|
2000
|
|
|
XIX. mende bukaeran eta XX.eko hasieran zientziek jasandako eraldaketa sakonak —geometria ez euklidearren sorrera matematikan, logika formalaren lehendabiziko urratsak, erlatibitatearen teoriaren eta kuantuen garapena fisikan—, Vienako Zirkuluko partaideak zientzi ezagutzaz eta bere ondorio filosofikoez sistematikoki arduratzeko abiapuntua izan ziren. Aipatu
|
behar baita
XIX. mende amaieran filosofia transzendental kantiarra, bertsio neokantiarrak ere aintzat harturik, zela oraindik zientzien izaera oinarritzeko erabiltzen zen ikusmolde filosofikoa. Jakina, zientzia horiek beren esanahi modernoan ulertuz, alegia:
|
|
2004
|
|
|
(1) Arteak Mendebaldeko kuituran izan behar duen tokia berreskuratu nahi du. Kontuan izan
|
behar dugu
XIX. mendean zientziak eta teknologiak, industria sarean zutcngarrantziagatik?, kulturari dagozkionetan artearen rola gutxietsi egin zutela.
|
|
2007
|
|
|
Ez da beharrik. Kontuan hartu
|
behar da
XIX. mendeko eta XX. mendearen lehen hereneko euskaltzaletasuna ez zela batere arriskugarria Espainiarendako edo, zehazkiago, Espainiako klase menderatzailearendako. Luzaz, navarrismoa, euskaltzaletasuna eta espainolismoa bat izan ziren.
|
|
2009
|
|
|
...gokionez, nongura entzuten da egunotan inprimategiak edota Neolito garaiak ezarritako mugarrien parekoa jarri duela Internetek, hankaz gora paratu dituela nola lan egiteko moduak hala giza harremanak, baina, unibertso elektronikoa jaio izanaren garrantzia auzitan jarri barik (baina bazterrotan el partido del siglo hilean behinedo jokatzen delako konbikzioak atezuan jarrita), ez genituzke gutxietsi
|
behar
XIX. mende amaieran eta XX. hasieran izan ziren asmakizunak; izan ere, zertzuk ez zituzten ekarri gerora XVIII. mendean asmaturiko bapore-makinak eta hurrengoaren lehen erdian sorturiko telegrafoak: Morse kodea, trenbidearen hedapena, uhin elektromagnetikoak, telefonoa, elektrizitatea, irratia, argazki makina, zinematografoa, automobila, hegazkina... soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain
|
|
2010
|
|
|
Halaber, aipatu
|
behar da
XIX. mendean sukaldean egurraren eta ikatzaren kontsumoa murrizten hasi zela, ondorengo bi ekipo berrien agerpena zela-eta:
|
|
2014
|
|
|
XXI. menderako proposamena egiten duzu. Zenbateraino mantendu
|
behar da
XIX. mendeko eta XX. mende hasierako janzkera, zenbateraino" birsortu" behar da gizarte moderno baten estetikara edo modetara moldatuz. A.A.:
|
|
2016
|
|
|
Antisemitismoa ia Europa osoan abiatu bazen ere, modu desberdinean garatu zen herrialde bakoitzean. Kontuan hartu
|
behar da
XIX. mendean Austriak, Poloniak edo Errusiak judu komunitate handiak zituztela. Frantziak edo Erresuma Batuak ordea oso judu gutxi zituzten, eta beste herrialde batzuetan, Espainian edo Portugalen esaterako, ez zegoen judu komunitaterik Erdi Aroko kanporaketen ostetik.
|
|
2019
|
|
|
Kontuan hartu
|
behar da
XIX. mendearen azken herenean jaiotako belaunaldi garrantzitsua desagertzen ari zela. Haiek izan ziren euskal kulturaren maila jaso zutenak XX. mendearen lehen herenean hainbat elkarteren bidez. Galera natural hori, gerra zibilaren eta Mundu Gerraren traumak areagotu egin zuen.
|
|
2021
|
|
|
Begien bistakoa da sorkuntza literarioa ez duela bere ingurumenetik bereizi nahi. Doi bat ahantzia baldin bada ere, oroitu
|
behar da
XIX. mendeko literaturaren historiolariek, gizarte konkretu batzuei lotu nahi izan zutela sorkuntza literarioa: hala nola Germaine de Staël De la littérature (1800), De l’Allemagne (1807) edo P. Ginguené Histoire littéraire de l’Italie (1811).
|