|
2000
|
|
|
Beraz, ez da hain harrigarria gure artean luzaro, bai teorian eta bai praktikan ere, gizarteari behin eta berriro azaldu
|
beharra
euskara, beste edozein hizkuntza bezala, kulturaren adierazpide egokia izan zitekeela, hau Estatuaren goiko mailetan, bai eta unibertsitateko irakasleen artean ere oso eztabaidagarria izaten baitzen, haren aurkako zapalkuntza justifikatu eta harekin aurrera segitzeko aitzakiatzat.
|
|
2001
|
|
|
Ala, entitate erreala duenak egin dezake bakarrik? Ez ote daegongo hor, gaztelaniazko la policia eta horren parekoa sortu
|
beharra
euskaraz?
|
|
|
Gure kohesio eta garapenerako gaitasuna atakan jarri da eta horri erantzun behar zaio. Ez dugu pentsatu
|
behar
euskararen ibilbide luzean XXI. mendearen hasierakoa okerrena denik, ezta hurrik ere! Askoz ere latzagoa izan zen frankismo gorriko 50 urteetakoa eta, hori kontraesana, urte horietan berorietan kokatu ohi daeuskararen berpizkundearen sorburua.
|
|
|
Baina horrek ez gaitu eraman
|
behar
euskarak bereziki Iparraldean eta Nafarroan bertan ere duen ahulezia ezkutatzera, eta hizkuntz komunitate horrek bere bizitza garatzeko dituen zailtasun eta muga nabarmenak ez aldarrikatzera. Ofizialtasuna Euskal Herri osoan lortzea gutxienezko zerbait dela argi eta garbi aldarrikatu behar dugu, nahiz eta hori lortzeko zenbait kasutan aurrepausoak azpimarratzea beharrezkoa izango den.
|
|
|
Badakigu ofizialkidetza mugatua dela euskararena. Haatik, horrek ez liguke euskaldunoi oztopatu
|
behar
euskaraz bizitzeko aukera eta abagunea. Beraz, helburua bada, legearen izenean, euskaraz bizi ahal izateko esparrua debekatzea, okerretara ari garela esango nuke.
|
|
2002
|
|
|
Hori, eta ardura berezirik sortzen ez dizuen hitz egiteko modu desberdina? Inork ere bortxatu gabe, sentituko zenuke zuk
|
beharra
euskara ikasten hasteko, euskaraz mintzatzeko gai ez bazina?
|
|
2003
|
|
|
3. Ezkor samar aritu naiz aurreko lerrootan eta ez nuke gogoeta xume hau hainbat alderdi positibo nabarmendu gabe bukatu. Izan ere, azken urteotako erasoaldiak ez lituzke lanbrotu
|
behar
euskarak eta euskaltzaletasunak Nafarroan egin dituzten aurrerapausoak. Karramarroen modura ibiltzera kondenatu gaituzten honetan etsipenerako joera izaten dugu maiz, eta, nahiz eta egoera batere samurra ez den, botere gunetik datozen erasoek ez lukete azterketa razionala behar baino gehiago ozpindu.
|
|
2004
|
|
|
Ez haatik hutsaltasunean, euskara gizatasunaren osagarri moduan irudikatzen baitigu Xamarrek. Ez dago hemen inkontzientearen zokondo adigaitzetan barrena abiatu
|
beharrik
euskarak gugan duen eragina jakiteko: –Euskara gugandik kanpo zer da?
|
|
|
Euskararen egungo ahultasuna izan daiteke euskal kulturaren ahultasunaren arrazoia. Baina, labur esateko, ez da inola ere ahaztu
|
behar
euskara, hilzoriko egoeran egon ondoren, gaur egun susperraldi itxaropentsu bati loturik dagoela eta susperraldi hori herriaren borondatetik datorkiola, hau da, euskal jendearen eskutik. Euskara indartzen eta normalizatzen den neurrian indartuko eta normalizatuko dira euskal adjektibodun izen guztiak?. 157
|
|
|
Osotasunean datza, beraz, euskararen osasuna, indar kemenez osatzea, hitzaren esanahiari jarraiki, oso izatetik datorrelako edo: . Eta ez dugu ahaztu
|
behar
euskarak komunikazio funtzio guztiak bete behar dituela, bizirik irautea nahi baldin badugu. Euskararen erabileran eremuak zabaldu egin behar ditugu bizitzaren esparru guztietara, komunikazio mota guztietara, funtzio komunikatibo guztiak betetzera heltzeraino.
|
|
|
Hizkuntz ordezkapenaren errealitatea hor dago, gi zarte gatazka baten ondorio gisa. Gurea bezalako herri txiki eta deuseztu ba tean entzuten da preseski ez dela inor behartu
|
behar
euskara ikastera, politika horrek, maitagarri ordez, gorrotagarri bihur dezakeelako. Ederki esana.
|
|
|
Bestalde arreta euskaran jartzea ez da interpretatu
|
behar
euskararen gaineko datu esklusiboak emate moduan. Horrek, batetik, Euskal Herrian historikoki egon den aniztasun linguistikoa ezkutatuko luke, eta, bestetik, euskara beraren egoera historikoa osotasunean ulertzea galaraziko liguke.
|
|
|
Erderaz oso gutxi idazten da ukulluetako egitekoez, eta are gutxiago De Broglie’z edo Sartre’z. Zergatik, bada, asko
|
bear
euskeraz. Proporzioaz ari naiz.
