zitzaiola ezertxo ere igartzen, hain bereganatuak zituen, antza, disimuluaren teknikak, ezetz esaten zuèn mementoan buru buruan
|
behar
baitzituen Domingorekin bizi zituèn ezkutuko harremanak; disimuluaren artean trebea izan zitekeen arren, baina, Adak, batzuetan, ezin disimulatu izaten zuèn bere tristura.
|
|
|
Izebaren beste oroitzapen bat ere
|
behar
zuen Domingok buruan: ikustekoa zen, izan ere, nola egoten zen izeba elizan, belauniko nahiz eserita, ezpainak mugitu ere gabe, begiak aldareari josita, eskaintzazko eta konfiantza osozko jarreran, harik eta egun batean. Domingok hamar bat urte zituen, eta izeba Ernestinarekin zapata batzuk erostera joan zen hirigunera, baita, erosita gero, etxerako bidean zegoèn eliza batean sartu ere, non halaxe egon baitziren izeba ilobak hamar bat minututan, isilik?, mutilak bere iruzkina egin zuen arte:
|
|
|
koadro entzutetsuan azaltzen dena eta Chaplinek ederki ezagutzen zuena, maisutza ikasi zuèn garaian behin baino gehiagotan ikusi baitzuen koadroaren kopia bat, lagun egin zuèn irakasle bakuninzale batek bere etxeko langelan zuena?, iraultza bera ere Adaren baitan haragiturik balego bezala; Libertatearen irudi hark, baina, ezusteko erantzuna eman zion libertate gose baizik ez zenari?. Sentitzen dut??: bi hitz, epai bat, Chaplin erbestera kondenatzen zuena; esan nahi baita Chaplinek buruan
|
behar
zituela Domingo eta Adaren arteko harremanak: xehetasun hura, esate baterako, anai arrebak bultzatzen zituena zigarro beretik erretzera noiznahi; baliteke, balitekeenez, Chaplinek aintzakotzat ere ez hartzea xehetasun hura egoera normal batean, baina, zegoen bezala zegoelako, jeloskor zegoen heinean, ez zen neurriaren jabe?, zigarroaren muturrean ikusi zituen, apika, haien ezpainak bat eginik, irudiak eta aldiak nahastuz, irudimenaren ariketarik apetatsuena bitarteko; Chaplinek, ondorioz, deseroso sentitu behar zuen, errudun ere bai ausaz?
|
|
|
zergatik ez zion esaten egia, zen bezalakoa...?, zazpi anai arreba izan zirela, eta kito!; non utzi zuen, bada, Benjamin Maria?; Txaro: bere azken aurkikuntza, adiskide berria eta balizko adiskide mina, bere egoera ilunari –Adak behin edo behin sentitua
|
behar
baitzuen Domingorekiko harreman platonikoek kale itsu batera eraman zezaketela– argi izpi batzuk ekar ziezazkiokeena...; zer harreman klase eraiki behar zuen, ordea, Txarorekin, baldin eta hasieratik beretik gezur handi bat ipintzen bazuen oinarri?
|
|
|
–Zer egin
|
behar
zuen Domingok, aitak horma bat jarri bazion aurrez aurre?
