|
2004
|
|
|
Berau, 1634eko matxinadan, formulatu zen honezkero. Gatzaren gaineko zerga edo monopolio ezarri
|
behar
zuenaren aurka altxatu zen Bilboko herria eta beste batzuk. Gemikan bildu zirelarik matxinoek aldarrikatu zuten benetako bizkaitarrak menditarrak zirela, mendiko biztanleak eta ez hiriko kapa beltzadunak.
|
|
|
Adiskideen batzarretan alde batetik eta XIX.mendean zehar bestetik. Eta guztien artean beste apaiz bat aipatu
|
behar
dugu: Agustin Pascual lturriaga.
|
|
|
Aurrekari eta ingurugiro horretan Sabino Aranaren ekintzabidea kokatu
|
behar
dugu.
|
|
|
Guztion euskarak guztion
|
beharra
du esaten du 2001ko martxoaren 27an Euskararen Aholku Batzordeak, baina hau ez da hasierako S. Arananaren pentsamentua. Hipotesi mailan honelakoa ere idatzi zuen:
|
|
|
Nazioaren ideiak begirune osoa zor dio lurralde bakoitzak Euzkadi horren barruan izan
|
behar
duen nortasunari. Era berean, nazio berri horrek hizkuntza berritua behar du, eta, hartara, euskara bera, Sabinoren ustez, antzal
|
|
|
Nazioaren ideiak begirune osoa zor dio lurralde bakoitzak Euzkadi horren barruan izan behar duen nortasunari. Era berean, nazio berri horrek hizkuntza berritua
|
behar
du, eta, hartara, euskara bera, Sabinoren ustez, antzal
|
|
|
ere multzoka jaso behar, hizkuntzak berak, antzinako idazle eta iturri erdaldunduetan baino, berezko zuen sen edo espirituan oinarrituak. Euskara hori, jakina, edonoiz, edonon eta edozertarako erabili behar, euskaldunen arteko komunikabide nagusia izan
|
behar
baitzuen. Horraino lerrabide pisuzkoenak eta ezagunenak.
|
|
|
Sabinok behintzat azpimarratu zuen Iparraldeko abertzale bun, 1 batzuek eta Hegoaldekoek ere onartu ez dutena, euskara da euskotarren hizkuntza, beti erdaldun motz gelditzen zazikigunean eta zer egin
|
behar
dugun agindu nahi digutenak. Sabino beraren eragina hizkuntzan ezpada hain handia izan, gure kultura hurbil lokartua esnatu zuen.
|
|
|
Baina, aldi berean, ez da garrantzi gutxiagokoa hizkuntzalaritzaren historian, oro korrean eta gurean, maila teorikoan nolako eboluzioa eman den eta ikerketetan nolako norabideak nagusitu diren, edota hizkuntzaz kanpoko faktoreen eragina zenbaterainokoa izan den jakitea. Puntu hauek guztiak argitzera dator egile bera beste artikulu batean (268), eta hemen, besteak beste, euskalaritzaren historiogra fiak planteatzen dituen zenbait arazoz jardutean, historialariaren gainetik hizkun tzalariak izan
|
behar
duen perspektiba subjektiboaz ari da. Aranaren kasuan, hain zuzen, alderdi horixe da berak nabarmentzen duena (269).
|
|
|
Ondoren Adema Zalduby lehendakariaren beste proposamen bat dator, zeinetan bost puntutan zehazten baitu nolako baldintzak bete
|
behar
dituzten arazo ortografikoez aritu behar dutenak. Honi beste kontraproposamen bate kin erantzuten dio Aranak.
|
|
|
Ondoren Adema Zalduby lehendakariaren beste proposamen bat dator, zeinetan bost puntutan zehazten baitu nolako baldintzak bete behar dituzten arazo ortografikoez aritu
|
behar
dutenak. Honi beste kontraproposamen bate kin erantzuten dio Aranak.
|
|
|
Sabino Aranari jarraiki (198), honen eskolakoek aldarrikatzen duten oi narrizko beste printzipio bat da, euskaltzaletasunak abertzaletasunari atxikirik joan
|
behar
duela. Abertzaletasunaren surik gabe hila da euskara, esango du Ja darkak (199).
|
|
|
Euskara salbatuko bada, ez da nahikoa jende ikasiek erabiltzea, ezin bestekoa da bizitzeko beharrezkoa egitea ere. Euskarak biok
|
behar
ditu: oho rea bereganatzea eta herri xumeak bizitzeko beharrezkoa izatea:
|
|
|
kien zertaz ari zen, alegia, polizia erakunde zibila izan
|
behar
zuela.
|
|
|
Hizkuntzak, ordea, ez dira berez bizi, hiztunek, era biltzaileek ematen diete bizia, eta kasu honetan euskaldunok gara euskara bi zi, prestatu, landu eta itsusten edo edertzen dugunok. Horrexegatik, euskara ez eze, baita gure mintzaira, nola edo hala, ikerketa edo literaturaren bidez lan du duten pertsonak ere gogoan izan
|
behar
ditu Euskaltzaindiak nahitaez.
|
|
|
Nolanahi ere den, ez nuke neure aurkezpen hau amaitu gura Aranaren euskal ekarpen batzuk gogoratu barik: ...arratu zuen; euskararen batasunerako le hen pausoak ezarri zituen, ipar eta hegoaldeko euskaldun guztientzat ortografia batzea planteatu zuenean; onomastika arloan frantses eta espainolaren azpian geneukan menpekotasunetik irten eta euskal santutegi berria eratu zuen, gaur ko lñaki, Jon, Miren edo Edume ugarien sortzaile espirituala izanez, eta, az kenik, hizkuntza txukuntzeko kezkaz oroitu
|
beharra
dugu, euskarak kultur eta zientzi terminologia berria bere erroetatik sortzeko daukan ahalmena nabar menduz.
|