|
2001
|
|
|
Beraz, ez litzateke zergatik lotu
|
behar
hizkuntza eta abertzaletasuna. Herri guztien oinarrizko eskubideak, kulturalak zein linguistikoak, modu sakonean ezagutuko balira, beldurrak ezerezean geratuko lirateke.
|
|
2004
|
|
|
Orokorra berezitasunez osatua dagoelako, burutik burura onartzekoa da Eusebio Osaren ondorengo proposamen hau. Inork ez luke inoren mirabe izan
|
behar
hizkuntza eta nortasun problema hauetan, orokortasuna bereizgarritasunaren aldarean gurtzeko, edo hau haren satelite soil bihurtzeko. Hortaz, nor bere eskuko:
|
|
|
Informazioaren gizartean eskueran omen daukagun informazioak, dirudienez, ez digu egiazko informaziorik igortzen mendeko diren herri identitateen gainean. Baina, hala eta guztiz ere, hori guztia ez al zukeen jakin
|
behar
hizkuntza eta kultura minorizatu batean horren lan txukuna egiten ari den euskaltzale batek?
|
|
2005
|
|
|
Dena den metodo honek kritika handiak jaso ditu. Ez dago zertan pentsatu
|
behar
hizkuntzen oinarrizko hiztegia ratio konstanteetan aldatzen denik, eta gainera beste aldagai garrantzitsu batzuk ez ditu aintzat hartzen, hala nola, kulturaren iragazkortasuna, testuinguru historikoa, baldintzapen geografikoak, eta abar. Azken finean metodo hau jada bagenekiena esateko beste modu bat baino ez da.
|
|
2007
|
|
|
Etxera egin omen du harrituta eta penatuta, ez du euskalgintzaren politizazioa gustuko. Ez omen dira nahasi
|
behar
hizkuntza eta politika. Eta ni horrek harritu nau, ogibidea politikan duen baten ahotik entzuteak hain zuzen.
|
|
|
Konparatzen baditugu ikerketa garaikide hauek Humboldt-ekin, adibidez, deigarria da hizkuntza eta pentsamendua beti hipotesia frogatzeko asmotan ikertzen dela, eta horregatik, ez hizkuntza eta ez hizketa, baizik eta gramatikaren fragmentoren bat izaten da beti probarrian jartzen dena. Frogatu
|
beharrak
hizkuntzaren laborategiko bibisekziora, esango zukeen Goethe-k, behartu du, gero zatitxo batzuekin esperimentatzen aritzeko.
|
|
|
Hain da jakina hezkuntza etiko morala, bere osotasunean edo zatirik handienean, hizkuntzaren bitartekaritzari esker gauzatzen dela —adibidez aholkuak eta sariak emanez—, ezen ez baitugu batere beharrik horretaz hitz egiten jarraitzeko. Modu berean, ere, ez dugu zertan gehiago oinarritu
|
behar
hizkuntzaren bitartekaritzak bilakaera etiko moralean betetzen duen papera. Azken batean, bilakaera horren noranzkoa —zeinaren arabera gizakia, bere portaera etiko moralaz, haziz doan— espresio linguistikoen bidez zehazten da, hala nola, bertuteak eta bizioak izendatuz, baita ere portaeretan zein diren zuzenak eta zein okerrak adieraziz.
|
|
2008
|
|
|
Beharrak beharrezkotzat jotako zerbaiten gabezia adierazten badu, hizkuntza
|
beharra
hizkuntza batek beharrezkotzat jotako hori dela esan dezakegu. Beharrezkoa zertarako?
|
|
2009
|
|
|
Eta lagungarri izan daitekeen neurrian, lagungarri izan nahi du. Euskaltzaindiak ez du errebindikatu
|
behar
hizkuntza politika jakin bat. Euskaltzaindiak egin behar du euskararen ikuspegitik aurrerakuntza posible guztietan egon, bere ahotsa sentiarazi, beste erakunde eta elkarteekin elkarlana sustatu, eta gero, ahal dugun neurrian, sentsibilitate ezberdinak bildu.
|
|
|
Izan ere, hizkuntza aniztasunaren kudeaketa bidezkoa ezin liteke bateraezina izan eguneroko jardunak eskatzen digun eraginkortasun eta praktikotasunarekin. Bistan da ez dela eraginkorra" guztia itzuli beharra", baina, gainera, beharrezkoa ere ez da guztia itzuli
|
beharra
hizkuntza pluraltasunaren kudeaketa egoki eta bidezkoa egiteko.