|
|
2005
|
|
|
Badirudi gure hezkuntza sistema hizkuntza normalizatua duten herrialdeetakoa bezalakoa dela. Ez du, inolaz ere, berdina izan
|
behar
euskararekiko sentsibilitateak hemen eta erdararekikoak Madrilen. Euskara eskolan sartu da gizarteari esker eta hala segi behar du arrakastatsua izan dadin.
|
|
|
Ezin esan gauza bera fikziozko hizkerari buruz: aisialdian erabili
|
beharreko
euskara kolokialaren eredurik ez dute, eta gehienbat gaztelaniaz mintzo dira eskolako gaiei lotutakoez beste esparru ia guztietan.
|
|
2006
|
|
|
Sagardoaren eta txakolinaren osagai kimikoak ezagutzeak ez digu galarazten gure ospakizunak haiekin bustitzea, ezta? Bada, ez genuke eragozpen handirik izan
|
behar
euskararen botikak ere lagun ditugula onar  tzeko. Balia ditzagun, beldurrik gabe, eskura ditugun bitartekoak oro, euskarak, geure buruak eta etorkizuneko euskaldunek eskertuko baitigute.
|
|
|
Bi hizkuntzen jabe izaki erdaraz ari denak ez du agindu bat
|
behar
euskaraz egiteko, batez ere norbanakoen arteko harreman informalean ari garenean. Arrazoi bat, edo asko?
|
|
2007
|
|
|
1932ko maiatza ekainaren Gure> Herrian La, ttek Jean Etchepareren maila intelektual handia goraipatu egin zuen. 1932ko azaroa abenduaren Gure> Herrian La, tte ados agertu zen Jean de Jaureguierryrekin gra, a zuberotarraren murrizketaren
|
beharraz
euskara batuan. 1933ko urtarrilaotsailaren Gure> Herrian René Cuzacqen jakituria nabarmendu zuen La, ttek.
|
|
|
1932ko maiatzaekainaren Gure> Herrian La, ttek Jean Etchepareren maila intelektual handia goraipatu egan zuen. 1932ko azaroa abenduaren Gure> Herrian La, tte ados agertu zen Jean de Jaureguierryrekin gra, a zuberotarraren murrizketaren
|
beharraz
euskara batuan. 1933ko urtarrila otsailaren Gure> Herrian René Cuzacqen jakituria nabarmendu zuen La, ttek.
|
|
|
1932ko maiatza ekainaren Gure> Herrian La, ttek Jean Etchepareren maila intelektual handia goraipatu egin zuen. 1932ko azaroaabenduaren Gure> Herrian La, tte ados agertu zen Jean de Jaureguierryrekin gra, a zuberotarraren murrizketaren
|
beharraz
euskara batuan. 1933ko urtarrila otsailaren Gure> Herrian René Cuzacqen jakituria nabarmendu zuen La, ttek.
|
|
|
Gizarteak berealdetik, hizkuntzaren eskurik gabe, sortzen duen esanahia (pentsamendua, kultura, ideologia...) aditzera emateko komunikazio tresna? Hala balitz, ez genuke arazolarririk izan
|
behar
euskararen egoera bere onera ekartzeko, eta, bidenabar, euskaldunak bigarren mailako herritar izatetik erdaldunen duintasun baldintzetan bizitzera pasatzeko. Denok euskaldun izateko, alegia.
|
|
2008
|
|
|
Ez al luke sektore zibil erdaldun horrek bere indar politiko euskaldunarekin nolabaiteko koherentzian jardun behar? Adibide bat jartze aldera, alderdi horren kultur eta informazio praxian ez al luke aurre hartu
|
behar
euskarazko kazetaritzak. Esate baterako, eta dinamika horren harian, ez al luke gizarte zibilaren sektore jakinetan beste horrenbeste eragin behar?
|
|
|
Beraz, hirietako euskaltzale erdaldunentzat euskarazko ikastetxe pribatuak landa eremuan sortzea nahi zuen (murgiltze sistema indartzeko seguruenik); hortik kanpo ere nonahi sortzea euskal ikastetxeak; irakasle partikular euskaldunak formatzea (etxirakasleak); eta estatuko eskoletan (erdal eskoletan), euskarazko ikasgai ahalik eta gehien sartzea («gure izkereari lekut, so on bat egitea»). Ez zen inor geratu
|
behar
euskarazko irakaskuntzarik gabe.
|
|
|
Artikulu hau idatzi zuenarentzat Akademiaren aferak ez zeukan zerikusirik hizkuntza kontuekin, baizik oroz gain Sabino Aranaren ospearekin. Akademikoen autoritatea ez zen onartu edo ukatu
|
behar
euskara jakite edo ez jakite ikuspegiaren arabera, baizik Sabinoren lagun edo etsai izan omen zirenaren arabera. Zeren azken aldean egiten zen kontzesioa, akademikoak «Sabin baño jakittunaguak, zurraguak eta euzkelmattaliaguak» zirela frogatuz gero «pozik jarrattuko gayakez» esanez, erretorika soiltzat hartu behar da:
|
|
|
Sanzek torpedo dialektikoa bota du, hain zuzen ere aurrekontuei estutu handi samarra eman behar dietenean. Ez da aztia izan
|
behar
euskararentzako diru murrizketa gogorrak iragartzeko. Komunikabideentzako saila, jakina da, izoztuta dago, eta Xabier Azanza Euskarabideko zuzendari kudeatzaileak aste honetan bertan onartu duenez, oso litekeena da murrizketak are handiagoak gertatzea.