|
|
|
aahhh eta aahhh!". Hainbeste joan etorriren ondoren, ordea, norbaitek konturatu
|
behar
zuen Domingoren jardunaz, hura ezkutuan eta isilpean ibiltzen ahalegintzen zen arren; Maria Bibiana ohartu zen lehenbizi, Domingo ganbararako eskaileretan gora ikusi zuèn egun batean, ia kasualitatez; Domingo arin zihoan, soinurik egin gabe; behin edo bitan, baina, gelditu eta alde batera eta bestera begiratu zuen, gora eta behera, zerbaiten zelatan balego bezala, gero pausoa arintzeko berriro; ... Maria Bibianak bazekien, bai, beste anai arrebek bezala," zer" hark bazuela bere izena –Benjamin Maria–, baina etxekoek –bai aitak, bai amak:
|
|
|
...zion galdera, non pentsatzekoa baita Adak zerbait gordetzen ziola pentsatzen zuela, baina Adak ezetz esaten zion, ezetz eta ezetz, inoren susmo txarrik piztu ez zezakeèn jarreran, hain ziren biribilak eta hain erabatekoak ezpain begien ezezkoak; esan nahi baita Adari ez zitzaiola ezertxo ere igartzen, hain bereganatuak zituen, antza, disimuluaren teknikak, ezetz esaten zuèn mementoan buru buruan
|
behar
baitzituen Domingorekin bizi zituèn ezkutuko harremanak; disimuluaren artean trebea izan zitekeen arren, baina, Adak, batzuetan, ezin disimulatu izaten zuèn bere tristura.
|
|
|
Ada ez zela beste emakume bat, beraz, zerrendari eranstekoa, ororen arteko bata baizik, lehena, sentimendu erabateko bezain esklusiboan; harekin batera, buruan zituen berak idealizatutako gaiak –Parisko komuna; hierarkiarik, jabego pribaturik eta jelosiarik gabeko gizartea eta abar–, kontraesan bortitz bat sorrarazten ziotenak, ausaz... edo agian ez, zeren, A las barricadas kantatu zuèn hartan, Adaren gorputza esku eta bandera bihurturik ikusi baitzuen Chaplinek, beharbada –barrikadako protagonista emakumezko hura bezala, Délacroixen" Libertatea, herriaren gidari" koadro entzutetsuan azaltzen dena eta Chaplinek ederki ezagutzen zuena, maisutza ikasi zuèn garaian behin baino gehiagotan ikusi baitzuen koadroaren kopia bat, lagun egin zuèn irakasle bakuninzale batek bere etxeko langelan zuena–, iraultza bera ere Adaren baitan haragiturik balego bezala; Libertatearen irudi hark, baina, ezusteko erantzuna eman zion libertate gose baizik ez zenari –" Sentitzen dut" –: bi hitz, epai bat, Chaplin erbestera kondenatzen zuena; esan nahi baita Chaplinek buruan
|
behar
zituela Domingo eta Adaren arteko harremanak: xehetasun hura, esate baterako, anai arrebak bultzatzen zituena zigarro beretik erretzera noiznahi; baliteke, balitekeenez, Chaplinek aintzakotzat ere ez hartzea xehetasun hura egoera normal batean, baina, zegoen bezala zegoelako –jeloskor zegoen heinean, ez zen neurriaren jabe–, zigarroaren muturrean ikusi zituen, apika, haien ezpainak bat eginik, irudiak eta aldiak nahastuz, irudimenaren ariketarik apetatsuena bitarteko; Chaplinek, ondorioz, deseroso sentitu behar zuen, errudun ere bai ausaz... hargatik esan baitzuen, menturaz, esan zuena:
|
|
|
Neskaren hitzak entzun bezain laster, jota eta guztiz zapuztuta geratu zen Domingo, burua zuri... haren tonto aurpegiak –bat batean itzali zitzaion begietako bizitasuna eta ezpainak erdi erori– ez zuen besterik adierazten; halako zerbait
|
behar
zuen Domingok, jarraian" Barkatu" esan baitzion Miryami, bankutik altxatu eta eskuekin halako keinu bat egiten zuela, zera esaten ariko balitzaio bezala: " Bakean nahi duzu, eta bakean utziko zaitut"; eman ere, eman zuen Domingok pauso bat, bankutik alde egiteko asmotan edo... eta beste bat ere emango zuen, ausaz, Miryamen ahotsak istantean geldiarazi ez balu –" Domingo!" –, baita hura jirarazi ere.
