|
2005
|
|
|
Ohiko euskal zibilizazioa betiko desagertzearen beldurra hedatu zen. Horren aurrean zerbait egin
|
beharra
eta lruñean Revista éuskararen inguruan bildu zen A. Kanpion eta beste historialari kementsuak. Gasteizen Fermín Herránek Revista de las Provincias éuskaras sortu eta eratu zuen eta, Donostian Manterolak Euskal Erria aldizkaria.
|
|
|
Mitxelenak Arantzazuko txostenean funtsezkotzat jotzen zuen euskalkiak hurbiltzeko helburua apur bat gertuago izatea3, esate baterako, beste euskalkietako esapideak eta idazteko ohiturak bereganatuz zihoazen idazleak. Bestetik, euskara ordura arte landu gabeko esparruetan erabiltzen zuten euskaldunak bereziki konprometiturik zeuden euskara estandarra finkatzeko eta hedatzeko
|
beharrarekin
eta berehala erabiltzen zituzten Euskaltzaindia hobetsiz zihoan aldaerak, hala nola, aditzaren (1973, 1977, 1979), eta erakusleen eta deklinabide atzizkien (1978) morfologia, ortografiari buruzko erabakiak (1978) e.a. Hala ere, bide berriak urratu beharrak, Euskaltzaindiak aztertu edota erabaki gabeko puntu asko denok antzera konpontzeko kezka eta egon ezina sortzen zuen, eta edonolako argia emat... Hiztun asko lan horietan proposa tutako eredua estandarra zela ulertzeraino heldu ziren5?
|
|
|
Euskara estandarraren
|
beharra
eta sorrera kezka eta eztabaida iturri izan dira mendeetan zehar eta horren berri nahi duenak informazio paregabea aurki dezake Zuazoren (1988) lanean. Era berean, batez ere XX. mendearen bigarren erdialde honetan egin diren euskara ordura arte landu gabeko espa
|
|
|
Orotariko Euskal Hiztegiaren eta Sarasolaren Euskal Hiztegiaren datuak oso lagungarriak zaizkigu aurreko mendeetan finkatu diren ekintza izen hauen berri izateko. Edonola, garatuz doazen euskararen erabilera berriek, eta bereziki zientzia eta teknikarako erabilerek areagotu dute aditzetiko izenen eta adjektiboen
|
beharra
eta sorrera eta ez da harritzekoa egoera honetan atzizki bakoitzaren emankortasuna aldatu izana42. Oro har Euskaltzaindiak (1994) nor motako aditzekin bereziki tze atzizkia erabiltzea gomendatu digu baina badira erorketa bezalako izen zaharrak ere.
|
|
2019
|
|
|
Euskaltzaindiaren historia nahitaez euskararen historia soziokulturalean kokatzen da, erakundeak sorreratik hizkuntzan ez ezik gizartean ere eragin nahi izan zuelako, batez ere euskaraz hitz egiten zuen gizarte gutxituan. Nire ustez, euskararen historia sozial hori egiteko
|
beharra
eta tresna intelektualak Un futuro para nuestro pasado tesi soziolinguistikoan eta ondoko lanetan ezarri ziren (Sánchez Carrión 1987; 1991; 1992; 2015). Euskal Herriko politika linguistikoak alde batera utzita, bistan dago tesi horren eragina azken hogeita hamar urteko euskarazko kulturaren historiografian, baina kudeatu beharreko informazio ugariak arazoak sortzen ditu eta, ondorioz, pertsona edo erakunde aipagarrien azterketara jo da, salbuespen gutxirekin (Erize Etxegarai 1997; Madariaga Orbea 2014).