|
|
2009
|
|
|
Horrekin batera, beste helburua ikasleak gutxienez atzerriko beste hizkuntza batean trebatzea da, betiere lehenbiziko hizkuntza errespetatuz, jatorrizko beste hizkuntza batzuk dituzten ikasleen kasuan. Konplexua da benetan gai horri eskola ikuspuntutik heltzea, eskolaren xedeak ez baitu izan
|
behar
euskararen eta gaztelaniaren artean dagoen desoreka parekatzea. Alabaina, eskolak ekarpen handia egiten du euskararen normalkuntzaren garapenean, bilakaera oso positiboa gertatu baita euskararen ezagutzaren arloan.
|
|
|
Ez al dute orain ezer esan
|
behar
euskararen ezagutza baloratzea diskriminatzailea dela esaten dutenek. Benetako diskriminazioa da.
|
|
|
Mikel Atxagak (Urnieta, 1932), kazetari, itzultzaile eta idazleak ez du aurkezpenik
|
behar
euskarazko kazetaritzan eta oro har euskalgintzan. Euskaltzaletu, Saturrarango apaiztegian euskaltzaletu zen eta lehen meza Lourdesen eman zuen.
|
|
|
Mikel Atxagak (Urnieta, 1932), kazetari, itzultzaile eta idazleak ez du aurkezpenik
|
behar
euskarazko kazetaritzan eta oro har euskalgintzan. Euskaltzaletu, Saturrarango apaiztegian euskaltzaletu zen eta lehen meza Lourdesen eman zuen.
|
|
|
Bego hori dioena. Nago, ostera, ez ote dugun herri literaturaren altxorra ere barneratu
|
behar
euskarak aspalditik premiazko duen corpus esanguratsu horretan. Teknika berriak, bestalde, teknika hitzak egoki adierazten duenez, horixe dira, hain juxtu ere:
|
|
|
Laster, Maite Barnetxe eta Jan Battitt Dirassar gelditu ziren bakarrik. Ez zen informaziorik sartu
|
behar
euskarazko emankizunetan nahiz Dirassar kasetari profesionala zen. Ez goizetako 5 minututan, ez eta astean behingo oren erdian.
|
|
|
Bego hori dioena. Nago, ostera, ez ote dugun herri literaturaren altxorra ere barneratu
|
behar
euskarak aspalditik premiazko duen corpus esanguratsu horretan. Teknika berriak, bestalde, teknika hitzak egoki adierazten duenez, horixe dira, hain juxtu ere:
|
|
|
Orain arte euskararen ikuspegitik aztertu badugu ere euskarazko hedabideen auzia, ez genuke ahantzi
|
behar
euskarazko hedabideena jarduera ekonomiko bat dela, interes legitimoak dituzten enpresek eta elkarteek aurrera ateratzen duten jarduera bat, eta ehunka langile barne hartzen dituena. Horrexegatik, eta esan dugun guztiaren argitan, bistan da euskarazko hedabideak ere ez daudela gaur egungo gizartean hain entzuna, baina ez hain errotua?
|
|
|
Nagusi izango den erabilera eremuak behar ditu euskarak hainbat gunetan, nahitaezkoa du hori" iraun eta hazteko", eta hori gogo onez onartu behar dute gaztelania lehen hizkuntza dutenek eta etorkizunean lehen hizkuntza izango dutenek ere. Beste hainbatetan gaztelaniak izango du nagusitasuna, eta horrek ere ez ditu gogo txartu
|
behar
euskara lehenetsi nahian dabiltzanak.
|
|
|
Herritarren artean euskararen axola hain da ahuldua, non ez duten eskaintza bati ere ihardesteko indarrik egiten? Ala uste al dute egitura publikoek dutela lehentasunez arduratu
|
behar
euskarari bizi esparruak paratzeaz eta gauzatzeaz. Nola bizi daiteke euskara, herritarrek beraiek ez badute berezko esku hartzerik obratzen?
|
|
|
zergatik balio du 3.500 lagun etor daitezen gaur egun pastoral bat ikustera... biharko batean arizale bakan batzuk soilik izango badira euskaraz hitz egiteko gai? Jada erran izan dudan bezala, trajeria izen zaharragoa ere daraman pastoralak ez luke bilakatu
|
behar
euskararen tragedia.j
|
|
2010
|
|
|
Ondoen idatziriko lanetako bat da, eta, aldi berean, onartezinenetako bat, esan zuen Bernardo Atxagak, protagonistak ume batekin duen maitasun istorioari eta emaztegaiarekiko duen jarrera aipatuz. Ez dugu [Mirande] barkatu
|
behar
euskaraz idatzi zuelako.
