|
2009
|
|
|
–Atzo esan hidan gaur bertan adierazi
|
behar hiola
Adari adieraztekoa, Chaplin, eta hitza betetzea dagokik. Baldintza bat jarri behar diok, ordea, Ada ezin baita frontera joan.
|
|
|
–Mesedez, Txaro, ez niri adarrik jo?!?; Txarok, baina, adarra jo zion, betean jo ere: iritzi hartakoa
|
behar zuen
Adak, segundo hura oroimenaren lurretatik desehortzi eta jira batera eta jira bestera zebilen bitartean, lo egin ezinik; esan nahi baita orduantxe ulertu zuela Adak, ausaz, adiskide minaren jokoa, Adak berak une hartan azpijokotzat behar zuena, orduantxe ulertu zuen bezala zergatik hasi zen Txaro hiru mutilekin, hirurak hiru hilabete gabe uzteko, Txaro sasi-arrazoiz estaltzen ahalegindu bazen er... –Zergatik uste duzu, bada, utzi nituela hiru mutil haiek?
|
|
|
Harekin batera, baina, Maria Bibianak gogoan
|
behar zuen
Adarekin bizi izandako beste pasadizo bat, hiruzpalau hilabete lehenagokoa, noiz eta honek, oherakoan, harako esaldi hura luzatu baitzion, Domingori ere behin edo behin jakinarazi ziona: –Mutila izan nahi nuke?;. Zergatik??, galdetu zion Maria Bibianak; eta Adak:
|
|
|
Maria Bibiana pozak airean zegoen, eta ulertzekoa zen: ahizpak shocka izan zuenetik ez baitzuen burua altxatzen; eta, harekin ospitalera joan zenetik, hari begira bizi zen, bere burua ukatzeko gertu, Adarena berresteko asmotan; Adari bazkaltzen eta afaltzen laguntzen zion, egonarri handiz; honek ohea bustitzen zuenean, berriz, Maria Bibianak garbitu eta azpiko galtzak eta izarak aldatzen zizkion; Maria Bibianak, beraz, gogoan
|
behar zuen
Adari egindako promesa, noiz eta ahizpa halaxe mintzatu baitzitzaion, bi poloen arteko barne-borroka hartan sartuta zebilèn garaian: –Ez nazazu utz, ezta min egiten badizut ere?;. Hitz ematen dizut?, erantzun zion Maria Bibianak; Adak, baina, nekez egin ziezaiokeen minik, zegoèn egoeran?
|
|
|
hori esaten ari baitzitzaion Teofilo Maria, funtsean: . Lehendabizi erre egingo zaitut, Ada, grina gaizto hori daukazulako, eta gero bakeak egingo ditugu??; ala ez??; halako egoera batean sartuta
|
behar zuen
Adak, haren begitartean ez baitzegoen jada begi-mugimendu urduririk, tristura handi bat baizik; baina, bakartua zegoen arren, Ada ez zegoen bakarrik: esan nahi baita guztien begiradapean zegoela; izeba Ernestinak, adibidez, noiznahi begiratzen zion, harenak beti begirada diskretu bezain iheskorrak baziren ere; halako batean, baina, begiraden maiztasuna areagotu zuen, harik eta esan zion arte:
|
|
|
Negarra egin berria zen neurrian, malkoak agorturik
|
behar zituen
Adak, baina bere mina eta bere porrota hain handiak eta hain erabatekoak ziren, antza, non beste malko batzuk isuri baitzituen, berea malko-iturri agortezina balitz bezala.
