|
2002
|
|
|
Munduko uririk haundiena ez hain zuzen, baina ederrenen artean, behintzat, ipini gura dabe. Mende honen hasierako Bilbo txikerra, itsasgizonen eta dendarien uria, industri herri indartsu izan ondoren, eta diru arloetan be bai, hemendik gorakoan industri osteko zerbitzu ugariko egonleku bihurtu
|
behar
ei da.
|
|
2003
|
|
|
Baina, baita bere bihotz mina agertu be, gure Manu Ziarsolo aspaldion isildu egin jakulako. Egundo baino gehiago
|
behar
ei dogu gaur euskaldunok holako umore argia, hainbeste hodei ilun eta eztabaida garratzen artean; Abeletxeren euskera herrikoia ta jatorra edozein euskaldunek ulertzen ei dau, errez ulertu be. Azkenez, eskari bat egiten dau Irigarayk:
|
|
2007
|
|
|
Azkenean, aurrera jarraitu baino lehen, bizimodua eten eta Hego Ameriketara etorri da. Hileak
|
behar
ei dauz pentsetako Australian zer bizimodu gura dauan, zelako beharra gura dauan.
|
|
2008
|
|
|
Egunez be izango eben etxe azpiko arto sailak ongarritzeko astia. Artoa oraindik txiki samarra eta ondo makurtu
|
beharra
ei egoan ezkutuko eginkizunetarako. Kontua da, hesteak libratzera joan zan beste bati, prisaka makurtu behar horretan, gardulatza tokau jakola pare parean.
|
|
2009
|
|
|
Narre, estoa baino handiagoa den lera itxurako erreminta erabili izan dute inoiz zeregin bera betetzeko. Lur gaitzetan batez ere, baina indar handia
|
behar
ei zen mugitu ahal izateko. Idiak behar ei ziren, eta ez zen askotan erabiltzen.
|
|
|
Lur gaitzetan batez ere, baina indar handia behar ei zen mugitu ahal izateko. Idiak
|
behar
ei ziren, eta ez zen askotan erabiltzen.
|
|
|
Sugeen haginkada edo usigien aurrean esnea edatea eta haginkada hartutako inguru guztia gogor lotzea, odolak korri eta gorputz guztia pozoitu ez zezan, izaten ziren herritarren erremedioak. Batez ere sube egune denean, egun sargoritsuaren ondorioz justuriak sortu eta behea bustita dagoenean, kontu handiz ibili
|
beharra
ei dago. Orduan ateratzen ei dira sugeak, eta egun horietan izaten dute haginka egiteko joerarik handiena.
|
|
|
Lekuko batzuen ustez, hala ere, umeari diferente berba egitea ez ei da ona. Umeari normal egin
|
behar
ei zaio berba, horretara normal ikasiko duela eta. Umeei egiten zitzaizkien berba berezien adibide legez:
|
|
|
Lurrarekin lotutako lanetan garrantzia handia ematen diote gure lekuko gehienek iretargiari. Urek behean edo ur beheran, ilbeheran erein
|
behar
ei da. Tipularen kasuan, esaterako, hala egiten ez bada, kinpullek gora iyeten dau.
|
|
|
Orroztoki edo orraztokia edukitzen zuten sorginek, eta euren orratza txikia eta fina zen. Orraztoki hori ijito edo eskaleek saltzen zuten, eta beti saldu
|
behar
ei zen erositakoa baino garestiago. Bertan Erainek edo Eraginak, urduriak, izeneko izakiak bizi ziren.
|
|
|
Kukua da beste txori sakratuetariko bat. Apirilaren zortzirako ez badator, apirilaren bosterako beste lekuko batzuen iritzian, hileta prestatu
|
behar
ei zaio. Baina lekukoen arabera, San Joseetarako heltzen da beti.
|
|
|
Martian aro txarra egin izan du sarri, berriemaileen berbetan, baina baita apirilean ere. Horrexegatik San Markora arte tentuz ibili
|
beharra
ei dago, aro txarra egin lezakeela eta.