|
|
|
(1) Niretzat, komunikatzeko ez dugu
|
behar
euskara, bezeroekin hitz egiteko, komunikatzeko ez dugu behar, hornitzaileekin ezta, orduan tresna moduan, niretzako da tresna bat, gauza askotarako, baino nagoen tokian ez dut ikusten euskara tresna bat modura. (ENP1 B, 14) 2
|
|
|
–Ezinbestekoa, hil edo bizikoa, dela uste dugu euskara batasun bidean jartzea. Haur eta gazteei euskaraz irakasten baldin bazaie, eta euskaraz irakatsi
|
behar
euskara biziko baldin bada, premiazkoa da guztiei batera edo bateratsu irakastea?. Aparteko lekua izan du hezkuntzak, ikuspegi hori dela-eta, euskara batuaren sorreran eta zabalkundean.
|
|
|
Erretorikaz aparte, Ramon Menendez Pidalek, Miguel de Unamunok bezala, ez zuen euskara batzeko ez emendatzeko eskubiderik onartzen. Ukitu ere ez zen egin
|
behar
euskara, material linguistikoaren balio arkeologikoa ez hondatzeko. Hizkuntza arautzea baino hobe zen, naturaren botereari amore emanez, hiltzen uztea.
|
|
2011
|
|
|
Hemen euskara ez da beharrezkoa. Ez du batere
|
beharrik
euskara ikasteko, eta hau bezalako kasuak gertatzen dira leku guztietan. Hemen oso ondo bizi liteke euskaraz fitsik ulertu gabe.Euskaldunen kontzentrazio geografikoa behar dela zenioen berriki iritzi artikulu batean.Hor badago liburu bat:
|
|
|
Paula Kasares: Ez da ahantzi
|
behar
Euskararen Foru Legea zein kontestutan onartu zen, ez da inolaz ere adostasun politikoaren ondorioa. Gaur egun adostasun falta bera dago.
|
|
|
Tolerantziaren harian eta azken hamarkadak gogoan, honako hausnarketa hau egin zigun Luis Nuñez Astrainek hiletsian zegoela: . Inondik inora ere ez zuen euskaldun bakar batek ere toleratu
|
behar
euskara bere herrian derrigorrez beharrezkoa ez izatea beste hizkuntza bat hala zen bitartean. Litekeena da euskararen etorkizuna Euskal Herriaren independentziaren esku egotea, baina litekeena da halaber horrela ez izatea.
|
|
|
–Zergatik ez ote da manipulatu
|
behar
euskara? –Guztion ondarea delako?.
|
|
|
Nahiz eta afera honek ez zuen ondorio nabarmenik izan unibertsitatean, eztabaidak inflexio puntu bat ezarri zuen zientzia esparruan erabili
|
beharreko
euskara moldean. Bide bi bereizi ziren, labur esateko.
|
|
|
Eta subordinazioa lortzeko bide bat aztertzen ari gara: euskara disonantea izan ez dadin, euskaraz egin
|
beharrean
euskara erabiliko da ikur gisa. Praktika horiek anbibalenteak dira:
|
|
|
Annalesen itzulpenaren lehen zirriborroa, eta horrela, Bidart, Castets, Zanzinena eta beste hainbatek zorroztuko zuten, gerora pulpitutik eta erabili
|
beharreko
euskara.
|
|
2012
|
|
|
Zaildu
|
beharrean
euskara errazteko proposamena da egiten duzuna?
|
|
|
euskal literaturaren historian itzulpenek pisu handia izan dutenez eta literatura polisistemaren erdigunetik nahiko gertu egon direnez, itzultzaileek metodo atzerriratzailea erabili izan dute, eta itzulpenek, beraz, nahiko gertutik jarraitu izan dituzte jatorrizkoaren eredu linguistiko eta literarioak. ...ian, ezta gure inguruko beste hizkuntza minorizatuetako itzulpenen historietan ere (katalanean eta galiziarrean, esate baterako). 28 Egia da itzulpenaren bidez euskarara forma eta eredu berriak ekarri nahi izan dituztela itzultzaile askok (Axular itzulpenaz baliatu zen euskararen alderdi estilistikoa lantzeko; Orixek, Lizardik eta Ibinagabeitiak behin eta berriro azpimarratu izan dute itzulpenaren
|
beharra
euskara aberasteko bitarteko gisa...), baina horrek ez du esan nahi Venutiren metodo, atzerriratzailea, erabili dutenik, ezta Touryren, egokitasunera?
|
|
2013
|
|
|
Ez, ez dugu Euskara ahaztu, baina arlo honetan batere zehaztasunik ez duen aurreproiektuari Wertek ñabardurak egin ahala, helburua kritika guztiak arlo honetara zuzentzea izan den susmoa handituz doakigu, curriculumaren eremuan egindako eraso zentralista eta zentralizatzailea eztabaidaren muina izan ez dadin. Hala ere, ez dugu ahaztu eta salatu gabe utzi
|
behar
euskara bigarren mailako hizkuntza bihurtzen duela, eta hizkuntza arloan LOMCEk egiten duen planteamenduak «B» eredu baterantz garamatzala, gure helburua ikasle euskaldun eleaniztunak sortzea dela oso argi dugunean. Eta hori guztia guk jada gure hezkuntza sistemarekin lortuak ditugun helburu batzuk lortzearren.
|
|
|
Bi alderdietan ikusten duzu horren erantzukizuna. Ez al lukete bat egin
|
behar
euskararen inguruko estrategietan. Badira horretarako arrazoiak.
|
|
2014
|
|
|
Problemak ez dira, gainera, erabili
|
beharreko
euskara eredura eta beste hizkuntzen erabilerara mugatuko. Izan ere, taldeko batzuk (Antton Ezeiza buru) eta seriean parte hartu zuten zuzendari gehienak ez ziren euskaldunak.
