|
2008
|
|
|
lehen Sabino Aranak bezala, orain sabindarrek, eliteen arteko kontsentsua barik mobilizazio gaitasun soziopolitikoaren araberako hegemonia lortu gura zuten. Hau da, Sabino Aranaren jarraitzaileak, politikoki, alderdirik ere ez zuen Azkuerenak baino gehiago baldin baziren, zergatik men egin
|
behar zioten
Azkue bati. Antola zezala Azkuek beste alderdi bat, eta hor neurtuko zen batzuen eta besteen indarra.
|
|
|
1900 urtetik, Azkuek euskara katedraren itzala bazuen ere, aurreko urteetan plataforma gisa balio izan zion Euskaldun Biltoki gabe zegoen. Testuinguru horretan ulertu
|
behar da
Azkueri Euskal Akademia sortzeko piztu zitzaion gogo bizia. Eta hortik Abadia anderearen inguruan 1900 urtean Akademia lortzeko egin zituen saioak, aurrerago zehaztuko direnak.
|
|
|
Batetik, Arana Goirik Euskeldun Batzokijaren baitan ezartzen zuen autoritate eztabaidaezinaren inguruan tentsioak egon zitezkeen, bereziki euskararen inguruko auzietan. Ez da ahantzi
|
behar
Azkuek euskara gaietan bere ereduak ezarri nahi zituela, eta ez dirudi Arana Goiri halako konkurrentziak onartzeko prest egongo zenik. Bestalde agian Arana Goiriren politika beligerante eta erradikalek, formak gordetzea nahiago bide zuen Azkuerengan larritasuna eragin zuten.
|
|
|
Ez da ahaztu
|
behar
Azkueren babesle ziren Euskalerria Elkartekoak EAJn integratu zirela, gorabehera ugari izan bazituzten ere euren tesi autonomistak sabindarren ideia independentistekin uztartzeko. Hola, Euskalerria Elkartetik zetozenek behin independentismoaren auzian alderdia moderatzea lortu zutelarik, «garrantzia gutxiagoko gauzetan» hala nola hizkuntza eredua modukoetan, ez bide ziren aritu Sabinoren proposamenen aurka Azkueren euskara errebindikatzen.
|
|
|
Hortaz, 1876ko euskal esperientzia, 1898ko espainiar desastrea, eta XIX. mende amaieratik Lehen Mundu Gerlaraino jazotako inbasio, gerra, suntsiketa, menperakuntza eta kolonizazio ugarien irudiak, guztiz gogotan izan
|
behar zituen
Azkuek 1918ko hitzaldia ematean. Eta euskal estatu sortuberri bat irensteko kandidatuak ez zirela faltako pentsatuko zuen.
|
|
|
Aurrerantzean, eta hil arte (hirurogei urtetan zehar), Bilbon bizi eta Bilbon lan egin zuen. Zer gehiago
|
behar da
Azkue bilbotar kontsideratzeko. Hortaz hiria ez zen inondik arrotza Azkuerentzat.
|
|
|
Orkestrazioari zegokionez, ausarta eta deigarria zen, nortasun handikoa zalantzarik gabe. Horri gehitu
|
behar zitzaion
Azkuek euskaraz idatzi zituela bere obrak (Guridiri edo Usandizagari gaztelaniaz idatzi eta ondoren itzuli egiten zizkioten bitartean). Eta Azkuek hizkuntza hau baino ez zuen onartzen Euskal Herriko errepresentazioetarako.
|
|
|
Bilboko parroko eta horien laguntzaile gisa ari ziren apaiz euskaltzaleek erosiko zuten halaber aldizkaria eta baita Euskalerria Elkartearen inguruan mugitzen ziren zenbait pertsonek ere. Ez da ahaztu
|
behar
Azkuek berak emandako datuen arabera, bilbotarren laurdena inguru euskalduna zela garai hartan457 Eta nahiz eta bilbotar euskaldun horietako gehienak maila apalekoak izan (neskameak, morroiak etab.), burgesen artean ere, proportzio baxuagoan izan arren, egongo ziren euskaldun batzuk. (Urrunago joan gabe, hor zegoen Euskalzale diruz laguntzen zuen Tomas Epaltza, euskaltzalea ez ezik euskalduna ere bazena).
|
|
2015
|
|
|
Bada, eredu garailearen irizpide nagusiak gehienbat XX. mendearen lehen herenean jaulkiak ziren. Ez da ahantzi
|
behar
Azkue bezalako aurrekari baten jardunaren eragina (ikus Hidalgo, 1995), baina 1929an Altubek aurkezturiko ereduak bilduko zuen arrakasta XX. mendearen hirugarren herenean/ laurdenean, noiz-eta indartsu abiatu baitzen euskararen normalizazio-ekimena. Eredu horren arrakastaz honela zioen Mitxelenak 1981ean:
|
|
2019
|
|
|
»Horrez gain, ez da ahaztu
|
behar
Azkue, Labe Garaiak ezizena ezarri zioten erraldoi nekaezin hura, erraldoia, fisikoki handia zelako baina batez ere langile nekaezina zelako?, beste arlo batzuetan ere lan asko egina izan arren, musikari, idazle, folklore arloko askotariko ondareen biltzaile??, maila eta ospe handiko hizkuntzalaria zela, eta gertutik ezagutzen zuela bere garaian zientzia horretan Europan egiten zena.... Parisko Elkarte Linguistikoko kide zen 1905az geroztik; bi urte eman zituen Tours hirian (Frantzia) Diccionario Vasco-Español-Francés/ Dictionnaire Basque-Espagnol-Français hiztegia argitaratzeko lanetan; Hanburgora, Londresa eta Zurichera ere bidaiatu zuen, besteak beste, hizkuntzalaritzako zereginek hartaratuta; Errusiako Zientzia Akademiako kide izendatu zuten 1922an?
|
|
|
Hemen eta orain paragrafo horretan aitortzen denak aurrekaririk, ukan, badauka; irakurri baino ez dugu egin
|
behar
Azkueren iritzia:
|