|
|
|
Izebaren beste oroitzapen bat ere
|
behar
zuen Domingok buruan: ikustekoa zen, izan ere, nola egoten zen izeba elizan, belauniko nahiz eserita, ezpainak mugitu ere gabe, begiak aldareari josita, eskaintzazko eta konfiantza osozko jarreran, harik eta egun batean –Domingok hamar bat urte zituen, eta izeba Ernestinarekin zapata batzuk erostera joan zen hirigunera, baita, erosita gero, etxerako bidean zegoèn eliza batean sartu ere, non halaxe egon baitziren izeba ilobak hamar bat minututan, isilik–, mutilak bere iruzkina egin zuen arte:
|
|
|
–Noiz hasi
|
behar
duzu Domingo Katagorri eta Damaso Muskerren abenturak kontatzen?
|
|
|
Eta Domingok izugarri zabaldu zituen begiak, edozein altxor bilatzaile harrituk bezala, noiz eta aurkitzen duen ezen bizitza osoan bilatu izan duen altxorra, hain eskuragaitza zirudiena, eskumenean daukala –begien aurrean, alegia–, betidanik eduki ere... Etxerako bidean zihoala, gogoan
|
behar
zituen Domingok hiriko zerua zeharkatzen zutèn abioiak –hiriak, garai hartan, bi gune zituen, pilotuek airedromotzat hartzen zituztenak: bata hondartza puska bat zen, kartzelarekin muga egiten zuena, eta bestea hiri inguruan kokatua–, buruan zuèn lehenengo aireplano hura bereziki:
|
|
|
Izeba Ernestinarentzat, aldiz, hitz ikaragarriak ziren haiek, izango ez ziren, bada! Hain ikaragarriak –gaiztoa bezain ez osasuntsua
|
behar
zuen Domingoren desioak, eskatzen ari ez zitzaion, bada, berari (izebari) anaia anormal bat, azken batean! –, non, istantean, beste ikaragarrikeria batekin erantzutekotan egon baitzen –eskua ere altxatu zion izebak, errieta egitera balihoakio bezala–, mutilak muga guztiak hautsi zituela-eta; nola erantzungo zion, baina, horrela bere iloba kuttunari?... Beste ikuspuntu batetik, gainera –eskua jaitsi eta guztiz eztitu zuen izebak bere begitartea–, ikaragarriak bezain inozenteak ziren ilobak ahoskatutako hitzak, ikusi besterik ez zegoen zer aurpegi jarri zion Domingok, bere begirada xalo bezain tolesgabearekin errugabetasunaren irudia osatzen zuela...
|
|
2010
|
|
|
Aitak, esate baterako, bere harrokeria zuen zauriari aurre egiteko; aitak buruan
|
behar
baitzuen Domingorekin izan zuèn eztabaida latza, hura fabrikatik egoztera bultzatu zuena; bi aldiz entzun nion aitari gertatutakoari buruz esplikazioak ematen, eta bietan ere bere onetik atera zen, aurpegia gorritu arterainoko jarreran;. Bi zaplazteko eman dizkiot, bai, baina burua hautsi behar nion, beharbada! Izan ere, ba al dakizue zer erantzun didan ijito lotsagabe horrek, kalera bota eta esan diodanean ez nintzela seme galduaren parabolako aita bezala bere itzuleraren zain egongo?