|
|
2015
|
|
|
Euskara, gaztelania eta atzerriko hizkuntza luke izan, eta atzerriko hizkuntza bakarraren ordez bi badira bi. Ingelesak ez die garrantzia eta denbora kendu
|
behar
euskarari eta gaztelaniari. Hori bai, gaztelania Nafarroan hizkuntza nagusia izanda, eta euskara gutxiagotua, denbora gaztelaniari kendu behar zaio, ez euskarari.
|
|
|
Lehenengo kategoriak guraso euskaldunak biltzen ditu, eta bai amak bai aitak euskaraz mintzatzeko gaitasun oso ona edo nahiko ona eduki behar dituzte. Guraso mistoen kasuan, aitak ala amak, bietako batek eduki
|
behar
euskaraz mintzatzeko gaitasun oso ona edo nahiko ona. Guraso erdaldunen kasuan ez aitak ez amak ez dute mintzatzeko gaitasun ez oso onik ez nahiko onik.
|
|
|
Egun, semeek denetara egiten dute, baina bilobak euskaraz oso ondo moldatzen direla eta ataundarrez egiten dutela aipatu zuten. Era berean," garai batean bezala, ez dago" atizatu"
|
beharrik
euskaraz hitz egiteko".
|
|
|
Baina zaila da ulertzea zergatik dauden erdigunetik hain aparte herriaren oinarri funtsezkoenak, hala nola hizkuntza eta naziotasuna.Iparraldeko abertzaleek aspalditik erakutsi nahi izan dute ez direla euskal identitatearen ordezkari soilak, haien proiektuak erantzuten diela arazo guztiei. Baina horrek ez luke eragin
|
behar
euskara eta nazio ikuspegia ez izatea ardatzak. Boz emaile berriak lortzeak erran nahi izan behar du jende horrentzat aberria Euskal Herria dela; ez bakarrik ezkerreko alternatiba aurkitu duela.
|
|
|
Bada, ordea, Zeruko Argia eta Anaitasunaz gain, aintzat hartu
|
beharreko
euskara hutsezko beste informazio aldizkari bat: Goiz Argi; hau ere, aurreko biak bezala, newsmagazine bihurtu zen Francoren heriotzarekin Hego Euskal Herrian abiatu zen aro politiko berria baliatuta.
|
|
|
Simancas ko Artxibo Orokorrean, 1498ko dokumentu bat ageri da non Valladolideko Auzitegiko eskribautza Joan Murgakoari ematen zaion, honek, euskalduna izanik, ez zuelako interpreteren
|
beharrik
euskarazkoak ziren lekukoen testigutzak aditzeko.
|
|
|
DOTak bai, 17 atalean jasotzen du. Utopia zela ematen zuen,, bai garrantzitsuada baina beste eremu batzuetan?, hezkuntzan, edo zerbitzuak ematerako orduan... gainerako esparruetan ez zen balioetsi
|
behar
euskara ez zuelako inolako loturarik. Ikusi dugu baietz, badaukala, eta era praktiko batean ikusi dugu gainera.
|
|
|
Espainieraz hitz egin
|
beharrean
euskaraz egiten badut normaltasunarekiko dibergentzia bat agerraraziko dut, anomalia bat. Zein dira ondorioak?
|
|
|
" Zergatik ez ote da manipulatu
|
behar
euskara? " Guztion ondarea delako"[...].
|
|
2016
|
|
|
%4 Administrazio publikoan ez da %1era iristen. «Konparazio horrek erakusten du onarpen publikoaren
|
beharra
euskararen garapenerako».
|
|
|
Guk ez dugu besterik egin
|
behar
euskaraz leun mintzatzen jarraitu baino, haserretu beharrik gabe. Guk ulertzen diegu.
|
|
|
Euskarak badu aitormen eta estatusa, hein batean. Badakit, ez dut zalantza izpirik, Joan Antonio eta Bizenta pozez txoratzen leudekeela XXI. mendearen hasieran Azkoitian zein Markinan umerik gehienek, denek agian, euskaraz ikasten dutela jakinik, ez daukatela osaba apaiz idazle baten
|
beharrik
euskaraz irakurtzen eta idazten ikasteko. Hunkitu egingo lirateke, pozezko malkoak isurtzeraino hunkitu.
|
|
|
Larramendik bere hiztegia atera zuenean, Arakistainek gutun bat igorri zion Andoaingoari Iruñean 1746.eko abuztuaren 15ean dataturik, balizko hurrengo argitalpen batean kontuan hartu beharreko zenbait aholkurekin, esate baterako, hitz guztiak zein euskalkitatik hartuak izan ziren esatea edota gaztelania euskara hurrenkera erabili
|
beharrean
euskara gaztelania erabiltzea, gaztelaniaz ordezkorik ez duten euskarazko hainbat esaera kanpoan gera ez zitezen aholku ederra Izaba aldeko baten batentzat, baina berandu iritsitakoa nonbait. Ez ziren bakarrik egin beharrekoak igorri zizkionak, ordea, eta laudoriozko hitzak esan zizkion umil eta apal, zinez eta bihotzez, aurrerantzean josulagunak egoki baldin bazeritzon, elkar lankidetzarako bere burua aurkeztuz:
|
|
2017
|
|
|
Instituzioek hitanoa gure ikerketari begirahauspotu
|
beharrean
euskara batua hauspotu dute eta honen kaltetan hiketa eta euskalkia (k) baita erebaztertu egin d (ir) a.
