|
2003
|
|
|
Horri beste datu itxaropentsu bat gehitzen dio Aitor Aranak: " Ez dugu ahaztu
|
behar
XX. mendearen amaiera aldean eta XXI.ean, euskararen sendotze eta berreskuratze aro bat bizi izaten ari garela eskualde horretan, Euskal Herri ia osoan bezala. Jende euskaltzalearen, herritar langileen eta ikastola eta ikastetxe publiko euskaldunen lan duinari esker, euskara ez da hemen betiko ezkutatu gure historia ez-euskaltzalearen eraginez.
|
|
2010
|
|
|
Soilik hala eskatzen duten lurraldeetan, hizkuntzaezagutzari buruzko galderak txerta daitezke, baina betiere hizkuntza erregionalei buruz, argi eta garbi beheragoko mailan jarrita; izan ere, inolaz ere ezin da gaztelania maila berean jarri, ezta formalki soilik izanda ere. beste behin ere, espainiako demolinguistikaren eta lehen munduko gainerako estatu guztietan aplikatzen denaren arteko aldea erabatekoa da. gainerako estatuetan, erroldan hizkuntzari buruzko galderak txertatzen direnean, gehiengoaren hizkuntza edo komunikazio-hizkuntza hizkuntza bat gehiagotzat jotzen da, nahiz eta biztanleriaren ehuneko laurogeita hamarren berezko hizkuntza izan, adibidez. demolinguiSTiKa eTa geolinguiSTiKa: oinarrizKo eKarpen BaT normalizazioraKo ez nuke gehiegi luzatu nahi erakutsiko ditudan bi mapak aurrez azaltzen. ziurtzat jotzen dut irakurleen zati batek izango zuela inoiz esku artean nire liburuetakoren bat (euskaltzaindiak argitaratuak). lan horiek ezagutzen ez dituztenentzat, azaldu
|
behar dut
XX. mendeko soziolinguistikan ezinbestekotzat jotzen dudan betebehar baten alde egiten dela, aurkezten ditudan ezagutza-mapen bidez; hau da, hizkuntza gutxituaren gizarte-ezagutza lurraldetik ahalik eta gertuen kokatzearen alde. normalizazio-prozesuetan gai hori funtsezkoa dela uste dut, baina ez naiz azalpenetan luzatuko. hizkuntza-politikarik onena gizartera egokien eta modurik hurbilenean e... lurraldera ahalik eta gehien hurbiltzea, eta hizkuntza gutxituaren presentziari buruz ahalik eta informaziorik zorrotzena ematea. hauxe da, beraz, nire proposamena:
|
|
|
Dena dela, esan
|
behar da
XX. mendearen bigarren erdialdean aldaketa garrantzitsuak gertatu direla literaturaren irakaskuntzari ezarri zaizkion helburuetan. Hain zuzen ere, literatura nazionalak irakastearen helburuari beste helburu bat gehitu zaio:
|
|
2011
|
|
|
Leret kapitainaren eta bere familiaren patuak, intelektual, profesional eta zientzia gizon eta emakume askoren patua islatzen du. Kontuan izan
|
behar da
XX. mende gorabeheratsua zela eta Espainiako Gerra zibil gogor eta gordinaren erdian zirela.
|
|
2012
|
|
|
Iruritako historia soziolinguistikoan herriguneak eta baserriak bereizi
|
behar dira
XX. mendearen lehen hamarkadetatik bi bilakabide erabat desberdinak izan baitituzte karrikak eta bordek. errekako bordetako iruritarrek egun artio euskara atxiki dute; herrigunean aldiz, euskara ia desagertu zen, gaztelaniak karriketako bizitza sozialeko harreman formal nahiz informaletan ez ezik, etxeen barnean ere lekua hartu baitzuen. dirudienez, herriguneak XX. mendearen hirugarren hamarkada ... Gerra zibilaren ondotik sortutako karrikakumeen artean txikitan euskaraz sozializatu ez ziren eta, ondorioz, hizkuntza ikastera iritsi ez ziren lehen iruritarrak ditugu. horiek dira oraingo haurren aitona-amonak.