|
|
2021
|
|
|
Bertsolarien kultur maila igo
|
beharraren inguruan
eta bertsolaritza mezu abertzalea zabaltzeko baliatu beharraren inguruan pentsatzen zirenekin ere bat egiten zuen:
|
|
|
Ez zion bertsolaritzari aurreko hamarkadetan egotzi zitzaizkion gaitzak planteatzeari uko egin. Eta bertsolariak jantzi
|
beharra
eta euskal intelligentsiak egokitzapen horretan bere gain hartu beharreko ardura azpimarratu zituen:
|
|
|
Bestetik, sorkuntza lan guztiak kolaboratzaileen bidez egin beharrak nekezagoa bihurtzen du koordinazio lana: aldiro norbait berria lotu
|
beharrak
eta lotutako horrentzat aldizkarikoa bere ohiko lanaz aparte datorren karga bat izateak atzerapenak ekarri ohi ditu (beti da errazagoa egunero lantokian eta soldata baten truke ari denari eskatzea). Azkenik, horrelako egitura batekin nekezagoa suertatzen da proiektua indartzeko burutu beharreko bestelako lanak gauzatzea ere (harpidetza kanpainak, webgunea berritzeko egin beharrekoak, markari ikusgarritasun handiago bat ematea eta abar).
|
|
|
Lehen urtean doinuak ikasteari ekin zioten, eta bigarrenean bizkorrenekin aparte batean bertsoaren teknikak lantzeari. Goikoleak kontatzen duenez, hasieran ez zuten garbi bertsogintza irakats zitekeenik ere, baina
|
beharrak
eta ilusioak bultzatuta aurrera egin zuten: " Geuk ere bertsolariak berezkoa behar zuela uste genuen garai hartan[...].
|
|
|
5.3.3 Markinako batzarrak: elkarte baten
|
beharra
eta Bertsolari aldizkariaren proiektua
|
|
|
Baina alor honetan ere topaleku zabalagoa eraikitzeko ahalegina egingo du Elkarteak. Ziklo honek estreinatuko du ikerketaren
|
beharraren
eta horren norabidearen inguruko lehen gogoeta partekatu eta publikatua. Izatez, Elkartea bere sorreran hiru alor nagusirekin eratuko zen, transmisioa, sustapena eta jakintza; eta bilketa nahiz ikerketa azken horren muina izango dira (Garzia, Sarasua eta Egaña, 2001:
|
|
|
5.3.3 Markinako batzarrak: elkarte baten
|
beharra
eta Bertsolari aldizkariaren proiektua
|
|
|
Hortaz, Arrietak eleberriaren narrazio mailan itzulpen prozesuaren antzeratzea egiten du oro har, eta kontakizun mailan aurreko etapan deskribatu dugun itzulpen eremuko egoera eta eragileen antzeratzea, ekarri dugun pasarte horretan ikusi bezalaxe: garaian ez zegoen itzultzaile profesionalik,
|
beharrei
eta kanpoko erasoei erantzuteko modua zen euskaltzaleek itzulpenak egitera jotzea.
|
|
|
Lanbidearen estatusa goratu
|
beharrez
eta irakaskuntzari eta titulazioari ofizialtasuna eman beharrez, aurreko etapetan itzulpenaren inguruan bildutako profesionalen taldeak berak Jaurlaritzaren esku utzi zuen profesiorako sarbidea arautuko luketen ikasketak bideratzeko erabakimena; edonola ere, bidelagun eta aholkulari izan zen 1989ko dokumentu hartatik aurrera ere, hamar urte geroago EHUko Letren Fakultatean Itzulpengintza eta Inte... 2000 urtean abiarazi zen Euskal Herriko Unibertsitateko Letren Fakultatean Itzulpengintza eta Itzulpengintza lizentziatura (gaur egun gradu ikasketak dira).
|
|
|
Kultur ekoizpeneko eremuek posizio menderatua izan ohi dute botere eremuaren barruan, eta botere eremuetako
|
beharrek
eta eraginek zeharkatu eta moldatu egiten dituzte ekoizpen urriko eremuen egiturak (Bourdieu, 1991: 6).