|
|
|
erabilera praktikoa (ohikoa eta erosoa, bestela naturala deritzona) ez dela orain arteko metodo eta ikerlanetan ondo hartzen, ezta ematen ere19 baina honetan guztian nabarmendu nahi dugu ikerketa logika horien ondorioz, egiten ari diren interbentzio eta efektuak zein izan daitezkeen. gaitasunak galdetuta, hiztunak zenbatzen dituenak hiztunak ugaltzeko politikak eta interbentzioak egiteko beharra sumatu dezake eta hiztunak zenbatzen ebaluatuko ditu ekimen horiek. eta, oso egoera soziolinguistiko ezberdinetan bizi direnen pertzepzio subjektiboen bidez erabilera neurtzen bada, hizkuntza praktikak ugaltzeko ekimenak egiturazko eragileetatik banakoen disposizioetara desbideratzeko joera nagusitu daiteke. hala ere, euskara biziberritzeak erabilera du helburu, euskara normaltzea hura bizi jarioan ohikoa eta erosoa egitea den aldetik. horri ofizialtasunaren estatusa gehituz gero, argi dago hizkuntza politikei erabilera sustatzea eskatu behar zaiela. hori hainbat xedetan zehazten da: erabiltzeko aukera, gune eta moduak zabaltzea eta bermatzea, erabilera predeterminaturako dispositiboak, edo gutxienik, euskara erabiltzeko probabilitatea (ergo ahalmena) handitzea. bestela esan, helburuak ez luke izan
|
behar
euskara dakien jendea, subjektiboki hartarako motibatua, baizik eta euskaraz egiten diren jarduerak eta horretarako aukera objektiboak. ikerketen eta interbentzioen helburua erabilera sustatzea bada, ikerketa gaia euskaraz egiten diren jarduerak eta horretarako aukera objektiboek lukete. horrela jakin eta zehaztu genezake bai erabilera predeterminaturako dispositiboak zein diren, bai tokian tokia... praktika linguistikoak praktika sozialak direla ahaztu barik, jende artekoak eta tokian tokikoak. erabilera" efektiboa" neurtzea izan daiteke beste bidea. alegia, erabilera edo praktika inkesten bidez neurtu barik, erregistratu eta handik baliokideen serieak eta aldikako ebaluazioak sortu. horrez gain, erabilera efektiboa erregistratzen eta alderatzen denean, zeharka bainoago, zuzenean neurtzen eta ebaluatzen dira erabiltzeko aukerak eta politikak. horrela, ez litzateke zuzen zuzenean deskargatuko hiztunen gainean erabileraren" kausa" (hizkuntza bat erabiltzea borondatezko kontu bat izango balitz bezala).
|
|
|
Nork berea edukiko du hedabideen munduan, euren interes ideologiko, moral, ekonomiko eta abarren araberakoa. Baina EITBn, ez ote lukete lehentasuna eduki
|
behar
euskararen normaltze eta prestigiatzearekin lotzen diren berriek, bera eratu zenean finkatu ziren printzipioei jarraiki. Eztabaida konplexu samarrean sartzen gara, baina joan gaitezke kasu zehatzetara, zertaz ari garen jabetzeko.
|
|
|
1 Lehenik eta behin, hizkuntza politika egokiak inbertsioak egitea eskatzen du. Eta ez da uste izan
|
behar
euskarak kostu bat gehiago suposatzen due nik, baizik eta ondoko belaunaldiei begira egiten den inbertsio bat dela, he rriaren kohesioa bermatzeko beharrezkoa dena.
|
|
|
euskal literaturaren nolabaiteko, sekularizazioa?. Erakutsi du, modu apurtzailean, ez dela espezialista izan
|
behar
euskaraz idazteko; ez linguistika aditua ez eta apeza, gogotsu baizik.
|
|
|
—Ez dugu bere
|
beharrik
euskara irakasteko. Guk etxean ikasi genuen gure gurasoekin.
|
|
|
“Muñoz Eugi gustatu egiten zait niri. Baina Muñoz Eugi osotara arbuiatzen duzu zuk kulturaren arloan ordezkatzen duzun Lakuako Gobernuari, ez dago partidua aipatu
|
beharrik
euskaraz egiten den kultura bost axola zaiola plazaratu eta eztabaida publikoa izan duzuelako. Eta Muñoz Eugik arrazoi du egindako salaketetan.
|
|
2018
|
|
|
Normaltasunez bizitzea (ahal den neurrian) eta baikortasunez ikustea euskararen gaia funtsezkoa iruditzen zait. Euskarak ez du balio
|
behar
euskarari buruz hitz egiteko nagusiki, gai arruntak aipatzeko erabili behar da. Okzitaniarraren kasuan oso ezkorrak izan ziren soziolinguistak eta ezkortasun horrengatik azkartu egin zen hizkuntzaren gainbehera:
|
|
|
helduek euskararekiko duten konpromisoa eskolaren gain uzten dutenean, azken finean hurrengo belaunaldien gain uzten dute erantzukizuna. Beraiek ez dute inongo esfortzu gehigarririk egin
|
behar
euskararen alde. Esfuertzu gehigarria eskatzen bazaie, ikusteko dago ea aldeko jarrerak ez diren jaisten eta ondorioz plangintzak duen gizarte babesa eta legitimitatea ez den galtzen.