|
|
|
teknologia berrien erabilerak esaterako. Azken horri dagokionez, kontuan hartu
|
behar dugu
XX. mendean kulturaren industriari botere handia emandion faktore bat zera izan dela: komunikabideen kontzentrazioa eta norabidebakarreko izaera (igorle bat eta hartzaile asko), masa-komunikazioa izenez ezagutudena, alegia.
|
|
|
Horrela, normaltzat har daiteke Afrika edo Filipinetara soldadu ez joateagatik ihes egin izana, Amerikara gehienbat. Buenos Airesen jarri zen bizitzen, komertzio etxe bat ireki zuen laster, han bizi zen Frantzisko anaiaren anparoan, eta nekazaritzan eta abeltzaintzan negozio handiak egin zituen. Gogoan izan
|
behar da
XX. mendearen hasieran, ondasunen jabeek ez ezik abeltzainek ere botere politiko handiko oligarkia osatu zutela Argentinan, indigenei lur sailak kendu eta gero batik bat.Kausen aldeko Irabazietatik zati nabarmena kausa politiko eta sozialetan xahutu zuen. Argentinako lehen Euskal Etxearen sortzaileetako bat izan zen 1901ean; etxe berezia izan zen, aitzindaritzat har daitekeena alderdi askotatik, kultura eta benefizentzia hartu baitzituen helburutzat:
|
|
2013
|
|
|
Anjel Lertxundik Verlaine, Machado eta Juan Ramón Jiménez aipatzen baditu ere, kontuan izan
|
behar da
XX. mendearen hasieran trenaren figura, bai eta geltoki eta bagoiena, usu izan zirela elementu poetiko gisa baliatuak. 1868an hitz interesgarriok idatzi zituen Théophile Gautier-ek. Des gares de chemins de fer, artikuluan (Le Moniteur universel egunkarian):
|
|
2015
|
|
|
Judu izanik eta/ edo judutasunaren tradizioaren barnean eta bertatik ekinez ere Filosofia egin duen zenbait aipatu beharko da hemen. Guztion aurretik, izendatuta utzi
|
behar da
XX. mendean hainbat filosoforen irakasle izandako E. Husserl (1859-1938). Jatorriz judua, konfesioz lutertarra, Fenomenologiaren maisu handia izan da bera.
|
|
2021
|
|
|
Literatura nazionala kondakizun bezala eraikitzeko eta egituratzeko, baita ere obra literarioen aztertzeko, XIX. mendeko bigarren partean, diziplina berezi bat asmatu zuten Europako literaturaren historia egileek," Historia literarioa" deitu zutena. Frantses adibidea konparagaitzat berriz hartuz, gogoratu
|
behar da
XX. mendeko hastapenean, Gustave Lanson unibertsitarioak (14) eta haren ondotik izan ziren Albert Thibaudet bezalakoek (15), erakarri zituztela literaturaren alorrera Charles-Victor Langlois eta Charles Seignebos gisako historialariek finkatu urrasbide historikoak (16). Beraz, metodologia mailan," historia literarioa" eraiki zuten ordu arteko" literaturaren historia" tradizionalaren orde.
|
|
2022
|
|
|
Kontuan hartu behar dugu antzerkia garai hartan propaganda politikorako tresna bihurturik genuela. Gogoan izan
|
behar dugu
XX. mende hasieran migrazio-mugimenduak egon zirela, batez ere Bizkaian, eta ikuspegi arrazista horrek garaiko migrazio-mugimendu horien testuinguruan puztu zen (baita Europako pentsamendu-korronteen altzoan ere).
|
|
2023
|
|
|
Hezkuntza osoa baldintzatu zidan. Neska bat izan
|
behar nuen
XX. mendeko Euskadin: gona jantzi behar nuen; ezin nintzen jolastu ez baloiarekin, ez zibarekin, ez puxtarriekin, ezta frontoian ere; jolastu behar nuen andrakilekin, hankak gurutzatuta jesarri, eta ezin nuen biraorik bota.
|