|
|
|
237), euskal literatura itzuliaren eremuaren autonomizazioa Hego Euskal Herriko 1975az geroztiko aro demokratikoarekin hasi zen, EAEko eta Nafarroako hizkuntza legeei loturik. Hezkuntzan, administrazioan eta komunikabideetan euskara legez txertatu
|
beharrak
eta gizartean hazitako itzulpen beharrek handitu egin zuten itzultzaileentzako lan eskaria, eta, hortaz, baita itzultzaile profesionalen autonomia ekonomikorako bidea ere.4 Nolanahi ere den, orduko itzultzaileak ez ziren profesionalak, beste esparru batzuetako eragileak batu ziren itzulpen langintzara. Nolabait, eskariak eta jardunak berak irudikatu zuten eremua, eremuko eragile espezifikoen beharra eta eremuan aritzeko prestakuntza beharra:
|
|
|
Hezkuntzan, administrazioan eta komunikabideetan euskara legez txertatu beharrak eta gizartean hazitako itzulpen beharrek handitu egin zuten itzultzaileentzako lan eskaria, eta, hortaz, baita itzultzaile profesionalen autonomia ekonomikorako bidea ere.4 Nolanahi ere den, orduko itzultzaileak ez ziren profesionalak, beste esparru batzuetako eragileak batu ziren itzulpen langintzara. Nolabait, eskariak eta jardunak berak irudikatu zuten eremua, eremuko eragile espezifikoen
|
beharra
eta eremuan aritzeko prestakuntza beharra: 1970eko hamarkadan itzulpengintzari lotutako ikastaro solteak jasotzeko aukera izan zuten eremuko partaideek, eta 1980ko hamarkadan hasi ziren prestakuntzarako ikastaro egituratuagoak.
|
|
|
Nolabait, eskariak eta jardunak berak irudikatu zuten eremua bera, eremuko eragile espezifikoen
|
beharra
eta eremuan aritzeko prestakuntza beharra: 1970eko hamarkadan itzulpengintzari lotutako ikastaro solteak jasotzeko aukera izan zuten, eta 1980ko hamarkadan hasi ziren prestakuntzarako ikastaro egituratuagoak.
|
|
|
Desleialtasunak eta itzultzean egin daitezkeen akatsak tarteko, itzultzailearen erantzukizunaren jakitun da Julia: " Neskak erabat esker oneko dirudi onarpenaz, eta Julia berriz nahasi antzean sentitu da itzultzailearen itzalak horren eragin luzea izan dezakeelako, nahiz berari ere akatsa penagarria iruditzen zaion(...)" (217 or.). Hala, akatsak zuzendu
|
beharrak
eta bertsioak hobetu beharrak itzulpen berriak behar diren ustea indartzen du:
|
|
|
Gauzak horrela, itzulpenaren inplikazio sozialak oposizio bitarretatik haratago aztertu
|
beharrez
eta sistemaren dinamika zer indarrek eragiten duten azaleratu beharrez (Wolf, 2007: 6), itzulpengintzaren soziologiaren bidean egindako ikerketek Pierre Bourdieu etnografo eta soziologoaren" eremu"," habitus"," kapital" eta" ilusio" kontzeptuak baliatzen dituzte, zer eta itzulpengintzan parte hartzen duten eragileen posizioa, botere harremanak, jarrera kognitibo eta sozialak, inplikazioa eta funtzioak aletzeko, eta baldintza horien arabera testuak nola eraikitzen eta proiektatzen diren aztertzeko, besteak beste.
|
|
|
Sari nazionalerako egin
|
behar
eta behin baino gehiagotan gertatu izan zait nobela bat, Gorde nazazu lurpean adibidez, zatika eman izan beharra garaiz iristeko. Orduan, testu hori neronek neurea egin izan dut, hori bai; zeren eta kontuan hartu behar da nik ere badudala nire gaztelera bat ere.
|