|
|
|
Badakit" berreuskalduntze" kontzeptua eremu politikoan minbera gerta daitekeela, baina euskaltzaleon eremuan... Gure garapen intelektuala ez luke baldintzatu
|
behar
euskararen kontra dihardutenen aldarteak. Besterik da gero nola sozializatu.
|
|
|
Andres Urrutia (euskaltzainburua): Pozik hartu du Akademiak aitotza berri hau, ez baitugu ahaztu
|
behar
euskara guztion ondarea dela, guzti guztiona. Ehun urtez egin dugun bezala, jarraituko dugu lanean eta euskal gizarteari zerbitzu arin eta zuzena ematen, hori bai, gaur gaurko tresnak eta baliabideak erabiliz.
|
|
|
4 ‘Ortografia’ ren hasieran bertan seinalatu zuen Mitxelenak non zegoen orduan beharrik handiena: " Haur eta gazteei euskeraz irakasten baldin bazaie, eta euskeraz irakatsi
|
behar
euskera biziko baldin bada, premiazkoa da guztiei batera edo bateratsu irakastea. Nahi eta behar dugun batasun hori, lehen urratsetan behintzat, euskera idatziarena, izkribuzkoarena, da.
|
|
|
Hizkuntzaren prestigioa ere ekarri du, nonahi eta zernahitarako baliagarri baita. Bestalde, ez dugu atzendu
|
behar
euskarari bizi indarra eman nahi badiogu, euskal hiztunen kopurua handitzea ezinbestekoa dela, eta, hori erdiesteko, indarra irakaskuntzan eta helduen euskalduntzean jarri behar dugu; hortaz, batua nahitaezkoa dugu.
|
|
|
Bere landa ikerketetarako Bonaparte printzeak ez du
|
behar
euskara literariorik, ez du nahi idazleen euskararik" le Basque des auteurs", herri hizkerak baizik" le Basque du peuple", eta horietan aparteko garrantzia damaio ahoskerari: " Pour les dialectes populaires je ne consulte que la prononciation", diotso 1862ko abuztuko eskutitzean.
|
|
2019
|
|
|
(...) Gero, instituzioa jin baitzen etxerat, eskola jin baitzen etxerat, eta, erraiteko ez zela haboro
|
behar
euskaraz elestatzen etxean enekilan. Hor, nonbait, aitaren alde, nonbait, konfirmatzen ebe, bere ikusteko manera, euskarak ez duela deus ere balio.
|
|
|
Duela hamarkada batzuk arte, hizkuntza kontzientziarik izan gabe ere, euskara bizi bizirik zegoen arnasguneetako berezko hiztunen ezpainetan. Ez zuten aldeko jarrerarik
|
behar
euskaraz egiteko, huraxe zelako ondoen zekiten hizkuntza (askotan bakarra) eta inguruan euskaraz egitea arau soziala zelako. Egoera horiek, ordea, nekez errepikatuko dira berriro eta gero eta determinanteagoa izango da hiztunen jarrera aktibo eta kontzientea.
|
|
|
Nahiz eta azken hamarkadetan asko aurreratu den, oraindik ere euskaraz egitea normalitatearen aurka egitea da. Ez dugu ahaztu
|
behar
euskararen herria ez dela EAEra mugatzen, eta gauden 2019an ez dela gure lurralde osoan ofiziala propio dugun hizkuntza. Nafarroa Garaian, hauteskunde promesetatik haratago," Vascuencearen legeak" indarrean jarraitzen du bere horretan, bertako biztanleria zatikatuz eta eskubide ezberdinak aitortuz.
|
|
|
5) Ez dugu inora joan
|
beharrik
euskararen familia argitzeko, nahiko ongi finkatuta daudelako dialekto guztiak. Are gehiago, pentsatzekoa da ez dugula senide gehiagorik aurkituko, zeren Europan zeuden hizkuntza zaharrak, gaurko hizkuntza nazionalak gailendu zirenetik, betiko desagertuak izan baitira.
|
|
|
2) Euskararen historia eta bere genesia dagoeneko ezagunak dira; beraz, bere jatorria azaltzeko ez dugu inora joan
|
behar
euskararen existentzia justifikatzeko, euskararen enigma desestalita geratu baita.
|
|
2020
|
|
|
Gaiari zeharka nahiz zuzen zuzenean heldu izan zaionean ez da ageri
|
beharrik
Euskara Zerbitzuarekin dagoen lankidetza ugaritzeko, pozez baloratzen dute orain arte izandakoa. Hala ere, berriro ere hitzez adierazterakoan malenkonia puntu batekin ekartzen dituzte gogora garai bateko ohiturak:
|
|
|
" Tristea da hiru edo lau legealdi daramatzaten politikariek euskaraz ulertu ere egiten ez dutelako Eusko Legebiltzarrean aurikularrak erabili behar izatea". Kasu horretan ere itzuli egin
|
behar
euskarara.