|
|
|
Esaldiak eraman behar ninduke ni, eta ez nik bera. Nire zerbitzuan behar luke egon, ez nuke denbora guztian zalantzaz ibili
|
behar
hizkuntza hegemonikoetako idazleak lasai peto dabiltzan bideetan. Esaldiak bizkortu, lexikoa garbitu, ari arin ibili perpausetik perpausera, esaldien arteko loturak freskatu...
|
|
2010
|
|
|
Heliozentrismoa, kontinenteen jitoa edo eboluzio biologikoa bezain onartua dagoena euskal literatura euskaraz egiten dena da, aleman literatura alemanez egindakoa, ez nuke nahi, auzo lotsagatik, hemen berriro azaldu. Tristatu egiten nau axioma bat esplikatzen ibili
|
beharra
hizkuntzaren akademikoei.
|
|
|
Harreman horiek, ezinbestean, gatazkatsuak eta baztertzaileak izan behar dutelako ideia gaindituz, honako ideiak azpimarratzen ditu: " Hizkuntza gutxituaren sustapena ez litzateke beste hizkuntz (ar) en kaltetan egin
|
behar
Hizkuntzen arteko bizikidetza, hizkuntzen arteko elkarbizitza litzateke helburua" (Coyos 2009); Mundu osoan zabaldutako estatu nazioaren hizkuntza bakarreko eredua gainditu nahi du hizkuntzaekologiak;"... hizkuntza desberdintasunaren mantentzeaz arduratzen da, hizkuntza guztiek," txiki" ek barne, gizadi osoari aberastasuna ematen diotela argudiatuz" (Coyos 2009).... Planteamendu etiko berri horrekin ikuspuntu zientifiko berria eraikitzen saiatzen da hizkuntza ekologia.
|
|
|
Harreman horiek, ezinbestean, gatazkatsuak eta baztertzaileak izan behar dutelako ideia gaindituz, honako ideiak azpimarratzen ditu: " Hizkuntza gutxituaren sustapena ez litzateke beste hizkuntz (ar) en kaltetan egin
|
behar
Hizkuntzen arteko bizikidetza, hizkuntzen arteko elkarbizitza litzateke helburua".
|
|
|
Hizkuntza ekologiaren teoriak hizkuntzen arteko berdintasuna aldarrikatzen du: hizkuntza guztiak dira berdinak eta ez da egin
|
behar
hizkuntzen arteko kategorizaziorik edo hierarkizaziorik. Ekolinguistika ekologiaren eta linguistikaren artean sortutako kontzeptua da, eta hizkuntza guztiak elkarrekin orekan bizitzeko modua proposatzen du.
|
|
|
Beraz, hiru aspektu hauei kasu egin diegu esperientzi bakoitzean proposatzen digutena ondo ulertzeko. Batetik hizkuntza kudeaketa dugu (formula berrien bitartez garatzen ari den zerbait ia garatu gabeko esparru batean), bestetik hizkuntza kudeaketa erakundeetan (honek dakarren
|
beharra
hizkuntzen garapena modu berrien bitartez ulertzeko) eta azkenik, globalizazio prozesu batean (helburu ekonomiko nagusi batekin abiarazten den prozesua, ondoren beste esparruetara zabalduz).
|
|
|
egingarritasuna, komenentzia, interesa, kostea, estrategia eta taktika. Hala izan ohi dira gauzak gizarte bizitzaren beste esparruetan, eta hala izan
|
behar
hizkuntza kontuan ere.
|
|
|
Euskal Herriaren kasuan are nabarmenagoa da bazterketa hori, gazteen euskara maila apalak beharrezko bihurtzen baitu hizkuntzaren irakaskuntza lehenestea. Edonola ere, ez da ahaztu
|
behar
hizkuntza irakasteko tresna baliagarria dela literatura.
|
|
|
Jose Luis Alvarez Enparantzak, Wilhem von Humboldt, Ferdinand de Saussure eta Benjamin Lee Whorfen bidetik, hizkuntza bakoitzak herriaren pentsamolde eta izaera moldatzen duela azaldu zuen euskaraz Hizkuntza eta pentsakera liburuan.1037 Hizkuntza bakoitzak mundu ikuskera berezia ematen duelakoan, euskal gramatikagintza, euskal literatura eta euskaldunen proiektu politiko nazionala euskarri filosofikoz hornitzeko ahalegina zen agian. Handiek normala balitz bezala agintzen duten munduan, txikiek arrazoi sakonak bilatu
|
behar
hizkuntza hitz egiteko ere. Hizkuntza etapentsakera argitaratu zen egunetako euskaldun neska mutilei ama hizkuntza aspaldian kendua zieten ezpainetatik, Gerla Zibilarena eta legearen indarrarenaz beste arrazoi sakonik gabe.