|
|
|
–Teofilo Mariari: biharko Regina-eneko zutabe nagusiari?; begien arteko lehian, bestalde, anai-arrebetan zaharrenak gogoan
|
behar zituen
Adaren lehentasunak, Domingoren aldekoak. Ada beti Domingoren alde, baita Domingok etxetik alde egin zuenean ere!, bere aldekoak baino gehiago, bera etxeko zutabe nagusia izateko deitua zen arren; eta orain zer??, izeba Ernestinak esandakoari men egin behar ote zion, jertsea lehenetsiz eta sakelako erlojuaren aurrean jarriz?; non geratzen zen, ordea, egoera hartan aita, etxean lehentasunezko tratua merezi zuena, inor baino lehenago, Ada eta Domingo baino lehenago zer esanik ez?; izeba Ernestinaren ordena ez zen, beraz, bere ordena. Teofilo Mariarena?, aitarena ere bazena, eta hala, erantzun beharrekoa erantzuteko bere beta hartzen zuela, honela esan zion neba nagusiak Adari, irri zabal itxurako bat eginik:
|
|
|
Halako zerbait
|
behar zuen
Adak, bai, haren hurrengo egunetako jarrerak berretsi zuenez: kalean ikusten zituèn eskaleei, edo oharkabean zetozkionei, batzuei eta besteei begira geratzen zen, ohi baino astiroago, haien hazpegietan edo haien jardunean zeruko seinaleren bat aurkitu nahian bezala; edo erakusleihoetan gelditzen zen:
|
|
|
eskua galdu dut, ametsa galdu dut, guztia galdu dut, eta zertarako nahi dut bizitza?, nahiz eta haiek ere norbaiti jaurti beharko zizkion noizbait: ez Adari, ordea, hain zitzaion eder, hain zitzaion maitagarri; eta, halere, Domingok zerbait esan
|
behar zion
Adari, eta orduan esan zion:
|
|
|
Nebaren hitzak arrebarena zekarren, eta arrebarenak nebarena: esan nahi baita Domingoren txanda zela eta Domingok zerbait esan
|
behar ziola
Adari, baina Domingori ez zitzaizkion hitzak etortzen, ez zitzaizkion etortzen, harik eta, ezintasunak estututa, buruan zeuzkanak jaurti zizkion arte:
|
|
|
esango zion Txarok, eta Adak erantzungo zion: . Santa Adda Kareninarena errazago izango zait, beharbada??, biak barrez hasten zirela; halako zerbait
|
behar zuen
Adak buruan, begiak ireki eta ixteari utzi, eta irri ezin zabalagoa egin baitzuen, barre txiki batzuk ere bai ondotik; handik gutxira, berriz, jaiki egin zen, indartsu eta kementsu, itxura batean, itxura baino gehiago ere bazen bere jarrera hura?, mundua jatera balihoa bezala; gosaltzera joan zenean, berehala egin zion amak galdera:
|
|
|
–Nor da zuetatik irakurzalea??; horixe baitzuen txarra Teofilo Mariak: gauza bat buruan sartzen zitzaionean ez zuela azkenera arte etsitzen, auzi hartan ere nekez!; hala, bada, Maria Bibianari emandako azken erantzunaren ondotik zabaldutako isilunean, burmuinetan
|
behar zituen
Adak pentsamendu haiek, eta burmuinetan behar zituen, halaber, liburuari buruzko hitzak, Txaro Goirik berari esanak: –Dinamita hutsa da!?; adiskidea ez zitzaion, ez, txantxetan ari, liburua, azkenean, eskuetan lehertu baitzitzaion!; Ada, beraz, garaitua sentitzen zen, begiak beherantz itzuliak zituen une hartan, burua makur?, Maria Bibiana erreakzionatzen hasi zenean, begiak urrunean ganoraz iltzatuz, arreta osoa bereganatu nahian balebil bezala, buruan zuèn buruhausteari aurre egiteko asmoz, itxuraz; ez al zuen arestian esan, izan ere, bera bien alde zegoela, Teofilo Mariaren alde eta Adaren alde?; Adarekin hitz egin zuen eta gehiago ere hitz egingo zuen, baina Teofilo Mariarekin ez, eta harekin ere hitz egin beharko zuen, orduan nekez, lagunekin geratua baitzen hiriko hotel ezagun bateko kafetegian, igandeetako ohiko tertuliatxoan, baina afalaurrean edo afalostean hitz egingo zion anaiari, egun hartan bertan hitz egingo zion, bai horixe!; Ada garaitua sentitzen zen, bai, baina aurrean zuen Maria Bibiana, begiak dir-dir zituena, norbaitek horma itxi bati bi zulo txiki ireki balizkio bezala, esperantzaren daratuluaz:
|
|
|
–Dinamita hutsa da!?; adiskidea ez zitzaion, ez, txantxetan ari, liburua, azkenean, eskuetan lehertu baitzitzaion!; Ada, beraz, garaitua sentitzen zen, begiak beherantz itzuliak zituen une hartan, burua makur?, Maria Bibiana erreakzionatzen hasi zenean, begiak urrunean ganoraz iltzatuz, arreta osoa bereganatu nahian balebil bezala, buruan zuèn buruhausteari aurre egiteko asmoz, itxuraz; ez al zuen arestian esan, izan ere, bera bien alde zegoela, Teofilo Mariaren alde eta Adaren alde?; Adarekin hitz egin zuen eta gehiago ere hitz egingo zuen, baina Teofilo Mariarekin ez, eta harekin ere hitz egin beharko zuen, orduan nekez, lagunekin geratua baitzen hiriko hotel ezagun bateko kafetegian, igandeetako ohiko tertuliatxoan, baina afalaurrean edo afalostean hitz egingo zion anaiari, egun hartan bertan hitz egingo zion, bai horixe!; Ada garaitua sentitzen zen, bai, baina aurrean zuen Maria Bibiana, begiak dir-dir zituena, norbaitek horma itxi bati bi zulo txiki ireki balizkio bezala, esperantzaren daratuluaz: begiak jaso zituenean hartaz ohartu
|
behar zuen
Adak, hain zen nabarmena Maria Bibianaren begiek egin zuten aldaketa gelara sartu zirenetik, betilunetik betargira:
|
|
|
Zeren guztiek hartzen baitzuten Tolstoi anarkismoaren aitzindari gisa, aita kalonjearen hitzetan. Halako zerbait
|
behar zuen
Adak buruan, irri ere egin baitzuen, nahiz eta irriak ez zion luze iraun, bat-batean hizketan hasi baitzen:
|
|
|
" Mesedez, Txaro, ez niri adarrik jo...!"; Txarok, baina, adarra jo zion, betean jo ere: iritzi hartakoa
|
behar zuen
Adak, segundo hura oroimenaren lurretatik desehortzi eta jira batera eta jira bestera zebilen bitartean, lo egin ezinik; esan nahi baita orduantxe ulertu zuela Adak, ausaz, adiskide minaren jokoa, Adak berak une hartan azpijokotzat behar zuena, orduantxe ulertu zuen bezala zergatik hasi zen Txaro hiru mutilekin, hirurak hiru hilabete gabe uzteko, Txaro sasi-arrazoiz estaltzen ahalegindu bazen er... " Zergatik uste duzu, bada, utzi nituela hiru mutil haiek?
|
|
|
Negarra egin berria zen neurrian, malkoak agorturik
|
behar zituen
Adak, baina bere mina eta bere porrota hain handiak eta hain erabatekoak ziren, antza, non beste malko batzuk isuri baitzituen, berea malko-iturri agortezina balitz bezala.
|
|
|
Maria Bibiana pozak airean zegoen, eta ulertzekoa zen: ahizpak shocka izan zuenetik ez baitzuen burua altxatzen; eta, harekin ospitalera joan zenetik, hari begira bizi zen, bere burua ukatzeko gertu, Adarena berresteko asmotan; Adari bazkaltzen eta afaltzen laguntzen zion, egonarri handiz; honek ohea bustitzen zuenean, berriz, Maria Bibianak garbitu eta azpiko galtzak eta izarak aldatzen zizkion; Maria Bibianak, beraz, gogoan
|
behar zuen
Adari egindako promesa, noiz eta ahizpa halaxe mintzatu baitzitzaion, bi poloen arteko barne-borroka hartan sartuta zebilèn garaian: " Ez nazazu utz, ezta min egiten badizut ere";" Hitz ematen dizut", erantzun zion Maria Bibianak; Adak, baina, nekez egin ziezaiokeen minik, zegoèn egoeran... nahiz eta, zegoèn egoeran zegoelako, inoiz baino min handiagoa egiten zion, Adaren gogogabezia desertu bat balitz bezala, guztiengandik erremediorik gabe bereizten zuena; hala, bada, Maria Bibianak bakardadeak jota behar zuen, eta Adarekin ibiltzeko era hura zuen, ausaz, bere bakardadearen ezaugarria, biak elkarrekin balebiltza bezala, bai, baina bakoitza bere aldetik, desertuaren alde banatan, eskuak eta besoak bereiz; horregatik Maria Bibianaren poza eta horregatik Maria Bibianaren alaitasuna, Adaren besoak berea kateatu zuenean.