|
|
2021
|
|
|
1 Ezinbestekoa21, hil edo bizikoa, dela uste dugu euskara batasun bidean jartzea. Haur eta gazteei euskaraz irakasten baldin bazaie, eta euskaraz irakatsi
|
behar
euskara biziko baldin bada, premiazkoa da guztiei batera edo bateratsu irakastea. Nahi eta behar dugun batasun hori, lehen urratsetan behintzat, euskara idatziarena, izkribuzkoarena, da.
|
|
|
Baina, euskara jakitea edo dirua edukitzea, zer da beharrezkoagoa? Dirua badaukazu ez daukazu inolako
|
beharrik
euskara jakiteko. [MEX]
|
|
|
Euskalki diferenteen ulertzea ez da beti sinplea, txikitatik belarria inguruan dugunari ohitua denean. Ez da beti sinplea ere erabili
|
beharreko
euskara hautatzea lekuaren arabera, jasotakoa desikasi eta aldatzea. Baina uste dut aldebiko indarrak eskatzen dituela euskalkiaren auziak oreka egokia atzemateko.
|
|
|
Batzuek nahiago dugu euskaraz hitz egin eta euskaraz idatzi erdaraz baino, eta ez daukagu inork esan
|
beharrik
euskaraz egiteko, eta halakoak badaude udalerri euskaldunetan eta ez euskaldunetan ere, eta hala jarraituko dugu/ dute, baina ez zait koherentea iruditzen helmuga bezala guztiz ezinezkoa den elebitasun orekatua duten erakundeetako ordezkariek udalerri euskaldunetako euskaldunei koherenteak izatea galdegitea.
|
|
2022
|
|
|
Bada beti nun zer egin. Herriko bestak direlarik konparazione, ez ote gintazke gehixago mugitu
|
behar
euskarari toki handiagoa eginez. Aldi bat baino gehiago entzuna, nik ere berriz errepikatzen dut hemen, nihun ez litakeela herriko bestarik muntatu behar bertsulari zonbait gomitatu gabe.
|
|
|
Zentzu horretan, euskarak lehiakortasun onura eskaintzen duela argudiatu ohi da, baina argudioak sendoak izan daitezen komenigarria da zer motatako lehiakortasun abantaila eskaintzen duen zehaztea, zein den bezeroen aurrean duen balio erantsia, zein arrazoik bereizten duen besteengandik. Izan ere, ez da ahaztu
|
behar
euskararen onura konpetitiboa, normalean, ez dagoela kostu ekonomikoetan, aipatu alderdi bereizgarri horietan baizik, kasu gehienetan euskaraz aritzea erdaraz egitea baino garestiagoa izaten baita (Erize 2013, 129).
|
|
|
Batzuek nahiago dugu euskaraz hitz egin eta euskaraz idatzi erdaraz baino, eta ez daukagu inork esan
|
beharrik
euskaraz egiteko, eta halakoak badaude udalerri euskaldunetan eta ez euskaldunetan ere, eta hala jarraituko dugu/ dute, baina ez zait koherentea iruditzen helmuga bezala guztiz ezinezkoa den elebitasun orekatua duten erakundeetako ordezkariek udalerri euskaldunetako euskaldunei koherenteak izatea galdegitea.
|
|
|
Baina nekea eragiten du militantziak, idazleak dioenez. «Nekatu egiten da jendea umeei behin eta berriz demanda egiten ibili
|
beharra
euskaraz egin dezaten».
|
|
2023
|
|
|
Horiek gehiago egiten dute euskaraz, normala denez, begi bistako arrazoiengatik. Euskara etxetik jaso dute, kasurik gehienetan, eta euskara normaltasunez entzuten dute han eta hemen beren egunerokoan, beren paisaia linguistikoan ohiko hizkuntza nagusi bilakatzeraino, eta ez dutelako, hortaz, ahalegin berezirik egin
|
behar
euskara modu naturalean atera eta sor dakien.
|
|
|
Eta behin hori ziurtatuta, aukera dagoen eremuetan, legearen bazterretik aurrera egiteko zirrikituak bilatzea izango da erronka, orain arte bezalatsu. Ez da ahaztu
|
behar
euskara hutsez aritzeko aukera udal batzuek ireki zutela ondo kostata eta borroka asko eginda. UEMAko udalerriek badakite zerbait horretaz.
|
|
|
Izan ere, gertuko komunitatearen
|
beharrak
euskaratik asetzeko eta garatzeko ekimenak eta proiektuak antolatzea gure egiteko historiko bat izan da, beti ere, beste eragileekin osagarritasunean eta lankidetzan. Eta ekimen horietako batzuk proiektu jarraiak bilakatuz gero, profesionalizatzea ere normala eta garrantzitsua izango da, Federazioak eta elkarteek, bestelako gizarte eragileekin harremanetan, eta beraiekin batera, erronka partekatuak detektatu eta berauei erantzuteko lan esparru kolaboratibo berriak zabaltzea garrantzitsua izango delarik.
|
|
|
«Gaizki egitea ez da izan
|
behar
euskaraz ez hitz egiteko arrazoi»
|
|
|
Euskalgintzarentzat, berriz, larria da erabakia, eta mezu zuzena bidaltzen du: ez da
|
behar
euskara normalizatzeko teknikaririk».
|
|
|
Frustrazioa sortzen dugu, baita irakasleona ere. Ondo pasatu
|
beharrean
euskara ikasten, subjuntibora heldu behar dugu. Ikuskariak zera esaten dizu:
|