|
|
|
Aitak Teofilo Mariari zor zion asmakizuna; izan ere, Domingok asko maite zituen txantxangorriak, baina Teofilo Mariak aitzakia ezin hobea aurkitu zuen haiek akabatzeko, paparrean komunismoaren marka zeramatelakoan; egun batean gaia mahairatu, eta Domingok bere argudioak atera zituen, esanez, Jesus gurutzean iltzatu zutèn egunean, txepetxak Andre Mariari altzoa zikindu eta txantxangorria joan zitzaiola zikina garbitzera, baina, orduan, Jesusen odol tanta bat paparrean erori, eta horregatik zeramala orban gorria;. Amona Ursulak kontatu zidan istorioa, eta bene benetakoa zela esan zidan?, gehitu zuen; etxeko emakumeek, amak, izebak, Maria Bibianak eta Adak? adosago
|
behar
zuten Domingorekin Teofilo Mariarekin baino auzi hartan, nik ere bai?; Domingok, beraz, konturatu beharra zuen garaipena poltsikoan zuela, baina, garaipena aurretik ospatu nahi izan zuelako edo, azken esaldi bat erantsi zien arestian botatako argudioei, akusatzailearen eta akusatuaren arteko marra argi eta garbi bereiziz: –Por eso, no entiendo cómo puedes matar petirrojos?.
|
|
|
esan zuen izebak;. Zera ere esan dit, bide bat hartu duela, eta bide hori bakarrik ibili nahi duela, ondorio guztiekin?, segitu nuen. . Mundua aldatu nahiko du, baina gizagaixoak ez daki nolakoa den mundua?, gaineratu zuen izebak;. Errezatu eta errezatu egin
|
behar
dugu Domingoren alde, ardi galduak etxerako bidea aurki dezan, esan zuen Maria Bibianak;. Eta aitaren alde.
|
|
|
" Aita eta Domingoren artean gerra bat dago, eta gu tartean...";" Jainkoagan ere sinesten duela esan dit, nik ez dakit nola...", erantsi nuen;" Jainkoaren bideak asmaezinak dira" esan zuen izebak;" Zera ere esan dit, bide bat hartu duela, eta bide hori bakarrik ibili nahi duela, ondorio guztiekin", segitu nuen. " Mundua aldatu nahiko du, baina gizagaixoak ez daki nolakoa den mundua", gaineratu zuen izebak;" Errezatu eta errezatu egin
|
behar
dugu Domingoren alde, ardi galduak etxerako bidea aurki dezan" esan zuen Maria Bibianak;" Eta aitaren alde. Eta guztion alde ere bai, mundu honetan guztiok baikara modu batean edo bestean ardi galduak", izebak; Adak ez zuen ezer esaten, baina begiek dir dir egiten zioten, esperantza ezkutu baten pozak ukitu balu bezala...
|
|
|
Aitak, esate baterako, bere harrokeria zuen zauriari aurre egiteko; aitak buruan
|
behar
baitzuen Domingorekin izan zuèn eztabaida latza, hura fabrikatik egoztera bultzatu zuena; bi aldiz entzun nion aitari gertatutakoari buruz esplikazioak ematen, eta bietan ere bere onetik atera zen, aurpegia gorritu arterainoko jarreran;" Bi zaplazteko eman dizkiot, bai, baina burua hautsi behar nion, beharbada! Izan ere, ba al dakizue zer erantzun didan ijito lotsagabe horrek, kalera bota eta esan diodanean ez nintzela seme galduaren parabolako aita bezala bere itzuleraren zain egongo?
|
|
|
..., Jesus gurutzean iltzatu zutèn egunean, txepetxak Andre Mariari altzoa zikindu eta txantxangorria joan zitzaiola zikina garbitzera, baina, orduan, Jesusen odol tanta bat paparrean erori, eta horregatik zeramala orban gorria;" Amona Ursulak kontatu zidan istorioa, eta bene benetakoa zela esan zidan", gehitu zuen; etxeko emakumeek —amak, izebak, Maria Bibianak eta Adak— adosago
|
behar
zuten Domingorekin Teofilo Mariarekin baino auzi hartan, nik ere bai...; Domingok, beraz, konturatu beharra zuen garaipena poltsikoan zuela, baina, garaipena aurretik ospatu nahi izan zuelako edo, azken esaldi bat erantsi zien arestian botatako argudioei, akusatzailearen eta akusatuaren arteko marra argi eta garbi bereiziz: " Por eso, no entiendo cómo puedes matar petirrojos".
|