|
|
|
eskua galdu dut, ametsa galdu dut, guztia galdu dut, eta zertarako nahi dut bizitza?, nahiz eta haiek ere norbaiti jaurti beharko zizkion noizbait: ez Adari, ordea, hain zitzaion eder, hain zitzaion maitagarri; eta, halere, Domingok zerbait esan
|
behar zion
Adari, eta orduan esan zion:
|
|
|
Nebaren hitzak arrebarena zekarren, eta arrebarenak nebarena: esan nahi baita Domingoren txanda zela eta Domingok zerbait esan
|
behar ziola
Adari, baina Domingori ez zitzaizkion hitzak etortzen, ez zitzaizkion etortzen... harik eta, ezintasunak estututa, buruan zeuzkanak jaurti zizkion arte:
|
|
|
" Teofilo Mariari: biharko Regina-eneko zutabe nagusiari"; begien arteko lehian, bestalde, anai-arrebetan zaharrenak gogoan
|
behar zituen
Adaren lehentasunak, Domingoren aldekoak –Ada beti Domingoren alde, baita Domingok etxetik alde egin zuenean ere! – bere aldekoak baino gehiago, bera etxeko zutabe nagusia izateko deitua zen arren; eta orain zer...?, izeba Ernestinak esandakoari men egin behar ote zion, jertsea lehenetsiz eta sakelako erlojuaren aurrean jarriz?; non geratzen zen, ordea, egoera hartan aita, etxean lehent...
|
|
|
Halako zerbait
|
behar zuen
Adak, bai, haren hurrengo egunetako jarrerak berretsi zuenez: kalean ikusten zituèn eskaleei, edo oharkabean zetozkionei, batzuei eta besteei begira geratzen zen, ohi baino astiroago, haien hazpegietan edo haien jardunean zeruko seinaleren bat aurkitu nahian bezala; edo erakusleihoetan gelditzen zen:
|
|
|
–Atzo esan hidan gaur bertan adierazi
|
behar hiola
Adari adieraztekoa, Chaplin, eta hitza betetzea dagokik. Baldintza bat jarri behar diok, ordea, Ada ezin baita frontera joan.
|
|
|
Zeren guztiek hartzen baitzuten Tolstoi anarkismoaren aitzindari gisa, aita kalonjearen hitzetan. Halako zerbait
|
behar zuen
Adak buruan, irri ere egin baitzuen, nahiz eta irriak ez zion luze iraun, bat-batean hizketan hasi baitzen:
|
|
|
‘Santa Ana Kareninaren bizitza eta mirariak’ ez litzateke titulu txarra izango" esango zion Txarok, eta Adak erantzungo zion: " Santa Adda Kareninarena errazago izango zait, beharbada...", biak barrez hasten zirela; halako zerbait
|
behar zuen
Adak buruan, begiak ireki eta ixteari utzi, eta irri ezin zabalagoa egin baitzuen, barre txiki batzuk ere bai ondotik; handik gutxira, berriz, jaiki egin zen, indartsu eta kementsu, itxura batean –itxura baino gehiago ere bazen bere jarrera hura–, mundua jatera balihoa bezala; gosaltzera joan zenean, berehala egin zion amak galdera:
|
|
|
" Nor da zuetatik irakurzalea?"; horixe baitzuen txarra Teofilo Mariak: gauza bat buruan sartzen zitzaionean ez zuela azkenera arte etsitzen, auzi hartan ere nekez!; hala, bada, Maria Bibianari emandako azken erantzunaren ondotik zabaldutako isilunean, burmuinetan
|
behar zituen