|
|
|
Hala bada, antzina, agonia luzea zeukaten andreen gainean" orraztokia eman ezinik" zebiltzala esan ohi zen. Era berean, sorginak orraztokia beste norbaiti igarotzeko, eta behingoz hil ahal izateko, izara zuriak ipini
|
behar
ei zituen etxe aurrean. Hori da Jata eta Sollube mendi tontorrak elurrez estalita zeudenean esaten zen esaeraren jatorria.
|
|
|
Agoniari amaiera emateko beste era bat kanpaiak jotzea zen, Jaungoikok miserikordi emon dein. Zazpi herritako kanpaiak jo
|
behar
ei ziren agoniari akabua emateko. Baina izaten ziren, lehenago aipatu dugunez, horretara ere hiltzen ez zirenak.
|
|
|
Basontzi bete ur emoteko be, ordu erdi luzean arren eta arren egon
|
behar
ei jakon eta.
|
|
|
Zerk jarriko nau, ba, Mitxin! Heugaz bizi
|
behar
ei joat aurrerantzean. Eta katutxu batek ze bizimodu jamostak niri?
|
|
|
A, bai! Musean jokatu
|
behar
ei eben.
|
|
|
" Antxina antxina baten mozolotxu bat jaio ei zan. Egunak joan egunak etorri, ez ei eutsan urteten lumarik, eta gizajoa dardarka hotzak hil
|
beharrik
ei egoan. Habiatik urteten lotsa zan, bilozik egoalako; eta negarrez eta ulu uluka hasi zan gaixoa.
|
|
2011
|
|
|
Hainbat errota izan dira herrian Mapeko errekan, Axpekoan eta Infernukoerrekan zehar bananduta. Edadekoek dinoenez, asko egon arren, zenbat gura
|
behar
ei eukien errotok lehen. Baina horreei be heldu jaken azkena:
|
|
|
Txotorrak, begitxotorrak, norbaiti eperdia ikusteagaitik urteten ebela esaten dabe, irribarre antzean, lekukoek. Txotorra osatzeko, mantzanilea egosi eta kotoitxu bategaz ganean ipini eta busti
|
behar
ei da.
|
|
|
Landarak guri guri dagozanean ebagiten ei ditu txepetxak. Bareziko herritarren esanean, txepetxak sarnie nahastetan ei dau, eta kontu handiz ibili
|
behar
ei da beragaz.
|
|
|
Sugoiari bizia kentzeari, galdu edo akabau esan
|
behar
ei jako. Hil esan ezkero, barridxen dator.
|
|
|
Artagaraunak oiloentzako gordeten ziran, baina lekukoen eretxian arto igarra emon
|
behar
ei jake, ze hezea emon ezkero ez ei da arrautza gorringoa behar dauen lez gorritzen eta. Halanda be sarri emoten jaken oiloei eta txarriei igartu bako artagarauna.
|
|
|
Barezin batu dogunetik, ostera, bederatzi egunetan joan
|
beharra
ei dago Gaztelugatxera, eta joaten dan bakotxean kanpaia jo, ameseta txarrik ez eukiteko. Halanda guzti be, lekukook dinoe, txikerretan gauero errezetan eutsiela San Mamesi, ameseta txarrak urruntzeko, honako errituzko errezu honen bidez:
|
|
|
Hiru hilabetez emoten eutsien bularra makalik egoan andrearen umeari eta handik aurrera behi esneaz hazten eben. Behi esnea emon behar zanean be, beti behi berarena izan
|
behar
ei eban, eta uragaz erdiz erdiz nahastauta edanazoten jakon. Aña baten preminarik handiena izaten zan kasuak ziran, edo edadean aurrera egoalako andrea, edo" uriko" umea hartu ebenak, edo ama bera makal egoalako.
|
|
2013
|
|
|
Samako gatxik etorri ez daiten, haria bederatzi egunean eroaten da kendu barik. Epe hori igaro eta gero, etxeko surtan crrc
|
behar
ei da, Aitaren egin eta salbea errezau ostean. Bedeinkatutako gozoki, ogi, fruta eta jateko guztiak urte barruan jateko izaten dira, eztarriko mina kentzeko.
|
|
2023
|
|
|
Txorizoak piper txorizeruen maminegaz egiten ziran, eta ezkaratzean eskegi. Beroa
|
behar
ei dabe, baina ez larregi. Behekosua egoan gau eta gauerdi isiotuta, eta haren kea ona ei zan.
|