|
|
2011
|
|
|
Herrialde Katalanetan heziketa soziolinguistikoa dibulgatzea eta lantzea hizkuntza bat baino gehiago hitz egiten dituzten etorkinen gorakadak eragindako aldaketa aukera bat izan daiteke hezkuntzako hizkuntza politika berriz pentsatzeko eta hobetzeko. Beraz, aldaketa irudimen soziolinguistikoarekin (eta indarrarekin) egiten bada, AukerA bat izan daiteke. ziur nago etorkizunean askoz ere gehiago sakondu litzatekeela ikasleen hizkuntza motxilaren aprobetxamenduan. horretarako, eeMBren proposamenak eta, bereziki, Hizkuntzen Portfolio Europarra eta hizkuntza biografia bezalako jarduerak aprobetxatu behako dira. ez dira gutxietsi
|
behar
hizkuntzak ikasteko euroComrom eta antzeko proposamenak, hizkuntza senean eta iraunkortasun soziolinguistikoan oinarritutako sistema baita. hEziKETA SoziolinguiSTiKo BAT BEhAr DA y zergatik behar da heziketa soziolinguistiko bat. Aracil (1979) honela azaldu zigun, zuhurtasun handiz azaldu ere:
|
|
|
batean edo bestean bizi beharraren aurreiritzia burmuinetan iltzatuta daukagunez, jarrera sumisoak berez dakarren kikiltze psikologikoak eta patologikoak egingo dute gainerakoa. Carme Junyentek egokiro dioen moduan, ele biko edo ele anitzeko izatearen premia eta
|
beharra
hizkuntza minorizatuetako kideei bakarrik egotzi ohi zaie, horiek baitira beste hizkuntza baten edo batzuen premian bizi direnak. Menderatze logika horren ondorioa, berriz, hauxe dugu:
|
|
|
Ez dago esan beharrik pentsaera horiek erabat kontrajarriak egon daitezkeela, eta oraintsu arte halaxe egon direla, orain bertan ez esateko. Ekonomiaren zoriak gure pentsaera moldatzen badu, zergatik ez du moldatu
|
behar
hizkuntzarenak?
|
|
|
–Euskararen mundua positibotzat jo arren arrotz zaiela diote erdaldunek?, Berria, David Crystalek dioenez munduan aski errotua dagoen jarrera da hizkuntz murrizketaren aldekoa: . Jende askoren iritziz, ez genuke kezkatu
|
behar
hizkuntz aniztasunaren galeraz. Herri iritzi zabaldu baten arabera, iritzi okerra izan arren?, hizkuntzen murrizketa mesedegarria litzateke gizateriarentzat, eta ez tragedia bat.
|
|
|
Baina hala eta guztiz ere, ez dugu begien bistatik galdu
|
behar
hizkuntza gutxitu askok eta askok ez daukatela ez aldaera estandarrik ezta hizkuntzaren modalitate idatzirik ere. Ondorioz, nolabaiteko oztopo edo zailtasunak sor litezke eskolan hizkuntza gutxituaren irakaskuntza eta ikaskuntza bideratzeko, sarritan erabaki egin behar izaten baita eskolan zein dialekto irakatsi.
|
|
|
Hitzik ez balego bezala ulertzen du hiztunak (erdaldunak, kasurako) haren hizkuntza garden horretan emandakoa. Eta hala
|
behar
hizkuntzak, errealitate sortzaile eta komunikatzaile den kodea izatekotan.
|
|
|
Alde batetik, nazioz gaindiko curriculum gaiak landu behar ditu, hau da, hezkuntza plan guztietako ikasketa planetan ager daitezkeenak. Era berean, ez du zehaztu
|
behar
hizkuntza jakin baten ezagutza zabala, ez eta irakasleak hizkuntza hori erabiltzeko laguntza metodologikoa ere; intuitiboa eta erabilerraza izan behar du.
|
|
2012
|
|
|
Esaldiak eraman behar ninduke ni, eta ez nik bera. Nire zerbitzuan behar luke egon, ez nuke denbora guztia zalantzaz ibili
|
behar
hizkuntza hegemonikoetako idazleak lasai peto dabiltzan bideetan. Esaldiak bizkortu, lexikoa garbitu, arin arin ibili perpausetik perpausera, esaldien arteko loturak freskatu??