Adak pentsamendu haiek, eta burmuinetan behar zituen, halaber, liburuari buruzko hitzak, Txaro Goirik berari esanak: " Dinamita hutsa da!"; adiskidea ez zitzaion, ez, txantxetan ari, liburua, azkenean, eskuetan lehertu baitzitzaion!; Ada, beraz, garaitua sentitzen zen –begiak beherantz itzuliak zituen une hartan, burua makur–, Maria Bibiana erreakzionatzen hasi zenean, begiak urrunean ganoraz iltzatuz, arreta osoa bereganatu nahian balebil bezala, buruan zuèn buruhausteari aurre egiteko asmoz, itxuraz; ez al zuen arestian esan, izan ere, bera bien alde zegoela, Teofilo Mariaren alde eta Adaren alde?; Adarekin hitz egin zuen eta gehiago ere hitz egingo zuen, baina Teofilo Mariarekin ez, eta harekin ere hitz egin beharko zuen, orduan nekez, lagunekin geratua baitzen hiriko hotel ezagun bateko kafetegian, igandeetako ohiko tertuliatxoan, baina afalaurrean edo afalostean hitz egingo zion anaiari, egun hartan bertan hitz egingo zion, bai horixe!; Ada garaitua sentitzen zen, bai, baina aurrean zuen Maria Bibiana, begiak dir-dir zituena, norbaitek horma itxi bati bi zulo txiki ireki balizkio bezala, esperantzaren daratuluaz:
|
|
|
" Dinamita hutsa da!"; adiskidea ez zitzaion, ez, txantxetan ari, liburua, azkenean, eskuetan lehertu baitzitzaion!; Ada, beraz, garaitua sentitzen zen –begiak beherantz itzuliak zituen une hartan, burua makur–, Maria Bibiana erreakzionatzen hasi zenean, begiak urrunean ganoraz iltzatuz, arreta osoa bereganatu nahian balebil bezala, buruan zuèn buruhausteari aurre egiteko asmoz, itxuraz; ez al zuen arestian esan, izan ere, bera bien alde zegoela, Teofilo Mariaren alde eta Adaren alde?; Adarekin hitz egin zuen eta gehiago ere hitz egingo zuen, baina Teofilo Mariarekin ez, eta harekin ere hitz egin beharko zuen, orduan nekez, lagunekin geratua baitzen hiriko hotel ezagun bateko kafetegian, igandeetako ohiko tertuliatxoan, baina afalaurrean edo afalostean hitz egingo zion anaiari, egun hartan bertan hitz egingo zion, bai horixe!; Ada garaitua sentitzen zen, bai, baina aurrean zuen Maria Bibiana, begiak dir-dir zituena, norbaitek horma itxi bati bi zulo txiki ireki balizkio bezala, esperantzaren daratuluaz: begiak jaso zituenean hartaz ohartu
|
behar zuen
Adak, hain zen nabarmena Maria Bibianaren begiek egin zuten aldaketa gelara sartu zirenetik, betilunetik betargira:
|
|
|
erreketa sinboliko hura, baina, erreketa errealetik pauso batera baizik ez zegoen, pauso bat baino gutxiagora, ausaz... arrazoibidea aurrera eramanez gero, bera ere sorgin-ehiztarien biktima izan baitzitekeen noizbait, Domingoren aldeko grina hura zuelako, dibortzioa bera baino hagitzez okerragoa zena –urratzaileagoa eta hausleagoa bai behinik behin–, Ada guztiz sublimatzen saiatzen zen arren, sublimazioak kontzientziaren ahotsa isilaraziko ziolakoan... hori esaten ari baitzitzaion Teofilo Maria, funtsean: " Lehendabizi erre egingo zaitut, Ada, grina gaizto hori daukazulako, eta gero bakeak egingo ditugu..."; ala ez...?; halako egoera batean sartuta
|
behar zuen
Adak, haren begitartean ez baitzegoen jada begi-mugimendu urduririk, tristura handi bat baizik; baina, bakartua zegoen arren, Ada ez zegoen bakarrik: esan nahi baita guztien begiradapean zegoela; izeba Ernestinak, adibidez, noiznahi begiratzen zion, harenak beti begirada diskretu bezain iheskorrak baziren ere; halako batean, baina, begiraden maiztasuna areagotu zuen, harik eta esan zion arte:
|
|
|
Harekin batera, baina, Maria Bibianak gogoan
|
behar zuen
Adarekin bizi izandako beste pasadizo bat, hiruzpalau hilabete lehenagokoa, noiz eta honek, oherakoan, harako esaldi hura luzatu baitzion, Domingori ere behin edo behin jakinarazi ziona: " Mutila izan nahi nuke";" Zergatik?", galdetu zion Maria Bibianak; eta Adak:
|