|
2021
|
|
|
Azkenik, euskaratik beste hizkuntza
|
batzuetara
egindako itzulpenez adierazi behar genuke euskal autore garaikideek" sari" tzat edo" aintzatespen" tzat jotzen dutela euren lana beste hizkuntza batzuetara itzultzea. Zabalkundea itzultzailearen bidezkoa denean, gainera, prosezua askoz ere humanoagoa dela azpimarratzen du Uribek (2013), sare komertzialen bidez eta egiten den zabalkundearen aldean:
|
|
|
Itzulpenak literatur historiako garai jakinetako literatur joeren adierazletzat ere jotzen dira, bai eta molde tradizionalei aurre egiteko literatur tresnatzat ere; eta, literatur eragin orokorrak ez eze, itzulpen jakinek autoreengan utzitako arrastoak nabarmentzeko saiakerak egiten ere hasten dira akademikoak. Orduan hasi dira euskaratik beste hizkuntza
|
batzuetara
egindako itzulpenak euskal literatur historiografietan modu sistematikoan txertatzen eta kanpoko sistemek egindako harrerari buruzko oharrak egiten.
|
|
|
Horrez gain, autoreen biobibliografiak osatzeko datu gisa aipatzen ditu itzulpenak Olaziregik, eta, lantzean, autore batek itzulitako obrak autore horren eragin eta inspiraziorako autore ereduen erakusgarri ere badirela zehazten du. Gainerako autoreengandik bereizten da Olaziregi itzulpenaren tratamenduan, euskaratik beste hizkuntza
|
batzuetara
egindako itzulpenak aipatzean: modu sistematikoan ematen du horien berri (gainerako autoreek ez bezala); gainera, beren beregi aipatzen du euskaratik beste hizkuntza batzuetara egindako itzulpenen kopurua, eta oraindik ere kopuru hori txikia dela salatzen du, kanporako itzulpenak sustatu behar direla aldarrikatuz:
|
|
|
Gainerako autoreengandik bereizten da Olaziregi itzulpenaren tratamenduan, euskaratik beste hizkuntza batzuetara egindako itzulpenak aipatzean: modu sistematikoan ematen du horien berri (gainerako autoreek ez bezala); gainera, beren beregi aipatzen du euskaratik beste hizkuntza
|
batzuetara
egindako itzulpenen kopurua, eta oraindik ere kopuru hori txikia dela salatzen du, kanporako itzulpenak sustatu behar direla aldarrikatuz: arestian esan bezala, Olaziregiren ustez, kopurua handitzeak ez dakar euskal autoreen ikusgaitasuna soilik, euskal idazleen profesionalizaziorako bidea ere bada.
|
|
|
Olaziregiren historiografian (2012), oro har, euskal itzulpenak izandako funtzioen artean nabarmendu gura denik baldin bada, literatur generoetako funtzio fundazionala eta itzulpenak literatur joeretan eta autoreengan izandako eragina (funtzio kulturala eta profesionala edo ekonomikoa) dira. Halaber, euskaraz sortu eta beste hizkuntza
|
batzuetara
egindako itzulpenak aintzat hartzeko eta euskal literatura itzuliak atzerrian izandako harrera jasotzeko saioa ere egiten da lehenbizikoz modu nahiko sistematikoan euskal historiografien historian. Edonola ere, agerian daude oraindik aurretik zetozen historiografietan nabarmendutako itzulpenari buruzko jarrera eta pertzepzioen arrastoak zenbait ikertzaileren habitusean.
|
|
|
Beste historiagile batzuek eta Urkizuk berak bezala, Olaziregik ere hainbat generoren testu fundazionaltzat jotzen ditu hainbat itzulpen, eta literatur aldiekin lotzen ditu.43 Euskaratik beste hizkuntza
|
batzuetara
egindako itzulpenen berri ere ematen du modu sistematikoan, eta iruzkin positiboa egiten die beti, autorearen lana eta legitimazioa goresteko. Horrez gain, euskal sistemaz kanpoko kritikak euren sistemetara iritsitako euskal obra itzuliez nabarmendutakoa ere badakar Olaziregik bere saiora.
|
|
|
Baina bestelakoa izan da haren jardunbidea beste hizkuntza batzuetako itzulpen eremuetan: ogibidetzat jo izan du beste hizkuntza
|
batzuetan
egindako itzulpena (Ibarluzea, 2016: 164).
|
|
|
Bada, espazio horretan, hainbat esparru geografikotako merkatueta kultura politikek eta ideia eta balioek eragiten diote barne eremuari, hain zuzen ere Euskal Autonomia Erkidegoko eta Nafarroako kultur eta hizkuntza politikek, lurraldeotan baita euskara hizkuntza koofiziala; baina, kontuan hartzekoak dira, halaber, euskarak ukitzen dituen gainerako espazioetako eragile, erakunde eta sareak, hala nola Ipar Euskal Herrikoak eta Diasporakoak edo euskarari eta euskal kulturari buruzko interesa agertzen duten beste eremu batzuetakoak, kasurako, euskaratik egindako itzulpenak jasotzen dituzten gizarte egituretakoak. Orobat, euskal literatura itzuliaren eremuak nazioarteko literatur espazioan ere badu bere tokia, besteak beste, euskaratik beste hizkuntza
|
batzuetara
egindako itzulpenaren bidez eta nazioarteko azoketan eta jardunaldietan hartutako posizioen bidez. Hargatik deritzogu" barne eremu transnazional" euskal literatura itzuliaren eremuari, muga nazionalak edo geografikoak ez direlako eremu baten mugak; izan ere, (barne) eremuek ez dute muga zehatzik, eta unean uneko indarren proiekzioaren araberakoa izaten da (barne) eremuaren irismena....
|
|
|
Euskaratik beste hizkuntza
|
batzuetara
egindako itzulpenaz denaz bezainbatean, 1980ko hamarkadaz geroztik egindako literatur historiografietan hasten dira aipamenak agertzen. Historiografien banakako azterketetan ikusi dugunez, Urkizuren historiarekin hasten da, nolabait, joera hori (historiografia beren beregi kanpora begira idazten denean); baina, batez ere Olaziregik integratzen ditu euskaratik beste hizkuntzetara egindako itzulpenen aipuak modu sistematikoan, bai Urkizuren historiografian, bai berak zuzendutakoan; ez hori bakarrik, beste literatur eremu batzuetan kritikak euskal literaturaz egindako aipuak ere ekartzen ditu Olaziregik.
|