|
|
2013
|
|
|
Hedabideek duten pisu soziala nabarmena da. Ez dago argudiatu
|
beharrik
hizkuntza bat hedabideetan sendotzea gizartean sendotzea dela.
|
|
2015
|
|
|
Alegia, herritarrak bere hizkuntza hitz egiten du, badator kanpoko hizkuntza eta sinetsarazi diote hizkuntza hori askoz erabilgarriagoa dela, askoz hobea dela, ezaugarri ia magikoak dituela. Jada ez zaitu inork konbentzitu
|
behar
hizkuntza hori ikasteko. Gogorarazten dizuet Penintsulan gauza bera gertatu zela gaztelaniarekin, eta gaur egun ere gauza bera gertatzen da.
|
|
|
Hala ere, ez dut uste horrela izan behar duenik halabeharrez. Izan ere, gaur egungo euskal nazionalismoak euskara dauka nazioaren erreferente nagusi, eta horrela egin eta egiten dute beste nazionalismo askok ere, baina hortik ez da bilatu
|
behar
hizkuntzaren eta nazionalismoaren arteko identifikazio osorik. Hizkuntzak paper bat betetzen du nazionalismoan, baina ez beti.
|
|
|
Gizaki batzuk, hurbilekoak, gehiago maite ditugun bezala,, eta hortik injustiziarik ez bada halabeharrez ondorioztatzen? ez dugu lotsatu
|
behar
hizkuntza batekiko atxikimendu berezia izateaz, hori giza ezaugarrien artean sartzen da eta (Todorov, 1991: 435).
|
|
|
Hala, euskarazko prosa idatziari etorririko behar berriei erantzuteko, hizkuntza eredu egokiak bilatu behar izan ziren. Testuinguru horretan, jende (profesional) gehiagok sumatu bide zuen
|
beharra
hizkuntza eredu egokia bilatzeko eta beretzeko, beren eguneroko jarduneko prosa logiko diskurtsiboan eroso aritzeko. Kontuan hartzekoa da profesional haietako gehien gehienek hagitz prestakuntza txikia izan zutela (batere izan bazuten ere) beren oinarrizko heziketa prozesu arautuan euskara zeregin horietan erabiltzeko.
|
|
|
Hizkuntza bakoitzak mundu ikuskera berezia ematen duelakoan, euskal literatura eta euskaldunen proiektu politiko nazionala euskarri filosofikoz hornitzeko ahalegina zen agian. Handiek normala balitz bezala agintzen duten munduan, txikiek arrazoi sakonak bilatu
|
behar
hizkuntza hitz egiteko ere (417).
|
|
2017
|
|
|
Jakina, argudiatu daiteke hori dela Gutunaren izateko arrazoia, eskubide internazionalaren premisa baita estatuaren subiranotasunaren kontra ez egitea. Hori bai, horrek ez du suposatu
|
behar
hizkuntzen babeserako beharrezkoa, baina aldi berean eskasegia den tresna baten laudorio akritikoa.
|
|
|
Azken urte hauetan, estatus ahula duten hizkuntzentzat baitezpadakoa den normalizazioaren beharrezko den azterketarengatik, Euskaltzaindiak egitasmo bat garatu du euskararen> historia> sozialaz. Lan hau ez da nahasi
|
behar
hizkuntzaren gramatika historiko batekin, aztertzen baititu euskal gizartearen aldaketa historikoen eta hizkuntzan duten balizko eraginen ar teko loturak, hala nola, konparazione, Berpizkunde denboran, Frantziako
|
|
2018
|
|
|
Emakumeek euren egoera soziala hobetzea bilatzen dute eta hartzen dituzten erabakietan zein aurrera eramaten dituzten jarduna edo praktiketan asmo hori ikus daiteke. Asmo horrek ez du zertan lotura eduki
|
behar
hizkuntza jakin batetiko jarrerarekin (esate baterako, hizkuntza jakin bat baztertu nahiarekin), baina argi dago horrekin lotutako erabakiak eta praktikek ondorio jakin bat eduki dezaketela hizkuntza horretan. Hau da, emakumeek, bere egoera soziala hobetu nahian praktika batzuk garatu ditzakete eta horiek hizkuntzan eragina zuzena eduki dezakete.
|
|
|
" Lanerako edota
|
beharrerako
hizkuntza gisa baliorik ez duen bitartean" euskarak ez du etorkizunik zure ustez. Nik erantsiko nuke kultura soziolinguistikoaren oinarrizko printzipio bat ezarri duzula euskararen aldeko borroka leku ideologikoan eta politikoan.
|
|
|
Nola bihurtuko dugu euskara euskaldunez osatutako gizartearen hizkuntza nagusia, lanerako edota
|
beharrerako
hizkuntza gisa baliorik ez duen bitartean?
|
|
|
Oso gutxitan jarri gara horretan. Baina ulertzeko gai baldin bada, nik orduan ez dut aldatu
|
beharrik
hizkuntza. Uste dut kultura horretan sartzen laguntzen ari dela Euskaraldia.
|
|
2019
|
|
|
2.2 Hizkuntza ideologiak aztertu
|
beharra
hizkuntza ideologiak ikertzea baliagarria da ez soilik hizkuntza bera aztertzeko, baita hiztunez eta gizarteko harremanez gehiago jakiteko ere. Michael Silversteinen arabera (in woolard, 2012, 20 or.), hizkuntza ideologiak zera dira:
|
|
2021
|
|
|
Urte bat barru Euskaraldia bete betean izanen da, hizkuntza ohiturak aldatzeko ariketa masiboa. Ez dago hura iritsi arte zain egon
|
beharrik
hizkuntza praktikak aldatzeko. Are gutxiago Euskaltzaleen Topaguneak Haurren aurrean, helduak heldu ekimena astelehenean hasi eta abenduaren 5era arte iraunen duenean.
|
|
|
«UdalHiztek ekin euskara erdigunean jarri nahi da eguneroko lanean, sortzeko hizkuntza nagusia izan dadin. Aldi berean, euskaraz ez dakiten langileen
|
beharrak
hizkuntza teknologien bidez asetzen saiatzea da asmoa”.Bere iritziz, egitasmoa gauzatzeko unea ere aproposa da orain: “Batetik, administrazioko langileen euskara gaitasuna inoizko handiena delako, eta bestetik, lege esparruan ere abagune berriak ireki zaizkiolako euskarari”.Digitalizazioa eta euskaraUdalHiztek proiektua Etorkizuna Eraikiz egitasmoaren testuinguruan garatu dute, eta Gipuzkoako Foru Aldundiko Hizkuntza Berdintasuneko zuzendari nagusia den Garbiñe Mendizabalen esanetan, etorkizuneko erronkei aurrea hartzeko xedearekin dihardute lanean.
|
|
|
Hizkuntza hautuaren ikuspegi indibidualista horretatik ikusarazi nahi da hiztunak modu autonomoan jokatzeko aukera duela eta edozein hizkuntza egoeratan gai dela, askatasunez, bere nahi edo
|
beharrekiko
hizkuntza hautua egiteko (Grosjean eta Li, 2013). Aldiz, Agirrek (2015) adierazten du euskararen hautua eta askatasun indibidualak ez direla parekoak eta diskurtso hori alboratu egin genukeela.
|
|
2022
|
|
|
Adierazpeneko heldutasunik, aberastasunik eta zuzentasunik eza sarritan lotu izan da hizkuntza dibertsitateaz, komunikatzeko duten erraztasun gehiago ala gutxiagoaz. Baina erraztasun horrek, zehatzago erraztasunik ezak, ez du zertan loturarik izan
|
behar
hizkuntza dibertsitateaz. Askotan, bertan jaiotakoek, guraso euskaldunen seme alabek ere ez dute erraztasun handirik hizkuntza arloetan, euskaraz ez direlako mintzatzen, edo uste dutelako euskara eremu zehatz batean, euskara eremuan, erabiltzekoa dela soilik.
|
|
2023
|
|
|
Lau arlo horiek lantzen dituzte egunero egunero milaka ikaslek bertsolaritzako saioetan Euskal Herri osoan zehar, gehien gehienak 10 urteko ikasleak. Ezagutzen dituzte egungo zein garai bateko bertsolariak; errimatu eta neurtu
|
beharrak
hizkuntza bihurritzera behartuko ditu; doinuak ere ikasi dituzte zerbait kantatzekotan; eta, nola ez, jendaurrean eta elkarrizketan aritzeak norbere burua ezagutzera eramango ditu, urduritasuna kudeatzen jakitea eta besteari entzuten trebatzea ezinbesteko bihurtzeraino. Ez da, beraz, bertsolaritza, ahozkotasuna lantzeko bitarteko soila, askoz gauza gehiago izan liteke, eta da, horretan diharduten irakasle espezialistek zein ikastetxeek baieztatzen dutenez.
|